90دي ماه

2فقه الحدیث

پژوهش

ده ماهر بودننشنو

١

٢

:عنوان تحقیق کارکرد

شنونده ماهر بودن هاي موفق و ناموفق در خانواده

:نام خانوادگینام و

ندا جعفري فشارکی

٣

مطالبفهرست

4 .......................................................................................................... چکیده

5 .......................................................................................................... مقدمه

6 ........................................................................................ اصول و پایه هاي بحث

8 .........................................................................................مبناي زندگی خانوادگی

12 ................................................................................ بودن » شنونده ماهر«مهارت

15 ................................................................................ بودن »شنونده ماهر«فواید 16 .......................................................................گوش دادن به سخنان دیگرانانواع

17 ................................................................. بودن »ماهرشنونده «رباره دمهارت هایی

19 .................................................................................................. نتیجه گیري

20 ................................................................................................. فهرست منابع

۴

:چکیده

هدف از خلقت انسان خلیفه الهی شدن انسان در زمین می باشد و از آنجا که در حقیقت خلیفه آئینه اي از

انسان،ي الهی با توجه به شاکله .صفات خالق خود می باشد غایت زندگی انسانها خدایی شدن آنها می باشد

.باشدبرنامه اي الهی که تنها برنامه اي می تواند براي او ثمربخش باشد

خاتم انبیاء هستند و دین اسالم آخرین دین می باشد، ) صلی اهللا علیه و آله وسلم(از آنجا که پیامبر اکرم

قرار نسخه حیات بخش بشر در این عصر می بایست از محتواي تعلیمات ایشان استخراج و در اختیار بشر

یکی از خصوصیات ایشان که در آیات قرآن کریم و سیره ایشان و سایر معصومین به آن اشاره شده .گیرد

.که در قوام و دوام زندگی خانوادگی بسیار موثر است. بودن ایشان می باشد» شنونده ماهر«

مخالفان و معاندان پیش از مشاهده می شود که حتی در مقابل ) صلی اهللا علیه و آله(در سیره پیامبر اکرم

.هر اقدامی خوب به سخنان ایشان گوش فرا می دهند و سپس تصمیم گیري می کنند

خداوند تبارك و تعالی اساس تشکیل خانواده را موده و محبت و دستیابی به آرامش معرفی کرده در جاییکه

.مهم دارد بودن ابزاري است که تاثیر بسزایی در تحقق این» شنونده ماهر«؛ است

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است با دوستان مروت با دشمنان مدارا

خود به وجود آورند نه تنها آرامش و آسایش به خانواده ایشان در و چنانچه افراد تالش کنند این مهارت را

موفقی در سایر عرصه هاي زندگی مثل رو می کند بلکه اعضاي خانواده با کسب چنین مهارتی می توانند فرد

.تحصیل و کار باشند

۵

مقدمه

ازدواج تنها پیوند جسمانی دو انسان نیست بلکه روابط روحی و پیوند عاطفی آن بسیار مهم تر و تأثیرگذارتر

گرم کانون که کنند می پیدا گسترش چنان گاهی خانوادگی ساده ظاهر به اما متاسفانه اختالفات است

خاموش خانواده محفل در را امید چراغ و پاشند می هم از است شده تشکیل بسیار زحمت با که را اي خانوادگی

یابند که قادر به اند به یک باره درمی زن و مرد جوانی که با هزار امید و آرزو خانواده تشکیل داده .دنکن می

.ادامه زندگی نیستند

. هایشان را متاثر خواهد کرد کند و هم خانواده رو می آنها هم خودشان را با مشکالت متعددي روبه اختالفات

و به داین مشکل را رفع کنن دتالش می کنن دکه به نوعی با این موضوع درگیر هستن ديبنابراین همه افرا

.متوسل می شوند... طرق مختلفی از جمله میانجیگري، مراجعه به مشاور و

.قبل از هر چیز براي رفع اینگونه مشکالت باید به چند نکته اساسی توجه کرد تا زحمات ما ثمربخش باشد

اولین نکته نگاه کالن به انسان و جایگاه او می باشد چرا که عدم توجه به این امر مهم یعنی حقیقت ماهیت

.به کار برده شده خواهد بودو کاهش میزان اثر بخشی روش هاي انسان موجب دور شدن از مسیر حقیقت

.سپس باید با توجه به شاکله انسان برنامه اي متناسب با اقتضاي وجودي روح او طرح ریزي نمود

از آنجا که این پژوهش مجال بررسی همه جانبه این مهم نمی باشد با اتکا به نتایج زحمات اساتید بزرگوار

ر می گیرد و جهت تکمیل بحث براي تطبیق مباحث تئوري تنها یکی از ابعاد این مهارت ها مورد بررسی قرا

بر مصداق هاي خارجی و استفاده از شاهد مثال هاي عینی نتیجه مباحث مطرح شده را با تطبیق بر سریال

.هاي کنونی صدا و سیما مورد ارزیابی قرار می دهیم

۶

:اصول و پایه هاي بحث

در زمین می باشد و از آنجا که در حقیقت خلیفه آئینه اي از هدف از خلقت انسان خلیفه الهی شدن انسان

.صفات خالق خود می باشد غایت زندگی انسانها خدایی شدن آنها می باشد

» قال إذ و کب کۀ رالئ لم نی ل ل إ ی جاعض فر لیفۀ الأ وا خ ل أ قال ع ج ن فیها ت م دس ف فیها ی و ک ف س ی ماءالد ن و ح ن

حبس ك ن دمح س و ب قد ک ن نی قال ل م إ ون ال ما أعل لمع 1»ت

برنامه اي که و از آنجا که انسان شاکله اي الهی دارد تنها برنامه اي که می تواند براي او ثمربخش باشد

.الهی است

ه فإذا « ویت س و خت ف ن فیه ن وحی م وا ر قع ه ف 2» ساجدین ل

هر چند ممکن است انسان بتواند با مدد از نیروي فکر و اندیشه این مسیر را تا حدي بپیماید اما تنها در

صورتی می تواند این مسیر را به بهترین نحو ممکن طی کند که از برنامه اي که از سوي خالق وضع شده

.باشد بهره ببرد

ل« ن واندع أ ق ون م د ه عنا ال ما الل ف نا ال و ین ر ض ی و رد قابنا على ن أع دعا إذ ب ه هدان ي الل الذ ه ک وت ته الشیاطین اس

رض فی ران الأ یح ه حاب ل أص ه ون عدى إلى یدنا الهل ائت ن ق ه هدى إ و الل دى هاله نا و ر أم س مـــلن ل ب ر ل

مین 3» العال

آیا: گفتند. داد خواهم قرار زمین در جانشینى من مسلما: فرمود فرشتگان به پروردگارت که هنگامى] کن یاد[ و 30: البقرة 1

گوییم مى تسبیح ستایشت و سپاس با همراه را تو ما که حالى در! ریزد؟ مى خون و کند مى فساد که دهى مى قرار آن در را کسى . دانید نمى شما که دانم مى] زمین در جانشین این گرفتن قرار از اسرارى و واقعیات[ من: فرمود] پروردگار. [کنیم مى تقدیس و

. بیفتید کنان سجده او براى بدمم، او در خود روح از و گردانم نیکو و درست را او چون پس 29: الحجر 2

هدایت را ما خدا آنکه از پس و زیانى؟ نه و رساند ما به سودى نه که بپرستیم را معبودى خدا جاى به آیا: بگو 71: األنعام 3 و هدف بى و[ سرگردان زمین در و اند ربوده را عقلش شیاطین که کسى مانند بازگردیم، عقب به] پرستى بت و شرك به[ کرد

سبب به او ولى[ بیا ما جانب به که کنند مى دعوت هدایت سوى به را وى که است یارانى او براى که حالى در است،] گمراه پروردگار تسلیم که مأموریم ما و است،] واقعى[ هدایت همان خدا هدایت یقینا: بگو.] پذیرد نمى زدگى حیرت و سرگردانى . باشیم جهانیان

٧

.کتب آسمانی میسر شده استآگاهی از برنامه خداوند براي طی مسیر خلیفه الهی شدن از طریق

» قد لنا ل سلنا أرس ر ناتی الب زلنا و ب ن م أ هعم تابالک المیزان و وم ق یل اس ط الن س ق ال ا و ب زلن ن حدید أ س فیه ال دید بأ ش

و ع نافاس م م و للن یعل ل ه ن الل م ه ر ص ه و ین سل ب ری الغ ن ب ه إ ي الل و زیز ق 4» ع

قانونگذار و تبین کننده قانون و جهت امداد بیشتر انسانها، انبیاي الهی نه تنها به عنوان الگو که به عنوان

و همواره تالش کرده اند با .الهی و مرجع حل اختالفات در طول سالهاي متمادي در کنار انسانها بوده اند

.تشکیل جامعه الهی مردم را به اجراي کامل دستورات الهی رهنمون شوند

» و تلى إذاب راهیم ب ه إ ب ر ماتن بکل هأتم نی قال ف لک إ اس جاع لن قال إماما ل ن و تی میر ي ینال ال قال ذ ده ع

المین 5» الظ

بنا « ر ث وعاب م وال فیه سر م نه وا م م یتل یه م و آیاتک عل هم عل ی تابالک ۀ وکمح م و ال کیه ز ی نک نت إ زیز أ الع

کیمح 6» ال

خاتم انبیاء هستند و دین اسالم آخرین دین می باشد، ) صلی اهللا علیه و آله وسلم(از آنجا که پیامبر اکرم

نسخه حیات بخش بشر در این عصر می بایست از محتواي تعلیمات ایشان استخراج و در اختیار بشر قرار

.گیرد

د کان ما« مح با م حد أ ن أ م م جالک ن و ر ول لک سر ه م و الل یین خات ب ه کان و الن ل الل لیما ء شی بک 7» ع

نازل] باطل از حق تشخیص ى[ ترازو و کتاب آنان با و فرستادیم روشن دالیل با را خود پیامبران ما همانا 25: الحدید 4

خدا تا و آوردیم فرود است سودهایى و سخت نیرویى و قوت مردم براى آن در که را آهن و خیزند، بر عدالت به مردم تا کردیم . است ناپذیر شکست تواناى و نیرومند خدا یقینا دهند مى یارى پیامبران غیاب در را پیامبرانش و او کسانى چه بدارد مشخص

طور به را همه او پس کرد، آزمایش] سخت و دشوار[ امورى به پروردگارش را ابراهیم که هنگامى] کنید یاد[ و 124: البقرة 5. دادم قرار امام و پیشوا مردم همه براى را تو من: فرمود] او ولیاقت شایستگى خاطر به[ پروردگارش رسانید، انجام به کامل

ستمکاران به] است پیشوایى و امامت که[ من پیمان: فرمود] پروردگار]. [ برگزین پیشوایانى نیز[ دودمانم از و: گفت ابراهیم .رسد نمى

حکمت و کتاب را آنان و بخواند، آنان بر را تو آیات که برانگیز، خودشان از پیامبرى آنان میان در! پروردگارا 129: البقرة 6 . حکیمى و ناپذیر شکست تواناى تو زیرا کند پاکشان] باطنى و ظاهرى هاى آلودگى از[ و بیاموزد،

٨

که از طریق ائمه معصومین در اختیار ما قرار )صلی اهللا علیه و آله(در این نوشتار آموزه هاي حضرت محمد

مهارت «و 8»مهارت هاي زندگی«ن مباحث جزوه جهت استفاده دقیق و کاربردي از ای. گرفته مبنا می باشد

.بستر اصلی مباحث می باشد تا از پرداختن به مباحث مبنایی بی نیاز شویم 9»هاي اجتماعی

از نظر اسالم مبناي زندگی خانوادگی

.خداوند تبارك و تعالی اساس تشکیل خانواده را موده و محبت و دستیابی به آرامش معرفی کرده است

»ن و م ه ن آیات ق أ م خل ن لک م م سک ف ن وا أزواجا أ کن س لیها لت ل و إ ع ج م ودة بینک م ۀ ومح ن ر م لآیات ذلک فی إ و ق ل

ون ر فک 10» یت

را مورد توجه بنابراین هریک از اعضاي خانواده و به خصوص همسران باید در روابط خود این اصل مهم

.و روابط و رفتارهاي خود را بر مبناي این قاعده کلی سامان بخشند. قرار دهند

چنانچه در قرآن . بودن می باشد» شنوندة ماهر «یکی از نکاتی که در خانواده بسیار حائز اهمیت می باشد

:آمده است) صلی اهللا علیه و آله(کریم در مورد پیامبر اکرم

»و م نه ون الذین م ون و النبی یؤذ ول ق ی و ن ه ل أذ ن ق ر أذ خی م ن لک ؤمی ه الل ن و ب ؤمنین یؤململ ۀ ومح لذین رل

وا م آمن نک م ون الذین و ول یؤذ سر ه م الل له ذابع 11» ألیم

. داناست چیزى هر به خدا و است پیامبران خاتم و خدا فرستاده ولى نیست، شما مردان از یک هیچ پدر محمد، 40: األحزاب 7

حجه االسالم پسندیده 8

حجه االسالم مهدي غالمعلی 9

کنارشان در تا آفرید همسرانى خودتان جنس از شما براى که است این او] ربوبیت و قدرت[ هاى نشانه از و 21: الروم 10 که مردمى براى است هایى نشانه] انگیز شگفت کار[ این در یقینا داد قرار مهربانى و دوستى شما میان در و یابید آرامش اندیشند، مى

٩

با منافقان اشاره دارد همان کسانی که به قول )صلی اهللا علیه و آله(پیامبر اکرماین آیه به نحوه برخورد

.قرآن کریم آنچنان در مورد زندگی دنیا سخن می گویند که پیامبر و مومنان به سخنانشان گوش می سپارند

»ن و اس م ن الن م ک جب عی ه ول حیاة فی ق نیا ال الد و هد ش ی ه ه فی ما على الل و و قلب ه صام ألد خ 12» ال

.می گویند گویا سرتا پاي ایشان گوش است )صلی اهللا علیه و آله(و همینان در مورد پیامبر اکرم

:حال آنکه ایشان در راستاي اطاعت از امر الهی که فرموده است

ا یا« هوا الذین أی ن آمن م إ ک ق جاء إ فاسب وا بن ین تب ن ف وا أ صیب وما ت جهالۀ ق وا ب ح صب م ما على فت علت 13 »نادمین ف

چرا که ایشان مامور شده اند حتی در مقایل فاسقین . اینگونه به سخنان باطل این افراد گوش فرا می دهد

.زم را اتخاذ کنندابتدا سخن ایشان را شنیده و پس از تحقیق و بررسی تصمیمات ال

هر چند فضاي کلی این آیه در مورد منافقان می باشد ولی همانطور که در علم اصول فقه می خوانیم می

.را اعمال نمود 14»الغاء خصوصیت«توان در چنین عباراتی قاعده

این خصوصیت پیامبر نه تنها در مقابل منافقین و فاسقین که در زندگی خانوادگی نیز می تواند ،بنابراین

.بسیار موثر باشد

:در تایید این ادعا به نمونه دیگري توجه فرمائید

این سخن به نسبت و باور زود شخص: گویند مى و دهند، مى آزار را پیامبر همواره که هستند کسانى منافقان از و 61: التوبۀ 11 مؤمنان به فقط و دارد ایمان خدا به است، خوبى باور زود و گوش سراپا شما مصلحت جهت در او: بگو. است گوش سراپا آن و

عذابى دهند، مى آزار را خدا پیامبر همواره آنانکه براى و است، رحمت اند، آورده ایمان که شما از کسانى براى و ورزد، مى اعتماد . است دردناك

را خدا دارد دل به آنچه بر و اندازد مى شگفتى به را تو دنیا زندگانى] باره[ در سخنش که هست کسى مردم از و 204: البقرة 12 .است جویان ستیزه ترین سخت او آنکه حال آورد، مى گواه

رسانید، زیان گروهى به نادانى روى از آنکه] مبادا تا[ کنید بررسى بیاورد، برایتان خبرى فاسقى اگر مؤمنان، اى 6: الحجرات 13 . شوید پشیمان اید، شده مرتکب آنچه بر گاه آن رسانید،

.در این قاعده به جاي استفاده از منطوق نص به عنوان یک حکم از مدلول آیه یک قاعده کلی استفاده می شود 14

١٠

ل بن عمر نقل شده روزي ه صلى( رسول حضرت قبر میان که روضه دردر روایتی از مفض و )آله و علیه الل

، بعد از مدتی بین آمد بود زمان آن مالحده از یکى که »العوجاء ابى ابن«نشسته بود که است، حضرت نآ منبر

سخنانی رد و بدل شد و نتیجه این شد که عالم را بی صانع و معطل او اصحاب از مردىو »العوجاء ابى ابن«

لخواندند کنترل خود را غیظ و خشم غایت از شنیدم، ملعون آن از را واهى سخنان این چون: می گوید مفض

که را پروردگارى کردى انکار و خدا دین در شدى ملحد! خدا دشمن اى: گفتم] او به خطاب[ از دست دادم و

احوال در را تو و صورتى ترین تمام به را تو است بخشیده صورت و ترکیبى نیکوترین در ،است آفریده را تو

ر اگر. رسانیده حد این به تا است گردانیده مختلفه آینه هر خود، حس به نمائى رجوع و خود نفس در نمائى تفک

و قدرت و وجود شواهد و است قائم تو در شأنه تعالى بارى صنعت آثار و پروردگارى دالیل که یافت خواهى

به تو با متکلمانى از تو اگر! مرد اى: گفت العوجاء ابى ابن» .است الیح و واضح تو در حکمتش و علم براهین

گفتن سخن تو با نیستى ایشان از اگر و. بکنیم تو پیروى ما کنى تمام حجتى ما بر اگر بگویم، سخن طور آن

دلیل نوع این به و کند نمى مخاطبه چنین ما با خود او صادقى محمد بن جعفر اصحاب از اگر و ندارد، سودى

و ما خطاب در نداده دشنام و است شنیده مکرر شنیدى تو چه آن از زیاده ما سخنان از و کند، نمى مجادله ما با

را او. است متانت و عقل خداوند و رزانت و حلم صاحب او و! ما جواب در و نرفته در به سخن اندازه از او

آن تا را ما هاى حجت شنود مى و را ما سخنان دهد مى گوش آورد نمى در به جا از غضب و سفاهت و طیش

کند مى باطل آنگاه کردیم، تمام او بر را خود حجت که کنیم مى گمان و گوئیم مى داریم خاطر در آنچه ما که

سخنان توانیم نمى و کالمى، مختصرترین به کند مى تمام ما بر حجت و سخنى اندك به را ما هاى حجت

15».بگو سخن ما با او شایسته طور به اوئى اصحاب از تو اگر برآئیم، جواب مقام در او نشان معجز

بودن امام به اعتراف یکی از ملحدان و معاندان به عنوان خصیصه اي » شنونده ماهر«در این روایت

بر اساس قاعده ) علیه السالم(اصلی که امام صادق. ارزشمند در روابط اجتماعی به یار امام یادآوري شده

.برقراري صلح و آرامش در جامعه از آن مدد گرفته است

؛اگر اساس جامعه بر صلح و پیشگیري از فتنه است: با توجه به آیه و روایت فوق باید گفت

50: ص مجلسى، عالمه ترجمه-مفضل توحید 15

١١

ا یا « هذین أی وا ال وا آمن خل ی اد م ف افۀ السل وا ال و ک بع وات تت ه الشیطان خط ن م إ و لک دبین ع 16» م

»و م وه ون ال حتى قاتل تنۀ تک ف ون و ه الدین یک ن لل وا فإ ال انته وان ف دلى إال عمین ع ال 17» الظ

.اساس خانواده نه تنها بر پایه صلح که باالتر از آن موده و رحمه است

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است با دوستان مروت با دشمنان مدارا

و در 18محبت دوسویه و همراه با اعمالی که موجب رضایت فرد مقابل شود ،معناي لغوي کلمه مودهدر

19.محبت یکسویه و فوق استحقاق آمده است ،معناي رحمت

به مودت نسبت نتیجه در باشد، ظاهر عمل مقام در اثرش که است محبتى معناى به تقریبا "مودت "کلمه به شود، هویدا اثرش عمل مقام در که گویند را خشوعى آن خضوع چون خشوع، به است خضوع نسبت محبت

.آید مى پدید دل در کبریایى و عظمت مشاهده از که است، نفسانى تاثر نوعى معناى به که خشوع خالف

و ندارد، را کمالى که محرومى محرومیت مشاهده از که است، نفسانى تاثیر نوعى معناى به ،"رحمت "و از را او و برآید مقام در اینکه به کند مى وادار را صاحبدل و آید، مى پدید دل در است، نقص رفع به محتاج

20.کند رفع را نقصش و داده نجات محرومیت

او که نکنید، پیروى شیطان هاى گام از و آیید، در] خدا از[ برى فرمان و تسلیم عرصه در همگى! ایمان اهل اى 208: البقرة 16

. است آشکار دشمنى شما به نسبتت و پرستى بت شرك، چون[ اى فتنه تا بجنگید آنان با و 193: البقرة 17 باشد خدا ویژه فقط دین و نماند جاى بر] کفار حاکمی .

. نیست جایز ستمکاران ضد بر جز تجاوزى] پس آن از و دهید پایان آنان با جنگ به[ بازایستند اگر پس فان. المحبۀ من عمومیۀ و ضعیفۀ مرتبۀ هو و ء شی الى تمایل هو: المادة فی الواحد األصل أن، التحقیق ، حسن مصطفوى 18

الحکمۀ و الطبیعۀ أساس على شدید تمایل فیه یکون فیما یستعمل الحب.

حمۀ ،المفردات، محمد بن حسین اصفهانى راغب 19 وم، إلى اإلحسان تقتضی رقۀ الر ح قۀ فی تارة تستعمل قد و المر دة، الر و المجرد اإلحسان فی تارة قۀ عن المجر الر

من فیکون: التمایل جهۀ مطلق الى النظر کان فإذا جهۀ، الى ما تمایال فیه فان التمنى، موارد فی المادة تستعمل قد العنوان بهذا و .األصل مصادیق

١٢

و زن چون است، خانواده کوچک جامعه رحمت، و مودت خودنمایى موارد و ها گاه جلوه ترین روشن از یکى

کنند، مى رحم را کوچکتر فرزندان زن، مخصوصا و هم با دو این و یکدیگرند، مالزم مودت و محبت در شوهر

زندگى ضرورى حوائج تواند نمى صغیرشان طفل که بینند مى و کنند، مى مشاهده عجز و ضعف آنها در چون

منزل، لباس، تغذیه، و حراست، و حفظ در اینکه به کند مى وادارشان مودت و محبت آن لذا کند، تامین را خود

.یافت نمى دوام بشر نوع هرگز و شد، مى منقطع کلى به نسل نبود، رحمت این اگر و بکوشند، او تربیت و

بنابراین شاکله اساسی زندگی خانوادگی که مودت و رحمت است ایجاب می کند که از هر مهارتی در این

.راستا بهره ببریم تا حالت سکون و آرامش در خانواده برقرار شود

بودن» شنونده ماهر«مهارت

صداي ، باد وزش ، ماشین بوق صداي مثل. شنویم می را مختلفی صداهاي ، خود روزمره زندگی در

نوازند می را ما گوشهاي که دیگر صداهاي از بسیاري و گذرند می کنارمان از که آدمهایی صحبت ، پرندگان

؟ کنیم گوش ، شنویم می که را صداهایی همه است نیاز آیا ولی. آزارند می یا

از که است صداهایی تمام شامل و ارادي، غیر عملی ، شنیدن که چرا. کند می فرق شنیدن با دادن گوش

و خواست با که است ذهنی فعالیتی ، دادن گوش ولی. ندارد گیري یاد به نیاز و رسد می ما به پیرامون محیط

. است توجه نیازمند و پذیرد می انجام ما اراده

کمک ما به و است همراه مقابل طرف درك و اعتماد جلب با که است مهارتی و هنر ، کردن گوش خوب

دقت با انسان که هنگامی ، درواقع. دهیم تشخیص بهتر را گوینده روانی و شخصیتی پیچیدگیهاي کند می

شیوه این. کند می برقرار دیگران با موثر و خوب ارتباط نوعی ، دهد می فرا گوش مقابل طرف سخنان به

تا کند می کمک ما به که مهارتی مهمترین لذا. کند می جلوگیري تفاهمها سوء بسیاري از ، کردن گوش

250: ص ،16 ج المیزان، طباطبایی، محمد حسین، ترجمه 20

١٣

که کسانی. است کردن گوش خوب ، باشیم داشته دیگران احساس و کالم از منطقی و درست درك بتوانیم

. اند یافته دست زندگی در بیشتري مؤفقیتهاي به ،بیاموزند را دادن گوش خوب مهارت اند توانسته

: فرماید می و داند می گوش حقوق از را شنیدن نیکو) ع( سجاد امام

سخنی هر( ، باشد تو قلب سوي به راهی اینکه از کنی پاك و منزه را آن که است آن تو بر گوش حق اما«

آنکه یا ، کند ایجاد خیري تو قلب در که مفیدي و خوب مطالب شنیدن براي مگر) ندهی راه خود قلب به را

به معانی انواع انتقال موجب و است قلب سوي به سخن دروازه ، گوش زیرا. شود نیکی خلق کسب سبب

» .باشد می قلب

دیگران نظریات و آراء به بردن پی و شناختن براي اي وسیله ، گوش ،) ع( سجاد امام سخن این پایه بر

متوجه ما ، گوش طریق از شنیدن با. باشد فساد و شر یا و صالح و خیر پذیرش براي دري تواند می و است

می گوش طریق از را ادب و علم ، مواقع از بسیاري در همچنین. شویم می دیگران رفتار و اخالق بد و خوب

معرفت و علم ازدیاد موجب و یابد می راه قلب به مربیان و استادان سخنان که است دادن گوش با. آموزیم

. شود می شنونده

ي بهبود روابط انسان ها چه در خانواده و مهارتی است که می تواند در راستابودن » شنونده ماهر«بنابراین

.بسیار موثر باشد چه در جامعه

متاسفانه این خصوصیت مهم که می تواند در خانواده جلوي بسیاري از اختالفات را گرفته و یا حتی از بروز

اعضاي فکري و روحی اختالف پیشگیري کند و باالتر از آن موجب گرمی و صمیمیت در خانواده و رشد

.خانواده شود نه تنها مورد غفلت واقع شده بلکه مذموم هم شمرده می شود

.اي مثال به مواردي که به تازگی در سریال هاي تلویزیونی به نمایش کشیده شده توجه کنیدبر

سیما پخش می شود که ماجراي پسري است که بعد از فوت 3از شبکه » شیدایی«سریالی به نام 21هم اکنون

و ازدواج می کند اما بعد مادر دچار بحران روحی شده و در این اثنا با دختري آشنا شده و به دور از چشم پدر با ا

90دي ماه سال 21

١۴

پنجاز چند ماه دختر که دچار انحراف هاي اخالقی است او را رها کرده و به خارج از کشور مهاجرت می کند،

سال بعد وقتی طه بعد از سپري کردن دوران سخت بیماري با دختري که او هم قبال تجربه یک ازدواج

به ) همسر اول طه(افسانه ) ا از ازدواج قبلش مطلع سازدبی آنکه همسرش ر(ناموفق را داشته ازدواج می کند

.از راه می رسند) دختر طه(همراه شیدا

.بخشی از این سریال با توجه به موضوع بحث این پژوهش قابل توجه و تامل می باشد

در جریان ازدواج قبلی طه قرار می گیرد، عاطفه یکراست به ) همسر دوم طه(در یکی از قسمتها عاطفه

سمت دادگاه جهت شکایت حرکت می کند و طه به دنبال وي حرکت می کند طه چند بار سعی می کند با

مداخله طه . عاطفه صحبت کند اما عاطفه بی توجه به او همچنان مشغول امالء دادخواست طالق می باشد

بازداشگاه منجر وخامت حال طه در. هم سودي ندارد و منجر به بازداشت طه از سوي ماموران پلیس می شود

.به انتقال ایشان به بیمارستان می شود

.بودن بار دیگر این قصه را بازبینی کنیم چه می شود» شنونده ماهر«حال اگر با توجه به مهارت

طه که یکبار در جریان خواستگاري با سرسختی دختر خانم مواجه بوده پس از رسیدن به او نگران مطرح

.کردن راز خود می باشد

به . شاید طه حین صحبت دلیل خود از این کار را وخامت حال پدر یا از دست دادن عاطفه می شمرده است

به . به صورت معقول سخنان طه را می شنید باز هم این اتفاق ها رخ می دادنظر شما اگر عاطفه از همان ابتدا

فه الهی است؟فرض که دالیل طه مقبول نباشد آیا نوع رفتار این دو نفر در شان خلی

آیا با این گونه رفتارها می تواندد کانونی از محبت و آرامش تشکیل داد؟

:مثال هاي جزئی تر و نیز متداول تري نیز وجود دارد که براي همه ما اتفاق افتاده

نه تنها زودتر به منزل نیامده شوهرش خواسته شب زودتر به منزل بیاید اتفاقا شوهرفرض کنید فردي از

طی این زمان تاخیر با خود می اندیشد که همسرم براي حرف من ارزش قائل نیست و زنلکه تاخیر هم دارد ب

. حتی ممکن است در بدو ورود همسرش او را متهم کند که تو همیشه بد قول هستی. به من توجه نمی کند

١۵

لیل موجی چون ممکن است اگر او به همسرش فرصت سخن گفتن بدهد و به سخنان او گوش فرا دهد د

. خرابی ماشین یا لزوم کمک به یک فرد نیازمند را بیان کند

در بسیاري از سریال هایی تلویزیونی مشاهده کرده ایم که وقتی می خواهند خانواده خوب را به تصویر

بکشند، خانواده اي را نشان می دهند که هر شب بعد از کار روزانه دور هم جمع شده و مشغول صحبت در

مورد اتفاقات روزانه می شوند یا اینکه وقتی براي یکی از اعضاي خانواده مسئله اي ایجاد می شود همه

.اعضاء خانواده تالش می کنند با گوش سپردن به سخنان این فرد به او کمک کنند تا مسئله اش را حل نماید

بودن» شنونده ماهر«فواید •

رخی از فوایدي که برآن مترتب است به صورت فهرست وار اشاره جهت توجه به عمق کارکرد این مهارت به ب

.می کنیم

.احساس آرامش از وجود فردي که همیشه آماده شنیدن سخنان ماست -1

چرا که وقتی فرد بداند که به راحتی می تواند مسائل خود . عدم تبدیل مسائل جزئی به رازهاي مگو -2

.مسائل خود نمی شودرا با طرف مقابل مطرح کند مجبور به مخفی کردن

.احساس سبکی و آرامش خیال و کاهش فشار ذهنی پس بیان مسائل -3

.عدم احساس تنهایی و سردرگمی -4

شدن در زندگی چرا که وقتی فرزندان این مهارت را در والدین خود بیابند » شنونده ماهر«تمرین -5 .براي زندگی خود نیز از این مهارت بهره خواهند جست

.زئی به مشکالت وخیم و غامضعدم تبدیل مسائل ج -6

١۶

به سخنان دیگران» گوش دادن«انواع •

دارند ولی به کار گیري ام کارکرى خاصی دکه هر ک داد جاي طبقه چهار در توان می را دادن گوش از هدف

:همه آنها براي بهبود روابط الزم و ضروري است

. دهیم افزایش را خود اطالعات و تجارب خوااهیم می که زمانی: مطلب درك جهت دادن گوش -1

دادن گوش نوع این براي خوبی هاي موقعیت تلوزیون، و رادیو خبري هاي برنامه و ها سخنرانی

.هستند

خواهد می سخنگو که کنیم می استفاده دادن گوش نوع این از وقتی :ارزیابی جهت دادن گوش -2

زیونییتلو هاي آگهی با وقتی مثال. کند ترغیب و اغوا را ما مان اعمال یا ها نگرش بر گذاردن تأثیر با

.کنیم می استفاده دادن گوش نوع این از کنیم، می برخورد

کردن پیدا درصدد که کنیم می استفاده دادن گوش نوع این از زمانی :لذت جهت دادن گوش -3

به دادن گوش مثال. برسیم آرامش به بخواهیم یا بریم می لذت آنها از که هستیم پیامهایی یا عالیم

.طبیعت صداي یا و موسیقی یا قرآن خوش نواي

او به اینگونه دارد، ما سوي از شدن درك و زدن حرف به نیاز کسی وقتی :همدالنه دادن گوش -4

مراجعان و مشاوران و صمیمی دوستان زوجین، بین معموال دادن گوش اینگونه از. دهیم می گوش

.شود می استفاده

. باال به آن اشاره شد جایگاه ویژه اي دارد که می تواند بسیار موثر باشدهر یک از انواع گوش دادن که در

البته باید دانست بهترین کار کاري است که به نحو احسن انجام گیرد بنابراین در ادامه به بخشی از مهارت

.هاي اثر بخش جهت افزایش اثربخشی گوش دادن اشاره می کنیم

ودنب» شنونده ماهر«مهارت هایی درباره •

١٧

هر چند اهمیت این موضوع بر کسی پوشیده نیست اما جهت تکمیل مطالب ارائه شده به مهارت هایی که

.بودن می باشد اشاره می کنیم» شنونده ماهر«موجب افزایش اثر بخشی

آري . ممکن است افراد بگویند اطرافیان ما اینگونه نیستند و کسی به سخنان من گوش نمی دهد -1نوع مهارت ها باید به صورت دو سویه باشد اما به نظر شما اگر هیچیک از درست است که این

طرفین این مهارت را به کار نبرند بهتر است یا اینکه حداقل یکی از طرفین این مهارت را به کار

گیرد؟ ضمن اینکه ما انسانها دچار تاثیر و تاثر می شویم چه بسا وقتی شما مدتی براي اعضاي

اصل صبوري .شوند» شنونده ماهر«باشید بعد از گذشت مدتی آنها هم » ونده ماهرشن«خانواده خود

22. و اصل ایثار در تحقق این امر، بسیار موثر خواهند بود

ممکن است در یک زمان هم ما تمایل به صحبت . همیشه سعی کنیم اول شنونده باشیم تا گوینده -2

داشته باشیم هم فرد مقابل و هردو با هیجان و یا اضطراب تمایل داریم هر چه زودتر سخنان خود را

د را اگر بتوانیم آنچنان بر قواي خود مسلط باشیم که ابتدا بشنویم و سپس سخنان خو. بیان کنیم

بیان کنیم مخاطب ما با آرامش بیشتري به سخنان ما گوش فرا می دهد چرا که دغدغه ندارد که

.حرف هاي خودش ناتمام مانده

در طول زمانی که به سخنان فرد مقابل گوش می سپاریم به کار دیگري مشغول نشویم و یا اگر کار -3

و جلب رضایت طرف مقابل با هم مهمی است که باید حتما در آن زمان انجام شود با خوشرویی

)مثال هنگام ظرف شستن. (مشغول انجام کار شده و در مورد مسائل صحبت کنیم

اگر مدتی گذشت و اعضاي خانواده صحبتی را مطرح نکردند با طرح سواالت روزمره باب سخن -4

.گفتن را باز کنیم تا افراد آنچه را در دلشان می گذرد بیان کنند

بودن را با » شنونده ماهر«و مهارت . تمایل به سخن گفتن ندارد اصرار نکنیم اگر فرد مقابل ما -5 .کنجکاوي هاي بی مورد مخدوش نکنیم

گر صبر کنی زغوره حلوا سازم ٢٢

١٨

در طول زمانی که مخاطب ما مشغول صحبت است از قطع کردن صحبت او و یا ارائه راهکار -6

.و تنها شنونده سخنان او و همراه و همدرد او باشیم. بپرهیزیم

وجه از منظر و به هیچ. اهکارها و نظرات خود را بیان کنیم که از ما درخواست شودتنها در صورتی ر -7

راهکارهاي خود را به صورت پیشنهاد مطرح کنیم و تصمیم گیري را به . باال ارائه راهکار نکنیم

.عهده فرد بگذاریم

نه که ستا این در چشمی ارتباط تناسب. نکنیم فراموش را متناسب چشمی تماس همان یا ارتباط -8

او با ارتباط به کند تصور که نکنیم نگاه او به آنقدر نه و سازیم معذب را شخص که شویم خیره آنقدر

.نداریم اي عالقه

:نتیجه گیري

مهارت . توجه به ساختار خلقت انسان جهت ارائه ي برنامه اي مفید و موثر بسشیار حائز اهمیت است

» زکجا آمده ام«صورتی محقق می شود که افراد ضمن توجه به اصول اساسی بودن تنها در» شنونده ماهر«

١٩

از رهنمودهاي الهی انبیاء عظام و ائمه طاهرین بهره برده و » آمدنم بهر چه بود«و » به کجا خواهم رفت« و

را با توجه به کارکرد خانواده که آرامش و مودت و محبت است در خود انگیزه عمل به این فرامین نورانی

و به خاطر داشته باشند خوشبختی دست یافتنی است و خوشبختی و سعادت، گنج نیست که با . ایجاد نمایند

خوشبختی مهارتی است که انسانها باید تالش کنند و با . کند و کاو بتوان از قعر زمین آن را بیرون کشید

.ازندکسب مهارت هاي رفتاري بر مبناي اصول و روشهاي الهی در خود پیاده س

:فهرست منابع

قرآن کریم

ش 1379: چاپ ؛ سال اسالمى ارشاد و فرهنگ وزارت انتشارات: ؛ ناشر مجلسى عالمه ترجمه -مفضل توحید

طباطبایی، محمد حسینالمیزان؛ ترجمه

محمد بن حسین اصفهانى المفردات؛ راغب

٢٠

حسن التحقیق؛ مصطفوى