आम्ले आम्लारी आणि क्षार

18
आआआआआ, आआआआआआआ, आआआ आआआआआ © Jnana Prabodhini Educational Resource Centre 1

Upload: jnana-prabodhini-educational-resource-center

Post on 19-Jan-2015

171 views

Category:

Education


19 download

DESCRIPTION

useful for class 7 maharashtra board

TRANSCRIPT

Page 1: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

आम्ले�, आम्ले�री�, आणि क्षा�री

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

1

Page 2: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

आपल्या� अन्ना�त तितखट, गो�ड, आ�बट, ख�रीट, कड�, त�रीट अशा� ति�ति�ध च�!च� पदा�र्थ$ असत�त.

लिंले'ब�, दाही�, क) री�, लिंच'च ही� आ�बट पदा�र्थ$ आही�त. त्या�मध्या� आम्ले असत� म्ही�न त� च��ले� आ�बट असत�त. आ�बट पदा�र्थ�$त�ले आम्ले�च� क�ही� ति�शिशाष्ट गो�धम$ असत�त.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

2

Page 3: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

क�ही� पदा�र्थ�0मध्या� आम्ले�च्या� ति�रुद्ध गो�धम$ असत�त. त्या��न� आम्ले�री� म्हीत�त. अरी� म्हीजे� शात्रू� - स�ब, री�ख, च�न�, ख�ण्या�च� स�ड� ही� पदा�र्थ$ आम्ले�री� असत�त. आम्ले�री!च्या� गो�धम�0म�ळे� ही� पदा�र्थ$ च��ले� त�रीट ले�गोत�त.

ही� पदा�र्थ$ प�ण्या�त मिमसळेल्या�स त� द्रा�� ही�त�ले� ब�ळेब�ळे:त ले�गोत�. परी�त� पदा�र्थ�$च� च� घे���न त� आम्ले आही� क< आम्ले�री� त� ओळेख� न�हीम�च स�रीणिक्षात अस� न�ही�. क�ही� पदा�र्थ$ ति�षा�री� असत�त.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

3

Page 4: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

क�ही� ति�शिशाष्ट रीस�यान��च्या� मदात�न� एख�दा� पदा�र्थ$ आम्ले आही� क< आम्ले�री� त� ओळेखत� या�त�. या� रीस�यान��न� ‘दाशा$क’ म्हीत�त.

आम्ले किंक'�� आम्ले�री�च्या� द्रा���त दाशा$क मिमसळेले� असत� त्या�च्या� री�गो�त ति�शिशाष्ट बदाले ही�त�. शिलेटमस, हीळेदा ही� न)सर्गिगो'क दाशा$क आही�त तरी तिDनEल्पर्थFशिलेन, मिमशिर्थले ऑरीHजे ही� प्रया�गो शा�ळे�त तया�री क� ले�ले� दाशा$क आही�त.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

4

Page 5: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

शिलेटमस ‘ले�याक� न’ �नस्पत�प�स�न मिमळे�त�त. ले�या�क� नच� प�ण्या�त�ले द्रा�� जे��भळ्या� री�गो�च� असत�.

आम्ले�त लेMटमसच्या� द्रा���स ले�ले री�गो या�त� तरी आम्ले�री�च्या� द्रा���त तिनळे� री�गो या�त�. शिलेटमस दाशा$क द्रा���च्या� आणि क�गोदाMपट्ट्टOया��च्या� रुप�त मिमळेत�.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

5

Page 6: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

लिंले'ब�च� रीस , लिंच'च�च� क�ळे, स�ब�च� प��, री�ख�च� प�� या� पदा�र्थ�0मध्या� शिलेटमस दाशा$क�च्या� री�गो प�हून त्या��च� स्�रूप ठरी�त� या�ईले.

अशा� प्रक�री� चही�, दूध, प��, त�ले या� पदा�र्थ�0च� शिलेटमसच्या� री�गो��री क�ही�च परिरी�म ही�त न�ही�. शिलेटमसच� री�गो बदालेत न�ही� अशा� पदा�र्थ�0न� उदा�स�न पदा�र्थ$ म्हीत�त. उदा�स�न पदा�र्थ�$त आम्ले�च� किंक'�� आम्ले�री�च� गो�धम$ नसत�त.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

6

Page 7: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

आम्लेधमX पदा�र्थ$ आणि आम्ले�री�धमX पदा�र्थ$ या��च्या� ति�शिशाष्ट गो�धम�0म�ळे� त्या��च� ति�ति�ध क�री��स�ठ: उपया�गो क� ले� जे�त�.

ही�याड्रो�क्ले�री�क आम्ले, अल्फ्या�रिरीक आम्ले, न�याट्रि]क आम्ले या��च� उपया�गो प्रया�गो शा�ळे�त प्रया�गो�स�ठ:, उद्यो�गोध�द्यो�त ति�शिशाष्ट री�स�यातिनक उत्प�दान� मिमळे�ण्या�स�ठ: करीत�त.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

7

Page 8: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

स�तिडयाम ही�याड्रोEक्स�ईड, कF ल्शिल्शायाम ही�याड्रोEक्स�ईड, प�टFशिशायाम ही�याड्रोEक्स�ईड, आम्ले�री� आही�त. त्या��च�ही� ति�ति�ध री�स�यातिनक अणिभक्री<या��स�ठ: उपया�गो ही�त�.

ध�त��च� आणि अध�त��च� ऑक्स�ईड� प�ण्या�त ति�रीघेळेलेM असत� आम्ले�री� � आम्ले� तया�री ही�त�त.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

8

Page 9: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

ध�त� आणि अध�त� या��च� ऑल्शिक्सजेनशा� स�या�गो झा�ल्या�स त्या�च� ऑक्स�ईड तया�री ही�त�त.उदा� : मFग्न�शिशायाम ध�त�च� D<त ही��त जे�ळेल्या�स तितच� ऑल्शिक्सजेनशा� स�या�गो ही�त� आणि मFग्न�शिशायाम ऑक्स�ईड तया�री ही�त�.

ही� तिक्रीया� री�स�यातिनक सम�करी�च्या� रुप�त प�ढी:ले प्रम��: 2MG + OZ – 3MGO

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

9

Page 10: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

गो�धक�च� प�ड ही��त जे�ळेल्या�स गो�धक�च� ऑल्शिक्सजेनशा� स�या�गो ही�त�. गो�धक�च� ऑक्स�ईड तया�री ही�त�.S + OZ – SOZ

गो�धक�च� ऑक्स�ईड म्हीजे� सल्Dरी ड�याऑक्स�ईड ��या�,ही� प�ण्या�त ति�रीघेळेल्या�स सल्फ्या�रिरीक आम्ले तया�री ही�त�.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

10

Page 11: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

स�म�न्यातe अध�त��च� ऑक्स�ईड प�ण्या�त ति�रीघेळेलेM असत� आम्ले� तया�री ही�त�त. आम्ले��मध्या� ही�याड्रो�जेन ही� म�ख्या घेटक असत�. ध�त��च� ऑक्स�ईड प�ण्या�त ति�रीघेळेलेM असत� आम्ले�री� तया�री ही�त�त. आम्ले�री!मध्या� ही�याड्रो�क्स�ईड ही� म�ख्या घेटक असत�. उदा�हीरी�र्थ$ : मFग्न�शिशायाम ऑक्स�ईड , स�तिडयाम ही�याड्रो�क्स�ईड तया�री ही�त�त.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

11

Page 12: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

स�$च अध�त��च� ऑक्स�ईड प�ण्या�त ति�रीघेळेत�त अस� न�ही�. अशा� ��ळे: इतरी री�स�यातिनक अणिभक्रीया��मध�न त्या��च� आम्ले�री� द्रा��� तया�री करीत�त.

क�ही� आम्ले�री� प�ण्या�त ति�रीघेळेत�त. त्या��न� अल्कलेM म्हीत�त.

स�$ अल्कलेM आम्ले�री� असत� प स�$ आम्ले�री� अल्कलेM नसत�त.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

12

Page 13: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

आम्ले � आम्ले�री� एकम�क��त मिमसळेल्या�स त� एकम�क��च� गो�धम$ नष्ट करीत�त. त्या��च्या� अणिभतिक्रीया�त क�ही� क्षा�री आणि प�� तया�री ही�त�. क्षा�री आम्लेधमX, आम्ले�री�धमX किंक'�� उदा�स�न असत�त.

क्षा�री��च� शिलेटमसच्या� री�गो��री क�त�ही� परिरी�म ही�त न�ही� तस�च प�ण्या�च�ही� ही�त न�ही�. अशा� पदा�र्थ�0न� उदा�स�न पदा�र्थ$ म्हीत�त.

आम्ले � आम्ले�री� या��च� री�स�यातिनक अणिभतिक्रीया� ही�ऊन क्षा�री � प�� तया�री ही�ण्या�च्या� तिक्रीया�ले� उदा�शिसन�करी म्हीत�त.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

13

Page 14: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

दा�हीक आम्ले आणि सiम्या आम्ले�री�च्या� री�स�यातिनक अणिभक्री<या�त�न आम्लेधमX क्षा�री मिमळेत�त.

उदा� : ही�याड्रो�क्ले�री�न आम्ले ही� दा�हीक आम्ले आणि अम�तिनयाम ही�याड्रो�क्स�ईड ही� सiम्या आम्ले�री� या��च्या� स�या�गो�त�न अम�तिनयाम क्ले�री�ईड ही� आम्लेधमX क्षा�री मिमळेत�.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

14

Page 15: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

या� उलेट सiम्या आम्ले � दा�हीक आम्ले�री� या��च्या� स�या�गो�त�न आम्ले�रिरीधमX क्षा�री मिमळेत�त. उदा� : ध�ण्या�च� स�ड� म्हीजे� स�तिडयाम क�बjन�ट, ख�ण्या�च� स�ड� म्हीजे� ब�किंक'गो स�ड� म्हीजे� स�तिडयाम ब�या क�बjन�ट.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

15

Page 16: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

आम्ले� आणि आम्ले�री� या��च� घेरीगो�त� तस�च उद्यो�गोध�द्यो�मध्या� तिनरीतिनरी�ळे� उपया�गो ही�त�त.

Dळे��मध�ले स�याट्रि]क आम्ले�त�न आपल्या�ले� ‘शिस’ जे��नसत्� मिमळेत�. ( लिंले'ब�, स�त्रू�, म�स�ब� )

लिंच'च�त ट�ट�$रिरीक तरी दाह्या�त लेFक्टिक्टक आम्ले असत�. ले�च�, म�री��ब� ट्रिटक�ण्या�स�ठ: अmFस�ट्रिटक किंक'�� बHझाEइक आम्ले ��परीत�त. आपल्या� जेठरी�त�ले ही�याड्रो�क्ले�रिरीक आम्ले�म�ळे� अन्ना�च� पचन ही�त�.

स्�च्छत�गोoही स्�च्छ ठ��ण्या�स�ठ: ही�याड्रो�क्ले�रिरीक आम्ले ��परीत�त.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

16

Page 17: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

आपल्या� जेठरी�त आम्ले�च� प्रम� आ�श्याकत�प�क्षा� जे�स्त झा�ले� तरी अपचन ही�त�. प�ट दुखत�. या��री उप�या म्ही�न आम्ले�री�धमX औषाध ट्रिदाले� जे�त�.

शा�त�त प�क जे�स्त या��� म्ही�न री�स�यातिनक खत��च� ��परी करीत�त. अशा� खत��म�ळे� जेमिमन�त आम्ले�च� प्रम� ��ढीत�. त�त तिपक� या�त न�ही�.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

17

Page 18: आम्ले आम्लारी आणि क्षार

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

18

जेम�न आम्ले�रिरीधमX असल्या�स जेमिमन�त सHट्रिद्राया पदा�र्थ$ मिमसळेत�त.

सHट्रिद्राया पदा�र्थ�0म�ळे� आम्ले� तिनम�$ ही�त�त. त� जेमिमन�त�ले आम्ले�री!च� उदा�शिसन�करी करीत�त.