¯íýò öààñíû àíõäàã÷ áîëîí õîёðäîã÷ çàõ çýýë

Үнэт цаас гэдэг нь өмчлөх болон бусад эрхүүдийг баталгаажуулсан баримтыг хэлнэ. Эдгээр эрх нь хөрөнгө эзэмших, тодорхой хугацааны дараа хөрөнгөө буцаан авах, орлогоос нь хувь хүртэх, эд хөрөнгө хүлээн авах г.м эрх байна.

Үнэт цаас гаргах үйл ажиллагааг үнэт цаасны эмисс гэнэ. Үнэт цаасыг гаргах эрх бүхий байгууллагууд нь ЗГ, орон нутгийн засаг захиргааны байгууллага, ААН-д байдаг. Эдгээр нь өөрсдийн зорилгоосоо хамаарч өөр өөр төрлийн үнэт цаас гаргана. ӨХ үнэт цаасыг хэд хэдэн зорилгоор гаргана.

Үнэт цаас гаргах зорилго

Үнэт цаас гаргагч Үнэт цаас гаргах зорилго

Засгийн газар - Төсвийн алдагдлыг багасгах- Ямар 1 програм төслийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгийн эх үүсвэр олох- Мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх

Орон нутгийн засаг захиргаа - Нийтийн ашиглалтын барилга байгууламжийг барих засварлахад хөрөнгө дайчлах

Компани - Дүрмийн сангаа бүрдүүлэх- Нэмэлт хөрөнгийн эх үүсвэр олж авах- Компанийн хяналтын багцыг хадгалах- Хөрөнгийн бүтцийг өөрчлөх

Үнэт цаасûã анхдагч болон хоёрдогч зах зээл гэж ангилäàã Анхдагч зах зээл Анхдагч зах зээл гэдэг нь анх удаа шинэ үнэт цаасыг гаргаж арилжиж байгаа зах зээл юм. Өөрөөр хэлбэл шинэ үнэт цаасыг гаргаж арилжаалан хөрөнгийн шинэ эх үүсвэр дайчлах зах зээл юм. Анхдагч зах зээл дээр хөрөнгө босгох буюу үнэт цаасыг худалдах дараах 3 арга байдаг.

Нэгдүгээр арга нь компаниас үнэт цаасыг гаргаж шууд хөрөнгө оруулагчдад худалдан борлуулж мөнгөн хөрөнгө дайчлах арга юм.

Хоёрдугаар арга нь хөрөнгө оруулагчдаас хөрөнгө татан төвлөрүүлсэн санхүүгийн байгууллагуудаар дамжуулан хөрөнгийн эх үүсвэр олж авах арга болно. Өөрөөр хэлбэл санхүүгийн байгууллагуудаас зээл авах/өрийн бичиг гаргах/ хэлбэр юм.

Гуравдугаар арга нь хөрөнгө оруулалтын банкаар дамжуулан үнэт цаас гаргаж хөрөнгийн эх үүсвэр олж авах арга юм. Хөрөнгө оруулалтын банк нь корпорациас гаргасан үнэт цааснуудыг худалдан авч , хөрөнгө оруулагчдад илүү өндөр үнээр худалддаг. Үнэт цаас гаргагчаас нэрлэсэн үнээр нь доогуур буюу хөнгөлөлттэй үнээр  бөөнөөр худалдан аваад хөрөнгө оруулагчдад нэрлэсэн үнээр нь буцаан худалдана. Ийнхүү гаргагчаас үнэт цаас худалдан аваад хөрөнгө оруулагчдад дахин худалдах явдлыг андеррайтингийн үйл ажиллагаа гэж нэрлэдэг. Иймд хөрөнгө оруулалтын банкны гол үйл ажиллагаа нь андеррайтингийн үйл ажиллагаа байдаг

Àíõäàã÷ çàõ çýýëèéí àðèëæààã ìîíãîëûí õºðºíãèéí áèðæýýð äàìæóóëàí ÿâóóëàõ áîë ìîíãîëûí õºðºíãèéí áèðæòýé ãýðýý áàéãóóëàí àðèëæàà ýõëýõ ºäðèéã òîãòîîæ, õîðîîíîîñ çºâøººðºë àâñàí áàéíà.

¯íýò öààñûã àíõäàã÷ çàõ çýýë äýýð áàéðøóóëàõ àæèëëàãàà ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîíû çºâøººð뺺ð òóõàéí ¿íýò öààñíû õî¸ðäîã÷ çàõ çýýëèéí àðèëæààã ýõë¿¿ëíý.

¯íýò öààñíû àíõäàã÷ çàõ çýýëèéí õàðèëöàà ìîíãîë òºãðºãººð õèéíý. Ýðõ á¿õèé ýòãýýäèéí çºâøººðñíººð ãàäààä âàëþòààð õèéãäýæ áîëíî.

¯íýò öààñíû àíõäàã÷ çàõ çýýëèéí àðèëæàà íü àæëûí ºäð¿¿äýä õî¸ðäîã÷ çàõ çýýëèéí àðèëæààíààñ òóñäàà ÿâàãäàíà. Àðèëæààíû öàãûí õóâààðèéã ìîíãîëûí õºðºíãèéí áèðæèéí ã¿éöýòãýõ çàõèðàë òîãòîîíî.

Àíõäàã÷ çàõ çýýëèéí àðèëæààíû ¿åä ¿íýò öààñíû íèéë¿¿ëýëòèéã ìîíãîëûí õºðºíèéí áèðæèä á¿ðòãýëòýé àíäåððàéòåðèéí êîìïàíè, õýðýâ àíäåððàéòåðèéí êîìïàíè áàéõã¿é áîë õºðºíãèéí áèðæ õèéíý.

Àíõäàã÷ çàõ çýýë äýýð ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýð òàòàõ çîðèëãîîð ¿íýò öààñûã ãàðãàõ áºãººä íýýëòòýé ýñâýë õààëòòàé õýëáýðýýð ãàðãàæ áîëíî. Àíõäàã÷ çàõ çýýë íü õóâüöààíû õýìæýýãýýð õÿçãààðëàëòòàé áàéäàã òóë çààñàí õóãàöààíä ÿâàãäàæ õààãääàã.

Õî¸ðäîã÷ çàõ çýýë íü àíõäàã÷ çàõ çýýë äýýð íýãýíò àðèëæààëàãäñàí ¿íýò öààñûã öààøèä õóäàëäàõ, øèëæ¿¿ëýõ õóäàëäàí àâàõ õýëáýðýýð ¿ðãýëæèëäýã.

Ýíýõ¿¿ çàõ çýýëä îðîëöîõûí òóëä àíäåððàéòåð, áðîêåð, äèëåð, õºðºí㺠îðóóëàëòûí çºâëºõ áîëîí õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíêóóäààð äàìæèí õîëáîãäîõ áîëîìæòîé.

Àíäåððàéòåð- ¿íýò öààñûã àíõäàã÷ çàõ çýýë äýýð õóâüöàà ãàðãàõ ¿éë àæèëëàãààíä çóó÷ëàã÷ áàéãóóëëàãà

Áðîêåð,äèëåðèéí êîìïàíè- õàðèëöàã÷ áîëîí ººðèéí íýðèéí ºìíººñ ¿íýò öààñíû àðèëæààíä îðîëöîã÷ áàéãóóëëàãà

Õºðºí㺠îðóóëàëòûí çºâëºõ- ñóäàëãàà øèíæèëãýýíä ¿íäýñëýí õºðºí㺠îðóóëàëòûí çºâëºãººíèé ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëíý.

Õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê- êîìïàíèéã õóâü÷ëàõ,íýãýòãýõ,ººð÷ëºí áàéãóóëàõ áîëîí õºðºí㺠îðóóëàëòûí áóñàä ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëäýã.

Õî¸ðäîã÷ çàõ çýýë

Õî¸ðäîã÷ çàõ çýýë ãýäýã íü àíõäàã÷ çàõ çýýë äýýð ãàðñàí ¿íýò öààñûã äàõèí õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ ¿éë àæèëëàãààíû ìåõàíèçì þì. ªºðººð õýëáýë ãàðãàñàí ¿íýò öààñàà äàìæóóëàí õóäàëäàæ áàéãàà çàõ çýýëèéã õî¸ðäîã÷ çàõ çýýë ãýæ íýðëýäýã.

Õî¸ðäîã÷ çàõ çýýë íýã õýñýã õºðºí㺠îðóóëàã÷èä ¿íýò öààñàà ýðãýëòýíä îðóóëæ õóäàëäàæ áàéõàä íºãºº õýñýã íü õóäàëäàí àâàõûã õ¿ñ÷ áàéäàã.

Õî¸ðäîã÷ çàõ çýýë äýýð òºðºë á¿ðèéí õºðºíãèéí áîëîí õºðºíãèéí áóñ áèðæ àæèëëàäàã.

Õºðºíãèéí áèðæ- òîäîðõîé ¿íýò öààñíû õóäàëäàã÷ õóäàëäàí àâàã÷äûã õîîðîíä íü õîëáîõîîð çîõèîí áàéãóóëàãäñàí òºâëºðñºí áàéãóóëëàãà þì.

Áèðæèéí áóñ çàõ çýýë ýñâýë áèðæèéí áóñ ýðãýëò ãýäýã íü ¿íýò öààñíû õóäàëäàã÷ õóäàëäàí àâàã÷äûí öàõèëãààí õîëáîîãîîð õîëáîñîí ñ¿ëæýýã õýëíý. Áèðæèéí áóñ çàõ çýýë íü ¿íýò öààñíû õî¸ðäîã÷ çàõ çýýëèéí íýã õýñýã òºäèéã¿é àíõäàã÷ çàõ çýýëèéí õýëáýð áàñ áàéäàã.