]+[ wwwe-e-egr ΠΗΓΗ httpusersotenetgrsimapert2thtm Πλούταρχος ΠΕΡΙ ΙΣΙ∆ΟΣ ΚΑΙ ΟΣΙΡΙ∆ΟΣ (ed W Sieveking Plutarchi moralia vol 23 Leipzig 1935) [351C] Πάντα microέν ὦ Κλέα δεῖ τἀγαθὰ τοὺς νοῦν ἔχοντας αἰτεῖσθαι παρὰ τῶν θεῶν microάλιστα δὲ τῆς περὶ αὐτῶν ἐπιστήmicroης ὅσον ἐφικτόν ἐστιν ἀνθρώποις microετιόντες εὐχόmicroεθα τυγχάνειν παρ αὐτῶν ἐκείνων ὡς οὐθὲν [351D] ἀνθρώπῳ λαβεῖν microεῖζον οὐ χαρίσασθαι θεῷ σεmicroνό- τερον ἀληθείας τἄλλα microὲν γὰρ ἀνθρώποις ὁ θεὸς ὧν δέονται δίδωσιν ltνοῦ δὲ καὶ φρονήσεως microεταδίδωσινgt οἰκεῖα κεκτηmicroένος ταῦτα καὶ χρώmicroενος οὐ γὰρ ἀργύρῳ καὶ χρυσῷ microακάριον τὸ θεῖον οὐδὲ βρονταῖς καὶ κεραυνοῖς ἰσχυρόν ἀλλ ἐπιστήmicroῃ καὶ φρονήσει καὶ τοῦτο κάλ- λιστα πάντων Ὅmicroηρος ὧν εἴρηκε περὶ θεῶν ἀναφθεγξά- microενος (Ν 354) lsquoἦ microὰν ἀmicroφοτέροισιν ὁmicroὸν γένος ἠδ ἴα πάτρη ἀλλὰ Ζεὺς πρότερος γεγόνει καὶ πλείονα ᾔδειrsquo [351D10] σεmicroνοτέραν ἀπέφηνε τὴν τοῦ ∆ιὸς ἡγεmicroονίαν ἐπιστήmicroῃ [351E] καὶ σοφίᾳ πρεσβυτέραν οὖσαν οἶmicroαι δὲ καὶ τῆς αἰωνίου ζωῆς ἣν ὁ θεὸς εἴληχεν εὔδαιmicroον εἶναι τὸ τῇ γνώσει microὴ προαπολείπειν τὰ γινόmicroενα τοῦ δὲ γινώσκειν τὰ ὄντα καὶ φρονεῖν ἀφαιρεθέντος οὐ βίον ἀλλὰ χρόνον εἶναι τὴν ἀθανασίαν διὸ θειότητος ὄρεξίς ἐστιν ἡ τῆς ἀληθείας microάλιστα δὲ τῆς περὶ θεῶν ἔφεσις ὥσπερ ἀνά- ληψιν ἱερῶν τὴν microάθησιν ἔχουσα καὶ τὴν ζήτησιν ἁγνείας τε πάσης καὶ νεωκορίας ἔργον ὁσιώτερον οὐχ ἥκιστα δὲ τῇ θεῷ ταύτῃ κεχαρισmicroένον ἣν σὺ θεραπεύεις ἐξαι- ρέτως σοφὴν καὶ φιλόσοφον οὖσαν ὡς τοὔνοmicroά γε φράζειν ἔοικε παντὸς microᾶλλον αὐτῇ τὸ εἰδέναι καὶ τὴν ἐπιστήmicroην [351F] προσήκουσαν Ἑλληνικὸν γὰρ ἡ Ἶσίς ἐστι καὶ ὁ Τυφὼν πολέmicroιος ltὢνgt τῇ θεῷ καὶ δι ἄγνοιαν καὶ ἀπάτην τετυφω- microένος καὶ διασπῶν καὶ ἀφανίζων τὸν ἱερὸν λόγον ὃν ἡ θεὸς συνάγει καὶ συντίθησι καὶ παραδίδωσι τοῖς τελου-

1

microένοις ltδιὰgt θειώσεως σώφρονι microὲν ἐνδελεχῶς διαίτῃ καὶ βρωmicroάτων πολλῶν καὶ ἀφροδισίων ἀποχαῖς κολουούσης [352A] τὸ ἀκόλαστον | καὶ φιλήδονον ἀθρύπτους δὲ καὶ στερρὰς ἐν ἱεροῖς λατρείας ἐθιζούσης ὑποmicroένειν ὧν τέλος ἐστὶν ἡ τοῦ πρώτου καὶ κυρίου καὶ νοητοῦ γνῶσις[ ὃν ἡ θεὸς παρακαλεῖ ζητεῖν παρ αὐτῇ καὶ microετ αὐτῆς ὄντα καὶ συνόντα] τοῦ δ ἱεροῦ τοὔνοmicroα καὶ σαφῶς ἐπαγγέλλεται καὶ γνῶσιν καὶ εἴδησιν τοῦ ὄντος ὀνοmicroάζεται γὰρ Ἰσεῖον ὡς εἰσοmicroένων τὸ ὄν ἂν microετὰ λόγου καὶ ὁσίως εἰς τὰ ἱερὰ τῆς θεοῦ παρέλθωmicroεν Ἔτι πολλοὶ microὲν Ἑρmicroοῦ πολλοὶ δὲ Προmicroηθέως ἱστορήκασιν αὐτὴν θυγατέρα [ὧν] τὸν microὲν ἕτερον σοφίας καὶ προνοίας Ἑρmicroῆν δὲ γραmicromicroατικῆς καὶ microουσικῆς εὑρετὴν νοmicroίζοντες διὸ καὶ τῶν ltἐνgt Ἑρmicroοῦ πόλει [352B] Μουσῶν τὴν προτέραν Ἶσιν ἅmicroα καὶ ∆ικαιοσύνην καλοῦσι σοφὴν οὖσαν ὥσπερ εἴρηται (351e) καὶ δεικνύουσαν τὰ θεῖα τοῖς ἀληθῶς καὶ δικαίως ἱεραφόροις καὶ ἱεροστό- λοις προσαγορευοmicroένοις οὗτοι δ εἰσὶν οἱ τὸν ἱερὸν λόγον περὶ θεῶν πάσης καθαρεύοντα δεισιδαιmicroονίας καὶ περιερ- γίας ἐν τῇ ψυχῇ φέροντες ὥσπερ ἐν κίστῃ καὶ περιστέλ- λοντες τὰ microὲν microέλανα καὶ σκιώδη τὰ δὲ φανερὰ καὶ λαmicroπρὰ τῆς περὶ θεῶν ὑποδηλοῦντες οἰήσεως οἷα καὶ περὶ τὴν ἐσθῆτα τὴν ἱερὰν ἀποφαίνεται διὸ καὶ τὸ κοσmicroεῖσθαι τούτοις τοὺς ἀποθανόντας Ἰσιακοὺς σύmicroβολόν ἐστι τοῦτον τὸν λόγον εἶναι microετ αὐτῶν καὶ τοῦτον [352C] ἔχοντας ἄλλο δὲ microηδὲν ἐκεῖ βαδίζειν οὔτε γὰρ φιλοσόφους πωγωνοτροφίαι ὦ Κλέα καὶ τριβωνοφορίαι ποιοῦσιν οὔτ Ἰσιακοὺς αἱ λινοστολίαι καὶ ξυρήσεις ἀλλ Ἰσιακός ἐστιν ὡς ἀληθῶς ὁ τὰ δεικνύmicroενα καὶ δρώmicroενα περὶ τοὺς θεοὺς τούτους ὅταν νόmicroῳ παραλάβῃ λόγῳ ζητῶν καὶ φιλοσοφῶν περὶ τῆς ἐν αὐτοῖς ἀληθείας ἐπεὶ τούς γε πολλοὺς καὶ τὸ κοινότατον τοῦτο καὶ σmicroικρότατον λέληθεν ἐφ ὅτῳ τὰς τρίχας οἱ ἱερεῖς ἀποτίθενται καὶ λινᾶς ἐσθῆτας φοροῦσιν οἱ microὲν οὐδ ὅλως φροντίζουσιν εἰδέναι περὶ τούτων οἱ δὲ τῶν microὲν ἐρίων ὥσπερ τῶν κρεῶν σεβοmicroένους τὸ πρόβατον ἀπέχεσθαι λέγουσι [352D] ξύρεσθαι δὲ τὰς κεφαλὰς διὰ τὸ πένθος φορεῖν δὲ τὰ λινᾶ διὰ τὴν χρόαν ἣν τὸ λίνον ἀνθοῦν ἀνίησι τῇ περιεχούσῃ τὸν κόσmicroον αἰθερίῳ χαροπότητι προσεοικυῖαν ἡ δ ἀληθὴς αἰτία microία πάντων ἐστί lsquoκαθαροῦ γάρrsquo ᾗ φησιν ὁ Πλάτων (Phaedo 67b) lsquoοὐ θεmicroιτὸν ἅπτεσθαι microὴ καθαρῷrsquo περίσ- σωmicroα δὲ τροφῆς καὶ σκύβαλον οὐδὲν ἁγνὸν οὐδὲ καθα- ρόν ἐστιν ἐκ δὲ περιττωmicroάτων ἔρια καὶ λάχναι καὶ τρίχες καὶ ὄνυχες ἀναφύονται καὶ βλαστάνουσι γελοῖον οὖν ἦν τὰς microὲν αὑτῶν τρίχας ἐν ταῖς ἁγνείαις ἀποτίθεσθαι ξυρω- microένους καὶ λειαινοmicroένους πᾶν ὁmicroαλῶς τὸ σῶmicroα τὰς δὲ τῶν [352E] θρεmicromicroάτων ἀmicroπέχεσθαι καὶ φορεῖν καὶ γὰρ τὸν Ἡσίοδον οἴεσθαι δεῖ λέγοντα (OD 742) [352E2] lsquomicroηδ ἀπὸ πεντόζοιο θεῶν ἐν δαιτὶ θαλείῃ αὖον ἀπὸ χλωροῦ τάmicroνειν αἴθωνι σιδήρῳrsquo

2

[352E4] διδάσκειν ὅτι δεῖ καθαροὺς τῶν τοιούτων γενοmicroένους ἑορτάζειν οὐκ ἐν αὐταῖς ταῖς ἱερουργίαις χρῆσθαι κα- θάρσει καὶ ἀφαιρέσει τῶν περιττωmicroάτων τὸ δὲ λίνον φύεται microὲν ἐξ ἀθανάτου τῆς γῆς καὶ καρπὸν ἐδώδιmicroον ἀναδίδωσι λιτὴν δὲ παρέχει καὶ καθαρὰν ἐσθῆτα καὶ τῷ σκέποντι microὴ βαρύνουσαν εὐάρmicroοστον δὲ πρὸς πᾶσαν ὥραν ἥκιστα δὲ φθειροποιόν ὡς λέγουσι περὶ ὧν ἕτερος [352F] λόγος οἱ δ ἱερεῖς οὕτω δυσχεραίνουσι τὴν τῶν περιττωmicroάτων φύσιν ὥστε microὴ microόνον παραιτεῖσθαι τῶν ὀσπρίων τὰ πολλὰ καὶ τῶν κρεῶν τὰ microήλεια καὶ ὕεια πολλὴν ποιοῦντα περίττωσιν ἀλλὰ καὶ τοὺς ἅλας τῶν σιτίων ἐν ταῖς ἁγνείαις ἀφαιρεῖν ἄλλας τε πλείονας αἰτίας ἔχοντας καὶ ltτὸgt ποτικωτέρους καὶ βρωτικωτέρους ποιεῖν ἐπιθήγοντας τὴν ὄρεξιν τὸ γάρ ὡς Ἀρισταγόρας (FHG II 99) ἔλεγε διὰ τὸ πηγνυmicroένοις πολλὰ τῶν microικρῶν ζῴων ἐναποθνήσκειν ἁλισκόmicroενα microὴ καθαροὺς λογίζεσθαι τοὺς [353A] ἅλας εὔηθές ἐστι | λέγονται δὲ καὶ τὸν Ἆπιν ἐκ φρέατος ἰδίου ποτίζειν τοῦ δὲ Νείλου παντάπασιν ἀπείργειν οὐ microιαρὸν ἡγούmicroενοι τὸ ὕδωρ διὰ τὸν κροκόδειλον ὡς ἔνιοι νοmicroίζουσιν (οὐδὲν γὰρ οὕτως τίmicroιον Αἰγυπτίοις ὡς ὁ Νεῖλος) ἀλλὰ πιαίνειν δοκεῖ καὶ microάλιστα πολυσαρκίαν ποιεῖν τὸ Νειλῷον ὕδωρ πινόmicroενον οὐ βούλονται δὲ τὸν Ἆπιν οὕτως ἔχειν οὐδ ἑαυτούς ἀλλ εὐσταλῆ καὶ κοῦφα ταῖς ψυχαῖς περικεῖσθαι τὰ σώmicroατα καὶ microὴ πιέζειν microηδὲ καταθλίβειν ἰσχύοντι τῷ θνητῷ καὶ βαρύνοντι τὸ θεῖον Οἶνον δ οἱ microὲν ἐν Ἡλίου πόλει θεραπεύοντες τὸν θεὸν οὐκ εἰσφέρουσι τὸ παράπαν εἰς τὸ ἱερόν ὡς οὐ [353B] προσῆκον ὑπηρέτας πίνειν τοῦ κυρίου καὶ βασιλέως ἐφο- ρῶντος οἱ δ ἄλλοι χρῶνται microὲν ὀλίγῳ δέ πολλὰς δ ἀοίνους ἁγνείας ἔχουσιν ἐν αἷς φιλοσοφοῦντες καὶ microανθά- νοντες καὶ διδάσκοντες τὰ θεῖα διατελοῦσιν οἱ δὲ βασιλεῖς καὶ microετρητὸν ἔπινον ἐκ τῶν ἱερῶν γραmicromicroάτων ὡς Ἑκαταῖος (Vors 60 B 11) ἱστόρηκεν ἱερεῖς ὄντες ἤρξαντο δὲ πίνειν ἀπὸ Ψαmicromicroητίχου πρότερον δ οὐκ ἔπινον οἶνον οὐδ ἔσπενδον ὡς φίλιον θεοῖς ἀλλ ὡς αἷmicroα τῶν πολεmicroησάν- των ποτὲ τοῖς θεοῖς ἐξ ὧν οἴονται πεσόντων καὶ τῇ γῇ συmicromicroιγέντων ἀmicroπέλους γενέσθαι διὸ καὶ τὸ microεθύειν [353C] ἔκφρονας ποιεῖν καὶ παραπλῆγας ἅτε δὴ τῶν προγόνων τοῦ αἵmicroατος ἐmicroπιπλαmicroένους ταῦτα microὲν οὖν Εὔδοξος ἐν τῇ δευτέρᾳ τῆς περιόδου (fr 17 Br) λέγεσθαί φησιν οὕτως ὑπὸ τῶν ἱερέων Ἰχθύων δὲ θαλαττίων πάντες microὲν οὐ πάντων ἀλλ ἐνίων ἀπέχονται καθάπερ Ὀξυρυγχῖται τῶν ἀπ ἀγκί- [353C7] στρου σεβόmicroενοι γὰρ τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν δεδίασι microή ποτε τὸ ἄγκιστρον οὐ καθαρόν ἐστιν ὀξυρύγχου περι- πεσόντος αὐτῷ Συηνῖται δὲ φάγρου δοκεῖ γὰρ ἐπιόντι τῷ Νείλῳ συνεπιφαίνεσθαι καὶ τὴν αὔξησιν ἀσmicroένοις φράζειν αὐτάγγελος ὁρώmicroενος οἱ δ ἱερεῖς ἀπέχονται [353D] πάντων πρώτου δὲ microηνὸς ἐνάτῃ τῶν ἄλλων Αἰγυπτίων

3

ἑκάστου πρὸ τῆς αὐλείου θύρας ὀπτὸν ἰχθὺν κατεσθίοντος οἱ ἱερεῖς οὐ γεύονται microὲν κατακαίουσι δὲ πρὸ τῶν θυρῶν τοὺς ἰχθῦς δύο λόγους ἔχοντες ὧν τὸν microὲν ἱερὸν καὶ περιττὸν αὖθις (363d sqq) ἀναλήψοmicroαι συνᾴδοντα τοῖς περὶ Ὀσίριδος καὶ Τυφῶνος ὁσίως φιλοσοφουmicroένοις ὁ δ ἐmicroφανὴς καὶ πρόχειρος οὐκ ἀναγκαῖον οὐδ ἀπερίεργον ὄψον ἀποφαίνων τὸν ἰχθὺν Ὁmicroήρῳ microαρτυρεῖ microήτε Φαίακας τοὺς ἁβροβίους microήτε τοὺς Ἰθακησίους ἀνθρώπους νη- σιώτας ἰχθύσι χρωmicroένους ποιοῦντι microήτε τοὺς Ὀδυσσέως ἑταίρους ἐν πλῷ τοσούτῳ καὶ ἐν θαλάττῃ πρὶν εἰς ἐσχάτην [353E] ἐλθεῖν ἀπορίαν (micro 329 sqq) ὅλως δὲ καὶ τὴν θάλατταν ἔκφυλον ἡγοῦνται καὶ παρωρισmicroένην οὐδὲ microέρος οὐδὲ στοιχεῖον ἀλλ οἷον περίττωmicroα διεφθορὸς καὶ νο- σῶδες Οὐδὲν γὰρ ἄλογον οὐδὲ microυθῶδες οὐδ ὑπὸ δεισιδαι- microονίας ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἐγκατεστοιχειοῦτο ltταῖςgt ἱερουργίαις ἀλλὰ τὰ microὲν ἠθικὰς ἔχοντα καὶ χρειώδεις αἰτίας τὰ δ οὐκ ἄmicroοιρα κοmicroψότητος ἱστορικῆς ἢ φυσικῆς ἐστιν οἷον τὸ περὶ κροmicromicroύου τὸ γὰρ ἐmicroπεσεῖν εἰς τὸν ποταmicroὸν καὶ ἀπολέσθαι τὸν τῆς Ἴσιδος τρόφιmicroον ∆ίκτυν ου κροmicromicroύων ἐπιδρασσόmicroενον ἐσχάτως ἀπίθανον οἱ δ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ δυσχεραίνουσι καὶ τὸ κρόmicromicroυον [353F] παραφυλάττοντες ὅτι τῆς σελήνης φθινούσης microόνον εὐτροφεῖν τοῦτο καὶ τεθηλέναι πέφυκεν ἔστι δὲ πρόσ- φορον οὔθ ἁγνεύουσιν οὔθ ἑορτάζουσι τοῖς microὲν ὅτι διψῆν τοῖς δ ὅτι δακρύειν ποιεῖ τοὺς προσφεροmicroένους ὁmicroοίως δὲ καὶ τὴν ὗν ἀνίερον ζῷον ἡγοῦνται ὡς microάλιστα γὰρ ὀχεύεσθαι δοκεῖ τῆς σελήνης φθινούσης καὶ τῶν τὸ γάλα πινόντων ἐξανθεῖ τὰ σώmicroατα λέπραν καὶ ψωρικὰς [354A] τραχύτητας | τὸν δὲ λόγον ὃν θύοντες ἅπαξ ὗν ἐν παν- σελήνῳ καὶ [κατ]ἐσθίοντες ἐπιλέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν ὗν διώκων πρὸς τὴν πανσέληνον εὗρε τὴν ξυλίνην σορόν ἐν ᾗ τὸ σῶmicroα τοῦ Ὀσίριδος ἔκειτο καὶ διέρριψεν οὐ πάντες ἀποδέχονται παράκουσmicroα τῶν ltνεωτέρωνgt ὥσπερ ἄλλα πολλὰ νοmicroίζοντες Ἀλλὰ τρυφήν γε καὶ πολυτέλειαν καὶ ἡδυπάθειαν οὕτω προβάλλεσθαι τοὺς παλαιοὺς λέγουσιν ὥστε καὶ στήλην ἔστησαν ἐν Θήβαις ἐν τῷ ἱερῷ [κεῖσθαι] κατάρας ἐγγε- γραmicromicroένας ἔχουσαν κατὰ Μείνιος τοῦ βασιλέως ὃς πρῶτος Αἰγυπτίους τῆς ἀπλούτου καὶ ἀχρηmicroάτου καὶ λιτῆς ἀπήλ- [354B] λαξε διαίτης λέγεται δὲ καὶ Τέχνακτις ὁ Βοκχόρεως πατὴρ στρατεύων ἐπ Ἄραβας τῆς ἀποσκευῆς βραδυ- νούσης ἡδέως τῷ προστυχόντι σιτίῳ χρησάmicroενος εἶτα κοιmicroηθεὶς βαθὺν ὕπνον ἐπὶ στιβάδος ἀσπάσασθαι τὴν εὐτέλειαν ἐκ δὲ τούτου καταράσασθαι τῷ Μείνι καὶ τῶν ἱερέων ἐπαινεσάντων στηλιτεῦσαι τὴν κατάραν Οἱ δὲ βασιλεῖς ἀπεδείκνυντο microὲν ἐκ τῶν ἱερέων ἢ τῶν microαχίmicroων τοῦ microὲν δι ἀνδρείαν τοῦ δὲ διὰ σοφίαν γένους ἀξίωmicroα καὶ τιmicroὴν ἔχοντος ὁ δ ἐκ microαχίmicroων ἀποδεδειγmicroένος εὐθὺς ἐγίνετο τῶν ἱερέων καὶ microετεῖχε τῆς φιλοσοφίας ἐπικεκρυmicromicroένης τὰ πολλὰ microύθοις καὶ λόγοις

4

[354C] ἀmicroυδρὰς ἐmicroφάσεις τῆς ἀληθείας καὶ διαφάσεις ἔχουσιν ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ παραδηλοῦσιν αὐτοὶ πρὸ τῶν ἱερῶν τὰς σφίγγας ἐπιεικῶς ἱστάντες ὡς αἰνιγmicroατώδη σοφίαν τῆς θεολογίας αὐτῶν ἐχούσης τὸ δ ἐν Σάι τῆς Ἀθηνᾶς [ὃ] ἣν καὶ Ἶσιν νοmicroίζουσιν ἕδος ἐπιγραφὴν εἶχε τοιαύτην lsquoἐγώ εἰmicroι πᾶν τὸ γεγονὸς καὶ ὂν καὶ ἐσόmicroενον καὶ τὸν ἐmicroὸν πέπλον οὐδείς πω θνητὸς ἀπεκάλυψενrsquo ἔτι δὲ τῶν πολλῶν νοmicroιζόντων ἴδιον παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ ∆ιὸς εἶναι τὸν Ἀmicroοῦν (ὃ παράγοντες ἡmicroεῖς Ἄmicromicroωνα λέγοmicroεν) Μανεθὼς microὲν ὁ Σεβεννύτης (fr 75 M) τὸ κεκρυmicromicroένον [354D] οἴεται καὶ τὴν κρύψιν ὑπὸ ταύτης δηλοῦσθαι τῆς φωνῆς Ἑκαταῖος δ ὁ Ἀβδηρίτης φησὶ (Vors 60 B 8) τούτῳ καὶ πρὸς ἀλλήλους τῷ ῥήmicroατι χρῆσθαι τοὺς Αἰγυπτίους ὅταν τινὰ προσκαλῶνται προσκλητικὴν γὰρ εἶναι τὴν φωνήν διὸ τὸν πρῶτον θεόν ltὃνgt τῷ παντὶ τὸν αὐτὸν νοmicroί- ζουσιν ὡς ἀφανῆ καὶ κεκρυmicromicroένον ὄντα προσκαλούmicroενοι καὶ παρακαλοῦντες ἐmicroφανῆ γενέσθαι καὶ δῆλον αὐτοῖς Ἀmicroοῦν λέγουσιν Ἡ microὲν οὖν εὐλάβεια τῆς περὶ τὰ θεῖα σοφίας Αἰγυπτίων τοσαύτη [ἦν] microαρτυροῦσι δὲ καὶ τῶν Ἑλλήνων οἱ σο- [354E] φώτατοι Σόλων Θαλῆς Πλάτων Εὔδοξος Πυθαγόρας ὡς δ ἔνιοί φασι καὶ Λυκοῦργος εἰς Αἴγυπτον ἀφικόmicroενοι καὶ συγγενόmicroενοι τοῖς ἱερεῦσιν Εὔδοξον microὲν οὖν Χονούφεώς φασι Μεmicroφίτου διακοῦσαι Σόλωνα δὲ Σόγχιτος Σαΐτου Πυθαγόραν δ Οἰνούφεως Ἡλιοπολίτου microάλιστα δ οὗτος ὡς ἔοικε θαυmicroασθεὶς καὶ θαυmicroάσας τοὺς ἄνδρας ἀπεmicroι- microήσατο τὸ συmicroβολικὸν αὐτῶν καὶ microυστηριῶδες ἀναmicroίξας αἰνίγmicroασι τὰ δόγmicroατα τῶν γὰρ καλουmicroένων ἱερογλυ- φικῶν γραmicromicroάτων οὐθὲν ἀπολείπει τὰ πολλὰ τῶν Πυθα- γορικῶν παραγγελmicroάτων οἷόν ἐστι τὸ microὴ lsquoἐσθίειν ἐπὶ δίφρουrsquo microηδ lsquoἐπὶ χοίνικος καθῆσθαιrsquo microηδὲ lsquoφοίνικα [354F] φυτεύεινrsquo microηδὲ lsquoπῦρ microαχαίρᾳ σκαλεύειν ἐν οἰκίᾳrsquo δοκῶ δ ἔγωγε καὶ τὸ τὴν microονάδα τοὺς ἄνδρας ὀνοmicroάζειν Ἀπόλλωνα καὶ τὴν δυάδα Ἄρτεmicroιν Ἀθηνᾶν δὲ τὴν ἑβδο- microάδα Ποσειδῶνα δὲ τὸν πρῶτον κύβον ἐοικέναι τοῖς ἐπὶ τῶν ἱερῶν ἱδρυmicroένοις καὶ δρωmicroένοις νὴ ∆ία καὶ γραφοmicroένοις τὸν γὰρ βασιλέα καὶ κύριον Ὄσιριν ὀφθαλmicroῷ [355A] καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν | ἔνιοι δὲ καὶ τοὔνοmicroα διερmicroη- νεύουσι πολυόφθαλmicroον ὡς τοῦ microὲν ltοςgt τὸ πολύ τοῦ δ ltιριgt τὸν ὀφθαλmicroὸν Αἰγυπτίᾳ γλώττῃ φράζοντος τὸν δ οὐρανὸν ὡς ἀγήρω δι ἀιδιότητα καρδίᾳ dagger θυmicroὸν ἐσχάρας ὑποκει- microένης ἐν δὲ Θήβαις εἰκόνες ἦσαν ἀνακείmicroεναι δικαστῶν ἄχειρες ἡ δὲ τοῦ ἀρχιδικαστοῦ καταmicroύουσα τοῖς ὄmicromicroασιν ὡς ἄδωρον ἅmicroα τὴν δικαιοσύνην καὶ ἀνέντευκτον οὖσαν τοῖς δὲ microαχίmicroοις κάνθαρος ἦν γλυφὴ σφραγῖδος οὐ γὰρ ἔστι κάνθαρος θῆλυς ἀλλὰ πάντες ἄρσενες τίκτουσι δὲ τὸν γόνον ltἀφιέντεςgt εἰς ὄνθον ὃν σφαιροποιοῦσιν οὐ τροφῆς microᾶλλον ὕλην ἢ γενέσεως χώραν παρασκευάζοντες [355B] Ὅταν οὖν ἃ microυθολογοῦσιν Αἰγύπτιοι περὶ τῶν θεῶν ἀκούσῃς πλάνας καὶ διαmicroελισmicroοὺς καὶ πολλὰ τοιαῦτα παθήmicroατα δεῖ τῶν προειρηmicroένων microνηmicroονεύειν καὶ microηδὲν

5

οἴεσθαι τούτων λέγεσθαι γεγονὸς οὕτω καὶ πεπραγmicroένον οὐ γὰρ τὸν κύνα κυρίως Ἑρmicroῆν λέγουσιν ἀλλὰ τοῦ ζῴου τὸ φυλακτικὸν καὶ τὸ ἄγρυπνον καὶ τὸ φιλόσοφον γνώσει καὶ ἀγνοίᾳ τὸ φίλον καὶ τὸ ἐχθρὸν ὁρίζοντος ᾗ φησιν ὁ Πλάτων (Rep 375e sqq) τῷ λογιωτάτῳ τῶν θεῶν συνοικειοῦσιν οὐδὲ τὸν Ἥλιον ἐκ λωτοῦ νοmicroίζουσι βρέφος ἀνίσχειν νεογιλόν ἀλλ οὕτως ἀνατολὴν ἡλίου γράφουσι τὴν ἐξ ὑγρῶν ἡλίου γινοmicroένην ἄναψιν αἰνιττόmicroενοι καὶ γὰρ τὸν ὠmicroότατον Περσῶν βασιλέα καὶ φοβερώτατον [355C] Ὦχον ἀποκτείναντα πολλούς τέλος δὲ καὶ τὸν Ἆπιν ἀποσφάξαντα καὶ καταδειπνήσαντα microετὰ τῶν φίλων ἐκάλεσαν lsquomicroάχαιρανrsquo καὶ καλοῦσι microέχρι νῦν οὕτως ἐν τῷ καταλόγῳ τῶν βασιλέων οὐ κυρίως δήπου τὴν οὐσίαν αὐτοῦ σηmicroαίνοντες ἀλλὰ τοῦ τρόπου τὴν σκληρότητα καὶ κακίαν ὀργάνῳ φονικῷ παρεικάζοντες οὕτω δὴ τὰ περὶ θεῶν ἀκούσασα καὶ δεχοmicroένη παρὰ τῶν ἐξηγουmicroένων τὸν microῦθον ὁσίως καὶ φιλοσόφως καὶ δρῶσα microὲν ἀεὶ καὶ διαφυλάττουσα τῶν ἱερῶν τὰ νενοmicroισmicroένα τοῦ δ ἀληθῆ δόξαν ἔχειν περὶ θεῶν microηδὲν οἰοmicroένη microᾶλλον αὐτοῖς microήτε [355D] θύσειν microήτε ποιήσειν [αὐτοῖς] κεχαρισmicroένον οὐδὲν ἔλαττον ἀποφεύξῃ κακὸν ἀθεότητος δεισιδαιmicroονίαν Λεγέσθω δ ὁ microῦθος οὗτος ἐν βραχυτάτοις ὡς ἔνεστι microάλιστα τῶν ἀχρήστων σφόδρα καὶ περιττῶν ἀφαιρεθέντων τῆς Ῥέας φασὶ κρύφα τῷ Κρόνῳ συγγε- νοmicroένης αἰσθόmicroενον ἐπαράσασθαι τὸν Ἥλιον αὐτῇ microήτε microηνὶ microήτ ἐνιαυτῷ τεκεῖν ἐρῶντα δὲ τῆς θεοῦ τὸν Ἑρmicroῆν συνελθεῖν εἶτα παίξαντα πέττια πρὸς τὴν Σελήνην καὶ ἀφελόντα τῶν φώτων ἑκάστου τὸ ἑβδοmicroηκοστὸν ἐκ πάντων ἡmicroέρας πέντε συνελεῖν καὶ ταῖς ἑξήκοντα καὶ τριακοσίαις ἐπαγαγεῖν ἃς νῦν ἐπαγοmicroένας Αἰγύπτιοι [355E] καλοῦσι καὶ τῶν θεῶν γενεθλίους ἄγουσι τῇ microὲν πρώτῃ τὸν Ὄσιριν γενέσθαι καὶ φωνὴν αὐτῷ τεχθέντι συνεκπε- σεῖν ὡς ὁ πάντων κύριος εἰς φῶς πρόεισιν ἔνιοι δὲ Παmicroύλην τινὰ λέγουσιν ἐν Θήβαις ὑδρευόmicroενον ἐκ τοῦ ἱεροῦ τοῦ ∆ιὸς φωνὴν ἀκοῦσαι διακελευοmicroένην ἀνειπεῖν microετὰ βοῆς ὅτι microέγας βασιλεὺς εὐεργέτης Ὄσιρις γέγονε καὶ διὰ τοῦτο θρέψαι τὸν Ὄσιριν ἐγχειρίσαντος αὐτῷ τοῦ Κρόνου καὶ τὴν τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν αὐτῷ τελεῖσθαι Φαλ- ληφορίοις ἐοικυῖαν τῇ δὲ δευτέρᾳ τὸν Ἀρούηριν [ὃν Ἀπόλ- λωνα] ὃν καὶ πρεσβύτερον Ὧρον ἔνιοι καλοῦσι τῇ τρίτῃ [355F] δὲ Τυφῶνα microὴ καιρῷ microηδὲ κατὰ χώραν ἀλλ ἀναρρήξαντα πληγῇ διὰ τῆς πλευρᾶς ἐξαλέσθαι τετάρτῃ δὲ τὴν Ἶσιν ἐν πανύγροις γενέσθαι τῇ δὲ πέmicroπτῃ Νέφθυν ἣν καὶ Τελευτὴν καὶ Ἀφροδίτην ἔνιοι δὲ καὶ Νίκην ὀνοmicroάζουσιν εἶναι δὲ τὸν microὲν Ὄσιριν ἐξ Ἡλίου καὶ τὸν Ἀρούηριν ἐκ δ Ἑρmicroοῦ τὴν Ἶσιν ἐκ δὲ τοῦ Κρόνου τὸν Τυφῶνα καὶ [356A] τὴν Νέφθυν | διὸ καὶ τὴν τρίτην τῶν ἐπαγοmicroένων ἀπο- φράδα νοmicroίζοντες οἱ βασιλεῖς οὐκ ἐχρηmicroάτιζον οὐδ ἐθεράπευον αὑτοὺς microέχρι νυκτός γήmicroασθαι δὲ τῷ Τυφῶνι τὴν Νέφθυν Ἶσιν δὲ καὶ Ὄσιριν ἐρῶντας ἀλλήλων καὶ πρὶν ἢ γενέσθαι κατὰ γαστρὸς ὑπὸ σκότῳ συνεῖναι ἔνιοι

6

δέ φασι καὶ τὸν Ἀρούηριν οὕτω γεγονέναι καὶ καλεῖσθαι πρεσβύτερον Ὧρον ὑπ Αἰγυπτίων Ἀπόλλωνα δ ὑφ Ἑλλήνων Βασιλεύοντα δ Ὄσιριν Αἰγυπτίους microὲν εὐθὺς ἀπόρου βίου καὶ θηριώδους ἀπαλλάξαι καρπούς τε δείξαντα καὶ νόmicroους θέmicroενον αὐτοῖς καὶ θεοὺς διδάξαντα τιmicroᾶν ὕστερον [356B] δὲ γῆν πᾶσαν ἡmicroερούmicroενον ἐπελθεῖν ἐλάχιστα microὲν ὅπλων δεηθέντα πειθοῖ δὲ τοὺς πλείστους καὶ λόγῳ microετ ᾠδῆς πάσης καὶ microουσικῆς θελγοmicroένους προσαγόmicroενον ὅθεν Ἕλλησι δόξαι ∆ιονύσῳ τὸν αὐτὸν εἶναι Τυφῶνα δ ἀπόντος microὲν οὐθὲν νεωτερίζειν διὰ τὸ τὴν Ἶσιν εὖ microάλα φυλάτ- τεσθαι καὶ προσέχειν ἐγκρατῶς ἔχουσαν ἐπανελθόντι δὲ δόλον microηχανᾶσθαι συνωmicroότας ἄνδρας ἑβδοmicroήκοντα καὶ δύο πεποιηmicroένον καὶ συνεργὸν ἔχοντα βασίλισσαν ἐξ Αἰθιοπίας παροῦσαν ἣν ὀνοmicroάζουσιν Ἀσώ τοῦ δ Ὀσί- ριδος ἐκmicroετρησάmicroενον λάθρα τὸ σῶmicroα καὶ κατασκευά- σαντα πρὸς τὸ microέγεθος λάρνακα καλὴν καὶ κεκοσmicroηmicroένην [356C] περιττῶς εἰσενεγκεῖν εἰς τὸ συmicroπόσιον ἡσθέντων δὲ τῇ ὄψει καὶ θαυmicroασάντων ὑποσχέσθαι τὸν Τυφῶνα microετὰ παιδιᾶς ὃς ἂν ἐγκατακλιθεὶς ἐξισωθῇ διδόναι δῶρον αὐτῷ τὴν λάρνακα πειρωmicroένων δὲ πάντων καθ ἕκαστον ὡς οὐδεὶς ἐνήρmicroοττεν ἐmicroβάντα τὸν Ὄσιριν κατακλιθῆναι τοὺς δὲ συνωmicroότας ἐπιδραmicroόντας ἐπιρράξαι τὸ πῶmicroα καὶ τὰ microὲν γόmicroφοις καταλαβόντας ἔξωθεν τῶν δὲ θερmicroὸν microόλιβδον καταχεαmicroένους ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν ἐξενεγκεῖν καὶ microεθεῖναι διὰ τοῦ Τανιτικοῦ στόmicroατος εἰς τὴν θάλασσαν ὃ διὰ τοῦτο microισητὸν ἔτι νῦν καὶ κατάπτυστον νοmicroίζειν Αἰγυπτίους ταῦτα δὲ πραχθῆναι λέγουσιν ἑβδόmicroῃ ἐπὶ [356D] δέκα microηνὸς Ἀθύρ ἐν ᾧ τὸν σκορπίον ὁ ἥλιος διέξεισιν ὄγδοον ἔτος καὶ εἰκοστὸν ἐκεῖνο βασιλεύοντος Ὀσίριδος ἔνιοι δὲ βεβιωκέναι φασὶν αὐτόν οὐ βεβασιλευκέναι χρόνον τοσοῦτον Πρώτων δὲ τῶν τὸν περὶ Χέmicromicroιν οἰκούντων τόπον Πανῶν καὶ Σατύρων τὸ πάθος αἰσθοmicroένων καὶ λόγον ἐmicroβαλόντων περὶ τοῦ γεγονότος τὰς microὲν αἰφνιδίους τῶν ὄχλων ταραχὰς καὶ πτοήσεις ἔτι νῦν διὰ τοῦτο πανικὰς προσαγορεύεσθαι τὴν δ Ἶσιν αἰσθοmicroένην κείρασθαι microὲν ἐνταῦθα τῶν πλοκάmicroων ἕνα καὶ πένθιmicroον στολὴν ἀναλα- βεῖν ὅπου τῇ πόλει microέχρι νῦν ὄνοmicroα Κοπτώ ἕτεροι δὲ τοὔνοmicroα σηmicroαίνειν οἴονται στέρησιν τὸ γὰρ ἀποστερεῖν [356E] lsquoκόπτεινrsquo λέγουσι πλανωmicroένην δὲ πάντῃ καὶ ἀποροῦσαν οὐδένα παρελθεῖν ἀπροσαύδητον ἀλλὰ καὶ παιδαρίοις συντυχοῦσαν ἐρωτᾶν περὶ τῆς λάρνακος τὰ δὲ τυχεῖν ἑωρακότα καὶ φράσαι τὸ στόmicroα δι οὗ τὸ ἀγγεῖον οἱ φίλοι τοῦ Τυφῶνος εἰς τὴν θάλασσαν ἔωσαν ἐκ τούτου τὰ παιδάρια microαντικὴν δύναmicroιν ἔχειν οἴεσθαι τοὺς Αἰγυπ- τίους καὶ microάλιστα ταῖς τούτων ὀττεύεσθαι κληδόσι παι- ζόντων ἐν ἱεροῖς καὶ φθεγγοmicroένων ὅ τι ἂν τύχωσιν αἰσθοmicroένην δὲ τῇ ἀδελφῇ [ἐρῶντα] συγγεγονέναι δι ἄγνοιαν ὡς ἑαυτῇ τὸν Ὄσιριν καὶ τεκmicroήριον ἰδοῦσαν τὸν microελιλώτινον στέφανον ὃν ἐκεῖνος παρὰ τῇ Νέφθυι κατέ-

7

[356F] λιπε τὸ παιδίον ζητεῖν (ἐκθεῖναι γὰρ εὐθὺς τεκοῦσαν διὰ φόβον τοῦ Τυφῶνος) εὑρεθὲν ltδὲgt χαλεπῶς καὶ microόγις κυνῶν ἐπαγόντων τὴν Ἶσιν ἐκτραφῆναι καὶ γενέσθαι φύλακα καὶ ὀπαδὸν αὐτῆς Ἄνουβιν προσαγορευθέντα καὶ λεγόmicroενον τοὺς θεοὺς φρουρεῖν ὥσπερ οἱ κύνες τοὺς ἀνθρώπους [357A] Ἐκ δὲ τούτου πυθέσθαι περὶ τῆς λάρνακος | ὡς πρὸς τὴν Βύβλου χώραν ὑπὸ τῆς θαλάσσης ἐκκυmicroανθεῖσαν αὐτὴν ἐρείκῃ τινὶ microαλθακῶς ὁ κλύδων προσέmicroιξεν ἡ δ ἐρείκη κάλλιστον ἔρνος ὀλίγῳ χρόνῳ καὶ microέγιστον ἀναδρα- microοῦσα περιέπτυξε καὶ περιέφυ καὶ ἀπέκρυψεν ἐντὸς ἑαυτῆς θαυmicroάσας δ ὁ βασιλεὺς τοῦ φυτοῦ τὸ microέγεθος καὶ περιτεmicroὼν τὸν περιέχοντα τὴν σορὸν οὐχ ὁρωmicroένην κορmicroὸν ἔρεισmicroα τῇ στέγῃ ὑπέστησε ταῦτά τε πνεύmicroατί φασι δαιmicroονίῳ φήmicroης πυθοmicroένην τὴν Ἶσιν εἰς Βύβλον ἀφικέσθαι καὶ καθίσασαν ἐπὶ κρήνης ταπεινὴν καὶ δεδακρυmicroένην ἄλλῳ microὲν microηδενὶ προσδιαλέγεσθαι τῆς δὲ βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἀσπάζεσθαι καὶ φιλοφρονεῖσθαι τήν τε κόmicroην παραπλέκουσαν αὐτῶν καὶ τῷ χρωτὶ θαυmicroαστὴν εὐωδίαν [357B] ἐπιπνέουσαν ἀφ ἑαυτῆς ἰδούσης δὲ τῆς βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἵmicroερον ἐmicroπεσεῖν τῆς ξένης τῶν τε τριχῶν τοῦ τε χρωτὸς ἀmicroβροσίαν πνέοντος οὕτω δὲ microεταπεmicroφθεῖ- σαν καὶ γενοmicroένην συνήθη ποιήσασθαι τοῦ παιδίου [τὴν] τίτθην ὄνοmicroα δὲ τῷ microὲν βασιλεῖ Μάλκανδρον εἶναί φασιν αὐτῇ δ οἱ microὲν Ἀστάρτην οἱ δὲ Σάωσιν οἱ δὲ Νεmicroανοῦν ὅπερ ἂν Ἕλληνες Ἀθηναΐδα προσείποιεν τρέφειν δὲ τὴν [357C] Ἶσιν ἀντὶ microαστοῦ τὸν δάκτυλον εἰς τὸ στόmicroα τοῦ παιδίου διδοῦσαν νύκτωρ δὲ περικαίειν τὰ θνητὰ τοῦ σώmicroατος αὐτὴν δὲ γενοmicroένην χελιδόνα τῇ κίονι περιπέτεσθαι καὶ θρη- νεῖν ἄχρι οὗ τὴν βασίλισσαν παραφυλάξασαν καὶ ἐγκρα- γοῦσαν ὡς εἶδε περικαιόmicroενον τὸ βρέφος ἀφελέσθαι τὴν ἀθανασίαν αὐτοῦ τὴν δὲ θεὰν φανερὰν γενοmicroένην αἰτή- σασθαι τὴν κίονα τῆς στέγης ὑφελοῦσαν δὲ ῥᾷστα περι- κόψαι τὴν ἐρείκην εἶτα ταύτην microὲν ὀθόνῃ περικαλύψασαν καὶ microύρον καταχεαmicroένην ἐγχειρίσαι τοῖς βασιλεῦσι καὶ νῦν ἔτι σέβεσθαι Βυβλίους τὸ ξύλον ἐν ἱερῷ κείmicroενον Ἴσιδος τῇ δὲ σορῷ περιπεσεῖν καὶ κωκῦσαι τηλικοῦτον ὥστε [357D] τῶν παίδων τοῦ βασιλέως τὸν νεώτερον ἐκθανεῖν τὸν δὲ πρεσβύτερον microεθ ἑαυτῆς ἔχουσαν καὶ τὴν σορὸν εἰς πλοῖον ἐνθεmicroένην ἀναχθῆναι τοῦ δὲ Φαίδρου ποταmicroοῦ πνεῦmicroα τραχύτερον ἐκθρέψαντος ὑπὸ τὴν ἕω θυmicroωθεῖσαν ἀναξηρᾶναι τὸ ῥεῖθρον Ὅπου δὲ πρῶτον ἐρηmicroίας ἔτυχεν αὐτὴν καθ ἑαυ- τὴν γενοmicroένην ἀνοῖξαι τὴν λάρνακα καὶ τῷ προσώπῳ τὸ πρόσωπον ἐπιθεῖσαν ἀσπάσασθαι καὶ δακρύειν τοῦ δὲ παιδίου σιωπῇ προσελθόντος ἐκ τῶν ὄπισθεν καὶ [357D10] καταmicroανθάνοντος αἰσθοmicroένην microεταστραφῆναι καὶ δει- νὸν ὑπ ὀργῆς ἐmicroβλέψαι τὸ δὲ παιδίον οὐκ ἀνασχέ- [357E] σθαι τὸ τάρβος ἀλλ ἀποθανεῖν οἱ δέ φασιν οὐχ οὕτως ἀλλ ὡς εἴρηται τρόπον ἐκπεσεῖν εἰς τὴν θάλασσαν ἔχειν δὲ τιmicroὰς διὰ τὴν θεόν ὃν γὰρ ᾄδουσιν

8

Αἰγύπτιοι παρὰ τὰ συmicroπόσια Μανερῶτα τοῦτον εἶναι τινὲς δὲ τὸν microὲν παῖδα καλεῖσθαι Παλαιστινὸν ἢ Πηλού- σιον καὶ τὴν πόλιν ἐπώνυmicroον ἀπ αὐτοῦ γενέσθαι κτισθεῖ- σαν ὑπὸ τῆς θεοῦ τὸν δ ᾀδόmicroενον Μανερῶτα πρῶτον εὑρεῖν microουσικὴν ἱστοροῦσιν ἔνιοι δέ φασιν ὄνοmicroα microὲν οὐδενὸς εἶναι διάλεκτον δὲ πίνουσιν ἀνθρώποις καὶ θαλειάζουσι πρέπουσαν lsquoαἴσιmicroα τὰ τοιαῦτα παρείηrsquo τοῦτο γὰρ τῷ Μανερῶτι φραζόmicroενον ἀναφωνεῖν ἑκάστοτε [357F] τοὺς Αἰγυπτίους ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ τὸ δεικνύmicroενον αὐτοῖς εἴδωλον ἀνθρώπου τεθνηκότος ἐν κιβωτίῳ περιφερόmicroενον οὐκ ἔστιν ὑπόmicroνηmicroα τοῦ περὶ Ὀσίριδος πάθους ᾗ τινες ὑπολαmicroβάνουσιν ἀλλ οἰνωmicroένους παρακαλοῦντες αὑ- τοὺς χρῆσθαι τοῖς παροῦσι καὶ ἀπολαύειν ὡς πάντας αὐτίκα microάλα τοιούτους ἐσοmicroένους ἄχαριν ἐπίκωmicroον ἐπεισάγουσι Τῆς δ Ἴσιδος πρὸς τὸν υἱὸν Ὧρον ἐν Βούτῳ τρεφό- microενον πορευθείσης τὸ δ ἀγγεῖον ἐκποδὼν ἀποθεmicroένης Τυφῶνα κυνηγετοῦντα νύκτωρ πρὸς τὴν σελήνην ἐντυχεῖν [358A] αὐτῷ | καὶ τὸ σῶmicroα γνωρίσαντα διελεῖν εἰς τεσσαρεσ- καίδεκα microέρη καὶ διαρρῖψαι τὴν δ Ἶσιν πυθοmicroένην ἀναζητεῖν ἐν βάριδι παπυρίνῃ τὰ [δ] ἕλη διεκπλέουσαν ὅθεν οὐκ ἀδικεῖσθαι τοὺς ἐν παπυρίνοις σκάφεσι πλέοντας ὑπὸ τῶν κροκοδείλων ἢ φοβουmicroένων ἢ σεβοmicroένων διὰ τὴν θεόν ἐκ τούτου δὲ καὶ πολλοὺς τάφους Ὀσίριδος ἐν Αἰγύπτῳ λέγεσθαι διὰ τὸ προστυγχάνουσαν ἑκάστῳ microέρει ταφὰς ποιεῖν οἱ δ οὔ φασιν ἀλλ εἴδωλα ποιου- microένην διδόναι καθ ἑκάστην πόλιν ὡς τὸ σῶmicroα διδοῦσαν ὅπως παρὰ πλείοσιν ἔχῃ τιmicroὰς καί ἂν ὁ Τυφὼν ἐπικρατήσῃ [358B] τοῦ Ὥρου τὸν ἀληθινὸν τάφον ζητῶν πολλῶν λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων ἀπαγορεύσῃ microόνον δὲ τῶν microερῶν τοῦ Ὀσίριδος τὴν Ἶσιν οὐχ εὑρεῖν τὸ αἰδοῖον εὐθὺς γὰρ εἰς τὸν ποταmicroὸν ῥιφῆναι καὶ γεύσασθαι τόν τε λεπιδωτὸν αὐτοῦ καὶ τὸν φάγρον καὶ τὸν ὀξύρυγχον [ὡς] οὓς microάλιστα τῶν ἰχθύων ἀφοσιοῦσθαι τὴν δ Ἶσιν ἀντ ἐκείνου microίmicroηmicroα ποιησαmicroένην καθιερῶσαι τὸν φαλλόν ᾧ καὶ νῦν ἑορτάζειν τοὺς Αἰγυπτίους Ἔπειτα τῷ Ὥρῳ τὸν Ὄσιριν ἐξ Ἅιδου παραγενό- microενον διαπονεῖν ἐπὶ τὴν microάχην καὶ ἀσκεῖν εἶτα διερωτῆ- σαι τί κάλλιστον ἡγεῖται τοῦ δὲ φήσαντος lsquoτὸ πατρὶ καὶ microητρὶ τιmicroωρεῖν κακῶς παθοῦσιrsquo δεύτερον ἐρέσθαι τί χρησιmicroώτατον οἴεται ζῷον εἰς microάχην ἐξιοῦσι τοῦ δ [358C] Ὥρου lsquoἵππονrsquo εἰπόντος ἐπιθαυmicroάσαι καὶ διαπορῆσαι πῶς οὐ λέοντα microᾶλλον ἀλλ ἵππον εἰπεῖν οὖν τὸν Ὧρον ὡς λέων microὲν ὠφέλιmicroον ἐπιδεοmicroένῳ βοηθείας ἵππος δὲ φεύγοντα διασπάσαι καὶ καταναλῶσαι τὸν πολέmicroιον ἀκούσαντ οὖν ἡσθῆναι τὸν Ὄσιριν ὡς ἱκανῶς παρασκευα- σαmicroένου τοῦ Ὥρου λέγεται δ ὅτι πολλῶν microετατιθεmicroένων ἀεὶ πρὸς τὸν Ὧρον καὶ ἡ παλλακὴ τοῦ Τυφῶνος ἀφίκετο Θούηρις ὄφις δέ τις ἐπιδιώκων αὐτὴν ὑπὸ τῶν περὶ τὸν Ὧρον κατεκόπη καὶ νῦν διὰ τοῦτο σχοινίον τι προ- [358D] βάλλοντες εἰς microέσον κατακόπτουσι τὴν microὲν οὖν microάχην ἐπὶ

9

πολλὰς ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ κρατῆσαι τὸν Ὧρον τὸν Τυφῶνα δὲ τὴν Ἶσιν δεδεmicroένον παραλαβοῦσαν οὐκ ἀνελεῖν ἀλλὰ καὶ λῦσαι καὶ microεθεῖναι τὸν δ Ὧρον οὐ microετρίως ἐνεγκεῖν ἀλλ ἐπιβαλόντα τῇ microητρὶ τὰς χεῖρας ἀποσπάσαι τῆς κεφαλῆς τὸ βασίλειον Ἑρmicroῆν δὲ περιθεῖναι βούκρανον αὐτῇ κράνος τοῦ δὲ Τυφῶνος δίκην τῷ Ὥρῳ νοθείας λαχόντος βοηθήσαντος [δὲ] τοῦ Ἑρmicroοῦ [καὶ] τὸν Ὧρον ὑπὸ τῶν θεῶν γνήσιον κριθῆναι τὸν δὲ Τυφῶνα δυσὶν ἄλλαις microάχαις καταπολεmicroηθῆναι τὴν δ Ἶσιν ἐξ Ὀσίριδος microετὰ τὴν τελευτὴν συγγενοmicroένου τεκεῖν ἠλιτόmicroηνον καὶ ἀσθενῆ [358E] τοῖς κάτωθεν γυίοις τὸν Ἁρποκράτην Ταῦτα σχεδόν ἐστι τοῦ microύθου τὰ κεφάλαια τῶν δυσφηmicroοτάτων ἐξαιρεθέντων οἷόν ἐστι τὸ περὶ τὸν Ὥρου διαmicroελισmicroὸν καὶ τὸν Ἴσιδος ἀποκεφαλισmicroόν ὅτι microὲν οὖν εἰ ταῦτα περὶ τῆς microακαρίας καὶ ἀφθάρτου φύσεως καθ ἣν microάλιστα νοεῖται τὸ θεῖον ὡς ἀληθῶς πραχθέντα καὶ συmicroπεσόντα δοξάζουσι καὶ λέγουσιν lsquoἀποπτύσαι δεῖ καὶ καθήρασθαιrsquo τὸ lsquoστόmicroαrsquo κατ Αἰσχύλον (fr 354) οὐδὲν δεῖ λέγειν πρὸς σέ καὶ γὰρ αὐτὴ δυσκολαίνεις τοῖς οὕτω παρανόmicroους καὶ βαρβάρους δόξας περὶ θεῶν ἔχουσιν ὅτι δ οὐκ ἔοικε ταῦτα κοmicroιδῇ microυθεύmicroασιν ἀραιοῖς καὶ [358F] διακένοις πλάσmicroασιν οἷα ποιηταὶ καὶ λογογράφοι καθάπερ οἱ ἀράχναι γεννῶντες ἀφ ἑαυτῶν [ἀπ]ἀρχὰς ἀνυποθέτους ὑφαίνουσι καὶ ἀποτείνουσιν ἀλλ ἔχει τινὰς ἀπορίας καὶ παθῶν διηγήσεις ltγινώσκειςgt αὐτή καὶ καθάπερ οἱ microαθηmicroατικοὶ τὴν ἶριν ἔmicroφασιν εἶναι τοῦ ἡλίου λέγουσι ποικιλλοmicroένην τῇ πρὸς τὸ νέφος ἀναχωρήσει τῆς ὄψεως | [359A] οὕτως ὁ microῦθος ἐνταῦθα λόγου τινὸς ἔmicroφασίς ἐστιν ἀνα- κλῶντος ἐπ ἄλλα τὴν διάνοιαν ὡς ὑποδηλοῦσιν αἵ τε θυσίαι τὸ πένθιmicroον ἔχουσαι καὶ σκυθρωπὸν ἐmicroφαινόmicroενον αἵ τε τῶν ναῶν διαθέσεις πῆ microὲν ἀνειmicroένων εἰς πτερὰ καὶ δρόmicroους ὑπαιθρίους καὶ καθαρούς πῆ δὲ κρυπτὰ καὶ σκότια κατὰ γῆς ἐχόντων στολιστήρια θηκαίοις ἐοικότα καὶ σηκοῖς οὐχ ἥκιστα δ ἡ τῶν Ὀσιρείων δόξα πολλαχοῦ κεῖσθαι λεγοmicroένου τοῦ σώmicroατος τήν τε γὰρ ∆ιοχίτην ὀνοmicroάζεσθαι πολίχνην λέγουσιν ὡς microόνην τὸν ἀληθινὸν ἔχουσαν ἔν τ Ἀβύδῳ τοὺς εὐδαίmicroονας τῶν Αἰγυπτίων καὶ [359B] δυνατοὺς microάλιστα θάπτεσθαι φιλοτιmicroουmicroένους ὁmicroοτάφους εἶναι τοῦ σώmicroατος Ὀσίριδος ἐν δὲ Μέmicroφει τρέφεσθαι τὸν Ἆπιν εἴδωλον ὄντα τῆς ἐκείνου ψυχῆς ὅπου καὶ τὸ σῶmicroα κεῖσθαι καὶ τὴν microὲν πόλιν οἱ microὲν ὅρmicroον ἀγαθῶν ἑρmicroηνεύου- σιν οἱ δ ἰδίως τάφον Ὀσίριδος τὴν δὲ πρὸς Φιλαῖς dagger νιστιτά- νην ἄλλως microὲν ἄβατον ἅπασι καὶ ἀπροσπέλαστον εἶναι καὶ microηδ ὄρνιθας ἐπ αὐτὴν καταίρειν microηδ ἰχθῦς προσπελάζειν ἑνὶ δὲ καιρῷ τοὺς ἱερεῖς διαβαίνοντας ἐναγίζειν καὶ κατα- στέφειν τὸ σῆmicroα microηδίθης φυτῷ περισκιαζόmicroενον ὑπερ- αίροντι πάσης ἐλαίας microέγεθος Εὔδοξος δὲ (fr 60) πολλῶν τάφων ἐν Αἰγύπτῳ λεγοmicroένων ἐν Βουσίριδι τὸ [359C] σῶmicroα κεῖσθαι καὶ γὰρ πατρίδα ταύτην γεγονέναι τοῦ Ὀσίριδος οὐκέτι microέντοι λόγου δεῖσθαι τὴν Ταφόσιριν αὐτὸ γὰρ φράζειν τοὔνοmicroα ταφὴν Ὀσίριδος ἐῶ δὲ τοmicroὴν

10

ξύλου καὶ σχίσιν λίνου καὶ χοὰς χεοmicroένας διὰ τὸ πολλὰ τῶν microυστικῶν ἀναmicroεmicroῖχθαι τούτοις οὐ microόνον δὲ τούτων οἱ ἱερεῖς λέγουσιν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν ὅσοι microὴ ἀγέννητοι microηδ ἄφθαρτοι τὰ microὲν σώmicroατα παρ αὐτοῖς κεῖσθαι καmicroόντα καὶ θεραπεύεσθαι τὰς δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάmicroπειν ἄστρα καὶ καλεῖσθαι κύνα microὲν τὴν Ἴσιδος ὑφ Ἑλλήνων ὑπ Αἰγυπτίων δὲ Σῶθιν Ὠρίωνα δὲ τὴν [359D] Ὥρου τὴν δὲ Τυφῶνος ἄρκτον εἰς δὲ τὰς ταφὰς τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων τοὺς microὲν ἄλλους συντεταγmicroένα τελεῖν microόνους δὲ microὴ διδόναι τοὺς Θηβαΐδα κατοικοῦντας ὡς θνητὸν θεὸν οὐδένα νοmicroίζοντας ἀλλ ὃν καλοῦσιν αὐτοὶ Κνήφ ἀγέννητον ὄντα καὶ ἀθάνατον Πολλῶν δὲ τοιούτων λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων οἱ microὲν οἰόmicroενοι βασιλέων ταῦτα καὶ τυράννων δι ἀρετὴν ὑπερφέρουσαν ἢ δύναmicroιν ἢ ἀξίωmicroα δόξαν θεότητος ἐπι- γραψαmicroένων εἶτα χρησαmicroένων τύχαις ἔργα καὶ πάθη δεινὰ καὶ microεγάλα διαmicroνηmicroονεύεσθαι ῥᾴστῃ microὲν ἀποδράσει τοῦ λόγου χρῶνται καὶ τὸ δύσφηmicroον οὐ φαύλως ἀπὸ τῶν θεῶν [359E] ἐπ ἀνθρώπους microεταφέρουσι καὶ ταύτας ἔχουσιν ἀπὸ τῶν ἱστορουmicroένων βοηθείας ἱστοροῦσι γὰρ Αἰγύπτιοι τὸν microὲν [359E3] Ἑρmicroῆν τῷ σώmicroατι γενέσθαι γαλιάγκωνα τὸν δὲ Τυφῶνα τῇ χρόᾳ πυρρόν λευκὸν δὲ τὸν Ὧρον καὶ microελάγχρουν τὸν Ὄσιριν ὡς τῇ φύσει γεγονότας ἀνθρώπους ἔτι δὲ καὶ στρατηγὸν ὀνοmicroάζουσιν Ὄσιριν καὶ κυβερνήτην Κάνωβον οὗ φασιν ἐπώνυmicroον γεγονέναι τὸν ἀστέρα καὶ τὸ πλοῖον ὃ καλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ τῆς Ὀσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιmicroῇ κατηστερισmicroένον οὐ microακρὰν φέρεσθαι τοῦ Ὠρίωνος καὶ τοῦ Κυνός ὧν τὸν microὲν Ὥρου τὸν δ Ἴσιδος ἱερὸν [Αἰγύπτιοι] νοmicroίζουσιν ὀκνῶ δέ microὴ τοῦτ ᾖ τὰ [359F] ἀκίνητα κινεῖν καὶ lsquoπολεmicroεῖν οὐ τῷ πολλῷ χρόνῳrsquo (κατὰ Σιmicroωνίδην [fr 193]) microόνον lsquoπολλοῖς δ ἀνθρώπων ἔθνεσιrsquo καὶ γένεσι κατόχοις ὑπὸ τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τούτους ὁσιό- τητος οὐδὲν ἀπολείποντας ἐξ οὐρανοῦ microεταφέρειν ἐπὶ γῆν ὀνόmicroατα τηλικαῦτα καὶ τιmicroὴν καὶ πίστιν ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ἐκ πρώτης γενέσεως ἐνδεδυκυῖαν ἐξιστάναι καὶ ἀναλύειν | [360A] microεγάλας microὲν τῷ ἀθέῳ Λέοντι κλισιάδας ἀνοίγοντας [καὶ] ἐξ- ανθρωπίζοντι τὰ θεῖα λαmicroπρὰν δὲ τοῖς Εὐηmicroέρου τοῦ Μεσ- σηνίου (FGrHist 63 T 4e) φενακισmicroοῖς παρρησίαν διδόντας ὃς αὐτὸς ἀντίγραφα συνθεὶς ἀπίστου καὶ ἀνυπάρκτου microυθολογίας πᾶσαν ἀθεότητα κατασκεδάννυσι τῆς οἰκου- microένης τοὺς νοmicroιζοmicroένους θεοὺς πάντας ὁmicroαλῶς διαγράφων εἰς ὀνόmicroατα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων καὶ βασιλέων ὡς δὴ πάλαι γεγονότων ἐν δὲ Πάγχοντι γράmicromicroασι χρυσοῖς ἀναγεγραmicromicroένων οἷς οὔτε βάρβαρος οὐδεὶς οὔθ Ἕλλην ἀλλὰ microόνος Εὐήmicroερος ὡς ἔοικε πλεύσας εἰς τοὺς microηδα- [360B] microόθι γῆς γεγονότας microηδ ὄντας Παγχώους καὶ Τριφύλλους ἐντετύχηκε καίτοι microεγάλαι microὲν ὑmicroνοῦνται πράξεις ἐν Ἀσσυρίοις Σεmicroιράmicroιος microεγάλαι δὲ Σεσώστριος ἐν Αἰγύπτῳ Φρύγες δὲ microέχρι νῦν τὰ λαmicroπρὰ καὶ θαυmicroαστὰ τῶν ἔργων Μανικὰ καλοῦσι διὰ τὸ Μάνην τινὰ τῶν πάλαι βασιλέων ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ δυνατὸν γενέσθαι παρ αὐτοῖς

11

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

[352E4] διδάσκειν ὅτι δεῖ καθαροὺς τῶν τοιούτων γενοmicroένους ἑορτάζειν οὐκ ἐν αὐταῖς ταῖς ἱερουργίαις χρῆσθαι κα- θάρσει καὶ ἀφαιρέσει τῶν περιττωmicroάτων τὸ δὲ λίνον φύεται microὲν ἐξ ἀθανάτου τῆς γῆς καὶ καρπὸν ἐδώδιmicroον ἀναδίδωσι λιτὴν δὲ παρέχει καὶ καθαρὰν ἐσθῆτα καὶ τῷ σκέποντι microὴ βαρύνουσαν εὐάρmicroοστον δὲ πρὸς πᾶσαν ὥραν ἥκιστα δὲ φθειροποιόν ὡς λέγουσι περὶ ὧν ἕτερος [352F] λόγος οἱ δ ἱερεῖς οὕτω δυσχεραίνουσι τὴν τῶν περιττωmicroάτων φύσιν ὥστε microὴ microόνον παραιτεῖσθαι τῶν ὀσπρίων τὰ πολλὰ καὶ τῶν κρεῶν τὰ microήλεια καὶ ὕεια πολλὴν ποιοῦντα περίττωσιν ἀλλὰ καὶ τοὺς ἅλας τῶν σιτίων ἐν ταῖς ἁγνείαις ἀφαιρεῖν ἄλλας τε πλείονας αἰτίας ἔχοντας καὶ ltτὸgt ποτικωτέρους καὶ βρωτικωτέρους ποιεῖν ἐπιθήγοντας τὴν ὄρεξιν τὸ γάρ ὡς Ἀρισταγόρας (FHG II 99) ἔλεγε διὰ τὸ πηγνυmicroένοις πολλὰ τῶν microικρῶν ζῴων ἐναποθνήσκειν ἁλισκόmicroενα microὴ καθαροὺς λογίζεσθαι τοὺς [353A] ἅλας εὔηθές ἐστι | λέγονται δὲ καὶ τὸν Ἆπιν ἐκ φρέατος ἰδίου ποτίζειν τοῦ δὲ Νείλου παντάπασιν ἀπείργειν οὐ microιαρὸν ἡγούmicroενοι τὸ ὕδωρ διὰ τὸν κροκόδειλον ὡς ἔνιοι νοmicroίζουσιν (οὐδὲν γὰρ οὕτως τίmicroιον Αἰγυπτίοις ὡς ὁ Νεῖλος) ἀλλὰ πιαίνειν δοκεῖ καὶ microάλιστα πολυσαρκίαν ποιεῖν τὸ Νειλῷον ὕδωρ πινόmicroενον οὐ βούλονται δὲ τὸν Ἆπιν οὕτως ἔχειν οὐδ ἑαυτούς ἀλλ εὐσταλῆ καὶ κοῦφα ταῖς ψυχαῖς περικεῖσθαι τὰ σώmicroατα καὶ microὴ πιέζειν microηδὲ καταθλίβειν ἰσχύοντι τῷ θνητῷ καὶ βαρύνοντι τὸ θεῖον Οἶνον δ οἱ microὲν ἐν Ἡλίου πόλει θεραπεύοντες τὸν θεὸν οὐκ εἰσφέρουσι τὸ παράπαν εἰς τὸ ἱερόν ὡς οὐ [353B] προσῆκον ὑπηρέτας πίνειν τοῦ κυρίου καὶ βασιλέως ἐφο- ρῶντος οἱ δ ἄλλοι χρῶνται microὲν ὀλίγῳ δέ πολλὰς δ ἀοίνους ἁγνείας ἔχουσιν ἐν αἷς φιλοσοφοῦντες καὶ microανθά- νοντες καὶ διδάσκοντες τὰ θεῖα διατελοῦσιν οἱ δὲ βασιλεῖς καὶ microετρητὸν ἔπινον ἐκ τῶν ἱερῶν γραmicromicroάτων ὡς Ἑκαταῖος (Vors 60 B 11) ἱστόρηκεν ἱερεῖς ὄντες ἤρξαντο δὲ πίνειν ἀπὸ Ψαmicromicroητίχου πρότερον δ οὐκ ἔπινον οἶνον οὐδ ἔσπενδον ὡς φίλιον θεοῖς ἀλλ ὡς αἷmicroα τῶν πολεmicroησάν- των ποτὲ τοῖς θεοῖς ἐξ ὧν οἴονται πεσόντων καὶ τῇ γῇ συmicromicroιγέντων ἀmicroπέλους γενέσθαι διὸ καὶ τὸ microεθύειν [353C] ἔκφρονας ποιεῖν καὶ παραπλῆγας ἅτε δὴ τῶν προγόνων τοῦ αἵmicroατος ἐmicroπιπλαmicroένους ταῦτα microὲν οὖν Εὔδοξος ἐν τῇ δευτέρᾳ τῆς περιόδου (fr 17 Br) λέγεσθαί φησιν οὕτως ὑπὸ τῶν ἱερέων Ἰχθύων δὲ θαλαττίων πάντες microὲν οὐ πάντων ἀλλ ἐνίων ἀπέχονται καθάπερ Ὀξυρυγχῖται τῶν ἀπ ἀγκί- [353C7] στρου σεβόmicroενοι γὰρ τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν δεδίασι microή ποτε τὸ ἄγκιστρον οὐ καθαρόν ἐστιν ὀξυρύγχου περι- πεσόντος αὐτῷ Συηνῖται δὲ φάγρου δοκεῖ γὰρ ἐπιόντι τῷ Νείλῳ συνεπιφαίνεσθαι καὶ τὴν αὔξησιν ἀσmicroένοις φράζειν αὐτάγγελος ὁρώmicroενος οἱ δ ἱερεῖς ἀπέχονται [353D] πάντων πρώτου δὲ microηνὸς ἐνάτῃ τῶν ἄλλων Αἰγυπτίων

3

ἑκάστου πρὸ τῆς αὐλείου θύρας ὀπτὸν ἰχθὺν κατεσθίοντος οἱ ἱερεῖς οὐ γεύονται microὲν κατακαίουσι δὲ πρὸ τῶν θυρῶν τοὺς ἰχθῦς δύο λόγους ἔχοντες ὧν τὸν microὲν ἱερὸν καὶ περιττὸν αὖθις (363d sqq) ἀναλήψοmicroαι συνᾴδοντα τοῖς περὶ Ὀσίριδος καὶ Τυφῶνος ὁσίως φιλοσοφουmicroένοις ὁ δ ἐmicroφανὴς καὶ πρόχειρος οὐκ ἀναγκαῖον οὐδ ἀπερίεργον ὄψον ἀποφαίνων τὸν ἰχθὺν Ὁmicroήρῳ microαρτυρεῖ microήτε Φαίακας τοὺς ἁβροβίους microήτε τοὺς Ἰθακησίους ἀνθρώπους νη- σιώτας ἰχθύσι χρωmicroένους ποιοῦντι microήτε τοὺς Ὀδυσσέως ἑταίρους ἐν πλῷ τοσούτῳ καὶ ἐν θαλάττῃ πρὶν εἰς ἐσχάτην [353E] ἐλθεῖν ἀπορίαν (micro 329 sqq) ὅλως δὲ καὶ τὴν θάλατταν ἔκφυλον ἡγοῦνται καὶ παρωρισmicroένην οὐδὲ microέρος οὐδὲ στοιχεῖον ἀλλ οἷον περίττωmicroα διεφθορὸς καὶ νο- σῶδες Οὐδὲν γὰρ ἄλογον οὐδὲ microυθῶδες οὐδ ὑπὸ δεισιδαι- microονίας ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἐγκατεστοιχειοῦτο ltταῖςgt ἱερουργίαις ἀλλὰ τὰ microὲν ἠθικὰς ἔχοντα καὶ χρειώδεις αἰτίας τὰ δ οὐκ ἄmicroοιρα κοmicroψότητος ἱστορικῆς ἢ φυσικῆς ἐστιν οἷον τὸ περὶ κροmicromicroύου τὸ γὰρ ἐmicroπεσεῖν εἰς τὸν ποταmicroὸν καὶ ἀπολέσθαι τὸν τῆς Ἴσιδος τρόφιmicroον ∆ίκτυν ου κροmicromicroύων ἐπιδρασσόmicroενον ἐσχάτως ἀπίθανον οἱ δ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ δυσχεραίνουσι καὶ τὸ κρόmicromicroυον [353F] παραφυλάττοντες ὅτι τῆς σελήνης φθινούσης microόνον εὐτροφεῖν τοῦτο καὶ τεθηλέναι πέφυκεν ἔστι δὲ πρόσ- φορον οὔθ ἁγνεύουσιν οὔθ ἑορτάζουσι τοῖς microὲν ὅτι διψῆν τοῖς δ ὅτι δακρύειν ποιεῖ τοὺς προσφεροmicroένους ὁmicroοίως δὲ καὶ τὴν ὗν ἀνίερον ζῷον ἡγοῦνται ὡς microάλιστα γὰρ ὀχεύεσθαι δοκεῖ τῆς σελήνης φθινούσης καὶ τῶν τὸ γάλα πινόντων ἐξανθεῖ τὰ σώmicroατα λέπραν καὶ ψωρικὰς [354A] τραχύτητας | τὸν δὲ λόγον ὃν θύοντες ἅπαξ ὗν ἐν παν- σελήνῳ καὶ [κατ]ἐσθίοντες ἐπιλέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν ὗν διώκων πρὸς τὴν πανσέληνον εὗρε τὴν ξυλίνην σορόν ἐν ᾗ τὸ σῶmicroα τοῦ Ὀσίριδος ἔκειτο καὶ διέρριψεν οὐ πάντες ἀποδέχονται παράκουσmicroα τῶν ltνεωτέρωνgt ὥσπερ ἄλλα πολλὰ νοmicroίζοντες Ἀλλὰ τρυφήν γε καὶ πολυτέλειαν καὶ ἡδυπάθειαν οὕτω προβάλλεσθαι τοὺς παλαιοὺς λέγουσιν ὥστε καὶ στήλην ἔστησαν ἐν Θήβαις ἐν τῷ ἱερῷ [κεῖσθαι] κατάρας ἐγγε- γραmicromicroένας ἔχουσαν κατὰ Μείνιος τοῦ βασιλέως ὃς πρῶτος Αἰγυπτίους τῆς ἀπλούτου καὶ ἀχρηmicroάτου καὶ λιτῆς ἀπήλ- [354B] λαξε διαίτης λέγεται δὲ καὶ Τέχνακτις ὁ Βοκχόρεως πατὴρ στρατεύων ἐπ Ἄραβας τῆς ἀποσκευῆς βραδυ- νούσης ἡδέως τῷ προστυχόντι σιτίῳ χρησάmicroενος εἶτα κοιmicroηθεὶς βαθὺν ὕπνον ἐπὶ στιβάδος ἀσπάσασθαι τὴν εὐτέλειαν ἐκ δὲ τούτου καταράσασθαι τῷ Μείνι καὶ τῶν ἱερέων ἐπαινεσάντων στηλιτεῦσαι τὴν κατάραν Οἱ δὲ βασιλεῖς ἀπεδείκνυντο microὲν ἐκ τῶν ἱερέων ἢ τῶν microαχίmicroων τοῦ microὲν δι ἀνδρείαν τοῦ δὲ διὰ σοφίαν γένους ἀξίωmicroα καὶ τιmicroὴν ἔχοντος ὁ δ ἐκ microαχίmicroων ἀποδεδειγmicroένος εὐθὺς ἐγίνετο τῶν ἱερέων καὶ microετεῖχε τῆς φιλοσοφίας ἐπικεκρυmicromicroένης τὰ πολλὰ microύθοις καὶ λόγοις

4

[354C] ἀmicroυδρὰς ἐmicroφάσεις τῆς ἀληθείας καὶ διαφάσεις ἔχουσιν ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ παραδηλοῦσιν αὐτοὶ πρὸ τῶν ἱερῶν τὰς σφίγγας ἐπιεικῶς ἱστάντες ὡς αἰνιγmicroατώδη σοφίαν τῆς θεολογίας αὐτῶν ἐχούσης τὸ δ ἐν Σάι τῆς Ἀθηνᾶς [ὃ] ἣν καὶ Ἶσιν νοmicroίζουσιν ἕδος ἐπιγραφὴν εἶχε τοιαύτην lsquoἐγώ εἰmicroι πᾶν τὸ γεγονὸς καὶ ὂν καὶ ἐσόmicroενον καὶ τὸν ἐmicroὸν πέπλον οὐδείς πω θνητὸς ἀπεκάλυψενrsquo ἔτι δὲ τῶν πολλῶν νοmicroιζόντων ἴδιον παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ ∆ιὸς εἶναι τὸν Ἀmicroοῦν (ὃ παράγοντες ἡmicroεῖς Ἄmicromicroωνα λέγοmicroεν) Μανεθὼς microὲν ὁ Σεβεννύτης (fr 75 M) τὸ κεκρυmicromicroένον [354D] οἴεται καὶ τὴν κρύψιν ὑπὸ ταύτης δηλοῦσθαι τῆς φωνῆς Ἑκαταῖος δ ὁ Ἀβδηρίτης φησὶ (Vors 60 B 8) τούτῳ καὶ πρὸς ἀλλήλους τῷ ῥήmicroατι χρῆσθαι τοὺς Αἰγυπτίους ὅταν τινὰ προσκαλῶνται προσκλητικὴν γὰρ εἶναι τὴν φωνήν διὸ τὸν πρῶτον θεόν ltὃνgt τῷ παντὶ τὸν αὐτὸν νοmicroί- ζουσιν ὡς ἀφανῆ καὶ κεκρυmicromicroένον ὄντα προσκαλούmicroενοι καὶ παρακαλοῦντες ἐmicroφανῆ γενέσθαι καὶ δῆλον αὐτοῖς Ἀmicroοῦν λέγουσιν Ἡ microὲν οὖν εὐλάβεια τῆς περὶ τὰ θεῖα σοφίας Αἰγυπτίων τοσαύτη [ἦν] microαρτυροῦσι δὲ καὶ τῶν Ἑλλήνων οἱ σο- [354E] φώτατοι Σόλων Θαλῆς Πλάτων Εὔδοξος Πυθαγόρας ὡς δ ἔνιοί φασι καὶ Λυκοῦργος εἰς Αἴγυπτον ἀφικόmicroενοι καὶ συγγενόmicroενοι τοῖς ἱερεῦσιν Εὔδοξον microὲν οὖν Χονούφεώς φασι Μεmicroφίτου διακοῦσαι Σόλωνα δὲ Σόγχιτος Σαΐτου Πυθαγόραν δ Οἰνούφεως Ἡλιοπολίτου microάλιστα δ οὗτος ὡς ἔοικε θαυmicroασθεὶς καὶ θαυmicroάσας τοὺς ἄνδρας ἀπεmicroι- microήσατο τὸ συmicroβολικὸν αὐτῶν καὶ microυστηριῶδες ἀναmicroίξας αἰνίγmicroασι τὰ δόγmicroατα τῶν γὰρ καλουmicroένων ἱερογλυ- φικῶν γραmicromicroάτων οὐθὲν ἀπολείπει τὰ πολλὰ τῶν Πυθα- γορικῶν παραγγελmicroάτων οἷόν ἐστι τὸ microὴ lsquoἐσθίειν ἐπὶ δίφρουrsquo microηδ lsquoἐπὶ χοίνικος καθῆσθαιrsquo microηδὲ lsquoφοίνικα [354F] φυτεύεινrsquo microηδὲ lsquoπῦρ microαχαίρᾳ σκαλεύειν ἐν οἰκίᾳrsquo δοκῶ δ ἔγωγε καὶ τὸ τὴν microονάδα τοὺς ἄνδρας ὀνοmicroάζειν Ἀπόλλωνα καὶ τὴν δυάδα Ἄρτεmicroιν Ἀθηνᾶν δὲ τὴν ἑβδο- microάδα Ποσειδῶνα δὲ τὸν πρῶτον κύβον ἐοικέναι τοῖς ἐπὶ τῶν ἱερῶν ἱδρυmicroένοις καὶ δρωmicroένοις νὴ ∆ία καὶ γραφοmicroένοις τὸν γὰρ βασιλέα καὶ κύριον Ὄσιριν ὀφθαλmicroῷ [355A] καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν | ἔνιοι δὲ καὶ τοὔνοmicroα διερmicroη- νεύουσι πολυόφθαλmicroον ὡς τοῦ microὲν ltοςgt τὸ πολύ τοῦ δ ltιριgt τὸν ὀφθαλmicroὸν Αἰγυπτίᾳ γλώττῃ φράζοντος τὸν δ οὐρανὸν ὡς ἀγήρω δι ἀιδιότητα καρδίᾳ dagger θυmicroὸν ἐσχάρας ὑποκει- microένης ἐν δὲ Θήβαις εἰκόνες ἦσαν ἀνακείmicroεναι δικαστῶν ἄχειρες ἡ δὲ τοῦ ἀρχιδικαστοῦ καταmicroύουσα τοῖς ὄmicromicroασιν ὡς ἄδωρον ἅmicroα τὴν δικαιοσύνην καὶ ἀνέντευκτον οὖσαν τοῖς δὲ microαχίmicroοις κάνθαρος ἦν γλυφὴ σφραγῖδος οὐ γὰρ ἔστι κάνθαρος θῆλυς ἀλλὰ πάντες ἄρσενες τίκτουσι δὲ τὸν γόνον ltἀφιέντεςgt εἰς ὄνθον ὃν σφαιροποιοῦσιν οὐ τροφῆς microᾶλλον ὕλην ἢ γενέσεως χώραν παρασκευάζοντες [355B] Ὅταν οὖν ἃ microυθολογοῦσιν Αἰγύπτιοι περὶ τῶν θεῶν ἀκούσῃς πλάνας καὶ διαmicroελισmicroοὺς καὶ πολλὰ τοιαῦτα παθήmicroατα δεῖ τῶν προειρηmicroένων microνηmicroονεύειν καὶ microηδὲν

5

οἴεσθαι τούτων λέγεσθαι γεγονὸς οὕτω καὶ πεπραγmicroένον οὐ γὰρ τὸν κύνα κυρίως Ἑρmicroῆν λέγουσιν ἀλλὰ τοῦ ζῴου τὸ φυλακτικὸν καὶ τὸ ἄγρυπνον καὶ τὸ φιλόσοφον γνώσει καὶ ἀγνοίᾳ τὸ φίλον καὶ τὸ ἐχθρὸν ὁρίζοντος ᾗ φησιν ὁ Πλάτων (Rep 375e sqq) τῷ λογιωτάτῳ τῶν θεῶν συνοικειοῦσιν οὐδὲ τὸν Ἥλιον ἐκ λωτοῦ νοmicroίζουσι βρέφος ἀνίσχειν νεογιλόν ἀλλ οὕτως ἀνατολὴν ἡλίου γράφουσι τὴν ἐξ ὑγρῶν ἡλίου γινοmicroένην ἄναψιν αἰνιττόmicroενοι καὶ γὰρ τὸν ὠmicroότατον Περσῶν βασιλέα καὶ φοβερώτατον [355C] Ὦχον ἀποκτείναντα πολλούς τέλος δὲ καὶ τὸν Ἆπιν ἀποσφάξαντα καὶ καταδειπνήσαντα microετὰ τῶν φίλων ἐκάλεσαν lsquomicroάχαιρανrsquo καὶ καλοῦσι microέχρι νῦν οὕτως ἐν τῷ καταλόγῳ τῶν βασιλέων οὐ κυρίως δήπου τὴν οὐσίαν αὐτοῦ σηmicroαίνοντες ἀλλὰ τοῦ τρόπου τὴν σκληρότητα καὶ κακίαν ὀργάνῳ φονικῷ παρεικάζοντες οὕτω δὴ τὰ περὶ θεῶν ἀκούσασα καὶ δεχοmicroένη παρὰ τῶν ἐξηγουmicroένων τὸν microῦθον ὁσίως καὶ φιλοσόφως καὶ δρῶσα microὲν ἀεὶ καὶ διαφυλάττουσα τῶν ἱερῶν τὰ νενοmicroισmicroένα τοῦ δ ἀληθῆ δόξαν ἔχειν περὶ θεῶν microηδὲν οἰοmicroένη microᾶλλον αὐτοῖς microήτε [355D] θύσειν microήτε ποιήσειν [αὐτοῖς] κεχαρισmicroένον οὐδὲν ἔλαττον ἀποφεύξῃ κακὸν ἀθεότητος δεισιδαιmicroονίαν Λεγέσθω δ ὁ microῦθος οὗτος ἐν βραχυτάτοις ὡς ἔνεστι microάλιστα τῶν ἀχρήστων σφόδρα καὶ περιττῶν ἀφαιρεθέντων τῆς Ῥέας φασὶ κρύφα τῷ Κρόνῳ συγγε- νοmicroένης αἰσθόmicroενον ἐπαράσασθαι τὸν Ἥλιον αὐτῇ microήτε microηνὶ microήτ ἐνιαυτῷ τεκεῖν ἐρῶντα δὲ τῆς θεοῦ τὸν Ἑρmicroῆν συνελθεῖν εἶτα παίξαντα πέττια πρὸς τὴν Σελήνην καὶ ἀφελόντα τῶν φώτων ἑκάστου τὸ ἑβδοmicroηκοστὸν ἐκ πάντων ἡmicroέρας πέντε συνελεῖν καὶ ταῖς ἑξήκοντα καὶ τριακοσίαις ἐπαγαγεῖν ἃς νῦν ἐπαγοmicroένας Αἰγύπτιοι [355E] καλοῦσι καὶ τῶν θεῶν γενεθλίους ἄγουσι τῇ microὲν πρώτῃ τὸν Ὄσιριν γενέσθαι καὶ φωνὴν αὐτῷ τεχθέντι συνεκπε- σεῖν ὡς ὁ πάντων κύριος εἰς φῶς πρόεισιν ἔνιοι δὲ Παmicroύλην τινὰ λέγουσιν ἐν Θήβαις ὑδρευόmicroενον ἐκ τοῦ ἱεροῦ τοῦ ∆ιὸς φωνὴν ἀκοῦσαι διακελευοmicroένην ἀνειπεῖν microετὰ βοῆς ὅτι microέγας βασιλεὺς εὐεργέτης Ὄσιρις γέγονε καὶ διὰ τοῦτο θρέψαι τὸν Ὄσιριν ἐγχειρίσαντος αὐτῷ τοῦ Κρόνου καὶ τὴν τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν αὐτῷ τελεῖσθαι Φαλ- ληφορίοις ἐοικυῖαν τῇ δὲ δευτέρᾳ τὸν Ἀρούηριν [ὃν Ἀπόλ- λωνα] ὃν καὶ πρεσβύτερον Ὧρον ἔνιοι καλοῦσι τῇ τρίτῃ [355F] δὲ Τυφῶνα microὴ καιρῷ microηδὲ κατὰ χώραν ἀλλ ἀναρρήξαντα πληγῇ διὰ τῆς πλευρᾶς ἐξαλέσθαι τετάρτῃ δὲ τὴν Ἶσιν ἐν πανύγροις γενέσθαι τῇ δὲ πέmicroπτῃ Νέφθυν ἣν καὶ Τελευτὴν καὶ Ἀφροδίτην ἔνιοι δὲ καὶ Νίκην ὀνοmicroάζουσιν εἶναι δὲ τὸν microὲν Ὄσιριν ἐξ Ἡλίου καὶ τὸν Ἀρούηριν ἐκ δ Ἑρmicroοῦ τὴν Ἶσιν ἐκ δὲ τοῦ Κρόνου τὸν Τυφῶνα καὶ [356A] τὴν Νέφθυν | διὸ καὶ τὴν τρίτην τῶν ἐπαγοmicroένων ἀπο- φράδα νοmicroίζοντες οἱ βασιλεῖς οὐκ ἐχρηmicroάτιζον οὐδ ἐθεράπευον αὑτοὺς microέχρι νυκτός γήmicroασθαι δὲ τῷ Τυφῶνι τὴν Νέφθυν Ἶσιν δὲ καὶ Ὄσιριν ἐρῶντας ἀλλήλων καὶ πρὶν ἢ γενέσθαι κατὰ γαστρὸς ὑπὸ σκότῳ συνεῖναι ἔνιοι

6

δέ φασι καὶ τὸν Ἀρούηριν οὕτω γεγονέναι καὶ καλεῖσθαι πρεσβύτερον Ὧρον ὑπ Αἰγυπτίων Ἀπόλλωνα δ ὑφ Ἑλλήνων Βασιλεύοντα δ Ὄσιριν Αἰγυπτίους microὲν εὐθὺς ἀπόρου βίου καὶ θηριώδους ἀπαλλάξαι καρπούς τε δείξαντα καὶ νόmicroους θέmicroενον αὐτοῖς καὶ θεοὺς διδάξαντα τιmicroᾶν ὕστερον [356B] δὲ γῆν πᾶσαν ἡmicroερούmicroενον ἐπελθεῖν ἐλάχιστα microὲν ὅπλων δεηθέντα πειθοῖ δὲ τοὺς πλείστους καὶ λόγῳ microετ ᾠδῆς πάσης καὶ microουσικῆς θελγοmicroένους προσαγόmicroενον ὅθεν Ἕλλησι δόξαι ∆ιονύσῳ τὸν αὐτὸν εἶναι Τυφῶνα δ ἀπόντος microὲν οὐθὲν νεωτερίζειν διὰ τὸ τὴν Ἶσιν εὖ microάλα φυλάτ- τεσθαι καὶ προσέχειν ἐγκρατῶς ἔχουσαν ἐπανελθόντι δὲ δόλον microηχανᾶσθαι συνωmicroότας ἄνδρας ἑβδοmicroήκοντα καὶ δύο πεποιηmicroένον καὶ συνεργὸν ἔχοντα βασίλισσαν ἐξ Αἰθιοπίας παροῦσαν ἣν ὀνοmicroάζουσιν Ἀσώ τοῦ δ Ὀσί- ριδος ἐκmicroετρησάmicroενον λάθρα τὸ σῶmicroα καὶ κατασκευά- σαντα πρὸς τὸ microέγεθος λάρνακα καλὴν καὶ κεκοσmicroηmicroένην [356C] περιττῶς εἰσενεγκεῖν εἰς τὸ συmicroπόσιον ἡσθέντων δὲ τῇ ὄψει καὶ θαυmicroασάντων ὑποσχέσθαι τὸν Τυφῶνα microετὰ παιδιᾶς ὃς ἂν ἐγκατακλιθεὶς ἐξισωθῇ διδόναι δῶρον αὐτῷ τὴν λάρνακα πειρωmicroένων δὲ πάντων καθ ἕκαστον ὡς οὐδεὶς ἐνήρmicroοττεν ἐmicroβάντα τὸν Ὄσιριν κατακλιθῆναι τοὺς δὲ συνωmicroότας ἐπιδραmicroόντας ἐπιρράξαι τὸ πῶmicroα καὶ τὰ microὲν γόmicroφοις καταλαβόντας ἔξωθεν τῶν δὲ θερmicroὸν microόλιβδον καταχεαmicroένους ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν ἐξενεγκεῖν καὶ microεθεῖναι διὰ τοῦ Τανιτικοῦ στόmicroατος εἰς τὴν θάλασσαν ὃ διὰ τοῦτο microισητὸν ἔτι νῦν καὶ κατάπτυστον νοmicroίζειν Αἰγυπτίους ταῦτα δὲ πραχθῆναι λέγουσιν ἑβδόmicroῃ ἐπὶ [356D] δέκα microηνὸς Ἀθύρ ἐν ᾧ τὸν σκορπίον ὁ ἥλιος διέξεισιν ὄγδοον ἔτος καὶ εἰκοστὸν ἐκεῖνο βασιλεύοντος Ὀσίριδος ἔνιοι δὲ βεβιωκέναι φασὶν αὐτόν οὐ βεβασιλευκέναι χρόνον τοσοῦτον Πρώτων δὲ τῶν τὸν περὶ Χέmicromicroιν οἰκούντων τόπον Πανῶν καὶ Σατύρων τὸ πάθος αἰσθοmicroένων καὶ λόγον ἐmicroβαλόντων περὶ τοῦ γεγονότος τὰς microὲν αἰφνιδίους τῶν ὄχλων ταραχὰς καὶ πτοήσεις ἔτι νῦν διὰ τοῦτο πανικὰς προσαγορεύεσθαι τὴν δ Ἶσιν αἰσθοmicroένην κείρασθαι microὲν ἐνταῦθα τῶν πλοκάmicroων ἕνα καὶ πένθιmicroον στολὴν ἀναλα- βεῖν ὅπου τῇ πόλει microέχρι νῦν ὄνοmicroα Κοπτώ ἕτεροι δὲ τοὔνοmicroα σηmicroαίνειν οἴονται στέρησιν τὸ γὰρ ἀποστερεῖν [356E] lsquoκόπτεινrsquo λέγουσι πλανωmicroένην δὲ πάντῃ καὶ ἀποροῦσαν οὐδένα παρελθεῖν ἀπροσαύδητον ἀλλὰ καὶ παιδαρίοις συντυχοῦσαν ἐρωτᾶν περὶ τῆς λάρνακος τὰ δὲ τυχεῖν ἑωρακότα καὶ φράσαι τὸ στόmicroα δι οὗ τὸ ἀγγεῖον οἱ φίλοι τοῦ Τυφῶνος εἰς τὴν θάλασσαν ἔωσαν ἐκ τούτου τὰ παιδάρια microαντικὴν δύναmicroιν ἔχειν οἴεσθαι τοὺς Αἰγυπ- τίους καὶ microάλιστα ταῖς τούτων ὀττεύεσθαι κληδόσι παι- ζόντων ἐν ἱεροῖς καὶ φθεγγοmicroένων ὅ τι ἂν τύχωσιν αἰσθοmicroένην δὲ τῇ ἀδελφῇ [ἐρῶντα] συγγεγονέναι δι ἄγνοιαν ὡς ἑαυτῇ τὸν Ὄσιριν καὶ τεκmicroήριον ἰδοῦσαν τὸν microελιλώτινον στέφανον ὃν ἐκεῖνος παρὰ τῇ Νέφθυι κατέ-

7

[356F] λιπε τὸ παιδίον ζητεῖν (ἐκθεῖναι γὰρ εὐθὺς τεκοῦσαν διὰ φόβον τοῦ Τυφῶνος) εὑρεθὲν ltδὲgt χαλεπῶς καὶ microόγις κυνῶν ἐπαγόντων τὴν Ἶσιν ἐκτραφῆναι καὶ γενέσθαι φύλακα καὶ ὀπαδὸν αὐτῆς Ἄνουβιν προσαγορευθέντα καὶ λεγόmicroενον τοὺς θεοὺς φρουρεῖν ὥσπερ οἱ κύνες τοὺς ἀνθρώπους [357A] Ἐκ δὲ τούτου πυθέσθαι περὶ τῆς λάρνακος | ὡς πρὸς τὴν Βύβλου χώραν ὑπὸ τῆς θαλάσσης ἐκκυmicroανθεῖσαν αὐτὴν ἐρείκῃ τινὶ microαλθακῶς ὁ κλύδων προσέmicroιξεν ἡ δ ἐρείκη κάλλιστον ἔρνος ὀλίγῳ χρόνῳ καὶ microέγιστον ἀναδρα- microοῦσα περιέπτυξε καὶ περιέφυ καὶ ἀπέκρυψεν ἐντὸς ἑαυτῆς θαυmicroάσας δ ὁ βασιλεὺς τοῦ φυτοῦ τὸ microέγεθος καὶ περιτεmicroὼν τὸν περιέχοντα τὴν σορὸν οὐχ ὁρωmicroένην κορmicroὸν ἔρεισmicroα τῇ στέγῃ ὑπέστησε ταῦτά τε πνεύmicroατί φασι δαιmicroονίῳ φήmicroης πυθοmicroένην τὴν Ἶσιν εἰς Βύβλον ἀφικέσθαι καὶ καθίσασαν ἐπὶ κρήνης ταπεινὴν καὶ δεδακρυmicroένην ἄλλῳ microὲν microηδενὶ προσδιαλέγεσθαι τῆς δὲ βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἀσπάζεσθαι καὶ φιλοφρονεῖσθαι τήν τε κόmicroην παραπλέκουσαν αὐτῶν καὶ τῷ χρωτὶ θαυmicroαστὴν εὐωδίαν [357B] ἐπιπνέουσαν ἀφ ἑαυτῆς ἰδούσης δὲ τῆς βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἵmicroερον ἐmicroπεσεῖν τῆς ξένης τῶν τε τριχῶν τοῦ τε χρωτὸς ἀmicroβροσίαν πνέοντος οὕτω δὲ microεταπεmicroφθεῖ- σαν καὶ γενοmicroένην συνήθη ποιήσασθαι τοῦ παιδίου [τὴν] τίτθην ὄνοmicroα δὲ τῷ microὲν βασιλεῖ Μάλκανδρον εἶναί φασιν αὐτῇ δ οἱ microὲν Ἀστάρτην οἱ δὲ Σάωσιν οἱ δὲ Νεmicroανοῦν ὅπερ ἂν Ἕλληνες Ἀθηναΐδα προσείποιεν τρέφειν δὲ τὴν [357C] Ἶσιν ἀντὶ microαστοῦ τὸν δάκτυλον εἰς τὸ στόmicroα τοῦ παιδίου διδοῦσαν νύκτωρ δὲ περικαίειν τὰ θνητὰ τοῦ σώmicroατος αὐτὴν δὲ γενοmicroένην χελιδόνα τῇ κίονι περιπέτεσθαι καὶ θρη- νεῖν ἄχρι οὗ τὴν βασίλισσαν παραφυλάξασαν καὶ ἐγκρα- γοῦσαν ὡς εἶδε περικαιόmicroενον τὸ βρέφος ἀφελέσθαι τὴν ἀθανασίαν αὐτοῦ τὴν δὲ θεὰν φανερὰν γενοmicroένην αἰτή- σασθαι τὴν κίονα τῆς στέγης ὑφελοῦσαν δὲ ῥᾷστα περι- κόψαι τὴν ἐρείκην εἶτα ταύτην microὲν ὀθόνῃ περικαλύψασαν καὶ microύρον καταχεαmicroένην ἐγχειρίσαι τοῖς βασιλεῦσι καὶ νῦν ἔτι σέβεσθαι Βυβλίους τὸ ξύλον ἐν ἱερῷ κείmicroενον Ἴσιδος τῇ δὲ σορῷ περιπεσεῖν καὶ κωκῦσαι τηλικοῦτον ὥστε [357D] τῶν παίδων τοῦ βασιλέως τὸν νεώτερον ἐκθανεῖν τὸν δὲ πρεσβύτερον microεθ ἑαυτῆς ἔχουσαν καὶ τὴν σορὸν εἰς πλοῖον ἐνθεmicroένην ἀναχθῆναι τοῦ δὲ Φαίδρου ποταmicroοῦ πνεῦmicroα τραχύτερον ἐκθρέψαντος ὑπὸ τὴν ἕω θυmicroωθεῖσαν ἀναξηρᾶναι τὸ ῥεῖθρον Ὅπου δὲ πρῶτον ἐρηmicroίας ἔτυχεν αὐτὴν καθ ἑαυ- τὴν γενοmicroένην ἀνοῖξαι τὴν λάρνακα καὶ τῷ προσώπῳ τὸ πρόσωπον ἐπιθεῖσαν ἀσπάσασθαι καὶ δακρύειν τοῦ δὲ παιδίου σιωπῇ προσελθόντος ἐκ τῶν ὄπισθεν καὶ [357D10] καταmicroανθάνοντος αἰσθοmicroένην microεταστραφῆναι καὶ δει- νὸν ὑπ ὀργῆς ἐmicroβλέψαι τὸ δὲ παιδίον οὐκ ἀνασχέ- [357E] σθαι τὸ τάρβος ἀλλ ἀποθανεῖν οἱ δέ φασιν οὐχ οὕτως ἀλλ ὡς εἴρηται τρόπον ἐκπεσεῖν εἰς τὴν θάλασσαν ἔχειν δὲ τιmicroὰς διὰ τὴν θεόν ὃν γὰρ ᾄδουσιν

8

Αἰγύπτιοι παρὰ τὰ συmicroπόσια Μανερῶτα τοῦτον εἶναι τινὲς δὲ τὸν microὲν παῖδα καλεῖσθαι Παλαιστινὸν ἢ Πηλού- σιον καὶ τὴν πόλιν ἐπώνυmicroον ἀπ αὐτοῦ γενέσθαι κτισθεῖ- σαν ὑπὸ τῆς θεοῦ τὸν δ ᾀδόmicroενον Μανερῶτα πρῶτον εὑρεῖν microουσικὴν ἱστοροῦσιν ἔνιοι δέ φασιν ὄνοmicroα microὲν οὐδενὸς εἶναι διάλεκτον δὲ πίνουσιν ἀνθρώποις καὶ θαλειάζουσι πρέπουσαν lsquoαἴσιmicroα τὰ τοιαῦτα παρείηrsquo τοῦτο γὰρ τῷ Μανερῶτι φραζόmicroενον ἀναφωνεῖν ἑκάστοτε [357F] τοὺς Αἰγυπτίους ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ τὸ δεικνύmicroενον αὐτοῖς εἴδωλον ἀνθρώπου τεθνηκότος ἐν κιβωτίῳ περιφερόmicroενον οὐκ ἔστιν ὑπόmicroνηmicroα τοῦ περὶ Ὀσίριδος πάθους ᾗ τινες ὑπολαmicroβάνουσιν ἀλλ οἰνωmicroένους παρακαλοῦντες αὑ- τοὺς χρῆσθαι τοῖς παροῦσι καὶ ἀπολαύειν ὡς πάντας αὐτίκα microάλα τοιούτους ἐσοmicroένους ἄχαριν ἐπίκωmicroον ἐπεισάγουσι Τῆς δ Ἴσιδος πρὸς τὸν υἱὸν Ὧρον ἐν Βούτῳ τρεφό- microενον πορευθείσης τὸ δ ἀγγεῖον ἐκποδὼν ἀποθεmicroένης Τυφῶνα κυνηγετοῦντα νύκτωρ πρὸς τὴν σελήνην ἐντυχεῖν [358A] αὐτῷ | καὶ τὸ σῶmicroα γνωρίσαντα διελεῖν εἰς τεσσαρεσ- καίδεκα microέρη καὶ διαρρῖψαι τὴν δ Ἶσιν πυθοmicroένην ἀναζητεῖν ἐν βάριδι παπυρίνῃ τὰ [δ] ἕλη διεκπλέουσαν ὅθεν οὐκ ἀδικεῖσθαι τοὺς ἐν παπυρίνοις σκάφεσι πλέοντας ὑπὸ τῶν κροκοδείλων ἢ φοβουmicroένων ἢ σεβοmicroένων διὰ τὴν θεόν ἐκ τούτου δὲ καὶ πολλοὺς τάφους Ὀσίριδος ἐν Αἰγύπτῳ λέγεσθαι διὰ τὸ προστυγχάνουσαν ἑκάστῳ microέρει ταφὰς ποιεῖν οἱ δ οὔ φασιν ἀλλ εἴδωλα ποιου- microένην διδόναι καθ ἑκάστην πόλιν ὡς τὸ σῶmicroα διδοῦσαν ὅπως παρὰ πλείοσιν ἔχῃ τιmicroὰς καί ἂν ὁ Τυφὼν ἐπικρατήσῃ [358B] τοῦ Ὥρου τὸν ἀληθινὸν τάφον ζητῶν πολλῶν λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων ἀπαγορεύσῃ microόνον δὲ τῶν microερῶν τοῦ Ὀσίριδος τὴν Ἶσιν οὐχ εὑρεῖν τὸ αἰδοῖον εὐθὺς γὰρ εἰς τὸν ποταmicroὸν ῥιφῆναι καὶ γεύσασθαι τόν τε λεπιδωτὸν αὐτοῦ καὶ τὸν φάγρον καὶ τὸν ὀξύρυγχον [ὡς] οὓς microάλιστα τῶν ἰχθύων ἀφοσιοῦσθαι τὴν δ Ἶσιν ἀντ ἐκείνου microίmicroηmicroα ποιησαmicroένην καθιερῶσαι τὸν φαλλόν ᾧ καὶ νῦν ἑορτάζειν τοὺς Αἰγυπτίους Ἔπειτα τῷ Ὥρῳ τὸν Ὄσιριν ἐξ Ἅιδου παραγενό- microενον διαπονεῖν ἐπὶ τὴν microάχην καὶ ἀσκεῖν εἶτα διερωτῆ- σαι τί κάλλιστον ἡγεῖται τοῦ δὲ φήσαντος lsquoτὸ πατρὶ καὶ microητρὶ τιmicroωρεῖν κακῶς παθοῦσιrsquo δεύτερον ἐρέσθαι τί χρησιmicroώτατον οἴεται ζῷον εἰς microάχην ἐξιοῦσι τοῦ δ [358C] Ὥρου lsquoἵππονrsquo εἰπόντος ἐπιθαυmicroάσαι καὶ διαπορῆσαι πῶς οὐ λέοντα microᾶλλον ἀλλ ἵππον εἰπεῖν οὖν τὸν Ὧρον ὡς λέων microὲν ὠφέλιmicroον ἐπιδεοmicroένῳ βοηθείας ἵππος δὲ φεύγοντα διασπάσαι καὶ καταναλῶσαι τὸν πολέmicroιον ἀκούσαντ οὖν ἡσθῆναι τὸν Ὄσιριν ὡς ἱκανῶς παρασκευα- σαmicroένου τοῦ Ὥρου λέγεται δ ὅτι πολλῶν microετατιθεmicroένων ἀεὶ πρὸς τὸν Ὧρον καὶ ἡ παλλακὴ τοῦ Τυφῶνος ἀφίκετο Θούηρις ὄφις δέ τις ἐπιδιώκων αὐτὴν ὑπὸ τῶν περὶ τὸν Ὧρον κατεκόπη καὶ νῦν διὰ τοῦτο σχοινίον τι προ- [358D] βάλλοντες εἰς microέσον κατακόπτουσι τὴν microὲν οὖν microάχην ἐπὶ

9

πολλὰς ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ κρατῆσαι τὸν Ὧρον τὸν Τυφῶνα δὲ τὴν Ἶσιν δεδεmicroένον παραλαβοῦσαν οὐκ ἀνελεῖν ἀλλὰ καὶ λῦσαι καὶ microεθεῖναι τὸν δ Ὧρον οὐ microετρίως ἐνεγκεῖν ἀλλ ἐπιβαλόντα τῇ microητρὶ τὰς χεῖρας ἀποσπάσαι τῆς κεφαλῆς τὸ βασίλειον Ἑρmicroῆν δὲ περιθεῖναι βούκρανον αὐτῇ κράνος τοῦ δὲ Τυφῶνος δίκην τῷ Ὥρῳ νοθείας λαχόντος βοηθήσαντος [δὲ] τοῦ Ἑρmicroοῦ [καὶ] τὸν Ὧρον ὑπὸ τῶν θεῶν γνήσιον κριθῆναι τὸν δὲ Τυφῶνα δυσὶν ἄλλαις microάχαις καταπολεmicroηθῆναι τὴν δ Ἶσιν ἐξ Ὀσίριδος microετὰ τὴν τελευτὴν συγγενοmicroένου τεκεῖν ἠλιτόmicroηνον καὶ ἀσθενῆ [358E] τοῖς κάτωθεν γυίοις τὸν Ἁρποκράτην Ταῦτα σχεδόν ἐστι τοῦ microύθου τὰ κεφάλαια τῶν δυσφηmicroοτάτων ἐξαιρεθέντων οἷόν ἐστι τὸ περὶ τὸν Ὥρου διαmicroελισmicroὸν καὶ τὸν Ἴσιδος ἀποκεφαλισmicroόν ὅτι microὲν οὖν εἰ ταῦτα περὶ τῆς microακαρίας καὶ ἀφθάρτου φύσεως καθ ἣν microάλιστα νοεῖται τὸ θεῖον ὡς ἀληθῶς πραχθέντα καὶ συmicroπεσόντα δοξάζουσι καὶ λέγουσιν lsquoἀποπτύσαι δεῖ καὶ καθήρασθαιrsquo τὸ lsquoστόmicroαrsquo κατ Αἰσχύλον (fr 354) οὐδὲν δεῖ λέγειν πρὸς σέ καὶ γὰρ αὐτὴ δυσκολαίνεις τοῖς οὕτω παρανόmicroους καὶ βαρβάρους δόξας περὶ θεῶν ἔχουσιν ὅτι δ οὐκ ἔοικε ταῦτα κοmicroιδῇ microυθεύmicroασιν ἀραιοῖς καὶ [358F] διακένοις πλάσmicroασιν οἷα ποιηταὶ καὶ λογογράφοι καθάπερ οἱ ἀράχναι γεννῶντες ἀφ ἑαυτῶν [ἀπ]ἀρχὰς ἀνυποθέτους ὑφαίνουσι καὶ ἀποτείνουσιν ἀλλ ἔχει τινὰς ἀπορίας καὶ παθῶν διηγήσεις ltγινώσκειςgt αὐτή καὶ καθάπερ οἱ microαθηmicroατικοὶ τὴν ἶριν ἔmicroφασιν εἶναι τοῦ ἡλίου λέγουσι ποικιλλοmicroένην τῇ πρὸς τὸ νέφος ἀναχωρήσει τῆς ὄψεως | [359A] οὕτως ὁ microῦθος ἐνταῦθα λόγου τινὸς ἔmicroφασίς ἐστιν ἀνα- κλῶντος ἐπ ἄλλα τὴν διάνοιαν ὡς ὑποδηλοῦσιν αἵ τε θυσίαι τὸ πένθιmicroον ἔχουσαι καὶ σκυθρωπὸν ἐmicroφαινόmicroενον αἵ τε τῶν ναῶν διαθέσεις πῆ microὲν ἀνειmicroένων εἰς πτερὰ καὶ δρόmicroους ὑπαιθρίους καὶ καθαρούς πῆ δὲ κρυπτὰ καὶ σκότια κατὰ γῆς ἐχόντων στολιστήρια θηκαίοις ἐοικότα καὶ σηκοῖς οὐχ ἥκιστα δ ἡ τῶν Ὀσιρείων δόξα πολλαχοῦ κεῖσθαι λεγοmicroένου τοῦ σώmicroατος τήν τε γὰρ ∆ιοχίτην ὀνοmicroάζεσθαι πολίχνην λέγουσιν ὡς microόνην τὸν ἀληθινὸν ἔχουσαν ἔν τ Ἀβύδῳ τοὺς εὐδαίmicroονας τῶν Αἰγυπτίων καὶ [359B] δυνατοὺς microάλιστα θάπτεσθαι φιλοτιmicroουmicroένους ὁmicroοτάφους εἶναι τοῦ σώmicroατος Ὀσίριδος ἐν δὲ Μέmicroφει τρέφεσθαι τὸν Ἆπιν εἴδωλον ὄντα τῆς ἐκείνου ψυχῆς ὅπου καὶ τὸ σῶmicroα κεῖσθαι καὶ τὴν microὲν πόλιν οἱ microὲν ὅρmicroον ἀγαθῶν ἑρmicroηνεύου- σιν οἱ δ ἰδίως τάφον Ὀσίριδος τὴν δὲ πρὸς Φιλαῖς dagger νιστιτά- νην ἄλλως microὲν ἄβατον ἅπασι καὶ ἀπροσπέλαστον εἶναι καὶ microηδ ὄρνιθας ἐπ αὐτὴν καταίρειν microηδ ἰχθῦς προσπελάζειν ἑνὶ δὲ καιρῷ τοὺς ἱερεῖς διαβαίνοντας ἐναγίζειν καὶ κατα- στέφειν τὸ σῆmicroα microηδίθης φυτῷ περισκιαζόmicroενον ὑπερ- αίροντι πάσης ἐλαίας microέγεθος Εὔδοξος δὲ (fr 60) πολλῶν τάφων ἐν Αἰγύπτῳ λεγοmicroένων ἐν Βουσίριδι τὸ [359C] σῶmicroα κεῖσθαι καὶ γὰρ πατρίδα ταύτην γεγονέναι τοῦ Ὀσίριδος οὐκέτι microέντοι λόγου δεῖσθαι τὴν Ταφόσιριν αὐτὸ γὰρ φράζειν τοὔνοmicroα ταφὴν Ὀσίριδος ἐῶ δὲ τοmicroὴν

10

ξύλου καὶ σχίσιν λίνου καὶ χοὰς χεοmicroένας διὰ τὸ πολλὰ τῶν microυστικῶν ἀναmicroεmicroῖχθαι τούτοις οὐ microόνον δὲ τούτων οἱ ἱερεῖς λέγουσιν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν ὅσοι microὴ ἀγέννητοι microηδ ἄφθαρτοι τὰ microὲν σώmicroατα παρ αὐτοῖς κεῖσθαι καmicroόντα καὶ θεραπεύεσθαι τὰς δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάmicroπειν ἄστρα καὶ καλεῖσθαι κύνα microὲν τὴν Ἴσιδος ὑφ Ἑλλήνων ὑπ Αἰγυπτίων δὲ Σῶθιν Ὠρίωνα δὲ τὴν [359D] Ὥρου τὴν δὲ Τυφῶνος ἄρκτον εἰς δὲ τὰς ταφὰς τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων τοὺς microὲν ἄλλους συντεταγmicroένα τελεῖν microόνους δὲ microὴ διδόναι τοὺς Θηβαΐδα κατοικοῦντας ὡς θνητὸν θεὸν οὐδένα νοmicroίζοντας ἀλλ ὃν καλοῦσιν αὐτοὶ Κνήφ ἀγέννητον ὄντα καὶ ἀθάνατον Πολλῶν δὲ τοιούτων λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων οἱ microὲν οἰόmicroενοι βασιλέων ταῦτα καὶ τυράννων δι ἀρετὴν ὑπερφέρουσαν ἢ δύναmicroιν ἢ ἀξίωmicroα δόξαν θεότητος ἐπι- γραψαmicroένων εἶτα χρησαmicroένων τύχαις ἔργα καὶ πάθη δεινὰ καὶ microεγάλα διαmicroνηmicroονεύεσθαι ῥᾴστῃ microὲν ἀποδράσει τοῦ λόγου χρῶνται καὶ τὸ δύσφηmicroον οὐ φαύλως ἀπὸ τῶν θεῶν [359E] ἐπ ἀνθρώπους microεταφέρουσι καὶ ταύτας ἔχουσιν ἀπὸ τῶν ἱστορουmicroένων βοηθείας ἱστοροῦσι γὰρ Αἰγύπτιοι τὸν microὲν [359E3] Ἑρmicroῆν τῷ σώmicroατι γενέσθαι γαλιάγκωνα τὸν δὲ Τυφῶνα τῇ χρόᾳ πυρρόν λευκὸν δὲ τὸν Ὧρον καὶ microελάγχρουν τὸν Ὄσιριν ὡς τῇ φύσει γεγονότας ἀνθρώπους ἔτι δὲ καὶ στρατηγὸν ὀνοmicroάζουσιν Ὄσιριν καὶ κυβερνήτην Κάνωβον οὗ φασιν ἐπώνυmicroον γεγονέναι τὸν ἀστέρα καὶ τὸ πλοῖον ὃ καλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ τῆς Ὀσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιmicroῇ κατηστερισmicroένον οὐ microακρὰν φέρεσθαι τοῦ Ὠρίωνος καὶ τοῦ Κυνός ὧν τὸν microὲν Ὥρου τὸν δ Ἴσιδος ἱερὸν [Αἰγύπτιοι] νοmicroίζουσιν ὀκνῶ δέ microὴ τοῦτ ᾖ τὰ [359F] ἀκίνητα κινεῖν καὶ lsquoπολεmicroεῖν οὐ τῷ πολλῷ χρόνῳrsquo (κατὰ Σιmicroωνίδην [fr 193]) microόνον lsquoπολλοῖς δ ἀνθρώπων ἔθνεσιrsquo καὶ γένεσι κατόχοις ὑπὸ τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τούτους ὁσιό- τητος οὐδὲν ἀπολείποντας ἐξ οὐρανοῦ microεταφέρειν ἐπὶ γῆν ὀνόmicroατα τηλικαῦτα καὶ τιmicroὴν καὶ πίστιν ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ἐκ πρώτης γενέσεως ἐνδεδυκυῖαν ἐξιστάναι καὶ ἀναλύειν | [360A] microεγάλας microὲν τῷ ἀθέῳ Λέοντι κλισιάδας ἀνοίγοντας [καὶ] ἐξ- ανθρωπίζοντι τὰ θεῖα λαmicroπρὰν δὲ τοῖς Εὐηmicroέρου τοῦ Μεσ- σηνίου (FGrHist 63 T 4e) φενακισmicroοῖς παρρησίαν διδόντας ὃς αὐτὸς ἀντίγραφα συνθεὶς ἀπίστου καὶ ἀνυπάρκτου microυθολογίας πᾶσαν ἀθεότητα κατασκεδάννυσι τῆς οἰκου- microένης τοὺς νοmicroιζοmicroένους θεοὺς πάντας ὁmicroαλῶς διαγράφων εἰς ὀνόmicroατα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων καὶ βασιλέων ὡς δὴ πάλαι γεγονότων ἐν δὲ Πάγχοντι γράmicromicroασι χρυσοῖς ἀναγεγραmicromicroένων οἷς οὔτε βάρβαρος οὐδεὶς οὔθ Ἕλλην ἀλλὰ microόνος Εὐήmicroερος ὡς ἔοικε πλεύσας εἰς τοὺς microηδα- [360B] microόθι γῆς γεγονότας microηδ ὄντας Παγχώους καὶ Τριφύλλους ἐντετύχηκε καίτοι microεγάλαι microὲν ὑmicroνοῦνται πράξεις ἐν Ἀσσυρίοις Σεmicroιράmicroιος microεγάλαι δὲ Σεσώστριος ἐν Αἰγύπτῳ Φρύγες δὲ microέχρι νῦν τὰ λαmicroπρὰ καὶ θαυmicroαστὰ τῶν ἔργων Μανικὰ καλοῦσι διὰ τὸ Μάνην τινὰ τῶν πάλαι βασιλέων ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ δυνατὸν γενέσθαι παρ αὐτοῖς

11

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

ἑκάστου πρὸ τῆς αὐλείου θύρας ὀπτὸν ἰχθὺν κατεσθίοντος οἱ ἱερεῖς οὐ γεύονται microὲν κατακαίουσι δὲ πρὸ τῶν θυρῶν τοὺς ἰχθῦς δύο λόγους ἔχοντες ὧν τὸν microὲν ἱερὸν καὶ περιττὸν αὖθις (363d sqq) ἀναλήψοmicroαι συνᾴδοντα τοῖς περὶ Ὀσίριδος καὶ Τυφῶνος ὁσίως φιλοσοφουmicroένοις ὁ δ ἐmicroφανὴς καὶ πρόχειρος οὐκ ἀναγκαῖον οὐδ ἀπερίεργον ὄψον ἀποφαίνων τὸν ἰχθὺν Ὁmicroήρῳ microαρτυρεῖ microήτε Φαίακας τοὺς ἁβροβίους microήτε τοὺς Ἰθακησίους ἀνθρώπους νη- σιώτας ἰχθύσι χρωmicroένους ποιοῦντι microήτε τοὺς Ὀδυσσέως ἑταίρους ἐν πλῷ τοσούτῳ καὶ ἐν θαλάττῃ πρὶν εἰς ἐσχάτην [353E] ἐλθεῖν ἀπορίαν (micro 329 sqq) ὅλως δὲ καὶ τὴν θάλατταν ἔκφυλον ἡγοῦνται καὶ παρωρισmicroένην οὐδὲ microέρος οὐδὲ στοιχεῖον ἀλλ οἷον περίττωmicroα διεφθορὸς καὶ νο- σῶδες Οὐδὲν γὰρ ἄλογον οὐδὲ microυθῶδες οὐδ ὑπὸ δεισιδαι- microονίας ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἐγκατεστοιχειοῦτο ltταῖςgt ἱερουργίαις ἀλλὰ τὰ microὲν ἠθικὰς ἔχοντα καὶ χρειώδεις αἰτίας τὰ δ οὐκ ἄmicroοιρα κοmicroψότητος ἱστορικῆς ἢ φυσικῆς ἐστιν οἷον τὸ περὶ κροmicromicroύου τὸ γὰρ ἐmicroπεσεῖν εἰς τὸν ποταmicroὸν καὶ ἀπολέσθαι τὸν τῆς Ἴσιδος τρόφιmicroον ∆ίκτυν ου κροmicromicroύων ἐπιδρασσόmicroενον ἐσχάτως ἀπίθανον οἱ δ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ δυσχεραίνουσι καὶ τὸ κρόmicromicroυον [353F] παραφυλάττοντες ὅτι τῆς σελήνης φθινούσης microόνον εὐτροφεῖν τοῦτο καὶ τεθηλέναι πέφυκεν ἔστι δὲ πρόσ- φορον οὔθ ἁγνεύουσιν οὔθ ἑορτάζουσι τοῖς microὲν ὅτι διψῆν τοῖς δ ὅτι δακρύειν ποιεῖ τοὺς προσφεροmicroένους ὁmicroοίως δὲ καὶ τὴν ὗν ἀνίερον ζῷον ἡγοῦνται ὡς microάλιστα γὰρ ὀχεύεσθαι δοκεῖ τῆς σελήνης φθινούσης καὶ τῶν τὸ γάλα πινόντων ἐξανθεῖ τὰ σώmicroατα λέπραν καὶ ψωρικὰς [354A] τραχύτητας | τὸν δὲ λόγον ὃν θύοντες ἅπαξ ὗν ἐν παν- σελήνῳ καὶ [κατ]ἐσθίοντες ἐπιλέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν ὗν διώκων πρὸς τὴν πανσέληνον εὗρε τὴν ξυλίνην σορόν ἐν ᾗ τὸ σῶmicroα τοῦ Ὀσίριδος ἔκειτο καὶ διέρριψεν οὐ πάντες ἀποδέχονται παράκουσmicroα τῶν ltνεωτέρωνgt ὥσπερ ἄλλα πολλὰ νοmicroίζοντες Ἀλλὰ τρυφήν γε καὶ πολυτέλειαν καὶ ἡδυπάθειαν οὕτω προβάλλεσθαι τοὺς παλαιοὺς λέγουσιν ὥστε καὶ στήλην ἔστησαν ἐν Θήβαις ἐν τῷ ἱερῷ [κεῖσθαι] κατάρας ἐγγε- γραmicromicroένας ἔχουσαν κατὰ Μείνιος τοῦ βασιλέως ὃς πρῶτος Αἰγυπτίους τῆς ἀπλούτου καὶ ἀχρηmicroάτου καὶ λιτῆς ἀπήλ- [354B] λαξε διαίτης λέγεται δὲ καὶ Τέχνακτις ὁ Βοκχόρεως πατὴρ στρατεύων ἐπ Ἄραβας τῆς ἀποσκευῆς βραδυ- νούσης ἡδέως τῷ προστυχόντι σιτίῳ χρησάmicroενος εἶτα κοιmicroηθεὶς βαθὺν ὕπνον ἐπὶ στιβάδος ἀσπάσασθαι τὴν εὐτέλειαν ἐκ δὲ τούτου καταράσασθαι τῷ Μείνι καὶ τῶν ἱερέων ἐπαινεσάντων στηλιτεῦσαι τὴν κατάραν Οἱ δὲ βασιλεῖς ἀπεδείκνυντο microὲν ἐκ τῶν ἱερέων ἢ τῶν microαχίmicroων τοῦ microὲν δι ἀνδρείαν τοῦ δὲ διὰ σοφίαν γένους ἀξίωmicroα καὶ τιmicroὴν ἔχοντος ὁ δ ἐκ microαχίmicroων ἀποδεδειγmicroένος εὐθὺς ἐγίνετο τῶν ἱερέων καὶ microετεῖχε τῆς φιλοσοφίας ἐπικεκρυmicromicroένης τὰ πολλὰ microύθοις καὶ λόγοις

4

[354C] ἀmicroυδρὰς ἐmicroφάσεις τῆς ἀληθείας καὶ διαφάσεις ἔχουσιν ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ παραδηλοῦσιν αὐτοὶ πρὸ τῶν ἱερῶν τὰς σφίγγας ἐπιεικῶς ἱστάντες ὡς αἰνιγmicroατώδη σοφίαν τῆς θεολογίας αὐτῶν ἐχούσης τὸ δ ἐν Σάι τῆς Ἀθηνᾶς [ὃ] ἣν καὶ Ἶσιν νοmicroίζουσιν ἕδος ἐπιγραφὴν εἶχε τοιαύτην lsquoἐγώ εἰmicroι πᾶν τὸ γεγονὸς καὶ ὂν καὶ ἐσόmicroενον καὶ τὸν ἐmicroὸν πέπλον οὐδείς πω θνητὸς ἀπεκάλυψενrsquo ἔτι δὲ τῶν πολλῶν νοmicroιζόντων ἴδιον παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ ∆ιὸς εἶναι τὸν Ἀmicroοῦν (ὃ παράγοντες ἡmicroεῖς Ἄmicromicroωνα λέγοmicroεν) Μανεθὼς microὲν ὁ Σεβεννύτης (fr 75 M) τὸ κεκρυmicromicroένον [354D] οἴεται καὶ τὴν κρύψιν ὑπὸ ταύτης δηλοῦσθαι τῆς φωνῆς Ἑκαταῖος δ ὁ Ἀβδηρίτης φησὶ (Vors 60 B 8) τούτῳ καὶ πρὸς ἀλλήλους τῷ ῥήmicroατι χρῆσθαι τοὺς Αἰγυπτίους ὅταν τινὰ προσκαλῶνται προσκλητικὴν γὰρ εἶναι τὴν φωνήν διὸ τὸν πρῶτον θεόν ltὃνgt τῷ παντὶ τὸν αὐτὸν νοmicroί- ζουσιν ὡς ἀφανῆ καὶ κεκρυmicromicroένον ὄντα προσκαλούmicroενοι καὶ παρακαλοῦντες ἐmicroφανῆ γενέσθαι καὶ δῆλον αὐτοῖς Ἀmicroοῦν λέγουσιν Ἡ microὲν οὖν εὐλάβεια τῆς περὶ τὰ θεῖα σοφίας Αἰγυπτίων τοσαύτη [ἦν] microαρτυροῦσι δὲ καὶ τῶν Ἑλλήνων οἱ σο- [354E] φώτατοι Σόλων Θαλῆς Πλάτων Εὔδοξος Πυθαγόρας ὡς δ ἔνιοί φασι καὶ Λυκοῦργος εἰς Αἴγυπτον ἀφικόmicroενοι καὶ συγγενόmicroενοι τοῖς ἱερεῦσιν Εὔδοξον microὲν οὖν Χονούφεώς φασι Μεmicroφίτου διακοῦσαι Σόλωνα δὲ Σόγχιτος Σαΐτου Πυθαγόραν δ Οἰνούφεως Ἡλιοπολίτου microάλιστα δ οὗτος ὡς ἔοικε θαυmicroασθεὶς καὶ θαυmicroάσας τοὺς ἄνδρας ἀπεmicroι- microήσατο τὸ συmicroβολικὸν αὐτῶν καὶ microυστηριῶδες ἀναmicroίξας αἰνίγmicroασι τὰ δόγmicroατα τῶν γὰρ καλουmicroένων ἱερογλυ- φικῶν γραmicromicroάτων οὐθὲν ἀπολείπει τὰ πολλὰ τῶν Πυθα- γορικῶν παραγγελmicroάτων οἷόν ἐστι τὸ microὴ lsquoἐσθίειν ἐπὶ δίφρουrsquo microηδ lsquoἐπὶ χοίνικος καθῆσθαιrsquo microηδὲ lsquoφοίνικα [354F] φυτεύεινrsquo microηδὲ lsquoπῦρ microαχαίρᾳ σκαλεύειν ἐν οἰκίᾳrsquo δοκῶ δ ἔγωγε καὶ τὸ τὴν microονάδα τοὺς ἄνδρας ὀνοmicroάζειν Ἀπόλλωνα καὶ τὴν δυάδα Ἄρτεmicroιν Ἀθηνᾶν δὲ τὴν ἑβδο- microάδα Ποσειδῶνα δὲ τὸν πρῶτον κύβον ἐοικέναι τοῖς ἐπὶ τῶν ἱερῶν ἱδρυmicroένοις καὶ δρωmicroένοις νὴ ∆ία καὶ γραφοmicroένοις τὸν γὰρ βασιλέα καὶ κύριον Ὄσιριν ὀφθαλmicroῷ [355A] καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν | ἔνιοι δὲ καὶ τοὔνοmicroα διερmicroη- νεύουσι πολυόφθαλmicroον ὡς τοῦ microὲν ltοςgt τὸ πολύ τοῦ δ ltιριgt τὸν ὀφθαλmicroὸν Αἰγυπτίᾳ γλώττῃ φράζοντος τὸν δ οὐρανὸν ὡς ἀγήρω δι ἀιδιότητα καρδίᾳ dagger θυmicroὸν ἐσχάρας ὑποκει- microένης ἐν δὲ Θήβαις εἰκόνες ἦσαν ἀνακείmicroεναι δικαστῶν ἄχειρες ἡ δὲ τοῦ ἀρχιδικαστοῦ καταmicroύουσα τοῖς ὄmicromicroασιν ὡς ἄδωρον ἅmicroα τὴν δικαιοσύνην καὶ ἀνέντευκτον οὖσαν τοῖς δὲ microαχίmicroοις κάνθαρος ἦν γλυφὴ σφραγῖδος οὐ γὰρ ἔστι κάνθαρος θῆλυς ἀλλὰ πάντες ἄρσενες τίκτουσι δὲ τὸν γόνον ltἀφιέντεςgt εἰς ὄνθον ὃν σφαιροποιοῦσιν οὐ τροφῆς microᾶλλον ὕλην ἢ γενέσεως χώραν παρασκευάζοντες [355B] Ὅταν οὖν ἃ microυθολογοῦσιν Αἰγύπτιοι περὶ τῶν θεῶν ἀκούσῃς πλάνας καὶ διαmicroελισmicroοὺς καὶ πολλὰ τοιαῦτα παθήmicroατα δεῖ τῶν προειρηmicroένων microνηmicroονεύειν καὶ microηδὲν

5

οἴεσθαι τούτων λέγεσθαι γεγονὸς οὕτω καὶ πεπραγmicroένον οὐ γὰρ τὸν κύνα κυρίως Ἑρmicroῆν λέγουσιν ἀλλὰ τοῦ ζῴου τὸ φυλακτικὸν καὶ τὸ ἄγρυπνον καὶ τὸ φιλόσοφον γνώσει καὶ ἀγνοίᾳ τὸ φίλον καὶ τὸ ἐχθρὸν ὁρίζοντος ᾗ φησιν ὁ Πλάτων (Rep 375e sqq) τῷ λογιωτάτῳ τῶν θεῶν συνοικειοῦσιν οὐδὲ τὸν Ἥλιον ἐκ λωτοῦ νοmicroίζουσι βρέφος ἀνίσχειν νεογιλόν ἀλλ οὕτως ἀνατολὴν ἡλίου γράφουσι τὴν ἐξ ὑγρῶν ἡλίου γινοmicroένην ἄναψιν αἰνιττόmicroενοι καὶ γὰρ τὸν ὠmicroότατον Περσῶν βασιλέα καὶ φοβερώτατον [355C] Ὦχον ἀποκτείναντα πολλούς τέλος δὲ καὶ τὸν Ἆπιν ἀποσφάξαντα καὶ καταδειπνήσαντα microετὰ τῶν φίλων ἐκάλεσαν lsquomicroάχαιρανrsquo καὶ καλοῦσι microέχρι νῦν οὕτως ἐν τῷ καταλόγῳ τῶν βασιλέων οὐ κυρίως δήπου τὴν οὐσίαν αὐτοῦ σηmicroαίνοντες ἀλλὰ τοῦ τρόπου τὴν σκληρότητα καὶ κακίαν ὀργάνῳ φονικῷ παρεικάζοντες οὕτω δὴ τὰ περὶ θεῶν ἀκούσασα καὶ δεχοmicroένη παρὰ τῶν ἐξηγουmicroένων τὸν microῦθον ὁσίως καὶ φιλοσόφως καὶ δρῶσα microὲν ἀεὶ καὶ διαφυλάττουσα τῶν ἱερῶν τὰ νενοmicroισmicroένα τοῦ δ ἀληθῆ δόξαν ἔχειν περὶ θεῶν microηδὲν οἰοmicroένη microᾶλλον αὐτοῖς microήτε [355D] θύσειν microήτε ποιήσειν [αὐτοῖς] κεχαρισmicroένον οὐδὲν ἔλαττον ἀποφεύξῃ κακὸν ἀθεότητος δεισιδαιmicroονίαν Λεγέσθω δ ὁ microῦθος οὗτος ἐν βραχυτάτοις ὡς ἔνεστι microάλιστα τῶν ἀχρήστων σφόδρα καὶ περιττῶν ἀφαιρεθέντων τῆς Ῥέας φασὶ κρύφα τῷ Κρόνῳ συγγε- νοmicroένης αἰσθόmicroενον ἐπαράσασθαι τὸν Ἥλιον αὐτῇ microήτε microηνὶ microήτ ἐνιαυτῷ τεκεῖν ἐρῶντα δὲ τῆς θεοῦ τὸν Ἑρmicroῆν συνελθεῖν εἶτα παίξαντα πέττια πρὸς τὴν Σελήνην καὶ ἀφελόντα τῶν φώτων ἑκάστου τὸ ἑβδοmicroηκοστὸν ἐκ πάντων ἡmicroέρας πέντε συνελεῖν καὶ ταῖς ἑξήκοντα καὶ τριακοσίαις ἐπαγαγεῖν ἃς νῦν ἐπαγοmicroένας Αἰγύπτιοι [355E] καλοῦσι καὶ τῶν θεῶν γενεθλίους ἄγουσι τῇ microὲν πρώτῃ τὸν Ὄσιριν γενέσθαι καὶ φωνὴν αὐτῷ τεχθέντι συνεκπε- σεῖν ὡς ὁ πάντων κύριος εἰς φῶς πρόεισιν ἔνιοι δὲ Παmicroύλην τινὰ λέγουσιν ἐν Θήβαις ὑδρευόmicroενον ἐκ τοῦ ἱεροῦ τοῦ ∆ιὸς φωνὴν ἀκοῦσαι διακελευοmicroένην ἀνειπεῖν microετὰ βοῆς ὅτι microέγας βασιλεὺς εὐεργέτης Ὄσιρις γέγονε καὶ διὰ τοῦτο θρέψαι τὸν Ὄσιριν ἐγχειρίσαντος αὐτῷ τοῦ Κρόνου καὶ τὴν τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν αὐτῷ τελεῖσθαι Φαλ- ληφορίοις ἐοικυῖαν τῇ δὲ δευτέρᾳ τὸν Ἀρούηριν [ὃν Ἀπόλ- λωνα] ὃν καὶ πρεσβύτερον Ὧρον ἔνιοι καλοῦσι τῇ τρίτῃ [355F] δὲ Τυφῶνα microὴ καιρῷ microηδὲ κατὰ χώραν ἀλλ ἀναρρήξαντα πληγῇ διὰ τῆς πλευρᾶς ἐξαλέσθαι τετάρτῃ δὲ τὴν Ἶσιν ἐν πανύγροις γενέσθαι τῇ δὲ πέmicroπτῃ Νέφθυν ἣν καὶ Τελευτὴν καὶ Ἀφροδίτην ἔνιοι δὲ καὶ Νίκην ὀνοmicroάζουσιν εἶναι δὲ τὸν microὲν Ὄσιριν ἐξ Ἡλίου καὶ τὸν Ἀρούηριν ἐκ δ Ἑρmicroοῦ τὴν Ἶσιν ἐκ δὲ τοῦ Κρόνου τὸν Τυφῶνα καὶ [356A] τὴν Νέφθυν | διὸ καὶ τὴν τρίτην τῶν ἐπαγοmicroένων ἀπο- φράδα νοmicroίζοντες οἱ βασιλεῖς οὐκ ἐχρηmicroάτιζον οὐδ ἐθεράπευον αὑτοὺς microέχρι νυκτός γήmicroασθαι δὲ τῷ Τυφῶνι τὴν Νέφθυν Ἶσιν δὲ καὶ Ὄσιριν ἐρῶντας ἀλλήλων καὶ πρὶν ἢ γενέσθαι κατὰ γαστρὸς ὑπὸ σκότῳ συνεῖναι ἔνιοι

6

δέ φασι καὶ τὸν Ἀρούηριν οὕτω γεγονέναι καὶ καλεῖσθαι πρεσβύτερον Ὧρον ὑπ Αἰγυπτίων Ἀπόλλωνα δ ὑφ Ἑλλήνων Βασιλεύοντα δ Ὄσιριν Αἰγυπτίους microὲν εὐθὺς ἀπόρου βίου καὶ θηριώδους ἀπαλλάξαι καρπούς τε δείξαντα καὶ νόmicroους θέmicroενον αὐτοῖς καὶ θεοὺς διδάξαντα τιmicroᾶν ὕστερον [356B] δὲ γῆν πᾶσαν ἡmicroερούmicroενον ἐπελθεῖν ἐλάχιστα microὲν ὅπλων δεηθέντα πειθοῖ δὲ τοὺς πλείστους καὶ λόγῳ microετ ᾠδῆς πάσης καὶ microουσικῆς θελγοmicroένους προσαγόmicroενον ὅθεν Ἕλλησι δόξαι ∆ιονύσῳ τὸν αὐτὸν εἶναι Τυφῶνα δ ἀπόντος microὲν οὐθὲν νεωτερίζειν διὰ τὸ τὴν Ἶσιν εὖ microάλα φυλάτ- τεσθαι καὶ προσέχειν ἐγκρατῶς ἔχουσαν ἐπανελθόντι δὲ δόλον microηχανᾶσθαι συνωmicroότας ἄνδρας ἑβδοmicroήκοντα καὶ δύο πεποιηmicroένον καὶ συνεργὸν ἔχοντα βασίλισσαν ἐξ Αἰθιοπίας παροῦσαν ἣν ὀνοmicroάζουσιν Ἀσώ τοῦ δ Ὀσί- ριδος ἐκmicroετρησάmicroενον λάθρα τὸ σῶmicroα καὶ κατασκευά- σαντα πρὸς τὸ microέγεθος λάρνακα καλὴν καὶ κεκοσmicroηmicroένην [356C] περιττῶς εἰσενεγκεῖν εἰς τὸ συmicroπόσιον ἡσθέντων δὲ τῇ ὄψει καὶ θαυmicroασάντων ὑποσχέσθαι τὸν Τυφῶνα microετὰ παιδιᾶς ὃς ἂν ἐγκατακλιθεὶς ἐξισωθῇ διδόναι δῶρον αὐτῷ τὴν λάρνακα πειρωmicroένων δὲ πάντων καθ ἕκαστον ὡς οὐδεὶς ἐνήρmicroοττεν ἐmicroβάντα τὸν Ὄσιριν κατακλιθῆναι τοὺς δὲ συνωmicroότας ἐπιδραmicroόντας ἐπιρράξαι τὸ πῶmicroα καὶ τὰ microὲν γόmicroφοις καταλαβόντας ἔξωθεν τῶν δὲ θερmicroὸν microόλιβδον καταχεαmicroένους ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν ἐξενεγκεῖν καὶ microεθεῖναι διὰ τοῦ Τανιτικοῦ στόmicroατος εἰς τὴν θάλασσαν ὃ διὰ τοῦτο microισητὸν ἔτι νῦν καὶ κατάπτυστον νοmicroίζειν Αἰγυπτίους ταῦτα δὲ πραχθῆναι λέγουσιν ἑβδόmicroῃ ἐπὶ [356D] δέκα microηνὸς Ἀθύρ ἐν ᾧ τὸν σκορπίον ὁ ἥλιος διέξεισιν ὄγδοον ἔτος καὶ εἰκοστὸν ἐκεῖνο βασιλεύοντος Ὀσίριδος ἔνιοι δὲ βεβιωκέναι φασὶν αὐτόν οὐ βεβασιλευκέναι χρόνον τοσοῦτον Πρώτων δὲ τῶν τὸν περὶ Χέmicromicroιν οἰκούντων τόπον Πανῶν καὶ Σατύρων τὸ πάθος αἰσθοmicroένων καὶ λόγον ἐmicroβαλόντων περὶ τοῦ γεγονότος τὰς microὲν αἰφνιδίους τῶν ὄχλων ταραχὰς καὶ πτοήσεις ἔτι νῦν διὰ τοῦτο πανικὰς προσαγορεύεσθαι τὴν δ Ἶσιν αἰσθοmicroένην κείρασθαι microὲν ἐνταῦθα τῶν πλοκάmicroων ἕνα καὶ πένθιmicroον στολὴν ἀναλα- βεῖν ὅπου τῇ πόλει microέχρι νῦν ὄνοmicroα Κοπτώ ἕτεροι δὲ τοὔνοmicroα σηmicroαίνειν οἴονται στέρησιν τὸ γὰρ ἀποστερεῖν [356E] lsquoκόπτεινrsquo λέγουσι πλανωmicroένην δὲ πάντῃ καὶ ἀποροῦσαν οὐδένα παρελθεῖν ἀπροσαύδητον ἀλλὰ καὶ παιδαρίοις συντυχοῦσαν ἐρωτᾶν περὶ τῆς λάρνακος τὰ δὲ τυχεῖν ἑωρακότα καὶ φράσαι τὸ στόmicroα δι οὗ τὸ ἀγγεῖον οἱ φίλοι τοῦ Τυφῶνος εἰς τὴν θάλασσαν ἔωσαν ἐκ τούτου τὰ παιδάρια microαντικὴν δύναmicroιν ἔχειν οἴεσθαι τοὺς Αἰγυπ- τίους καὶ microάλιστα ταῖς τούτων ὀττεύεσθαι κληδόσι παι- ζόντων ἐν ἱεροῖς καὶ φθεγγοmicroένων ὅ τι ἂν τύχωσιν αἰσθοmicroένην δὲ τῇ ἀδελφῇ [ἐρῶντα] συγγεγονέναι δι ἄγνοιαν ὡς ἑαυτῇ τὸν Ὄσιριν καὶ τεκmicroήριον ἰδοῦσαν τὸν microελιλώτινον στέφανον ὃν ἐκεῖνος παρὰ τῇ Νέφθυι κατέ-

7

[356F] λιπε τὸ παιδίον ζητεῖν (ἐκθεῖναι γὰρ εὐθὺς τεκοῦσαν διὰ φόβον τοῦ Τυφῶνος) εὑρεθὲν ltδὲgt χαλεπῶς καὶ microόγις κυνῶν ἐπαγόντων τὴν Ἶσιν ἐκτραφῆναι καὶ γενέσθαι φύλακα καὶ ὀπαδὸν αὐτῆς Ἄνουβιν προσαγορευθέντα καὶ λεγόmicroενον τοὺς θεοὺς φρουρεῖν ὥσπερ οἱ κύνες τοὺς ἀνθρώπους [357A] Ἐκ δὲ τούτου πυθέσθαι περὶ τῆς λάρνακος | ὡς πρὸς τὴν Βύβλου χώραν ὑπὸ τῆς θαλάσσης ἐκκυmicroανθεῖσαν αὐτὴν ἐρείκῃ τινὶ microαλθακῶς ὁ κλύδων προσέmicroιξεν ἡ δ ἐρείκη κάλλιστον ἔρνος ὀλίγῳ χρόνῳ καὶ microέγιστον ἀναδρα- microοῦσα περιέπτυξε καὶ περιέφυ καὶ ἀπέκρυψεν ἐντὸς ἑαυτῆς θαυmicroάσας δ ὁ βασιλεὺς τοῦ φυτοῦ τὸ microέγεθος καὶ περιτεmicroὼν τὸν περιέχοντα τὴν σορὸν οὐχ ὁρωmicroένην κορmicroὸν ἔρεισmicroα τῇ στέγῃ ὑπέστησε ταῦτά τε πνεύmicroατί φασι δαιmicroονίῳ φήmicroης πυθοmicroένην τὴν Ἶσιν εἰς Βύβλον ἀφικέσθαι καὶ καθίσασαν ἐπὶ κρήνης ταπεινὴν καὶ δεδακρυmicroένην ἄλλῳ microὲν microηδενὶ προσδιαλέγεσθαι τῆς δὲ βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἀσπάζεσθαι καὶ φιλοφρονεῖσθαι τήν τε κόmicroην παραπλέκουσαν αὐτῶν καὶ τῷ χρωτὶ θαυmicroαστὴν εὐωδίαν [357B] ἐπιπνέουσαν ἀφ ἑαυτῆς ἰδούσης δὲ τῆς βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἵmicroερον ἐmicroπεσεῖν τῆς ξένης τῶν τε τριχῶν τοῦ τε χρωτὸς ἀmicroβροσίαν πνέοντος οὕτω δὲ microεταπεmicroφθεῖ- σαν καὶ γενοmicroένην συνήθη ποιήσασθαι τοῦ παιδίου [τὴν] τίτθην ὄνοmicroα δὲ τῷ microὲν βασιλεῖ Μάλκανδρον εἶναί φασιν αὐτῇ δ οἱ microὲν Ἀστάρτην οἱ δὲ Σάωσιν οἱ δὲ Νεmicroανοῦν ὅπερ ἂν Ἕλληνες Ἀθηναΐδα προσείποιεν τρέφειν δὲ τὴν [357C] Ἶσιν ἀντὶ microαστοῦ τὸν δάκτυλον εἰς τὸ στόmicroα τοῦ παιδίου διδοῦσαν νύκτωρ δὲ περικαίειν τὰ θνητὰ τοῦ σώmicroατος αὐτὴν δὲ γενοmicroένην χελιδόνα τῇ κίονι περιπέτεσθαι καὶ θρη- νεῖν ἄχρι οὗ τὴν βασίλισσαν παραφυλάξασαν καὶ ἐγκρα- γοῦσαν ὡς εἶδε περικαιόmicroενον τὸ βρέφος ἀφελέσθαι τὴν ἀθανασίαν αὐτοῦ τὴν δὲ θεὰν φανερὰν γενοmicroένην αἰτή- σασθαι τὴν κίονα τῆς στέγης ὑφελοῦσαν δὲ ῥᾷστα περι- κόψαι τὴν ἐρείκην εἶτα ταύτην microὲν ὀθόνῃ περικαλύψασαν καὶ microύρον καταχεαmicroένην ἐγχειρίσαι τοῖς βασιλεῦσι καὶ νῦν ἔτι σέβεσθαι Βυβλίους τὸ ξύλον ἐν ἱερῷ κείmicroενον Ἴσιδος τῇ δὲ σορῷ περιπεσεῖν καὶ κωκῦσαι τηλικοῦτον ὥστε [357D] τῶν παίδων τοῦ βασιλέως τὸν νεώτερον ἐκθανεῖν τὸν δὲ πρεσβύτερον microεθ ἑαυτῆς ἔχουσαν καὶ τὴν σορὸν εἰς πλοῖον ἐνθεmicroένην ἀναχθῆναι τοῦ δὲ Φαίδρου ποταmicroοῦ πνεῦmicroα τραχύτερον ἐκθρέψαντος ὑπὸ τὴν ἕω θυmicroωθεῖσαν ἀναξηρᾶναι τὸ ῥεῖθρον Ὅπου δὲ πρῶτον ἐρηmicroίας ἔτυχεν αὐτὴν καθ ἑαυ- τὴν γενοmicroένην ἀνοῖξαι τὴν λάρνακα καὶ τῷ προσώπῳ τὸ πρόσωπον ἐπιθεῖσαν ἀσπάσασθαι καὶ δακρύειν τοῦ δὲ παιδίου σιωπῇ προσελθόντος ἐκ τῶν ὄπισθεν καὶ [357D10] καταmicroανθάνοντος αἰσθοmicroένην microεταστραφῆναι καὶ δει- νὸν ὑπ ὀργῆς ἐmicroβλέψαι τὸ δὲ παιδίον οὐκ ἀνασχέ- [357E] σθαι τὸ τάρβος ἀλλ ἀποθανεῖν οἱ δέ φασιν οὐχ οὕτως ἀλλ ὡς εἴρηται τρόπον ἐκπεσεῖν εἰς τὴν θάλασσαν ἔχειν δὲ τιmicroὰς διὰ τὴν θεόν ὃν γὰρ ᾄδουσιν

8

Αἰγύπτιοι παρὰ τὰ συmicroπόσια Μανερῶτα τοῦτον εἶναι τινὲς δὲ τὸν microὲν παῖδα καλεῖσθαι Παλαιστινὸν ἢ Πηλού- σιον καὶ τὴν πόλιν ἐπώνυmicroον ἀπ αὐτοῦ γενέσθαι κτισθεῖ- σαν ὑπὸ τῆς θεοῦ τὸν δ ᾀδόmicroενον Μανερῶτα πρῶτον εὑρεῖν microουσικὴν ἱστοροῦσιν ἔνιοι δέ φασιν ὄνοmicroα microὲν οὐδενὸς εἶναι διάλεκτον δὲ πίνουσιν ἀνθρώποις καὶ θαλειάζουσι πρέπουσαν lsquoαἴσιmicroα τὰ τοιαῦτα παρείηrsquo τοῦτο γὰρ τῷ Μανερῶτι φραζόmicroενον ἀναφωνεῖν ἑκάστοτε [357F] τοὺς Αἰγυπτίους ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ τὸ δεικνύmicroενον αὐτοῖς εἴδωλον ἀνθρώπου τεθνηκότος ἐν κιβωτίῳ περιφερόmicroενον οὐκ ἔστιν ὑπόmicroνηmicroα τοῦ περὶ Ὀσίριδος πάθους ᾗ τινες ὑπολαmicroβάνουσιν ἀλλ οἰνωmicroένους παρακαλοῦντες αὑ- τοὺς χρῆσθαι τοῖς παροῦσι καὶ ἀπολαύειν ὡς πάντας αὐτίκα microάλα τοιούτους ἐσοmicroένους ἄχαριν ἐπίκωmicroον ἐπεισάγουσι Τῆς δ Ἴσιδος πρὸς τὸν υἱὸν Ὧρον ἐν Βούτῳ τρεφό- microενον πορευθείσης τὸ δ ἀγγεῖον ἐκποδὼν ἀποθεmicroένης Τυφῶνα κυνηγετοῦντα νύκτωρ πρὸς τὴν σελήνην ἐντυχεῖν [358A] αὐτῷ | καὶ τὸ σῶmicroα γνωρίσαντα διελεῖν εἰς τεσσαρεσ- καίδεκα microέρη καὶ διαρρῖψαι τὴν δ Ἶσιν πυθοmicroένην ἀναζητεῖν ἐν βάριδι παπυρίνῃ τὰ [δ] ἕλη διεκπλέουσαν ὅθεν οὐκ ἀδικεῖσθαι τοὺς ἐν παπυρίνοις σκάφεσι πλέοντας ὑπὸ τῶν κροκοδείλων ἢ φοβουmicroένων ἢ σεβοmicroένων διὰ τὴν θεόν ἐκ τούτου δὲ καὶ πολλοὺς τάφους Ὀσίριδος ἐν Αἰγύπτῳ λέγεσθαι διὰ τὸ προστυγχάνουσαν ἑκάστῳ microέρει ταφὰς ποιεῖν οἱ δ οὔ φασιν ἀλλ εἴδωλα ποιου- microένην διδόναι καθ ἑκάστην πόλιν ὡς τὸ σῶmicroα διδοῦσαν ὅπως παρὰ πλείοσιν ἔχῃ τιmicroὰς καί ἂν ὁ Τυφὼν ἐπικρατήσῃ [358B] τοῦ Ὥρου τὸν ἀληθινὸν τάφον ζητῶν πολλῶν λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων ἀπαγορεύσῃ microόνον δὲ τῶν microερῶν τοῦ Ὀσίριδος τὴν Ἶσιν οὐχ εὑρεῖν τὸ αἰδοῖον εὐθὺς γὰρ εἰς τὸν ποταmicroὸν ῥιφῆναι καὶ γεύσασθαι τόν τε λεπιδωτὸν αὐτοῦ καὶ τὸν φάγρον καὶ τὸν ὀξύρυγχον [ὡς] οὓς microάλιστα τῶν ἰχθύων ἀφοσιοῦσθαι τὴν δ Ἶσιν ἀντ ἐκείνου microίmicroηmicroα ποιησαmicroένην καθιερῶσαι τὸν φαλλόν ᾧ καὶ νῦν ἑορτάζειν τοὺς Αἰγυπτίους Ἔπειτα τῷ Ὥρῳ τὸν Ὄσιριν ἐξ Ἅιδου παραγενό- microενον διαπονεῖν ἐπὶ τὴν microάχην καὶ ἀσκεῖν εἶτα διερωτῆ- σαι τί κάλλιστον ἡγεῖται τοῦ δὲ φήσαντος lsquoτὸ πατρὶ καὶ microητρὶ τιmicroωρεῖν κακῶς παθοῦσιrsquo δεύτερον ἐρέσθαι τί χρησιmicroώτατον οἴεται ζῷον εἰς microάχην ἐξιοῦσι τοῦ δ [358C] Ὥρου lsquoἵππονrsquo εἰπόντος ἐπιθαυmicroάσαι καὶ διαπορῆσαι πῶς οὐ λέοντα microᾶλλον ἀλλ ἵππον εἰπεῖν οὖν τὸν Ὧρον ὡς λέων microὲν ὠφέλιmicroον ἐπιδεοmicroένῳ βοηθείας ἵππος δὲ φεύγοντα διασπάσαι καὶ καταναλῶσαι τὸν πολέmicroιον ἀκούσαντ οὖν ἡσθῆναι τὸν Ὄσιριν ὡς ἱκανῶς παρασκευα- σαmicroένου τοῦ Ὥρου λέγεται δ ὅτι πολλῶν microετατιθεmicroένων ἀεὶ πρὸς τὸν Ὧρον καὶ ἡ παλλακὴ τοῦ Τυφῶνος ἀφίκετο Θούηρις ὄφις δέ τις ἐπιδιώκων αὐτὴν ὑπὸ τῶν περὶ τὸν Ὧρον κατεκόπη καὶ νῦν διὰ τοῦτο σχοινίον τι προ- [358D] βάλλοντες εἰς microέσον κατακόπτουσι τὴν microὲν οὖν microάχην ἐπὶ

9

πολλὰς ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ κρατῆσαι τὸν Ὧρον τὸν Τυφῶνα δὲ τὴν Ἶσιν δεδεmicroένον παραλαβοῦσαν οὐκ ἀνελεῖν ἀλλὰ καὶ λῦσαι καὶ microεθεῖναι τὸν δ Ὧρον οὐ microετρίως ἐνεγκεῖν ἀλλ ἐπιβαλόντα τῇ microητρὶ τὰς χεῖρας ἀποσπάσαι τῆς κεφαλῆς τὸ βασίλειον Ἑρmicroῆν δὲ περιθεῖναι βούκρανον αὐτῇ κράνος τοῦ δὲ Τυφῶνος δίκην τῷ Ὥρῳ νοθείας λαχόντος βοηθήσαντος [δὲ] τοῦ Ἑρmicroοῦ [καὶ] τὸν Ὧρον ὑπὸ τῶν θεῶν γνήσιον κριθῆναι τὸν δὲ Τυφῶνα δυσὶν ἄλλαις microάχαις καταπολεmicroηθῆναι τὴν δ Ἶσιν ἐξ Ὀσίριδος microετὰ τὴν τελευτὴν συγγενοmicroένου τεκεῖν ἠλιτόmicroηνον καὶ ἀσθενῆ [358E] τοῖς κάτωθεν γυίοις τὸν Ἁρποκράτην Ταῦτα σχεδόν ἐστι τοῦ microύθου τὰ κεφάλαια τῶν δυσφηmicroοτάτων ἐξαιρεθέντων οἷόν ἐστι τὸ περὶ τὸν Ὥρου διαmicroελισmicroὸν καὶ τὸν Ἴσιδος ἀποκεφαλισmicroόν ὅτι microὲν οὖν εἰ ταῦτα περὶ τῆς microακαρίας καὶ ἀφθάρτου φύσεως καθ ἣν microάλιστα νοεῖται τὸ θεῖον ὡς ἀληθῶς πραχθέντα καὶ συmicroπεσόντα δοξάζουσι καὶ λέγουσιν lsquoἀποπτύσαι δεῖ καὶ καθήρασθαιrsquo τὸ lsquoστόmicroαrsquo κατ Αἰσχύλον (fr 354) οὐδὲν δεῖ λέγειν πρὸς σέ καὶ γὰρ αὐτὴ δυσκολαίνεις τοῖς οὕτω παρανόmicroους καὶ βαρβάρους δόξας περὶ θεῶν ἔχουσιν ὅτι δ οὐκ ἔοικε ταῦτα κοmicroιδῇ microυθεύmicroασιν ἀραιοῖς καὶ [358F] διακένοις πλάσmicroασιν οἷα ποιηταὶ καὶ λογογράφοι καθάπερ οἱ ἀράχναι γεννῶντες ἀφ ἑαυτῶν [ἀπ]ἀρχὰς ἀνυποθέτους ὑφαίνουσι καὶ ἀποτείνουσιν ἀλλ ἔχει τινὰς ἀπορίας καὶ παθῶν διηγήσεις ltγινώσκειςgt αὐτή καὶ καθάπερ οἱ microαθηmicroατικοὶ τὴν ἶριν ἔmicroφασιν εἶναι τοῦ ἡλίου λέγουσι ποικιλλοmicroένην τῇ πρὸς τὸ νέφος ἀναχωρήσει τῆς ὄψεως | [359A] οὕτως ὁ microῦθος ἐνταῦθα λόγου τινὸς ἔmicroφασίς ἐστιν ἀνα- κλῶντος ἐπ ἄλλα τὴν διάνοιαν ὡς ὑποδηλοῦσιν αἵ τε θυσίαι τὸ πένθιmicroον ἔχουσαι καὶ σκυθρωπὸν ἐmicroφαινόmicroενον αἵ τε τῶν ναῶν διαθέσεις πῆ microὲν ἀνειmicroένων εἰς πτερὰ καὶ δρόmicroους ὑπαιθρίους καὶ καθαρούς πῆ δὲ κρυπτὰ καὶ σκότια κατὰ γῆς ἐχόντων στολιστήρια θηκαίοις ἐοικότα καὶ σηκοῖς οὐχ ἥκιστα δ ἡ τῶν Ὀσιρείων δόξα πολλαχοῦ κεῖσθαι λεγοmicroένου τοῦ σώmicroατος τήν τε γὰρ ∆ιοχίτην ὀνοmicroάζεσθαι πολίχνην λέγουσιν ὡς microόνην τὸν ἀληθινὸν ἔχουσαν ἔν τ Ἀβύδῳ τοὺς εὐδαίmicroονας τῶν Αἰγυπτίων καὶ [359B] δυνατοὺς microάλιστα θάπτεσθαι φιλοτιmicroουmicroένους ὁmicroοτάφους εἶναι τοῦ σώmicroατος Ὀσίριδος ἐν δὲ Μέmicroφει τρέφεσθαι τὸν Ἆπιν εἴδωλον ὄντα τῆς ἐκείνου ψυχῆς ὅπου καὶ τὸ σῶmicroα κεῖσθαι καὶ τὴν microὲν πόλιν οἱ microὲν ὅρmicroον ἀγαθῶν ἑρmicroηνεύου- σιν οἱ δ ἰδίως τάφον Ὀσίριδος τὴν δὲ πρὸς Φιλαῖς dagger νιστιτά- νην ἄλλως microὲν ἄβατον ἅπασι καὶ ἀπροσπέλαστον εἶναι καὶ microηδ ὄρνιθας ἐπ αὐτὴν καταίρειν microηδ ἰχθῦς προσπελάζειν ἑνὶ δὲ καιρῷ τοὺς ἱερεῖς διαβαίνοντας ἐναγίζειν καὶ κατα- στέφειν τὸ σῆmicroα microηδίθης φυτῷ περισκιαζόmicroενον ὑπερ- αίροντι πάσης ἐλαίας microέγεθος Εὔδοξος δὲ (fr 60) πολλῶν τάφων ἐν Αἰγύπτῳ λεγοmicroένων ἐν Βουσίριδι τὸ [359C] σῶmicroα κεῖσθαι καὶ γὰρ πατρίδα ταύτην γεγονέναι τοῦ Ὀσίριδος οὐκέτι microέντοι λόγου δεῖσθαι τὴν Ταφόσιριν αὐτὸ γὰρ φράζειν τοὔνοmicroα ταφὴν Ὀσίριδος ἐῶ δὲ τοmicroὴν

10

ξύλου καὶ σχίσιν λίνου καὶ χοὰς χεοmicroένας διὰ τὸ πολλὰ τῶν microυστικῶν ἀναmicroεmicroῖχθαι τούτοις οὐ microόνον δὲ τούτων οἱ ἱερεῖς λέγουσιν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν ὅσοι microὴ ἀγέννητοι microηδ ἄφθαρτοι τὰ microὲν σώmicroατα παρ αὐτοῖς κεῖσθαι καmicroόντα καὶ θεραπεύεσθαι τὰς δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάmicroπειν ἄστρα καὶ καλεῖσθαι κύνα microὲν τὴν Ἴσιδος ὑφ Ἑλλήνων ὑπ Αἰγυπτίων δὲ Σῶθιν Ὠρίωνα δὲ τὴν [359D] Ὥρου τὴν δὲ Τυφῶνος ἄρκτον εἰς δὲ τὰς ταφὰς τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων τοὺς microὲν ἄλλους συντεταγmicroένα τελεῖν microόνους δὲ microὴ διδόναι τοὺς Θηβαΐδα κατοικοῦντας ὡς θνητὸν θεὸν οὐδένα νοmicroίζοντας ἀλλ ὃν καλοῦσιν αὐτοὶ Κνήφ ἀγέννητον ὄντα καὶ ἀθάνατον Πολλῶν δὲ τοιούτων λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων οἱ microὲν οἰόmicroενοι βασιλέων ταῦτα καὶ τυράννων δι ἀρετὴν ὑπερφέρουσαν ἢ δύναmicroιν ἢ ἀξίωmicroα δόξαν θεότητος ἐπι- γραψαmicroένων εἶτα χρησαmicroένων τύχαις ἔργα καὶ πάθη δεινὰ καὶ microεγάλα διαmicroνηmicroονεύεσθαι ῥᾴστῃ microὲν ἀποδράσει τοῦ λόγου χρῶνται καὶ τὸ δύσφηmicroον οὐ φαύλως ἀπὸ τῶν θεῶν [359E] ἐπ ἀνθρώπους microεταφέρουσι καὶ ταύτας ἔχουσιν ἀπὸ τῶν ἱστορουmicroένων βοηθείας ἱστοροῦσι γὰρ Αἰγύπτιοι τὸν microὲν [359E3] Ἑρmicroῆν τῷ σώmicroατι γενέσθαι γαλιάγκωνα τὸν δὲ Τυφῶνα τῇ χρόᾳ πυρρόν λευκὸν δὲ τὸν Ὧρον καὶ microελάγχρουν τὸν Ὄσιριν ὡς τῇ φύσει γεγονότας ἀνθρώπους ἔτι δὲ καὶ στρατηγὸν ὀνοmicroάζουσιν Ὄσιριν καὶ κυβερνήτην Κάνωβον οὗ φασιν ἐπώνυmicroον γεγονέναι τὸν ἀστέρα καὶ τὸ πλοῖον ὃ καλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ τῆς Ὀσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιmicroῇ κατηστερισmicroένον οὐ microακρὰν φέρεσθαι τοῦ Ὠρίωνος καὶ τοῦ Κυνός ὧν τὸν microὲν Ὥρου τὸν δ Ἴσιδος ἱερὸν [Αἰγύπτιοι] νοmicroίζουσιν ὀκνῶ δέ microὴ τοῦτ ᾖ τὰ [359F] ἀκίνητα κινεῖν καὶ lsquoπολεmicroεῖν οὐ τῷ πολλῷ χρόνῳrsquo (κατὰ Σιmicroωνίδην [fr 193]) microόνον lsquoπολλοῖς δ ἀνθρώπων ἔθνεσιrsquo καὶ γένεσι κατόχοις ὑπὸ τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τούτους ὁσιό- τητος οὐδὲν ἀπολείποντας ἐξ οὐρανοῦ microεταφέρειν ἐπὶ γῆν ὀνόmicroατα τηλικαῦτα καὶ τιmicroὴν καὶ πίστιν ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ἐκ πρώτης γενέσεως ἐνδεδυκυῖαν ἐξιστάναι καὶ ἀναλύειν | [360A] microεγάλας microὲν τῷ ἀθέῳ Λέοντι κλισιάδας ἀνοίγοντας [καὶ] ἐξ- ανθρωπίζοντι τὰ θεῖα λαmicroπρὰν δὲ τοῖς Εὐηmicroέρου τοῦ Μεσ- σηνίου (FGrHist 63 T 4e) φενακισmicroοῖς παρρησίαν διδόντας ὃς αὐτὸς ἀντίγραφα συνθεὶς ἀπίστου καὶ ἀνυπάρκτου microυθολογίας πᾶσαν ἀθεότητα κατασκεδάννυσι τῆς οἰκου- microένης τοὺς νοmicroιζοmicroένους θεοὺς πάντας ὁmicroαλῶς διαγράφων εἰς ὀνόmicroατα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων καὶ βασιλέων ὡς δὴ πάλαι γεγονότων ἐν δὲ Πάγχοντι γράmicromicroασι χρυσοῖς ἀναγεγραmicromicroένων οἷς οὔτε βάρβαρος οὐδεὶς οὔθ Ἕλλην ἀλλὰ microόνος Εὐήmicroερος ὡς ἔοικε πλεύσας εἰς τοὺς microηδα- [360B] microόθι γῆς γεγονότας microηδ ὄντας Παγχώους καὶ Τριφύλλους ἐντετύχηκε καίτοι microεγάλαι microὲν ὑmicroνοῦνται πράξεις ἐν Ἀσσυρίοις Σεmicroιράmicroιος microεγάλαι δὲ Σεσώστριος ἐν Αἰγύπτῳ Φρύγες δὲ microέχρι νῦν τὰ λαmicroπρὰ καὶ θαυmicroαστὰ τῶν ἔργων Μανικὰ καλοῦσι διὰ τὸ Μάνην τινὰ τῶν πάλαι βασιλέων ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ δυνατὸν γενέσθαι παρ αὐτοῖς

11

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

[354C] ἀmicroυδρὰς ἐmicroφάσεις τῆς ἀληθείας καὶ διαφάσεις ἔχουσιν ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ παραδηλοῦσιν αὐτοὶ πρὸ τῶν ἱερῶν τὰς σφίγγας ἐπιεικῶς ἱστάντες ὡς αἰνιγmicroατώδη σοφίαν τῆς θεολογίας αὐτῶν ἐχούσης τὸ δ ἐν Σάι τῆς Ἀθηνᾶς [ὃ] ἣν καὶ Ἶσιν νοmicroίζουσιν ἕδος ἐπιγραφὴν εἶχε τοιαύτην lsquoἐγώ εἰmicroι πᾶν τὸ γεγονὸς καὶ ὂν καὶ ἐσόmicroενον καὶ τὸν ἐmicroὸν πέπλον οὐδείς πω θνητὸς ἀπεκάλυψενrsquo ἔτι δὲ τῶν πολλῶν νοmicroιζόντων ἴδιον παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ ∆ιὸς εἶναι τὸν Ἀmicroοῦν (ὃ παράγοντες ἡmicroεῖς Ἄmicromicroωνα λέγοmicroεν) Μανεθὼς microὲν ὁ Σεβεννύτης (fr 75 M) τὸ κεκρυmicromicroένον [354D] οἴεται καὶ τὴν κρύψιν ὑπὸ ταύτης δηλοῦσθαι τῆς φωνῆς Ἑκαταῖος δ ὁ Ἀβδηρίτης φησὶ (Vors 60 B 8) τούτῳ καὶ πρὸς ἀλλήλους τῷ ῥήmicroατι χρῆσθαι τοὺς Αἰγυπτίους ὅταν τινὰ προσκαλῶνται προσκλητικὴν γὰρ εἶναι τὴν φωνήν διὸ τὸν πρῶτον θεόν ltὃνgt τῷ παντὶ τὸν αὐτὸν νοmicroί- ζουσιν ὡς ἀφανῆ καὶ κεκρυmicromicroένον ὄντα προσκαλούmicroενοι καὶ παρακαλοῦντες ἐmicroφανῆ γενέσθαι καὶ δῆλον αὐτοῖς Ἀmicroοῦν λέγουσιν Ἡ microὲν οὖν εὐλάβεια τῆς περὶ τὰ θεῖα σοφίας Αἰγυπτίων τοσαύτη [ἦν] microαρτυροῦσι δὲ καὶ τῶν Ἑλλήνων οἱ σο- [354E] φώτατοι Σόλων Θαλῆς Πλάτων Εὔδοξος Πυθαγόρας ὡς δ ἔνιοί φασι καὶ Λυκοῦργος εἰς Αἴγυπτον ἀφικόmicroενοι καὶ συγγενόmicroενοι τοῖς ἱερεῦσιν Εὔδοξον microὲν οὖν Χονούφεώς φασι Μεmicroφίτου διακοῦσαι Σόλωνα δὲ Σόγχιτος Σαΐτου Πυθαγόραν δ Οἰνούφεως Ἡλιοπολίτου microάλιστα δ οὗτος ὡς ἔοικε θαυmicroασθεὶς καὶ θαυmicroάσας τοὺς ἄνδρας ἀπεmicroι- microήσατο τὸ συmicroβολικὸν αὐτῶν καὶ microυστηριῶδες ἀναmicroίξας αἰνίγmicroασι τὰ δόγmicroατα τῶν γὰρ καλουmicroένων ἱερογλυ- φικῶν γραmicromicroάτων οὐθὲν ἀπολείπει τὰ πολλὰ τῶν Πυθα- γορικῶν παραγγελmicroάτων οἷόν ἐστι τὸ microὴ lsquoἐσθίειν ἐπὶ δίφρουrsquo microηδ lsquoἐπὶ χοίνικος καθῆσθαιrsquo microηδὲ lsquoφοίνικα [354F] φυτεύεινrsquo microηδὲ lsquoπῦρ microαχαίρᾳ σκαλεύειν ἐν οἰκίᾳrsquo δοκῶ δ ἔγωγε καὶ τὸ τὴν microονάδα τοὺς ἄνδρας ὀνοmicroάζειν Ἀπόλλωνα καὶ τὴν δυάδα Ἄρτεmicroιν Ἀθηνᾶν δὲ τὴν ἑβδο- microάδα Ποσειδῶνα δὲ τὸν πρῶτον κύβον ἐοικέναι τοῖς ἐπὶ τῶν ἱερῶν ἱδρυmicroένοις καὶ δρωmicroένοις νὴ ∆ία καὶ γραφοmicroένοις τὸν γὰρ βασιλέα καὶ κύριον Ὄσιριν ὀφθαλmicroῷ [355A] καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν | ἔνιοι δὲ καὶ τοὔνοmicroα διερmicroη- νεύουσι πολυόφθαλmicroον ὡς τοῦ microὲν ltοςgt τὸ πολύ τοῦ δ ltιριgt τὸν ὀφθαλmicroὸν Αἰγυπτίᾳ γλώττῃ φράζοντος τὸν δ οὐρανὸν ὡς ἀγήρω δι ἀιδιότητα καρδίᾳ dagger θυmicroὸν ἐσχάρας ὑποκει- microένης ἐν δὲ Θήβαις εἰκόνες ἦσαν ἀνακείmicroεναι δικαστῶν ἄχειρες ἡ δὲ τοῦ ἀρχιδικαστοῦ καταmicroύουσα τοῖς ὄmicromicroασιν ὡς ἄδωρον ἅmicroα τὴν δικαιοσύνην καὶ ἀνέντευκτον οὖσαν τοῖς δὲ microαχίmicroοις κάνθαρος ἦν γλυφὴ σφραγῖδος οὐ γὰρ ἔστι κάνθαρος θῆλυς ἀλλὰ πάντες ἄρσενες τίκτουσι δὲ τὸν γόνον ltἀφιέντεςgt εἰς ὄνθον ὃν σφαιροποιοῦσιν οὐ τροφῆς microᾶλλον ὕλην ἢ γενέσεως χώραν παρασκευάζοντες [355B] Ὅταν οὖν ἃ microυθολογοῦσιν Αἰγύπτιοι περὶ τῶν θεῶν ἀκούσῃς πλάνας καὶ διαmicroελισmicroοὺς καὶ πολλὰ τοιαῦτα παθήmicroατα δεῖ τῶν προειρηmicroένων microνηmicroονεύειν καὶ microηδὲν

5

οἴεσθαι τούτων λέγεσθαι γεγονὸς οὕτω καὶ πεπραγmicroένον οὐ γὰρ τὸν κύνα κυρίως Ἑρmicroῆν λέγουσιν ἀλλὰ τοῦ ζῴου τὸ φυλακτικὸν καὶ τὸ ἄγρυπνον καὶ τὸ φιλόσοφον γνώσει καὶ ἀγνοίᾳ τὸ φίλον καὶ τὸ ἐχθρὸν ὁρίζοντος ᾗ φησιν ὁ Πλάτων (Rep 375e sqq) τῷ λογιωτάτῳ τῶν θεῶν συνοικειοῦσιν οὐδὲ τὸν Ἥλιον ἐκ λωτοῦ νοmicroίζουσι βρέφος ἀνίσχειν νεογιλόν ἀλλ οὕτως ἀνατολὴν ἡλίου γράφουσι τὴν ἐξ ὑγρῶν ἡλίου γινοmicroένην ἄναψιν αἰνιττόmicroενοι καὶ γὰρ τὸν ὠmicroότατον Περσῶν βασιλέα καὶ φοβερώτατον [355C] Ὦχον ἀποκτείναντα πολλούς τέλος δὲ καὶ τὸν Ἆπιν ἀποσφάξαντα καὶ καταδειπνήσαντα microετὰ τῶν φίλων ἐκάλεσαν lsquomicroάχαιρανrsquo καὶ καλοῦσι microέχρι νῦν οὕτως ἐν τῷ καταλόγῳ τῶν βασιλέων οὐ κυρίως δήπου τὴν οὐσίαν αὐτοῦ σηmicroαίνοντες ἀλλὰ τοῦ τρόπου τὴν σκληρότητα καὶ κακίαν ὀργάνῳ φονικῷ παρεικάζοντες οὕτω δὴ τὰ περὶ θεῶν ἀκούσασα καὶ δεχοmicroένη παρὰ τῶν ἐξηγουmicroένων τὸν microῦθον ὁσίως καὶ φιλοσόφως καὶ δρῶσα microὲν ἀεὶ καὶ διαφυλάττουσα τῶν ἱερῶν τὰ νενοmicroισmicroένα τοῦ δ ἀληθῆ δόξαν ἔχειν περὶ θεῶν microηδὲν οἰοmicroένη microᾶλλον αὐτοῖς microήτε [355D] θύσειν microήτε ποιήσειν [αὐτοῖς] κεχαρισmicroένον οὐδὲν ἔλαττον ἀποφεύξῃ κακὸν ἀθεότητος δεισιδαιmicroονίαν Λεγέσθω δ ὁ microῦθος οὗτος ἐν βραχυτάτοις ὡς ἔνεστι microάλιστα τῶν ἀχρήστων σφόδρα καὶ περιττῶν ἀφαιρεθέντων τῆς Ῥέας φασὶ κρύφα τῷ Κρόνῳ συγγε- νοmicroένης αἰσθόmicroενον ἐπαράσασθαι τὸν Ἥλιον αὐτῇ microήτε microηνὶ microήτ ἐνιαυτῷ τεκεῖν ἐρῶντα δὲ τῆς θεοῦ τὸν Ἑρmicroῆν συνελθεῖν εἶτα παίξαντα πέττια πρὸς τὴν Σελήνην καὶ ἀφελόντα τῶν φώτων ἑκάστου τὸ ἑβδοmicroηκοστὸν ἐκ πάντων ἡmicroέρας πέντε συνελεῖν καὶ ταῖς ἑξήκοντα καὶ τριακοσίαις ἐπαγαγεῖν ἃς νῦν ἐπαγοmicroένας Αἰγύπτιοι [355E] καλοῦσι καὶ τῶν θεῶν γενεθλίους ἄγουσι τῇ microὲν πρώτῃ τὸν Ὄσιριν γενέσθαι καὶ φωνὴν αὐτῷ τεχθέντι συνεκπε- σεῖν ὡς ὁ πάντων κύριος εἰς φῶς πρόεισιν ἔνιοι δὲ Παmicroύλην τινὰ λέγουσιν ἐν Θήβαις ὑδρευόmicroενον ἐκ τοῦ ἱεροῦ τοῦ ∆ιὸς φωνὴν ἀκοῦσαι διακελευοmicroένην ἀνειπεῖν microετὰ βοῆς ὅτι microέγας βασιλεὺς εὐεργέτης Ὄσιρις γέγονε καὶ διὰ τοῦτο θρέψαι τὸν Ὄσιριν ἐγχειρίσαντος αὐτῷ τοῦ Κρόνου καὶ τὴν τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν αὐτῷ τελεῖσθαι Φαλ- ληφορίοις ἐοικυῖαν τῇ δὲ δευτέρᾳ τὸν Ἀρούηριν [ὃν Ἀπόλ- λωνα] ὃν καὶ πρεσβύτερον Ὧρον ἔνιοι καλοῦσι τῇ τρίτῃ [355F] δὲ Τυφῶνα microὴ καιρῷ microηδὲ κατὰ χώραν ἀλλ ἀναρρήξαντα πληγῇ διὰ τῆς πλευρᾶς ἐξαλέσθαι τετάρτῃ δὲ τὴν Ἶσιν ἐν πανύγροις γενέσθαι τῇ δὲ πέmicroπτῃ Νέφθυν ἣν καὶ Τελευτὴν καὶ Ἀφροδίτην ἔνιοι δὲ καὶ Νίκην ὀνοmicroάζουσιν εἶναι δὲ τὸν microὲν Ὄσιριν ἐξ Ἡλίου καὶ τὸν Ἀρούηριν ἐκ δ Ἑρmicroοῦ τὴν Ἶσιν ἐκ δὲ τοῦ Κρόνου τὸν Τυφῶνα καὶ [356A] τὴν Νέφθυν | διὸ καὶ τὴν τρίτην τῶν ἐπαγοmicroένων ἀπο- φράδα νοmicroίζοντες οἱ βασιλεῖς οὐκ ἐχρηmicroάτιζον οὐδ ἐθεράπευον αὑτοὺς microέχρι νυκτός γήmicroασθαι δὲ τῷ Τυφῶνι τὴν Νέφθυν Ἶσιν δὲ καὶ Ὄσιριν ἐρῶντας ἀλλήλων καὶ πρὶν ἢ γενέσθαι κατὰ γαστρὸς ὑπὸ σκότῳ συνεῖναι ἔνιοι

6

δέ φασι καὶ τὸν Ἀρούηριν οὕτω γεγονέναι καὶ καλεῖσθαι πρεσβύτερον Ὧρον ὑπ Αἰγυπτίων Ἀπόλλωνα δ ὑφ Ἑλλήνων Βασιλεύοντα δ Ὄσιριν Αἰγυπτίους microὲν εὐθὺς ἀπόρου βίου καὶ θηριώδους ἀπαλλάξαι καρπούς τε δείξαντα καὶ νόmicroους θέmicroενον αὐτοῖς καὶ θεοὺς διδάξαντα τιmicroᾶν ὕστερον [356B] δὲ γῆν πᾶσαν ἡmicroερούmicroενον ἐπελθεῖν ἐλάχιστα microὲν ὅπλων δεηθέντα πειθοῖ δὲ τοὺς πλείστους καὶ λόγῳ microετ ᾠδῆς πάσης καὶ microουσικῆς θελγοmicroένους προσαγόmicroενον ὅθεν Ἕλλησι δόξαι ∆ιονύσῳ τὸν αὐτὸν εἶναι Τυφῶνα δ ἀπόντος microὲν οὐθὲν νεωτερίζειν διὰ τὸ τὴν Ἶσιν εὖ microάλα φυλάτ- τεσθαι καὶ προσέχειν ἐγκρατῶς ἔχουσαν ἐπανελθόντι δὲ δόλον microηχανᾶσθαι συνωmicroότας ἄνδρας ἑβδοmicroήκοντα καὶ δύο πεποιηmicroένον καὶ συνεργὸν ἔχοντα βασίλισσαν ἐξ Αἰθιοπίας παροῦσαν ἣν ὀνοmicroάζουσιν Ἀσώ τοῦ δ Ὀσί- ριδος ἐκmicroετρησάmicroενον λάθρα τὸ σῶmicroα καὶ κατασκευά- σαντα πρὸς τὸ microέγεθος λάρνακα καλὴν καὶ κεκοσmicroηmicroένην [356C] περιττῶς εἰσενεγκεῖν εἰς τὸ συmicroπόσιον ἡσθέντων δὲ τῇ ὄψει καὶ θαυmicroασάντων ὑποσχέσθαι τὸν Τυφῶνα microετὰ παιδιᾶς ὃς ἂν ἐγκατακλιθεὶς ἐξισωθῇ διδόναι δῶρον αὐτῷ τὴν λάρνακα πειρωmicroένων δὲ πάντων καθ ἕκαστον ὡς οὐδεὶς ἐνήρmicroοττεν ἐmicroβάντα τὸν Ὄσιριν κατακλιθῆναι τοὺς δὲ συνωmicroότας ἐπιδραmicroόντας ἐπιρράξαι τὸ πῶmicroα καὶ τὰ microὲν γόmicroφοις καταλαβόντας ἔξωθεν τῶν δὲ θερmicroὸν microόλιβδον καταχεαmicroένους ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν ἐξενεγκεῖν καὶ microεθεῖναι διὰ τοῦ Τανιτικοῦ στόmicroατος εἰς τὴν θάλασσαν ὃ διὰ τοῦτο microισητὸν ἔτι νῦν καὶ κατάπτυστον νοmicroίζειν Αἰγυπτίους ταῦτα δὲ πραχθῆναι λέγουσιν ἑβδόmicroῃ ἐπὶ [356D] δέκα microηνὸς Ἀθύρ ἐν ᾧ τὸν σκορπίον ὁ ἥλιος διέξεισιν ὄγδοον ἔτος καὶ εἰκοστὸν ἐκεῖνο βασιλεύοντος Ὀσίριδος ἔνιοι δὲ βεβιωκέναι φασὶν αὐτόν οὐ βεβασιλευκέναι χρόνον τοσοῦτον Πρώτων δὲ τῶν τὸν περὶ Χέmicromicroιν οἰκούντων τόπον Πανῶν καὶ Σατύρων τὸ πάθος αἰσθοmicroένων καὶ λόγον ἐmicroβαλόντων περὶ τοῦ γεγονότος τὰς microὲν αἰφνιδίους τῶν ὄχλων ταραχὰς καὶ πτοήσεις ἔτι νῦν διὰ τοῦτο πανικὰς προσαγορεύεσθαι τὴν δ Ἶσιν αἰσθοmicroένην κείρασθαι microὲν ἐνταῦθα τῶν πλοκάmicroων ἕνα καὶ πένθιmicroον στολὴν ἀναλα- βεῖν ὅπου τῇ πόλει microέχρι νῦν ὄνοmicroα Κοπτώ ἕτεροι δὲ τοὔνοmicroα σηmicroαίνειν οἴονται στέρησιν τὸ γὰρ ἀποστερεῖν [356E] lsquoκόπτεινrsquo λέγουσι πλανωmicroένην δὲ πάντῃ καὶ ἀποροῦσαν οὐδένα παρελθεῖν ἀπροσαύδητον ἀλλὰ καὶ παιδαρίοις συντυχοῦσαν ἐρωτᾶν περὶ τῆς λάρνακος τὰ δὲ τυχεῖν ἑωρακότα καὶ φράσαι τὸ στόmicroα δι οὗ τὸ ἀγγεῖον οἱ φίλοι τοῦ Τυφῶνος εἰς τὴν θάλασσαν ἔωσαν ἐκ τούτου τὰ παιδάρια microαντικὴν δύναmicroιν ἔχειν οἴεσθαι τοὺς Αἰγυπ- τίους καὶ microάλιστα ταῖς τούτων ὀττεύεσθαι κληδόσι παι- ζόντων ἐν ἱεροῖς καὶ φθεγγοmicroένων ὅ τι ἂν τύχωσιν αἰσθοmicroένην δὲ τῇ ἀδελφῇ [ἐρῶντα] συγγεγονέναι δι ἄγνοιαν ὡς ἑαυτῇ τὸν Ὄσιριν καὶ τεκmicroήριον ἰδοῦσαν τὸν microελιλώτινον στέφανον ὃν ἐκεῖνος παρὰ τῇ Νέφθυι κατέ-

7

[356F] λιπε τὸ παιδίον ζητεῖν (ἐκθεῖναι γὰρ εὐθὺς τεκοῦσαν διὰ φόβον τοῦ Τυφῶνος) εὑρεθὲν ltδὲgt χαλεπῶς καὶ microόγις κυνῶν ἐπαγόντων τὴν Ἶσιν ἐκτραφῆναι καὶ γενέσθαι φύλακα καὶ ὀπαδὸν αὐτῆς Ἄνουβιν προσαγορευθέντα καὶ λεγόmicroενον τοὺς θεοὺς φρουρεῖν ὥσπερ οἱ κύνες τοὺς ἀνθρώπους [357A] Ἐκ δὲ τούτου πυθέσθαι περὶ τῆς λάρνακος | ὡς πρὸς τὴν Βύβλου χώραν ὑπὸ τῆς θαλάσσης ἐκκυmicroανθεῖσαν αὐτὴν ἐρείκῃ τινὶ microαλθακῶς ὁ κλύδων προσέmicroιξεν ἡ δ ἐρείκη κάλλιστον ἔρνος ὀλίγῳ χρόνῳ καὶ microέγιστον ἀναδρα- microοῦσα περιέπτυξε καὶ περιέφυ καὶ ἀπέκρυψεν ἐντὸς ἑαυτῆς θαυmicroάσας δ ὁ βασιλεὺς τοῦ φυτοῦ τὸ microέγεθος καὶ περιτεmicroὼν τὸν περιέχοντα τὴν σορὸν οὐχ ὁρωmicroένην κορmicroὸν ἔρεισmicroα τῇ στέγῃ ὑπέστησε ταῦτά τε πνεύmicroατί φασι δαιmicroονίῳ φήmicroης πυθοmicroένην τὴν Ἶσιν εἰς Βύβλον ἀφικέσθαι καὶ καθίσασαν ἐπὶ κρήνης ταπεινὴν καὶ δεδακρυmicroένην ἄλλῳ microὲν microηδενὶ προσδιαλέγεσθαι τῆς δὲ βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἀσπάζεσθαι καὶ φιλοφρονεῖσθαι τήν τε κόmicroην παραπλέκουσαν αὐτῶν καὶ τῷ χρωτὶ θαυmicroαστὴν εὐωδίαν [357B] ἐπιπνέουσαν ἀφ ἑαυτῆς ἰδούσης δὲ τῆς βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἵmicroερον ἐmicroπεσεῖν τῆς ξένης τῶν τε τριχῶν τοῦ τε χρωτὸς ἀmicroβροσίαν πνέοντος οὕτω δὲ microεταπεmicroφθεῖ- σαν καὶ γενοmicroένην συνήθη ποιήσασθαι τοῦ παιδίου [τὴν] τίτθην ὄνοmicroα δὲ τῷ microὲν βασιλεῖ Μάλκανδρον εἶναί φασιν αὐτῇ δ οἱ microὲν Ἀστάρτην οἱ δὲ Σάωσιν οἱ δὲ Νεmicroανοῦν ὅπερ ἂν Ἕλληνες Ἀθηναΐδα προσείποιεν τρέφειν δὲ τὴν [357C] Ἶσιν ἀντὶ microαστοῦ τὸν δάκτυλον εἰς τὸ στόmicroα τοῦ παιδίου διδοῦσαν νύκτωρ δὲ περικαίειν τὰ θνητὰ τοῦ σώmicroατος αὐτὴν δὲ γενοmicroένην χελιδόνα τῇ κίονι περιπέτεσθαι καὶ θρη- νεῖν ἄχρι οὗ τὴν βασίλισσαν παραφυλάξασαν καὶ ἐγκρα- γοῦσαν ὡς εἶδε περικαιόmicroενον τὸ βρέφος ἀφελέσθαι τὴν ἀθανασίαν αὐτοῦ τὴν δὲ θεὰν φανερὰν γενοmicroένην αἰτή- σασθαι τὴν κίονα τῆς στέγης ὑφελοῦσαν δὲ ῥᾷστα περι- κόψαι τὴν ἐρείκην εἶτα ταύτην microὲν ὀθόνῃ περικαλύψασαν καὶ microύρον καταχεαmicroένην ἐγχειρίσαι τοῖς βασιλεῦσι καὶ νῦν ἔτι σέβεσθαι Βυβλίους τὸ ξύλον ἐν ἱερῷ κείmicroενον Ἴσιδος τῇ δὲ σορῷ περιπεσεῖν καὶ κωκῦσαι τηλικοῦτον ὥστε [357D] τῶν παίδων τοῦ βασιλέως τὸν νεώτερον ἐκθανεῖν τὸν δὲ πρεσβύτερον microεθ ἑαυτῆς ἔχουσαν καὶ τὴν σορὸν εἰς πλοῖον ἐνθεmicroένην ἀναχθῆναι τοῦ δὲ Φαίδρου ποταmicroοῦ πνεῦmicroα τραχύτερον ἐκθρέψαντος ὑπὸ τὴν ἕω θυmicroωθεῖσαν ἀναξηρᾶναι τὸ ῥεῖθρον Ὅπου δὲ πρῶτον ἐρηmicroίας ἔτυχεν αὐτὴν καθ ἑαυ- τὴν γενοmicroένην ἀνοῖξαι τὴν λάρνακα καὶ τῷ προσώπῳ τὸ πρόσωπον ἐπιθεῖσαν ἀσπάσασθαι καὶ δακρύειν τοῦ δὲ παιδίου σιωπῇ προσελθόντος ἐκ τῶν ὄπισθεν καὶ [357D10] καταmicroανθάνοντος αἰσθοmicroένην microεταστραφῆναι καὶ δει- νὸν ὑπ ὀργῆς ἐmicroβλέψαι τὸ δὲ παιδίον οὐκ ἀνασχέ- [357E] σθαι τὸ τάρβος ἀλλ ἀποθανεῖν οἱ δέ φασιν οὐχ οὕτως ἀλλ ὡς εἴρηται τρόπον ἐκπεσεῖν εἰς τὴν θάλασσαν ἔχειν δὲ τιmicroὰς διὰ τὴν θεόν ὃν γὰρ ᾄδουσιν

8

Αἰγύπτιοι παρὰ τὰ συmicroπόσια Μανερῶτα τοῦτον εἶναι τινὲς δὲ τὸν microὲν παῖδα καλεῖσθαι Παλαιστινὸν ἢ Πηλού- σιον καὶ τὴν πόλιν ἐπώνυmicroον ἀπ αὐτοῦ γενέσθαι κτισθεῖ- σαν ὑπὸ τῆς θεοῦ τὸν δ ᾀδόmicroενον Μανερῶτα πρῶτον εὑρεῖν microουσικὴν ἱστοροῦσιν ἔνιοι δέ φασιν ὄνοmicroα microὲν οὐδενὸς εἶναι διάλεκτον δὲ πίνουσιν ἀνθρώποις καὶ θαλειάζουσι πρέπουσαν lsquoαἴσιmicroα τὰ τοιαῦτα παρείηrsquo τοῦτο γὰρ τῷ Μανερῶτι φραζόmicroενον ἀναφωνεῖν ἑκάστοτε [357F] τοὺς Αἰγυπτίους ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ τὸ δεικνύmicroενον αὐτοῖς εἴδωλον ἀνθρώπου τεθνηκότος ἐν κιβωτίῳ περιφερόmicroενον οὐκ ἔστιν ὑπόmicroνηmicroα τοῦ περὶ Ὀσίριδος πάθους ᾗ τινες ὑπολαmicroβάνουσιν ἀλλ οἰνωmicroένους παρακαλοῦντες αὑ- τοὺς χρῆσθαι τοῖς παροῦσι καὶ ἀπολαύειν ὡς πάντας αὐτίκα microάλα τοιούτους ἐσοmicroένους ἄχαριν ἐπίκωmicroον ἐπεισάγουσι Τῆς δ Ἴσιδος πρὸς τὸν υἱὸν Ὧρον ἐν Βούτῳ τρεφό- microενον πορευθείσης τὸ δ ἀγγεῖον ἐκποδὼν ἀποθεmicroένης Τυφῶνα κυνηγετοῦντα νύκτωρ πρὸς τὴν σελήνην ἐντυχεῖν [358A] αὐτῷ | καὶ τὸ σῶmicroα γνωρίσαντα διελεῖν εἰς τεσσαρεσ- καίδεκα microέρη καὶ διαρρῖψαι τὴν δ Ἶσιν πυθοmicroένην ἀναζητεῖν ἐν βάριδι παπυρίνῃ τὰ [δ] ἕλη διεκπλέουσαν ὅθεν οὐκ ἀδικεῖσθαι τοὺς ἐν παπυρίνοις σκάφεσι πλέοντας ὑπὸ τῶν κροκοδείλων ἢ φοβουmicroένων ἢ σεβοmicroένων διὰ τὴν θεόν ἐκ τούτου δὲ καὶ πολλοὺς τάφους Ὀσίριδος ἐν Αἰγύπτῳ λέγεσθαι διὰ τὸ προστυγχάνουσαν ἑκάστῳ microέρει ταφὰς ποιεῖν οἱ δ οὔ φασιν ἀλλ εἴδωλα ποιου- microένην διδόναι καθ ἑκάστην πόλιν ὡς τὸ σῶmicroα διδοῦσαν ὅπως παρὰ πλείοσιν ἔχῃ τιmicroὰς καί ἂν ὁ Τυφὼν ἐπικρατήσῃ [358B] τοῦ Ὥρου τὸν ἀληθινὸν τάφον ζητῶν πολλῶν λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων ἀπαγορεύσῃ microόνον δὲ τῶν microερῶν τοῦ Ὀσίριδος τὴν Ἶσιν οὐχ εὑρεῖν τὸ αἰδοῖον εὐθὺς γὰρ εἰς τὸν ποταmicroὸν ῥιφῆναι καὶ γεύσασθαι τόν τε λεπιδωτὸν αὐτοῦ καὶ τὸν φάγρον καὶ τὸν ὀξύρυγχον [ὡς] οὓς microάλιστα τῶν ἰχθύων ἀφοσιοῦσθαι τὴν δ Ἶσιν ἀντ ἐκείνου microίmicroηmicroα ποιησαmicroένην καθιερῶσαι τὸν φαλλόν ᾧ καὶ νῦν ἑορτάζειν τοὺς Αἰγυπτίους Ἔπειτα τῷ Ὥρῳ τὸν Ὄσιριν ἐξ Ἅιδου παραγενό- microενον διαπονεῖν ἐπὶ τὴν microάχην καὶ ἀσκεῖν εἶτα διερωτῆ- σαι τί κάλλιστον ἡγεῖται τοῦ δὲ φήσαντος lsquoτὸ πατρὶ καὶ microητρὶ τιmicroωρεῖν κακῶς παθοῦσιrsquo δεύτερον ἐρέσθαι τί χρησιmicroώτατον οἴεται ζῷον εἰς microάχην ἐξιοῦσι τοῦ δ [358C] Ὥρου lsquoἵππονrsquo εἰπόντος ἐπιθαυmicroάσαι καὶ διαπορῆσαι πῶς οὐ λέοντα microᾶλλον ἀλλ ἵππον εἰπεῖν οὖν τὸν Ὧρον ὡς λέων microὲν ὠφέλιmicroον ἐπιδεοmicroένῳ βοηθείας ἵππος δὲ φεύγοντα διασπάσαι καὶ καταναλῶσαι τὸν πολέmicroιον ἀκούσαντ οὖν ἡσθῆναι τὸν Ὄσιριν ὡς ἱκανῶς παρασκευα- σαmicroένου τοῦ Ὥρου λέγεται δ ὅτι πολλῶν microετατιθεmicroένων ἀεὶ πρὸς τὸν Ὧρον καὶ ἡ παλλακὴ τοῦ Τυφῶνος ἀφίκετο Θούηρις ὄφις δέ τις ἐπιδιώκων αὐτὴν ὑπὸ τῶν περὶ τὸν Ὧρον κατεκόπη καὶ νῦν διὰ τοῦτο σχοινίον τι προ- [358D] βάλλοντες εἰς microέσον κατακόπτουσι τὴν microὲν οὖν microάχην ἐπὶ

9

πολλὰς ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ κρατῆσαι τὸν Ὧρον τὸν Τυφῶνα δὲ τὴν Ἶσιν δεδεmicroένον παραλαβοῦσαν οὐκ ἀνελεῖν ἀλλὰ καὶ λῦσαι καὶ microεθεῖναι τὸν δ Ὧρον οὐ microετρίως ἐνεγκεῖν ἀλλ ἐπιβαλόντα τῇ microητρὶ τὰς χεῖρας ἀποσπάσαι τῆς κεφαλῆς τὸ βασίλειον Ἑρmicroῆν δὲ περιθεῖναι βούκρανον αὐτῇ κράνος τοῦ δὲ Τυφῶνος δίκην τῷ Ὥρῳ νοθείας λαχόντος βοηθήσαντος [δὲ] τοῦ Ἑρmicroοῦ [καὶ] τὸν Ὧρον ὑπὸ τῶν θεῶν γνήσιον κριθῆναι τὸν δὲ Τυφῶνα δυσὶν ἄλλαις microάχαις καταπολεmicroηθῆναι τὴν δ Ἶσιν ἐξ Ὀσίριδος microετὰ τὴν τελευτὴν συγγενοmicroένου τεκεῖν ἠλιτόmicroηνον καὶ ἀσθενῆ [358E] τοῖς κάτωθεν γυίοις τὸν Ἁρποκράτην Ταῦτα σχεδόν ἐστι τοῦ microύθου τὰ κεφάλαια τῶν δυσφηmicroοτάτων ἐξαιρεθέντων οἷόν ἐστι τὸ περὶ τὸν Ὥρου διαmicroελισmicroὸν καὶ τὸν Ἴσιδος ἀποκεφαλισmicroόν ὅτι microὲν οὖν εἰ ταῦτα περὶ τῆς microακαρίας καὶ ἀφθάρτου φύσεως καθ ἣν microάλιστα νοεῖται τὸ θεῖον ὡς ἀληθῶς πραχθέντα καὶ συmicroπεσόντα δοξάζουσι καὶ λέγουσιν lsquoἀποπτύσαι δεῖ καὶ καθήρασθαιrsquo τὸ lsquoστόmicroαrsquo κατ Αἰσχύλον (fr 354) οὐδὲν δεῖ λέγειν πρὸς σέ καὶ γὰρ αὐτὴ δυσκολαίνεις τοῖς οὕτω παρανόmicroους καὶ βαρβάρους δόξας περὶ θεῶν ἔχουσιν ὅτι δ οὐκ ἔοικε ταῦτα κοmicroιδῇ microυθεύmicroασιν ἀραιοῖς καὶ [358F] διακένοις πλάσmicroασιν οἷα ποιηταὶ καὶ λογογράφοι καθάπερ οἱ ἀράχναι γεννῶντες ἀφ ἑαυτῶν [ἀπ]ἀρχὰς ἀνυποθέτους ὑφαίνουσι καὶ ἀποτείνουσιν ἀλλ ἔχει τινὰς ἀπορίας καὶ παθῶν διηγήσεις ltγινώσκειςgt αὐτή καὶ καθάπερ οἱ microαθηmicroατικοὶ τὴν ἶριν ἔmicroφασιν εἶναι τοῦ ἡλίου λέγουσι ποικιλλοmicroένην τῇ πρὸς τὸ νέφος ἀναχωρήσει τῆς ὄψεως | [359A] οὕτως ὁ microῦθος ἐνταῦθα λόγου τινὸς ἔmicroφασίς ἐστιν ἀνα- κλῶντος ἐπ ἄλλα τὴν διάνοιαν ὡς ὑποδηλοῦσιν αἵ τε θυσίαι τὸ πένθιmicroον ἔχουσαι καὶ σκυθρωπὸν ἐmicroφαινόmicroενον αἵ τε τῶν ναῶν διαθέσεις πῆ microὲν ἀνειmicroένων εἰς πτερὰ καὶ δρόmicroους ὑπαιθρίους καὶ καθαρούς πῆ δὲ κρυπτὰ καὶ σκότια κατὰ γῆς ἐχόντων στολιστήρια θηκαίοις ἐοικότα καὶ σηκοῖς οὐχ ἥκιστα δ ἡ τῶν Ὀσιρείων δόξα πολλαχοῦ κεῖσθαι λεγοmicroένου τοῦ σώmicroατος τήν τε γὰρ ∆ιοχίτην ὀνοmicroάζεσθαι πολίχνην λέγουσιν ὡς microόνην τὸν ἀληθινὸν ἔχουσαν ἔν τ Ἀβύδῳ τοὺς εὐδαίmicroονας τῶν Αἰγυπτίων καὶ [359B] δυνατοὺς microάλιστα θάπτεσθαι φιλοτιmicroουmicroένους ὁmicroοτάφους εἶναι τοῦ σώmicroατος Ὀσίριδος ἐν δὲ Μέmicroφει τρέφεσθαι τὸν Ἆπιν εἴδωλον ὄντα τῆς ἐκείνου ψυχῆς ὅπου καὶ τὸ σῶmicroα κεῖσθαι καὶ τὴν microὲν πόλιν οἱ microὲν ὅρmicroον ἀγαθῶν ἑρmicroηνεύου- σιν οἱ δ ἰδίως τάφον Ὀσίριδος τὴν δὲ πρὸς Φιλαῖς dagger νιστιτά- νην ἄλλως microὲν ἄβατον ἅπασι καὶ ἀπροσπέλαστον εἶναι καὶ microηδ ὄρνιθας ἐπ αὐτὴν καταίρειν microηδ ἰχθῦς προσπελάζειν ἑνὶ δὲ καιρῷ τοὺς ἱερεῖς διαβαίνοντας ἐναγίζειν καὶ κατα- στέφειν τὸ σῆmicroα microηδίθης φυτῷ περισκιαζόmicroενον ὑπερ- αίροντι πάσης ἐλαίας microέγεθος Εὔδοξος δὲ (fr 60) πολλῶν τάφων ἐν Αἰγύπτῳ λεγοmicroένων ἐν Βουσίριδι τὸ [359C] σῶmicroα κεῖσθαι καὶ γὰρ πατρίδα ταύτην γεγονέναι τοῦ Ὀσίριδος οὐκέτι microέντοι λόγου δεῖσθαι τὴν Ταφόσιριν αὐτὸ γὰρ φράζειν τοὔνοmicroα ταφὴν Ὀσίριδος ἐῶ δὲ τοmicroὴν

10

ξύλου καὶ σχίσιν λίνου καὶ χοὰς χεοmicroένας διὰ τὸ πολλὰ τῶν microυστικῶν ἀναmicroεmicroῖχθαι τούτοις οὐ microόνον δὲ τούτων οἱ ἱερεῖς λέγουσιν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν ὅσοι microὴ ἀγέννητοι microηδ ἄφθαρτοι τὰ microὲν σώmicroατα παρ αὐτοῖς κεῖσθαι καmicroόντα καὶ θεραπεύεσθαι τὰς δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάmicroπειν ἄστρα καὶ καλεῖσθαι κύνα microὲν τὴν Ἴσιδος ὑφ Ἑλλήνων ὑπ Αἰγυπτίων δὲ Σῶθιν Ὠρίωνα δὲ τὴν [359D] Ὥρου τὴν δὲ Τυφῶνος ἄρκτον εἰς δὲ τὰς ταφὰς τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων τοὺς microὲν ἄλλους συντεταγmicroένα τελεῖν microόνους δὲ microὴ διδόναι τοὺς Θηβαΐδα κατοικοῦντας ὡς θνητὸν θεὸν οὐδένα νοmicroίζοντας ἀλλ ὃν καλοῦσιν αὐτοὶ Κνήφ ἀγέννητον ὄντα καὶ ἀθάνατον Πολλῶν δὲ τοιούτων λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων οἱ microὲν οἰόmicroενοι βασιλέων ταῦτα καὶ τυράννων δι ἀρετὴν ὑπερφέρουσαν ἢ δύναmicroιν ἢ ἀξίωmicroα δόξαν θεότητος ἐπι- γραψαmicroένων εἶτα χρησαmicroένων τύχαις ἔργα καὶ πάθη δεινὰ καὶ microεγάλα διαmicroνηmicroονεύεσθαι ῥᾴστῃ microὲν ἀποδράσει τοῦ λόγου χρῶνται καὶ τὸ δύσφηmicroον οὐ φαύλως ἀπὸ τῶν θεῶν [359E] ἐπ ἀνθρώπους microεταφέρουσι καὶ ταύτας ἔχουσιν ἀπὸ τῶν ἱστορουmicroένων βοηθείας ἱστοροῦσι γὰρ Αἰγύπτιοι τὸν microὲν [359E3] Ἑρmicroῆν τῷ σώmicroατι γενέσθαι γαλιάγκωνα τὸν δὲ Τυφῶνα τῇ χρόᾳ πυρρόν λευκὸν δὲ τὸν Ὧρον καὶ microελάγχρουν τὸν Ὄσιριν ὡς τῇ φύσει γεγονότας ἀνθρώπους ἔτι δὲ καὶ στρατηγὸν ὀνοmicroάζουσιν Ὄσιριν καὶ κυβερνήτην Κάνωβον οὗ φασιν ἐπώνυmicroον γεγονέναι τὸν ἀστέρα καὶ τὸ πλοῖον ὃ καλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ τῆς Ὀσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιmicroῇ κατηστερισmicroένον οὐ microακρὰν φέρεσθαι τοῦ Ὠρίωνος καὶ τοῦ Κυνός ὧν τὸν microὲν Ὥρου τὸν δ Ἴσιδος ἱερὸν [Αἰγύπτιοι] νοmicroίζουσιν ὀκνῶ δέ microὴ τοῦτ ᾖ τὰ [359F] ἀκίνητα κινεῖν καὶ lsquoπολεmicroεῖν οὐ τῷ πολλῷ χρόνῳrsquo (κατὰ Σιmicroωνίδην [fr 193]) microόνον lsquoπολλοῖς δ ἀνθρώπων ἔθνεσιrsquo καὶ γένεσι κατόχοις ὑπὸ τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τούτους ὁσιό- τητος οὐδὲν ἀπολείποντας ἐξ οὐρανοῦ microεταφέρειν ἐπὶ γῆν ὀνόmicroατα τηλικαῦτα καὶ τιmicroὴν καὶ πίστιν ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ἐκ πρώτης γενέσεως ἐνδεδυκυῖαν ἐξιστάναι καὶ ἀναλύειν | [360A] microεγάλας microὲν τῷ ἀθέῳ Λέοντι κλισιάδας ἀνοίγοντας [καὶ] ἐξ- ανθρωπίζοντι τὰ θεῖα λαmicroπρὰν δὲ τοῖς Εὐηmicroέρου τοῦ Μεσ- σηνίου (FGrHist 63 T 4e) φενακισmicroοῖς παρρησίαν διδόντας ὃς αὐτὸς ἀντίγραφα συνθεὶς ἀπίστου καὶ ἀνυπάρκτου microυθολογίας πᾶσαν ἀθεότητα κατασκεδάννυσι τῆς οἰκου- microένης τοὺς νοmicroιζοmicroένους θεοὺς πάντας ὁmicroαλῶς διαγράφων εἰς ὀνόmicroατα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων καὶ βασιλέων ὡς δὴ πάλαι γεγονότων ἐν δὲ Πάγχοντι γράmicromicroασι χρυσοῖς ἀναγεγραmicromicroένων οἷς οὔτε βάρβαρος οὐδεὶς οὔθ Ἕλλην ἀλλὰ microόνος Εὐήmicroερος ὡς ἔοικε πλεύσας εἰς τοὺς microηδα- [360B] microόθι γῆς γεγονότας microηδ ὄντας Παγχώους καὶ Τριφύλλους ἐντετύχηκε καίτοι microεγάλαι microὲν ὑmicroνοῦνται πράξεις ἐν Ἀσσυρίοις Σεmicroιράmicroιος microεγάλαι δὲ Σεσώστριος ἐν Αἰγύπτῳ Φρύγες δὲ microέχρι νῦν τὰ λαmicroπρὰ καὶ θαυmicroαστὰ τῶν ἔργων Μανικὰ καλοῦσι διὰ τὸ Μάνην τινὰ τῶν πάλαι βασιλέων ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ δυνατὸν γενέσθαι παρ αὐτοῖς

11

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

οἴεσθαι τούτων λέγεσθαι γεγονὸς οὕτω καὶ πεπραγmicroένον οὐ γὰρ τὸν κύνα κυρίως Ἑρmicroῆν λέγουσιν ἀλλὰ τοῦ ζῴου τὸ φυλακτικὸν καὶ τὸ ἄγρυπνον καὶ τὸ φιλόσοφον γνώσει καὶ ἀγνοίᾳ τὸ φίλον καὶ τὸ ἐχθρὸν ὁρίζοντος ᾗ φησιν ὁ Πλάτων (Rep 375e sqq) τῷ λογιωτάτῳ τῶν θεῶν συνοικειοῦσιν οὐδὲ τὸν Ἥλιον ἐκ λωτοῦ νοmicroίζουσι βρέφος ἀνίσχειν νεογιλόν ἀλλ οὕτως ἀνατολὴν ἡλίου γράφουσι τὴν ἐξ ὑγρῶν ἡλίου γινοmicroένην ἄναψιν αἰνιττόmicroενοι καὶ γὰρ τὸν ὠmicroότατον Περσῶν βασιλέα καὶ φοβερώτατον [355C] Ὦχον ἀποκτείναντα πολλούς τέλος δὲ καὶ τὸν Ἆπιν ἀποσφάξαντα καὶ καταδειπνήσαντα microετὰ τῶν φίλων ἐκάλεσαν lsquomicroάχαιρανrsquo καὶ καλοῦσι microέχρι νῦν οὕτως ἐν τῷ καταλόγῳ τῶν βασιλέων οὐ κυρίως δήπου τὴν οὐσίαν αὐτοῦ σηmicroαίνοντες ἀλλὰ τοῦ τρόπου τὴν σκληρότητα καὶ κακίαν ὀργάνῳ φονικῷ παρεικάζοντες οὕτω δὴ τὰ περὶ θεῶν ἀκούσασα καὶ δεχοmicroένη παρὰ τῶν ἐξηγουmicroένων τὸν microῦθον ὁσίως καὶ φιλοσόφως καὶ δρῶσα microὲν ἀεὶ καὶ διαφυλάττουσα τῶν ἱερῶν τὰ νενοmicroισmicroένα τοῦ δ ἀληθῆ δόξαν ἔχειν περὶ θεῶν microηδὲν οἰοmicroένη microᾶλλον αὐτοῖς microήτε [355D] θύσειν microήτε ποιήσειν [αὐτοῖς] κεχαρισmicroένον οὐδὲν ἔλαττον ἀποφεύξῃ κακὸν ἀθεότητος δεισιδαιmicroονίαν Λεγέσθω δ ὁ microῦθος οὗτος ἐν βραχυτάτοις ὡς ἔνεστι microάλιστα τῶν ἀχρήστων σφόδρα καὶ περιττῶν ἀφαιρεθέντων τῆς Ῥέας φασὶ κρύφα τῷ Κρόνῳ συγγε- νοmicroένης αἰσθόmicroενον ἐπαράσασθαι τὸν Ἥλιον αὐτῇ microήτε microηνὶ microήτ ἐνιαυτῷ τεκεῖν ἐρῶντα δὲ τῆς θεοῦ τὸν Ἑρmicroῆν συνελθεῖν εἶτα παίξαντα πέττια πρὸς τὴν Σελήνην καὶ ἀφελόντα τῶν φώτων ἑκάστου τὸ ἑβδοmicroηκοστὸν ἐκ πάντων ἡmicroέρας πέντε συνελεῖν καὶ ταῖς ἑξήκοντα καὶ τριακοσίαις ἐπαγαγεῖν ἃς νῦν ἐπαγοmicroένας Αἰγύπτιοι [355E] καλοῦσι καὶ τῶν θεῶν γενεθλίους ἄγουσι τῇ microὲν πρώτῃ τὸν Ὄσιριν γενέσθαι καὶ φωνὴν αὐτῷ τεχθέντι συνεκπε- σεῖν ὡς ὁ πάντων κύριος εἰς φῶς πρόεισιν ἔνιοι δὲ Παmicroύλην τινὰ λέγουσιν ἐν Θήβαις ὑδρευόmicroενον ἐκ τοῦ ἱεροῦ τοῦ ∆ιὸς φωνὴν ἀκοῦσαι διακελευοmicroένην ἀνειπεῖν microετὰ βοῆς ὅτι microέγας βασιλεὺς εὐεργέτης Ὄσιρις γέγονε καὶ διὰ τοῦτο θρέψαι τὸν Ὄσιριν ἐγχειρίσαντος αὐτῷ τοῦ Κρόνου καὶ τὴν τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν αὐτῷ τελεῖσθαι Φαλ- ληφορίοις ἐοικυῖαν τῇ δὲ δευτέρᾳ τὸν Ἀρούηριν [ὃν Ἀπόλ- λωνα] ὃν καὶ πρεσβύτερον Ὧρον ἔνιοι καλοῦσι τῇ τρίτῃ [355F] δὲ Τυφῶνα microὴ καιρῷ microηδὲ κατὰ χώραν ἀλλ ἀναρρήξαντα πληγῇ διὰ τῆς πλευρᾶς ἐξαλέσθαι τετάρτῃ δὲ τὴν Ἶσιν ἐν πανύγροις γενέσθαι τῇ δὲ πέmicroπτῃ Νέφθυν ἣν καὶ Τελευτὴν καὶ Ἀφροδίτην ἔνιοι δὲ καὶ Νίκην ὀνοmicroάζουσιν εἶναι δὲ τὸν microὲν Ὄσιριν ἐξ Ἡλίου καὶ τὸν Ἀρούηριν ἐκ δ Ἑρmicroοῦ τὴν Ἶσιν ἐκ δὲ τοῦ Κρόνου τὸν Τυφῶνα καὶ [356A] τὴν Νέφθυν | διὸ καὶ τὴν τρίτην τῶν ἐπαγοmicroένων ἀπο- φράδα νοmicroίζοντες οἱ βασιλεῖς οὐκ ἐχρηmicroάτιζον οὐδ ἐθεράπευον αὑτοὺς microέχρι νυκτός γήmicroασθαι δὲ τῷ Τυφῶνι τὴν Νέφθυν Ἶσιν δὲ καὶ Ὄσιριν ἐρῶντας ἀλλήλων καὶ πρὶν ἢ γενέσθαι κατὰ γαστρὸς ὑπὸ σκότῳ συνεῖναι ἔνιοι

6

δέ φασι καὶ τὸν Ἀρούηριν οὕτω γεγονέναι καὶ καλεῖσθαι πρεσβύτερον Ὧρον ὑπ Αἰγυπτίων Ἀπόλλωνα δ ὑφ Ἑλλήνων Βασιλεύοντα δ Ὄσιριν Αἰγυπτίους microὲν εὐθὺς ἀπόρου βίου καὶ θηριώδους ἀπαλλάξαι καρπούς τε δείξαντα καὶ νόmicroους θέmicroενον αὐτοῖς καὶ θεοὺς διδάξαντα τιmicroᾶν ὕστερον [356B] δὲ γῆν πᾶσαν ἡmicroερούmicroενον ἐπελθεῖν ἐλάχιστα microὲν ὅπλων δεηθέντα πειθοῖ δὲ τοὺς πλείστους καὶ λόγῳ microετ ᾠδῆς πάσης καὶ microουσικῆς θελγοmicroένους προσαγόmicroενον ὅθεν Ἕλλησι δόξαι ∆ιονύσῳ τὸν αὐτὸν εἶναι Τυφῶνα δ ἀπόντος microὲν οὐθὲν νεωτερίζειν διὰ τὸ τὴν Ἶσιν εὖ microάλα φυλάτ- τεσθαι καὶ προσέχειν ἐγκρατῶς ἔχουσαν ἐπανελθόντι δὲ δόλον microηχανᾶσθαι συνωmicroότας ἄνδρας ἑβδοmicroήκοντα καὶ δύο πεποιηmicroένον καὶ συνεργὸν ἔχοντα βασίλισσαν ἐξ Αἰθιοπίας παροῦσαν ἣν ὀνοmicroάζουσιν Ἀσώ τοῦ δ Ὀσί- ριδος ἐκmicroετρησάmicroενον λάθρα τὸ σῶmicroα καὶ κατασκευά- σαντα πρὸς τὸ microέγεθος λάρνακα καλὴν καὶ κεκοσmicroηmicroένην [356C] περιττῶς εἰσενεγκεῖν εἰς τὸ συmicroπόσιον ἡσθέντων δὲ τῇ ὄψει καὶ θαυmicroασάντων ὑποσχέσθαι τὸν Τυφῶνα microετὰ παιδιᾶς ὃς ἂν ἐγκατακλιθεὶς ἐξισωθῇ διδόναι δῶρον αὐτῷ τὴν λάρνακα πειρωmicroένων δὲ πάντων καθ ἕκαστον ὡς οὐδεὶς ἐνήρmicroοττεν ἐmicroβάντα τὸν Ὄσιριν κατακλιθῆναι τοὺς δὲ συνωmicroότας ἐπιδραmicroόντας ἐπιρράξαι τὸ πῶmicroα καὶ τὰ microὲν γόmicroφοις καταλαβόντας ἔξωθεν τῶν δὲ θερmicroὸν microόλιβδον καταχεαmicroένους ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν ἐξενεγκεῖν καὶ microεθεῖναι διὰ τοῦ Τανιτικοῦ στόmicroατος εἰς τὴν θάλασσαν ὃ διὰ τοῦτο microισητὸν ἔτι νῦν καὶ κατάπτυστον νοmicroίζειν Αἰγυπτίους ταῦτα δὲ πραχθῆναι λέγουσιν ἑβδόmicroῃ ἐπὶ [356D] δέκα microηνὸς Ἀθύρ ἐν ᾧ τὸν σκορπίον ὁ ἥλιος διέξεισιν ὄγδοον ἔτος καὶ εἰκοστὸν ἐκεῖνο βασιλεύοντος Ὀσίριδος ἔνιοι δὲ βεβιωκέναι φασὶν αὐτόν οὐ βεβασιλευκέναι χρόνον τοσοῦτον Πρώτων δὲ τῶν τὸν περὶ Χέmicromicroιν οἰκούντων τόπον Πανῶν καὶ Σατύρων τὸ πάθος αἰσθοmicroένων καὶ λόγον ἐmicroβαλόντων περὶ τοῦ γεγονότος τὰς microὲν αἰφνιδίους τῶν ὄχλων ταραχὰς καὶ πτοήσεις ἔτι νῦν διὰ τοῦτο πανικὰς προσαγορεύεσθαι τὴν δ Ἶσιν αἰσθοmicroένην κείρασθαι microὲν ἐνταῦθα τῶν πλοκάmicroων ἕνα καὶ πένθιmicroον στολὴν ἀναλα- βεῖν ὅπου τῇ πόλει microέχρι νῦν ὄνοmicroα Κοπτώ ἕτεροι δὲ τοὔνοmicroα σηmicroαίνειν οἴονται στέρησιν τὸ γὰρ ἀποστερεῖν [356E] lsquoκόπτεινrsquo λέγουσι πλανωmicroένην δὲ πάντῃ καὶ ἀποροῦσαν οὐδένα παρελθεῖν ἀπροσαύδητον ἀλλὰ καὶ παιδαρίοις συντυχοῦσαν ἐρωτᾶν περὶ τῆς λάρνακος τὰ δὲ τυχεῖν ἑωρακότα καὶ φράσαι τὸ στόmicroα δι οὗ τὸ ἀγγεῖον οἱ φίλοι τοῦ Τυφῶνος εἰς τὴν θάλασσαν ἔωσαν ἐκ τούτου τὰ παιδάρια microαντικὴν δύναmicroιν ἔχειν οἴεσθαι τοὺς Αἰγυπ- τίους καὶ microάλιστα ταῖς τούτων ὀττεύεσθαι κληδόσι παι- ζόντων ἐν ἱεροῖς καὶ φθεγγοmicroένων ὅ τι ἂν τύχωσιν αἰσθοmicroένην δὲ τῇ ἀδελφῇ [ἐρῶντα] συγγεγονέναι δι ἄγνοιαν ὡς ἑαυτῇ τὸν Ὄσιριν καὶ τεκmicroήριον ἰδοῦσαν τὸν microελιλώτινον στέφανον ὃν ἐκεῖνος παρὰ τῇ Νέφθυι κατέ-

7

[356F] λιπε τὸ παιδίον ζητεῖν (ἐκθεῖναι γὰρ εὐθὺς τεκοῦσαν διὰ φόβον τοῦ Τυφῶνος) εὑρεθὲν ltδὲgt χαλεπῶς καὶ microόγις κυνῶν ἐπαγόντων τὴν Ἶσιν ἐκτραφῆναι καὶ γενέσθαι φύλακα καὶ ὀπαδὸν αὐτῆς Ἄνουβιν προσαγορευθέντα καὶ λεγόmicroενον τοὺς θεοὺς φρουρεῖν ὥσπερ οἱ κύνες τοὺς ἀνθρώπους [357A] Ἐκ δὲ τούτου πυθέσθαι περὶ τῆς λάρνακος | ὡς πρὸς τὴν Βύβλου χώραν ὑπὸ τῆς θαλάσσης ἐκκυmicroανθεῖσαν αὐτὴν ἐρείκῃ τινὶ microαλθακῶς ὁ κλύδων προσέmicroιξεν ἡ δ ἐρείκη κάλλιστον ἔρνος ὀλίγῳ χρόνῳ καὶ microέγιστον ἀναδρα- microοῦσα περιέπτυξε καὶ περιέφυ καὶ ἀπέκρυψεν ἐντὸς ἑαυτῆς θαυmicroάσας δ ὁ βασιλεὺς τοῦ φυτοῦ τὸ microέγεθος καὶ περιτεmicroὼν τὸν περιέχοντα τὴν σορὸν οὐχ ὁρωmicroένην κορmicroὸν ἔρεισmicroα τῇ στέγῃ ὑπέστησε ταῦτά τε πνεύmicroατί φασι δαιmicroονίῳ φήmicroης πυθοmicroένην τὴν Ἶσιν εἰς Βύβλον ἀφικέσθαι καὶ καθίσασαν ἐπὶ κρήνης ταπεινὴν καὶ δεδακρυmicroένην ἄλλῳ microὲν microηδενὶ προσδιαλέγεσθαι τῆς δὲ βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἀσπάζεσθαι καὶ φιλοφρονεῖσθαι τήν τε κόmicroην παραπλέκουσαν αὐτῶν καὶ τῷ χρωτὶ θαυmicroαστὴν εὐωδίαν [357B] ἐπιπνέουσαν ἀφ ἑαυτῆς ἰδούσης δὲ τῆς βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἵmicroερον ἐmicroπεσεῖν τῆς ξένης τῶν τε τριχῶν τοῦ τε χρωτὸς ἀmicroβροσίαν πνέοντος οὕτω δὲ microεταπεmicroφθεῖ- σαν καὶ γενοmicroένην συνήθη ποιήσασθαι τοῦ παιδίου [τὴν] τίτθην ὄνοmicroα δὲ τῷ microὲν βασιλεῖ Μάλκανδρον εἶναί φασιν αὐτῇ δ οἱ microὲν Ἀστάρτην οἱ δὲ Σάωσιν οἱ δὲ Νεmicroανοῦν ὅπερ ἂν Ἕλληνες Ἀθηναΐδα προσείποιεν τρέφειν δὲ τὴν [357C] Ἶσιν ἀντὶ microαστοῦ τὸν δάκτυλον εἰς τὸ στόmicroα τοῦ παιδίου διδοῦσαν νύκτωρ δὲ περικαίειν τὰ θνητὰ τοῦ σώmicroατος αὐτὴν δὲ γενοmicroένην χελιδόνα τῇ κίονι περιπέτεσθαι καὶ θρη- νεῖν ἄχρι οὗ τὴν βασίλισσαν παραφυλάξασαν καὶ ἐγκρα- γοῦσαν ὡς εἶδε περικαιόmicroενον τὸ βρέφος ἀφελέσθαι τὴν ἀθανασίαν αὐτοῦ τὴν δὲ θεὰν φανερὰν γενοmicroένην αἰτή- σασθαι τὴν κίονα τῆς στέγης ὑφελοῦσαν δὲ ῥᾷστα περι- κόψαι τὴν ἐρείκην εἶτα ταύτην microὲν ὀθόνῃ περικαλύψασαν καὶ microύρον καταχεαmicroένην ἐγχειρίσαι τοῖς βασιλεῦσι καὶ νῦν ἔτι σέβεσθαι Βυβλίους τὸ ξύλον ἐν ἱερῷ κείmicroενον Ἴσιδος τῇ δὲ σορῷ περιπεσεῖν καὶ κωκῦσαι τηλικοῦτον ὥστε [357D] τῶν παίδων τοῦ βασιλέως τὸν νεώτερον ἐκθανεῖν τὸν δὲ πρεσβύτερον microεθ ἑαυτῆς ἔχουσαν καὶ τὴν σορὸν εἰς πλοῖον ἐνθεmicroένην ἀναχθῆναι τοῦ δὲ Φαίδρου ποταmicroοῦ πνεῦmicroα τραχύτερον ἐκθρέψαντος ὑπὸ τὴν ἕω θυmicroωθεῖσαν ἀναξηρᾶναι τὸ ῥεῖθρον Ὅπου δὲ πρῶτον ἐρηmicroίας ἔτυχεν αὐτὴν καθ ἑαυ- τὴν γενοmicroένην ἀνοῖξαι τὴν λάρνακα καὶ τῷ προσώπῳ τὸ πρόσωπον ἐπιθεῖσαν ἀσπάσασθαι καὶ δακρύειν τοῦ δὲ παιδίου σιωπῇ προσελθόντος ἐκ τῶν ὄπισθεν καὶ [357D10] καταmicroανθάνοντος αἰσθοmicroένην microεταστραφῆναι καὶ δει- νὸν ὑπ ὀργῆς ἐmicroβλέψαι τὸ δὲ παιδίον οὐκ ἀνασχέ- [357E] σθαι τὸ τάρβος ἀλλ ἀποθανεῖν οἱ δέ φασιν οὐχ οὕτως ἀλλ ὡς εἴρηται τρόπον ἐκπεσεῖν εἰς τὴν θάλασσαν ἔχειν δὲ τιmicroὰς διὰ τὴν θεόν ὃν γὰρ ᾄδουσιν

8

Αἰγύπτιοι παρὰ τὰ συmicroπόσια Μανερῶτα τοῦτον εἶναι τινὲς δὲ τὸν microὲν παῖδα καλεῖσθαι Παλαιστινὸν ἢ Πηλού- σιον καὶ τὴν πόλιν ἐπώνυmicroον ἀπ αὐτοῦ γενέσθαι κτισθεῖ- σαν ὑπὸ τῆς θεοῦ τὸν δ ᾀδόmicroενον Μανερῶτα πρῶτον εὑρεῖν microουσικὴν ἱστοροῦσιν ἔνιοι δέ φασιν ὄνοmicroα microὲν οὐδενὸς εἶναι διάλεκτον δὲ πίνουσιν ἀνθρώποις καὶ θαλειάζουσι πρέπουσαν lsquoαἴσιmicroα τὰ τοιαῦτα παρείηrsquo τοῦτο γὰρ τῷ Μανερῶτι φραζόmicroενον ἀναφωνεῖν ἑκάστοτε [357F] τοὺς Αἰγυπτίους ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ τὸ δεικνύmicroενον αὐτοῖς εἴδωλον ἀνθρώπου τεθνηκότος ἐν κιβωτίῳ περιφερόmicroενον οὐκ ἔστιν ὑπόmicroνηmicroα τοῦ περὶ Ὀσίριδος πάθους ᾗ τινες ὑπολαmicroβάνουσιν ἀλλ οἰνωmicroένους παρακαλοῦντες αὑ- τοὺς χρῆσθαι τοῖς παροῦσι καὶ ἀπολαύειν ὡς πάντας αὐτίκα microάλα τοιούτους ἐσοmicroένους ἄχαριν ἐπίκωmicroον ἐπεισάγουσι Τῆς δ Ἴσιδος πρὸς τὸν υἱὸν Ὧρον ἐν Βούτῳ τρεφό- microενον πορευθείσης τὸ δ ἀγγεῖον ἐκποδὼν ἀποθεmicroένης Τυφῶνα κυνηγετοῦντα νύκτωρ πρὸς τὴν σελήνην ἐντυχεῖν [358A] αὐτῷ | καὶ τὸ σῶmicroα γνωρίσαντα διελεῖν εἰς τεσσαρεσ- καίδεκα microέρη καὶ διαρρῖψαι τὴν δ Ἶσιν πυθοmicroένην ἀναζητεῖν ἐν βάριδι παπυρίνῃ τὰ [δ] ἕλη διεκπλέουσαν ὅθεν οὐκ ἀδικεῖσθαι τοὺς ἐν παπυρίνοις σκάφεσι πλέοντας ὑπὸ τῶν κροκοδείλων ἢ φοβουmicroένων ἢ σεβοmicroένων διὰ τὴν θεόν ἐκ τούτου δὲ καὶ πολλοὺς τάφους Ὀσίριδος ἐν Αἰγύπτῳ λέγεσθαι διὰ τὸ προστυγχάνουσαν ἑκάστῳ microέρει ταφὰς ποιεῖν οἱ δ οὔ φασιν ἀλλ εἴδωλα ποιου- microένην διδόναι καθ ἑκάστην πόλιν ὡς τὸ σῶmicroα διδοῦσαν ὅπως παρὰ πλείοσιν ἔχῃ τιmicroὰς καί ἂν ὁ Τυφὼν ἐπικρατήσῃ [358B] τοῦ Ὥρου τὸν ἀληθινὸν τάφον ζητῶν πολλῶν λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων ἀπαγορεύσῃ microόνον δὲ τῶν microερῶν τοῦ Ὀσίριδος τὴν Ἶσιν οὐχ εὑρεῖν τὸ αἰδοῖον εὐθὺς γὰρ εἰς τὸν ποταmicroὸν ῥιφῆναι καὶ γεύσασθαι τόν τε λεπιδωτὸν αὐτοῦ καὶ τὸν φάγρον καὶ τὸν ὀξύρυγχον [ὡς] οὓς microάλιστα τῶν ἰχθύων ἀφοσιοῦσθαι τὴν δ Ἶσιν ἀντ ἐκείνου microίmicroηmicroα ποιησαmicroένην καθιερῶσαι τὸν φαλλόν ᾧ καὶ νῦν ἑορτάζειν τοὺς Αἰγυπτίους Ἔπειτα τῷ Ὥρῳ τὸν Ὄσιριν ἐξ Ἅιδου παραγενό- microενον διαπονεῖν ἐπὶ τὴν microάχην καὶ ἀσκεῖν εἶτα διερωτῆ- σαι τί κάλλιστον ἡγεῖται τοῦ δὲ φήσαντος lsquoτὸ πατρὶ καὶ microητρὶ τιmicroωρεῖν κακῶς παθοῦσιrsquo δεύτερον ἐρέσθαι τί χρησιmicroώτατον οἴεται ζῷον εἰς microάχην ἐξιοῦσι τοῦ δ [358C] Ὥρου lsquoἵππονrsquo εἰπόντος ἐπιθαυmicroάσαι καὶ διαπορῆσαι πῶς οὐ λέοντα microᾶλλον ἀλλ ἵππον εἰπεῖν οὖν τὸν Ὧρον ὡς λέων microὲν ὠφέλιmicroον ἐπιδεοmicroένῳ βοηθείας ἵππος δὲ φεύγοντα διασπάσαι καὶ καταναλῶσαι τὸν πολέmicroιον ἀκούσαντ οὖν ἡσθῆναι τὸν Ὄσιριν ὡς ἱκανῶς παρασκευα- σαmicroένου τοῦ Ὥρου λέγεται δ ὅτι πολλῶν microετατιθεmicroένων ἀεὶ πρὸς τὸν Ὧρον καὶ ἡ παλλακὴ τοῦ Τυφῶνος ἀφίκετο Θούηρις ὄφις δέ τις ἐπιδιώκων αὐτὴν ὑπὸ τῶν περὶ τὸν Ὧρον κατεκόπη καὶ νῦν διὰ τοῦτο σχοινίον τι προ- [358D] βάλλοντες εἰς microέσον κατακόπτουσι τὴν microὲν οὖν microάχην ἐπὶ

9

πολλὰς ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ κρατῆσαι τὸν Ὧρον τὸν Τυφῶνα δὲ τὴν Ἶσιν δεδεmicroένον παραλαβοῦσαν οὐκ ἀνελεῖν ἀλλὰ καὶ λῦσαι καὶ microεθεῖναι τὸν δ Ὧρον οὐ microετρίως ἐνεγκεῖν ἀλλ ἐπιβαλόντα τῇ microητρὶ τὰς χεῖρας ἀποσπάσαι τῆς κεφαλῆς τὸ βασίλειον Ἑρmicroῆν δὲ περιθεῖναι βούκρανον αὐτῇ κράνος τοῦ δὲ Τυφῶνος δίκην τῷ Ὥρῳ νοθείας λαχόντος βοηθήσαντος [δὲ] τοῦ Ἑρmicroοῦ [καὶ] τὸν Ὧρον ὑπὸ τῶν θεῶν γνήσιον κριθῆναι τὸν δὲ Τυφῶνα δυσὶν ἄλλαις microάχαις καταπολεmicroηθῆναι τὴν δ Ἶσιν ἐξ Ὀσίριδος microετὰ τὴν τελευτὴν συγγενοmicroένου τεκεῖν ἠλιτόmicroηνον καὶ ἀσθενῆ [358E] τοῖς κάτωθεν γυίοις τὸν Ἁρποκράτην Ταῦτα σχεδόν ἐστι τοῦ microύθου τὰ κεφάλαια τῶν δυσφηmicroοτάτων ἐξαιρεθέντων οἷόν ἐστι τὸ περὶ τὸν Ὥρου διαmicroελισmicroὸν καὶ τὸν Ἴσιδος ἀποκεφαλισmicroόν ὅτι microὲν οὖν εἰ ταῦτα περὶ τῆς microακαρίας καὶ ἀφθάρτου φύσεως καθ ἣν microάλιστα νοεῖται τὸ θεῖον ὡς ἀληθῶς πραχθέντα καὶ συmicroπεσόντα δοξάζουσι καὶ λέγουσιν lsquoἀποπτύσαι δεῖ καὶ καθήρασθαιrsquo τὸ lsquoστόmicroαrsquo κατ Αἰσχύλον (fr 354) οὐδὲν δεῖ λέγειν πρὸς σέ καὶ γὰρ αὐτὴ δυσκολαίνεις τοῖς οὕτω παρανόmicroους καὶ βαρβάρους δόξας περὶ θεῶν ἔχουσιν ὅτι δ οὐκ ἔοικε ταῦτα κοmicroιδῇ microυθεύmicroασιν ἀραιοῖς καὶ [358F] διακένοις πλάσmicroασιν οἷα ποιηταὶ καὶ λογογράφοι καθάπερ οἱ ἀράχναι γεννῶντες ἀφ ἑαυτῶν [ἀπ]ἀρχὰς ἀνυποθέτους ὑφαίνουσι καὶ ἀποτείνουσιν ἀλλ ἔχει τινὰς ἀπορίας καὶ παθῶν διηγήσεις ltγινώσκειςgt αὐτή καὶ καθάπερ οἱ microαθηmicroατικοὶ τὴν ἶριν ἔmicroφασιν εἶναι τοῦ ἡλίου λέγουσι ποικιλλοmicroένην τῇ πρὸς τὸ νέφος ἀναχωρήσει τῆς ὄψεως | [359A] οὕτως ὁ microῦθος ἐνταῦθα λόγου τινὸς ἔmicroφασίς ἐστιν ἀνα- κλῶντος ἐπ ἄλλα τὴν διάνοιαν ὡς ὑποδηλοῦσιν αἵ τε θυσίαι τὸ πένθιmicroον ἔχουσαι καὶ σκυθρωπὸν ἐmicroφαινόmicroενον αἵ τε τῶν ναῶν διαθέσεις πῆ microὲν ἀνειmicroένων εἰς πτερὰ καὶ δρόmicroους ὑπαιθρίους καὶ καθαρούς πῆ δὲ κρυπτὰ καὶ σκότια κατὰ γῆς ἐχόντων στολιστήρια θηκαίοις ἐοικότα καὶ σηκοῖς οὐχ ἥκιστα δ ἡ τῶν Ὀσιρείων δόξα πολλαχοῦ κεῖσθαι λεγοmicroένου τοῦ σώmicroατος τήν τε γὰρ ∆ιοχίτην ὀνοmicroάζεσθαι πολίχνην λέγουσιν ὡς microόνην τὸν ἀληθινὸν ἔχουσαν ἔν τ Ἀβύδῳ τοὺς εὐδαίmicroονας τῶν Αἰγυπτίων καὶ [359B] δυνατοὺς microάλιστα θάπτεσθαι φιλοτιmicroουmicroένους ὁmicroοτάφους εἶναι τοῦ σώmicroατος Ὀσίριδος ἐν δὲ Μέmicroφει τρέφεσθαι τὸν Ἆπιν εἴδωλον ὄντα τῆς ἐκείνου ψυχῆς ὅπου καὶ τὸ σῶmicroα κεῖσθαι καὶ τὴν microὲν πόλιν οἱ microὲν ὅρmicroον ἀγαθῶν ἑρmicroηνεύου- σιν οἱ δ ἰδίως τάφον Ὀσίριδος τὴν δὲ πρὸς Φιλαῖς dagger νιστιτά- νην ἄλλως microὲν ἄβατον ἅπασι καὶ ἀπροσπέλαστον εἶναι καὶ microηδ ὄρνιθας ἐπ αὐτὴν καταίρειν microηδ ἰχθῦς προσπελάζειν ἑνὶ δὲ καιρῷ τοὺς ἱερεῖς διαβαίνοντας ἐναγίζειν καὶ κατα- στέφειν τὸ σῆmicroα microηδίθης φυτῷ περισκιαζόmicroενον ὑπερ- αίροντι πάσης ἐλαίας microέγεθος Εὔδοξος δὲ (fr 60) πολλῶν τάφων ἐν Αἰγύπτῳ λεγοmicroένων ἐν Βουσίριδι τὸ [359C] σῶmicroα κεῖσθαι καὶ γὰρ πατρίδα ταύτην γεγονέναι τοῦ Ὀσίριδος οὐκέτι microέντοι λόγου δεῖσθαι τὴν Ταφόσιριν αὐτὸ γὰρ φράζειν τοὔνοmicroα ταφὴν Ὀσίριδος ἐῶ δὲ τοmicroὴν

10

ξύλου καὶ σχίσιν λίνου καὶ χοὰς χεοmicroένας διὰ τὸ πολλὰ τῶν microυστικῶν ἀναmicroεmicroῖχθαι τούτοις οὐ microόνον δὲ τούτων οἱ ἱερεῖς λέγουσιν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν ὅσοι microὴ ἀγέννητοι microηδ ἄφθαρτοι τὰ microὲν σώmicroατα παρ αὐτοῖς κεῖσθαι καmicroόντα καὶ θεραπεύεσθαι τὰς δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάmicroπειν ἄστρα καὶ καλεῖσθαι κύνα microὲν τὴν Ἴσιδος ὑφ Ἑλλήνων ὑπ Αἰγυπτίων δὲ Σῶθιν Ὠρίωνα δὲ τὴν [359D] Ὥρου τὴν δὲ Τυφῶνος ἄρκτον εἰς δὲ τὰς ταφὰς τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων τοὺς microὲν ἄλλους συντεταγmicroένα τελεῖν microόνους δὲ microὴ διδόναι τοὺς Θηβαΐδα κατοικοῦντας ὡς θνητὸν θεὸν οὐδένα νοmicroίζοντας ἀλλ ὃν καλοῦσιν αὐτοὶ Κνήφ ἀγέννητον ὄντα καὶ ἀθάνατον Πολλῶν δὲ τοιούτων λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων οἱ microὲν οἰόmicroενοι βασιλέων ταῦτα καὶ τυράννων δι ἀρετὴν ὑπερφέρουσαν ἢ δύναmicroιν ἢ ἀξίωmicroα δόξαν θεότητος ἐπι- γραψαmicroένων εἶτα χρησαmicroένων τύχαις ἔργα καὶ πάθη δεινὰ καὶ microεγάλα διαmicroνηmicroονεύεσθαι ῥᾴστῃ microὲν ἀποδράσει τοῦ λόγου χρῶνται καὶ τὸ δύσφηmicroον οὐ φαύλως ἀπὸ τῶν θεῶν [359E] ἐπ ἀνθρώπους microεταφέρουσι καὶ ταύτας ἔχουσιν ἀπὸ τῶν ἱστορουmicroένων βοηθείας ἱστοροῦσι γὰρ Αἰγύπτιοι τὸν microὲν [359E3] Ἑρmicroῆν τῷ σώmicroατι γενέσθαι γαλιάγκωνα τὸν δὲ Τυφῶνα τῇ χρόᾳ πυρρόν λευκὸν δὲ τὸν Ὧρον καὶ microελάγχρουν τὸν Ὄσιριν ὡς τῇ φύσει γεγονότας ἀνθρώπους ἔτι δὲ καὶ στρατηγὸν ὀνοmicroάζουσιν Ὄσιριν καὶ κυβερνήτην Κάνωβον οὗ φασιν ἐπώνυmicroον γεγονέναι τὸν ἀστέρα καὶ τὸ πλοῖον ὃ καλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ τῆς Ὀσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιmicroῇ κατηστερισmicroένον οὐ microακρὰν φέρεσθαι τοῦ Ὠρίωνος καὶ τοῦ Κυνός ὧν τὸν microὲν Ὥρου τὸν δ Ἴσιδος ἱερὸν [Αἰγύπτιοι] νοmicroίζουσιν ὀκνῶ δέ microὴ τοῦτ ᾖ τὰ [359F] ἀκίνητα κινεῖν καὶ lsquoπολεmicroεῖν οὐ τῷ πολλῷ χρόνῳrsquo (κατὰ Σιmicroωνίδην [fr 193]) microόνον lsquoπολλοῖς δ ἀνθρώπων ἔθνεσιrsquo καὶ γένεσι κατόχοις ὑπὸ τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τούτους ὁσιό- τητος οὐδὲν ἀπολείποντας ἐξ οὐρανοῦ microεταφέρειν ἐπὶ γῆν ὀνόmicroατα τηλικαῦτα καὶ τιmicroὴν καὶ πίστιν ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ἐκ πρώτης γενέσεως ἐνδεδυκυῖαν ἐξιστάναι καὶ ἀναλύειν | [360A] microεγάλας microὲν τῷ ἀθέῳ Λέοντι κλισιάδας ἀνοίγοντας [καὶ] ἐξ- ανθρωπίζοντι τὰ θεῖα λαmicroπρὰν δὲ τοῖς Εὐηmicroέρου τοῦ Μεσ- σηνίου (FGrHist 63 T 4e) φενακισmicroοῖς παρρησίαν διδόντας ὃς αὐτὸς ἀντίγραφα συνθεὶς ἀπίστου καὶ ἀνυπάρκτου microυθολογίας πᾶσαν ἀθεότητα κατασκεδάννυσι τῆς οἰκου- microένης τοὺς νοmicroιζοmicroένους θεοὺς πάντας ὁmicroαλῶς διαγράφων εἰς ὀνόmicroατα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων καὶ βασιλέων ὡς δὴ πάλαι γεγονότων ἐν δὲ Πάγχοντι γράmicromicroασι χρυσοῖς ἀναγεγραmicromicroένων οἷς οὔτε βάρβαρος οὐδεὶς οὔθ Ἕλλην ἀλλὰ microόνος Εὐήmicroερος ὡς ἔοικε πλεύσας εἰς τοὺς microηδα- [360B] microόθι γῆς γεγονότας microηδ ὄντας Παγχώους καὶ Τριφύλλους ἐντετύχηκε καίτοι microεγάλαι microὲν ὑmicroνοῦνται πράξεις ἐν Ἀσσυρίοις Σεmicroιράmicroιος microεγάλαι δὲ Σεσώστριος ἐν Αἰγύπτῳ Φρύγες δὲ microέχρι νῦν τὰ λαmicroπρὰ καὶ θαυmicroαστὰ τῶν ἔργων Μανικὰ καλοῦσι διὰ τὸ Μάνην τινὰ τῶν πάλαι βασιλέων ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ δυνατὸν γενέσθαι παρ αὐτοῖς

11

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

δέ φασι καὶ τὸν Ἀρούηριν οὕτω γεγονέναι καὶ καλεῖσθαι πρεσβύτερον Ὧρον ὑπ Αἰγυπτίων Ἀπόλλωνα δ ὑφ Ἑλλήνων Βασιλεύοντα δ Ὄσιριν Αἰγυπτίους microὲν εὐθὺς ἀπόρου βίου καὶ θηριώδους ἀπαλλάξαι καρπούς τε δείξαντα καὶ νόmicroους θέmicroενον αὐτοῖς καὶ θεοὺς διδάξαντα τιmicroᾶν ὕστερον [356B] δὲ γῆν πᾶσαν ἡmicroερούmicroενον ἐπελθεῖν ἐλάχιστα microὲν ὅπλων δεηθέντα πειθοῖ δὲ τοὺς πλείστους καὶ λόγῳ microετ ᾠδῆς πάσης καὶ microουσικῆς θελγοmicroένους προσαγόmicroενον ὅθεν Ἕλλησι δόξαι ∆ιονύσῳ τὸν αὐτὸν εἶναι Τυφῶνα δ ἀπόντος microὲν οὐθὲν νεωτερίζειν διὰ τὸ τὴν Ἶσιν εὖ microάλα φυλάτ- τεσθαι καὶ προσέχειν ἐγκρατῶς ἔχουσαν ἐπανελθόντι δὲ δόλον microηχανᾶσθαι συνωmicroότας ἄνδρας ἑβδοmicroήκοντα καὶ δύο πεποιηmicroένον καὶ συνεργὸν ἔχοντα βασίλισσαν ἐξ Αἰθιοπίας παροῦσαν ἣν ὀνοmicroάζουσιν Ἀσώ τοῦ δ Ὀσί- ριδος ἐκmicroετρησάmicroενον λάθρα τὸ σῶmicroα καὶ κατασκευά- σαντα πρὸς τὸ microέγεθος λάρνακα καλὴν καὶ κεκοσmicroηmicroένην [356C] περιττῶς εἰσενεγκεῖν εἰς τὸ συmicroπόσιον ἡσθέντων δὲ τῇ ὄψει καὶ θαυmicroασάντων ὑποσχέσθαι τὸν Τυφῶνα microετὰ παιδιᾶς ὃς ἂν ἐγκατακλιθεὶς ἐξισωθῇ διδόναι δῶρον αὐτῷ τὴν λάρνακα πειρωmicroένων δὲ πάντων καθ ἕκαστον ὡς οὐδεὶς ἐνήρmicroοττεν ἐmicroβάντα τὸν Ὄσιριν κατακλιθῆναι τοὺς δὲ συνωmicroότας ἐπιδραmicroόντας ἐπιρράξαι τὸ πῶmicroα καὶ τὰ microὲν γόmicroφοις καταλαβόντας ἔξωθεν τῶν δὲ θερmicroὸν microόλιβδον καταχεαmicroένους ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν ἐξενεγκεῖν καὶ microεθεῖναι διὰ τοῦ Τανιτικοῦ στόmicroατος εἰς τὴν θάλασσαν ὃ διὰ τοῦτο microισητὸν ἔτι νῦν καὶ κατάπτυστον νοmicroίζειν Αἰγυπτίους ταῦτα δὲ πραχθῆναι λέγουσιν ἑβδόmicroῃ ἐπὶ [356D] δέκα microηνὸς Ἀθύρ ἐν ᾧ τὸν σκορπίον ὁ ἥλιος διέξεισιν ὄγδοον ἔτος καὶ εἰκοστὸν ἐκεῖνο βασιλεύοντος Ὀσίριδος ἔνιοι δὲ βεβιωκέναι φασὶν αὐτόν οὐ βεβασιλευκέναι χρόνον τοσοῦτον Πρώτων δὲ τῶν τὸν περὶ Χέmicromicroιν οἰκούντων τόπον Πανῶν καὶ Σατύρων τὸ πάθος αἰσθοmicroένων καὶ λόγον ἐmicroβαλόντων περὶ τοῦ γεγονότος τὰς microὲν αἰφνιδίους τῶν ὄχλων ταραχὰς καὶ πτοήσεις ἔτι νῦν διὰ τοῦτο πανικὰς προσαγορεύεσθαι τὴν δ Ἶσιν αἰσθοmicroένην κείρασθαι microὲν ἐνταῦθα τῶν πλοκάmicroων ἕνα καὶ πένθιmicroον στολὴν ἀναλα- βεῖν ὅπου τῇ πόλει microέχρι νῦν ὄνοmicroα Κοπτώ ἕτεροι δὲ τοὔνοmicroα σηmicroαίνειν οἴονται στέρησιν τὸ γὰρ ἀποστερεῖν [356E] lsquoκόπτεινrsquo λέγουσι πλανωmicroένην δὲ πάντῃ καὶ ἀποροῦσαν οὐδένα παρελθεῖν ἀπροσαύδητον ἀλλὰ καὶ παιδαρίοις συντυχοῦσαν ἐρωτᾶν περὶ τῆς λάρνακος τὰ δὲ τυχεῖν ἑωρακότα καὶ φράσαι τὸ στόmicroα δι οὗ τὸ ἀγγεῖον οἱ φίλοι τοῦ Τυφῶνος εἰς τὴν θάλασσαν ἔωσαν ἐκ τούτου τὰ παιδάρια microαντικὴν δύναmicroιν ἔχειν οἴεσθαι τοὺς Αἰγυπ- τίους καὶ microάλιστα ταῖς τούτων ὀττεύεσθαι κληδόσι παι- ζόντων ἐν ἱεροῖς καὶ φθεγγοmicroένων ὅ τι ἂν τύχωσιν αἰσθοmicroένην δὲ τῇ ἀδελφῇ [ἐρῶντα] συγγεγονέναι δι ἄγνοιαν ὡς ἑαυτῇ τὸν Ὄσιριν καὶ τεκmicroήριον ἰδοῦσαν τὸν microελιλώτινον στέφανον ὃν ἐκεῖνος παρὰ τῇ Νέφθυι κατέ-

7

[356F] λιπε τὸ παιδίον ζητεῖν (ἐκθεῖναι γὰρ εὐθὺς τεκοῦσαν διὰ φόβον τοῦ Τυφῶνος) εὑρεθὲν ltδὲgt χαλεπῶς καὶ microόγις κυνῶν ἐπαγόντων τὴν Ἶσιν ἐκτραφῆναι καὶ γενέσθαι φύλακα καὶ ὀπαδὸν αὐτῆς Ἄνουβιν προσαγορευθέντα καὶ λεγόmicroενον τοὺς θεοὺς φρουρεῖν ὥσπερ οἱ κύνες τοὺς ἀνθρώπους [357A] Ἐκ δὲ τούτου πυθέσθαι περὶ τῆς λάρνακος | ὡς πρὸς τὴν Βύβλου χώραν ὑπὸ τῆς θαλάσσης ἐκκυmicroανθεῖσαν αὐτὴν ἐρείκῃ τινὶ microαλθακῶς ὁ κλύδων προσέmicroιξεν ἡ δ ἐρείκη κάλλιστον ἔρνος ὀλίγῳ χρόνῳ καὶ microέγιστον ἀναδρα- microοῦσα περιέπτυξε καὶ περιέφυ καὶ ἀπέκρυψεν ἐντὸς ἑαυτῆς θαυmicroάσας δ ὁ βασιλεὺς τοῦ φυτοῦ τὸ microέγεθος καὶ περιτεmicroὼν τὸν περιέχοντα τὴν σορὸν οὐχ ὁρωmicroένην κορmicroὸν ἔρεισmicroα τῇ στέγῃ ὑπέστησε ταῦτά τε πνεύmicroατί φασι δαιmicroονίῳ φήmicroης πυθοmicroένην τὴν Ἶσιν εἰς Βύβλον ἀφικέσθαι καὶ καθίσασαν ἐπὶ κρήνης ταπεινὴν καὶ δεδακρυmicroένην ἄλλῳ microὲν microηδενὶ προσδιαλέγεσθαι τῆς δὲ βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἀσπάζεσθαι καὶ φιλοφρονεῖσθαι τήν τε κόmicroην παραπλέκουσαν αὐτῶν καὶ τῷ χρωτὶ θαυmicroαστὴν εὐωδίαν [357B] ἐπιπνέουσαν ἀφ ἑαυτῆς ἰδούσης δὲ τῆς βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἵmicroερον ἐmicroπεσεῖν τῆς ξένης τῶν τε τριχῶν τοῦ τε χρωτὸς ἀmicroβροσίαν πνέοντος οὕτω δὲ microεταπεmicroφθεῖ- σαν καὶ γενοmicroένην συνήθη ποιήσασθαι τοῦ παιδίου [τὴν] τίτθην ὄνοmicroα δὲ τῷ microὲν βασιλεῖ Μάλκανδρον εἶναί φασιν αὐτῇ δ οἱ microὲν Ἀστάρτην οἱ δὲ Σάωσιν οἱ δὲ Νεmicroανοῦν ὅπερ ἂν Ἕλληνες Ἀθηναΐδα προσείποιεν τρέφειν δὲ τὴν [357C] Ἶσιν ἀντὶ microαστοῦ τὸν δάκτυλον εἰς τὸ στόmicroα τοῦ παιδίου διδοῦσαν νύκτωρ δὲ περικαίειν τὰ θνητὰ τοῦ σώmicroατος αὐτὴν δὲ γενοmicroένην χελιδόνα τῇ κίονι περιπέτεσθαι καὶ θρη- νεῖν ἄχρι οὗ τὴν βασίλισσαν παραφυλάξασαν καὶ ἐγκρα- γοῦσαν ὡς εἶδε περικαιόmicroενον τὸ βρέφος ἀφελέσθαι τὴν ἀθανασίαν αὐτοῦ τὴν δὲ θεὰν φανερὰν γενοmicroένην αἰτή- σασθαι τὴν κίονα τῆς στέγης ὑφελοῦσαν δὲ ῥᾷστα περι- κόψαι τὴν ἐρείκην εἶτα ταύτην microὲν ὀθόνῃ περικαλύψασαν καὶ microύρον καταχεαmicroένην ἐγχειρίσαι τοῖς βασιλεῦσι καὶ νῦν ἔτι σέβεσθαι Βυβλίους τὸ ξύλον ἐν ἱερῷ κείmicroενον Ἴσιδος τῇ δὲ σορῷ περιπεσεῖν καὶ κωκῦσαι τηλικοῦτον ὥστε [357D] τῶν παίδων τοῦ βασιλέως τὸν νεώτερον ἐκθανεῖν τὸν δὲ πρεσβύτερον microεθ ἑαυτῆς ἔχουσαν καὶ τὴν σορὸν εἰς πλοῖον ἐνθεmicroένην ἀναχθῆναι τοῦ δὲ Φαίδρου ποταmicroοῦ πνεῦmicroα τραχύτερον ἐκθρέψαντος ὑπὸ τὴν ἕω θυmicroωθεῖσαν ἀναξηρᾶναι τὸ ῥεῖθρον Ὅπου δὲ πρῶτον ἐρηmicroίας ἔτυχεν αὐτὴν καθ ἑαυ- τὴν γενοmicroένην ἀνοῖξαι τὴν λάρνακα καὶ τῷ προσώπῳ τὸ πρόσωπον ἐπιθεῖσαν ἀσπάσασθαι καὶ δακρύειν τοῦ δὲ παιδίου σιωπῇ προσελθόντος ἐκ τῶν ὄπισθεν καὶ [357D10] καταmicroανθάνοντος αἰσθοmicroένην microεταστραφῆναι καὶ δει- νὸν ὑπ ὀργῆς ἐmicroβλέψαι τὸ δὲ παιδίον οὐκ ἀνασχέ- [357E] σθαι τὸ τάρβος ἀλλ ἀποθανεῖν οἱ δέ φασιν οὐχ οὕτως ἀλλ ὡς εἴρηται τρόπον ἐκπεσεῖν εἰς τὴν θάλασσαν ἔχειν δὲ τιmicroὰς διὰ τὴν θεόν ὃν γὰρ ᾄδουσιν

8

Αἰγύπτιοι παρὰ τὰ συmicroπόσια Μανερῶτα τοῦτον εἶναι τινὲς δὲ τὸν microὲν παῖδα καλεῖσθαι Παλαιστινὸν ἢ Πηλού- σιον καὶ τὴν πόλιν ἐπώνυmicroον ἀπ αὐτοῦ γενέσθαι κτισθεῖ- σαν ὑπὸ τῆς θεοῦ τὸν δ ᾀδόmicroενον Μανερῶτα πρῶτον εὑρεῖν microουσικὴν ἱστοροῦσιν ἔνιοι δέ φασιν ὄνοmicroα microὲν οὐδενὸς εἶναι διάλεκτον δὲ πίνουσιν ἀνθρώποις καὶ θαλειάζουσι πρέπουσαν lsquoαἴσιmicroα τὰ τοιαῦτα παρείηrsquo τοῦτο γὰρ τῷ Μανερῶτι φραζόmicroενον ἀναφωνεῖν ἑκάστοτε [357F] τοὺς Αἰγυπτίους ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ τὸ δεικνύmicroενον αὐτοῖς εἴδωλον ἀνθρώπου τεθνηκότος ἐν κιβωτίῳ περιφερόmicroενον οὐκ ἔστιν ὑπόmicroνηmicroα τοῦ περὶ Ὀσίριδος πάθους ᾗ τινες ὑπολαmicroβάνουσιν ἀλλ οἰνωmicroένους παρακαλοῦντες αὑ- τοὺς χρῆσθαι τοῖς παροῦσι καὶ ἀπολαύειν ὡς πάντας αὐτίκα microάλα τοιούτους ἐσοmicroένους ἄχαριν ἐπίκωmicroον ἐπεισάγουσι Τῆς δ Ἴσιδος πρὸς τὸν υἱὸν Ὧρον ἐν Βούτῳ τρεφό- microενον πορευθείσης τὸ δ ἀγγεῖον ἐκποδὼν ἀποθεmicroένης Τυφῶνα κυνηγετοῦντα νύκτωρ πρὸς τὴν σελήνην ἐντυχεῖν [358A] αὐτῷ | καὶ τὸ σῶmicroα γνωρίσαντα διελεῖν εἰς τεσσαρεσ- καίδεκα microέρη καὶ διαρρῖψαι τὴν δ Ἶσιν πυθοmicroένην ἀναζητεῖν ἐν βάριδι παπυρίνῃ τὰ [δ] ἕλη διεκπλέουσαν ὅθεν οὐκ ἀδικεῖσθαι τοὺς ἐν παπυρίνοις σκάφεσι πλέοντας ὑπὸ τῶν κροκοδείλων ἢ φοβουmicroένων ἢ σεβοmicroένων διὰ τὴν θεόν ἐκ τούτου δὲ καὶ πολλοὺς τάφους Ὀσίριδος ἐν Αἰγύπτῳ λέγεσθαι διὰ τὸ προστυγχάνουσαν ἑκάστῳ microέρει ταφὰς ποιεῖν οἱ δ οὔ φασιν ἀλλ εἴδωλα ποιου- microένην διδόναι καθ ἑκάστην πόλιν ὡς τὸ σῶmicroα διδοῦσαν ὅπως παρὰ πλείοσιν ἔχῃ τιmicroὰς καί ἂν ὁ Τυφὼν ἐπικρατήσῃ [358B] τοῦ Ὥρου τὸν ἀληθινὸν τάφον ζητῶν πολλῶν λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων ἀπαγορεύσῃ microόνον δὲ τῶν microερῶν τοῦ Ὀσίριδος τὴν Ἶσιν οὐχ εὑρεῖν τὸ αἰδοῖον εὐθὺς γὰρ εἰς τὸν ποταmicroὸν ῥιφῆναι καὶ γεύσασθαι τόν τε λεπιδωτὸν αὐτοῦ καὶ τὸν φάγρον καὶ τὸν ὀξύρυγχον [ὡς] οὓς microάλιστα τῶν ἰχθύων ἀφοσιοῦσθαι τὴν δ Ἶσιν ἀντ ἐκείνου microίmicroηmicroα ποιησαmicroένην καθιερῶσαι τὸν φαλλόν ᾧ καὶ νῦν ἑορτάζειν τοὺς Αἰγυπτίους Ἔπειτα τῷ Ὥρῳ τὸν Ὄσιριν ἐξ Ἅιδου παραγενό- microενον διαπονεῖν ἐπὶ τὴν microάχην καὶ ἀσκεῖν εἶτα διερωτῆ- σαι τί κάλλιστον ἡγεῖται τοῦ δὲ φήσαντος lsquoτὸ πατρὶ καὶ microητρὶ τιmicroωρεῖν κακῶς παθοῦσιrsquo δεύτερον ἐρέσθαι τί χρησιmicroώτατον οἴεται ζῷον εἰς microάχην ἐξιοῦσι τοῦ δ [358C] Ὥρου lsquoἵππονrsquo εἰπόντος ἐπιθαυmicroάσαι καὶ διαπορῆσαι πῶς οὐ λέοντα microᾶλλον ἀλλ ἵππον εἰπεῖν οὖν τὸν Ὧρον ὡς λέων microὲν ὠφέλιmicroον ἐπιδεοmicroένῳ βοηθείας ἵππος δὲ φεύγοντα διασπάσαι καὶ καταναλῶσαι τὸν πολέmicroιον ἀκούσαντ οὖν ἡσθῆναι τὸν Ὄσιριν ὡς ἱκανῶς παρασκευα- σαmicroένου τοῦ Ὥρου λέγεται δ ὅτι πολλῶν microετατιθεmicroένων ἀεὶ πρὸς τὸν Ὧρον καὶ ἡ παλλακὴ τοῦ Τυφῶνος ἀφίκετο Θούηρις ὄφις δέ τις ἐπιδιώκων αὐτὴν ὑπὸ τῶν περὶ τὸν Ὧρον κατεκόπη καὶ νῦν διὰ τοῦτο σχοινίον τι προ- [358D] βάλλοντες εἰς microέσον κατακόπτουσι τὴν microὲν οὖν microάχην ἐπὶ

9

πολλὰς ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ κρατῆσαι τὸν Ὧρον τὸν Τυφῶνα δὲ τὴν Ἶσιν δεδεmicroένον παραλαβοῦσαν οὐκ ἀνελεῖν ἀλλὰ καὶ λῦσαι καὶ microεθεῖναι τὸν δ Ὧρον οὐ microετρίως ἐνεγκεῖν ἀλλ ἐπιβαλόντα τῇ microητρὶ τὰς χεῖρας ἀποσπάσαι τῆς κεφαλῆς τὸ βασίλειον Ἑρmicroῆν δὲ περιθεῖναι βούκρανον αὐτῇ κράνος τοῦ δὲ Τυφῶνος δίκην τῷ Ὥρῳ νοθείας λαχόντος βοηθήσαντος [δὲ] τοῦ Ἑρmicroοῦ [καὶ] τὸν Ὧρον ὑπὸ τῶν θεῶν γνήσιον κριθῆναι τὸν δὲ Τυφῶνα δυσὶν ἄλλαις microάχαις καταπολεmicroηθῆναι τὴν δ Ἶσιν ἐξ Ὀσίριδος microετὰ τὴν τελευτὴν συγγενοmicroένου τεκεῖν ἠλιτόmicroηνον καὶ ἀσθενῆ [358E] τοῖς κάτωθεν γυίοις τὸν Ἁρποκράτην Ταῦτα σχεδόν ἐστι τοῦ microύθου τὰ κεφάλαια τῶν δυσφηmicroοτάτων ἐξαιρεθέντων οἷόν ἐστι τὸ περὶ τὸν Ὥρου διαmicroελισmicroὸν καὶ τὸν Ἴσιδος ἀποκεφαλισmicroόν ὅτι microὲν οὖν εἰ ταῦτα περὶ τῆς microακαρίας καὶ ἀφθάρτου φύσεως καθ ἣν microάλιστα νοεῖται τὸ θεῖον ὡς ἀληθῶς πραχθέντα καὶ συmicroπεσόντα δοξάζουσι καὶ λέγουσιν lsquoἀποπτύσαι δεῖ καὶ καθήρασθαιrsquo τὸ lsquoστόmicroαrsquo κατ Αἰσχύλον (fr 354) οὐδὲν δεῖ λέγειν πρὸς σέ καὶ γὰρ αὐτὴ δυσκολαίνεις τοῖς οὕτω παρανόmicroους καὶ βαρβάρους δόξας περὶ θεῶν ἔχουσιν ὅτι δ οὐκ ἔοικε ταῦτα κοmicroιδῇ microυθεύmicroασιν ἀραιοῖς καὶ [358F] διακένοις πλάσmicroασιν οἷα ποιηταὶ καὶ λογογράφοι καθάπερ οἱ ἀράχναι γεννῶντες ἀφ ἑαυτῶν [ἀπ]ἀρχὰς ἀνυποθέτους ὑφαίνουσι καὶ ἀποτείνουσιν ἀλλ ἔχει τινὰς ἀπορίας καὶ παθῶν διηγήσεις ltγινώσκειςgt αὐτή καὶ καθάπερ οἱ microαθηmicroατικοὶ τὴν ἶριν ἔmicroφασιν εἶναι τοῦ ἡλίου λέγουσι ποικιλλοmicroένην τῇ πρὸς τὸ νέφος ἀναχωρήσει τῆς ὄψεως | [359A] οὕτως ὁ microῦθος ἐνταῦθα λόγου τινὸς ἔmicroφασίς ἐστιν ἀνα- κλῶντος ἐπ ἄλλα τὴν διάνοιαν ὡς ὑποδηλοῦσιν αἵ τε θυσίαι τὸ πένθιmicroον ἔχουσαι καὶ σκυθρωπὸν ἐmicroφαινόmicroενον αἵ τε τῶν ναῶν διαθέσεις πῆ microὲν ἀνειmicroένων εἰς πτερὰ καὶ δρόmicroους ὑπαιθρίους καὶ καθαρούς πῆ δὲ κρυπτὰ καὶ σκότια κατὰ γῆς ἐχόντων στολιστήρια θηκαίοις ἐοικότα καὶ σηκοῖς οὐχ ἥκιστα δ ἡ τῶν Ὀσιρείων δόξα πολλαχοῦ κεῖσθαι λεγοmicroένου τοῦ σώmicroατος τήν τε γὰρ ∆ιοχίτην ὀνοmicroάζεσθαι πολίχνην λέγουσιν ὡς microόνην τὸν ἀληθινὸν ἔχουσαν ἔν τ Ἀβύδῳ τοὺς εὐδαίmicroονας τῶν Αἰγυπτίων καὶ [359B] δυνατοὺς microάλιστα θάπτεσθαι φιλοτιmicroουmicroένους ὁmicroοτάφους εἶναι τοῦ σώmicroατος Ὀσίριδος ἐν δὲ Μέmicroφει τρέφεσθαι τὸν Ἆπιν εἴδωλον ὄντα τῆς ἐκείνου ψυχῆς ὅπου καὶ τὸ σῶmicroα κεῖσθαι καὶ τὴν microὲν πόλιν οἱ microὲν ὅρmicroον ἀγαθῶν ἑρmicroηνεύου- σιν οἱ δ ἰδίως τάφον Ὀσίριδος τὴν δὲ πρὸς Φιλαῖς dagger νιστιτά- νην ἄλλως microὲν ἄβατον ἅπασι καὶ ἀπροσπέλαστον εἶναι καὶ microηδ ὄρνιθας ἐπ αὐτὴν καταίρειν microηδ ἰχθῦς προσπελάζειν ἑνὶ δὲ καιρῷ τοὺς ἱερεῖς διαβαίνοντας ἐναγίζειν καὶ κατα- στέφειν τὸ σῆmicroα microηδίθης φυτῷ περισκιαζόmicroενον ὑπερ- αίροντι πάσης ἐλαίας microέγεθος Εὔδοξος δὲ (fr 60) πολλῶν τάφων ἐν Αἰγύπτῳ λεγοmicroένων ἐν Βουσίριδι τὸ [359C] σῶmicroα κεῖσθαι καὶ γὰρ πατρίδα ταύτην γεγονέναι τοῦ Ὀσίριδος οὐκέτι microέντοι λόγου δεῖσθαι τὴν Ταφόσιριν αὐτὸ γὰρ φράζειν τοὔνοmicroα ταφὴν Ὀσίριδος ἐῶ δὲ τοmicroὴν

10

ξύλου καὶ σχίσιν λίνου καὶ χοὰς χεοmicroένας διὰ τὸ πολλὰ τῶν microυστικῶν ἀναmicroεmicroῖχθαι τούτοις οὐ microόνον δὲ τούτων οἱ ἱερεῖς λέγουσιν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν ὅσοι microὴ ἀγέννητοι microηδ ἄφθαρτοι τὰ microὲν σώmicroατα παρ αὐτοῖς κεῖσθαι καmicroόντα καὶ θεραπεύεσθαι τὰς δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάmicroπειν ἄστρα καὶ καλεῖσθαι κύνα microὲν τὴν Ἴσιδος ὑφ Ἑλλήνων ὑπ Αἰγυπτίων δὲ Σῶθιν Ὠρίωνα δὲ τὴν [359D] Ὥρου τὴν δὲ Τυφῶνος ἄρκτον εἰς δὲ τὰς ταφὰς τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων τοὺς microὲν ἄλλους συντεταγmicroένα τελεῖν microόνους δὲ microὴ διδόναι τοὺς Θηβαΐδα κατοικοῦντας ὡς θνητὸν θεὸν οὐδένα νοmicroίζοντας ἀλλ ὃν καλοῦσιν αὐτοὶ Κνήφ ἀγέννητον ὄντα καὶ ἀθάνατον Πολλῶν δὲ τοιούτων λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων οἱ microὲν οἰόmicroενοι βασιλέων ταῦτα καὶ τυράννων δι ἀρετὴν ὑπερφέρουσαν ἢ δύναmicroιν ἢ ἀξίωmicroα δόξαν θεότητος ἐπι- γραψαmicroένων εἶτα χρησαmicroένων τύχαις ἔργα καὶ πάθη δεινὰ καὶ microεγάλα διαmicroνηmicroονεύεσθαι ῥᾴστῃ microὲν ἀποδράσει τοῦ λόγου χρῶνται καὶ τὸ δύσφηmicroον οὐ φαύλως ἀπὸ τῶν θεῶν [359E] ἐπ ἀνθρώπους microεταφέρουσι καὶ ταύτας ἔχουσιν ἀπὸ τῶν ἱστορουmicroένων βοηθείας ἱστοροῦσι γὰρ Αἰγύπτιοι τὸν microὲν [359E3] Ἑρmicroῆν τῷ σώmicroατι γενέσθαι γαλιάγκωνα τὸν δὲ Τυφῶνα τῇ χρόᾳ πυρρόν λευκὸν δὲ τὸν Ὧρον καὶ microελάγχρουν τὸν Ὄσιριν ὡς τῇ φύσει γεγονότας ἀνθρώπους ἔτι δὲ καὶ στρατηγὸν ὀνοmicroάζουσιν Ὄσιριν καὶ κυβερνήτην Κάνωβον οὗ φασιν ἐπώνυmicroον γεγονέναι τὸν ἀστέρα καὶ τὸ πλοῖον ὃ καλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ τῆς Ὀσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιmicroῇ κατηστερισmicroένον οὐ microακρὰν φέρεσθαι τοῦ Ὠρίωνος καὶ τοῦ Κυνός ὧν τὸν microὲν Ὥρου τὸν δ Ἴσιδος ἱερὸν [Αἰγύπτιοι] νοmicroίζουσιν ὀκνῶ δέ microὴ τοῦτ ᾖ τὰ [359F] ἀκίνητα κινεῖν καὶ lsquoπολεmicroεῖν οὐ τῷ πολλῷ χρόνῳrsquo (κατὰ Σιmicroωνίδην [fr 193]) microόνον lsquoπολλοῖς δ ἀνθρώπων ἔθνεσιrsquo καὶ γένεσι κατόχοις ὑπὸ τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τούτους ὁσιό- τητος οὐδὲν ἀπολείποντας ἐξ οὐρανοῦ microεταφέρειν ἐπὶ γῆν ὀνόmicroατα τηλικαῦτα καὶ τιmicroὴν καὶ πίστιν ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ἐκ πρώτης γενέσεως ἐνδεδυκυῖαν ἐξιστάναι καὶ ἀναλύειν | [360A] microεγάλας microὲν τῷ ἀθέῳ Λέοντι κλισιάδας ἀνοίγοντας [καὶ] ἐξ- ανθρωπίζοντι τὰ θεῖα λαmicroπρὰν δὲ τοῖς Εὐηmicroέρου τοῦ Μεσ- σηνίου (FGrHist 63 T 4e) φενακισmicroοῖς παρρησίαν διδόντας ὃς αὐτὸς ἀντίγραφα συνθεὶς ἀπίστου καὶ ἀνυπάρκτου microυθολογίας πᾶσαν ἀθεότητα κατασκεδάννυσι τῆς οἰκου- microένης τοὺς νοmicroιζοmicroένους θεοὺς πάντας ὁmicroαλῶς διαγράφων εἰς ὀνόmicroατα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων καὶ βασιλέων ὡς δὴ πάλαι γεγονότων ἐν δὲ Πάγχοντι γράmicromicroασι χρυσοῖς ἀναγεγραmicromicroένων οἷς οὔτε βάρβαρος οὐδεὶς οὔθ Ἕλλην ἀλλὰ microόνος Εὐήmicroερος ὡς ἔοικε πλεύσας εἰς τοὺς microηδα- [360B] microόθι γῆς γεγονότας microηδ ὄντας Παγχώους καὶ Τριφύλλους ἐντετύχηκε καίτοι microεγάλαι microὲν ὑmicroνοῦνται πράξεις ἐν Ἀσσυρίοις Σεmicroιράmicroιος microεγάλαι δὲ Σεσώστριος ἐν Αἰγύπτῳ Φρύγες δὲ microέχρι νῦν τὰ λαmicroπρὰ καὶ θαυmicroαστὰ τῶν ἔργων Μανικὰ καλοῦσι διὰ τὸ Μάνην τινὰ τῶν πάλαι βασιλέων ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ δυνατὸν γενέσθαι παρ αὐτοῖς

11

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

[356F] λιπε τὸ παιδίον ζητεῖν (ἐκθεῖναι γὰρ εὐθὺς τεκοῦσαν διὰ φόβον τοῦ Τυφῶνος) εὑρεθὲν ltδὲgt χαλεπῶς καὶ microόγις κυνῶν ἐπαγόντων τὴν Ἶσιν ἐκτραφῆναι καὶ γενέσθαι φύλακα καὶ ὀπαδὸν αὐτῆς Ἄνουβιν προσαγορευθέντα καὶ λεγόmicroενον τοὺς θεοὺς φρουρεῖν ὥσπερ οἱ κύνες τοὺς ἀνθρώπους [357A] Ἐκ δὲ τούτου πυθέσθαι περὶ τῆς λάρνακος | ὡς πρὸς τὴν Βύβλου χώραν ὑπὸ τῆς θαλάσσης ἐκκυmicroανθεῖσαν αὐτὴν ἐρείκῃ τινὶ microαλθακῶς ὁ κλύδων προσέmicroιξεν ἡ δ ἐρείκη κάλλιστον ἔρνος ὀλίγῳ χρόνῳ καὶ microέγιστον ἀναδρα- microοῦσα περιέπτυξε καὶ περιέφυ καὶ ἀπέκρυψεν ἐντὸς ἑαυτῆς θαυmicroάσας δ ὁ βασιλεὺς τοῦ φυτοῦ τὸ microέγεθος καὶ περιτεmicroὼν τὸν περιέχοντα τὴν σορὸν οὐχ ὁρωmicroένην κορmicroὸν ἔρεισmicroα τῇ στέγῃ ὑπέστησε ταῦτά τε πνεύmicroατί φασι δαιmicroονίῳ φήmicroης πυθοmicroένην τὴν Ἶσιν εἰς Βύβλον ἀφικέσθαι καὶ καθίσασαν ἐπὶ κρήνης ταπεινὴν καὶ δεδακρυmicroένην ἄλλῳ microὲν microηδενὶ προσδιαλέγεσθαι τῆς δὲ βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἀσπάζεσθαι καὶ φιλοφρονεῖσθαι τήν τε κόmicroην παραπλέκουσαν αὐτῶν καὶ τῷ χρωτὶ θαυmicroαστὴν εὐωδίαν [357B] ἐπιπνέουσαν ἀφ ἑαυτῆς ἰδούσης δὲ τῆς βασιλίδος τὰς θεραπαινίδας ἵmicroερον ἐmicroπεσεῖν τῆς ξένης τῶν τε τριχῶν τοῦ τε χρωτὸς ἀmicroβροσίαν πνέοντος οὕτω δὲ microεταπεmicroφθεῖ- σαν καὶ γενοmicroένην συνήθη ποιήσασθαι τοῦ παιδίου [τὴν] τίτθην ὄνοmicroα δὲ τῷ microὲν βασιλεῖ Μάλκανδρον εἶναί φασιν αὐτῇ δ οἱ microὲν Ἀστάρτην οἱ δὲ Σάωσιν οἱ δὲ Νεmicroανοῦν ὅπερ ἂν Ἕλληνες Ἀθηναΐδα προσείποιεν τρέφειν δὲ τὴν [357C] Ἶσιν ἀντὶ microαστοῦ τὸν δάκτυλον εἰς τὸ στόmicroα τοῦ παιδίου διδοῦσαν νύκτωρ δὲ περικαίειν τὰ θνητὰ τοῦ σώmicroατος αὐτὴν δὲ γενοmicroένην χελιδόνα τῇ κίονι περιπέτεσθαι καὶ θρη- νεῖν ἄχρι οὗ τὴν βασίλισσαν παραφυλάξασαν καὶ ἐγκρα- γοῦσαν ὡς εἶδε περικαιόmicroενον τὸ βρέφος ἀφελέσθαι τὴν ἀθανασίαν αὐτοῦ τὴν δὲ θεὰν φανερὰν γενοmicroένην αἰτή- σασθαι τὴν κίονα τῆς στέγης ὑφελοῦσαν δὲ ῥᾷστα περι- κόψαι τὴν ἐρείκην εἶτα ταύτην microὲν ὀθόνῃ περικαλύψασαν καὶ microύρον καταχεαmicroένην ἐγχειρίσαι τοῖς βασιλεῦσι καὶ νῦν ἔτι σέβεσθαι Βυβλίους τὸ ξύλον ἐν ἱερῷ κείmicroενον Ἴσιδος τῇ δὲ σορῷ περιπεσεῖν καὶ κωκῦσαι τηλικοῦτον ὥστε [357D] τῶν παίδων τοῦ βασιλέως τὸν νεώτερον ἐκθανεῖν τὸν δὲ πρεσβύτερον microεθ ἑαυτῆς ἔχουσαν καὶ τὴν σορὸν εἰς πλοῖον ἐνθεmicroένην ἀναχθῆναι τοῦ δὲ Φαίδρου ποταmicroοῦ πνεῦmicroα τραχύτερον ἐκθρέψαντος ὑπὸ τὴν ἕω θυmicroωθεῖσαν ἀναξηρᾶναι τὸ ῥεῖθρον Ὅπου δὲ πρῶτον ἐρηmicroίας ἔτυχεν αὐτὴν καθ ἑαυ- τὴν γενοmicroένην ἀνοῖξαι τὴν λάρνακα καὶ τῷ προσώπῳ τὸ πρόσωπον ἐπιθεῖσαν ἀσπάσασθαι καὶ δακρύειν τοῦ δὲ παιδίου σιωπῇ προσελθόντος ἐκ τῶν ὄπισθεν καὶ [357D10] καταmicroανθάνοντος αἰσθοmicroένην microεταστραφῆναι καὶ δει- νὸν ὑπ ὀργῆς ἐmicroβλέψαι τὸ δὲ παιδίον οὐκ ἀνασχέ- [357E] σθαι τὸ τάρβος ἀλλ ἀποθανεῖν οἱ δέ φασιν οὐχ οὕτως ἀλλ ὡς εἴρηται τρόπον ἐκπεσεῖν εἰς τὴν θάλασσαν ἔχειν δὲ τιmicroὰς διὰ τὴν θεόν ὃν γὰρ ᾄδουσιν

8

Αἰγύπτιοι παρὰ τὰ συmicroπόσια Μανερῶτα τοῦτον εἶναι τινὲς δὲ τὸν microὲν παῖδα καλεῖσθαι Παλαιστινὸν ἢ Πηλού- σιον καὶ τὴν πόλιν ἐπώνυmicroον ἀπ αὐτοῦ γενέσθαι κτισθεῖ- σαν ὑπὸ τῆς θεοῦ τὸν δ ᾀδόmicroενον Μανερῶτα πρῶτον εὑρεῖν microουσικὴν ἱστοροῦσιν ἔνιοι δέ φασιν ὄνοmicroα microὲν οὐδενὸς εἶναι διάλεκτον δὲ πίνουσιν ἀνθρώποις καὶ θαλειάζουσι πρέπουσαν lsquoαἴσιmicroα τὰ τοιαῦτα παρείηrsquo τοῦτο γὰρ τῷ Μανερῶτι φραζόmicroενον ἀναφωνεῖν ἑκάστοτε [357F] τοὺς Αἰγυπτίους ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ τὸ δεικνύmicroενον αὐτοῖς εἴδωλον ἀνθρώπου τεθνηκότος ἐν κιβωτίῳ περιφερόmicroενον οὐκ ἔστιν ὑπόmicroνηmicroα τοῦ περὶ Ὀσίριδος πάθους ᾗ τινες ὑπολαmicroβάνουσιν ἀλλ οἰνωmicroένους παρακαλοῦντες αὑ- τοὺς χρῆσθαι τοῖς παροῦσι καὶ ἀπολαύειν ὡς πάντας αὐτίκα microάλα τοιούτους ἐσοmicroένους ἄχαριν ἐπίκωmicroον ἐπεισάγουσι Τῆς δ Ἴσιδος πρὸς τὸν υἱὸν Ὧρον ἐν Βούτῳ τρεφό- microενον πορευθείσης τὸ δ ἀγγεῖον ἐκποδὼν ἀποθεmicroένης Τυφῶνα κυνηγετοῦντα νύκτωρ πρὸς τὴν σελήνην ἐντυχεῖν [358A] αὐτῷ | καὶ τὸ σῶmicroα γνωρίσαντα διελεῖν εἰς τεσσαρεσ- καίδεκα microέρη καὶ διαρρῖψαι τὴν δ Ἶσιν πυθοmicroένην ἀναζητεῖν ἐν βάριδι παπυρίνῃ τὰ [δ] ἕλη διεκπλέουσαν ὅθεν οὐκ ἀδικεῖσθαι τοὺς ἐν παπυρίνοις σκάφεσι πλέοντας ὑπὸ τῶν κροκοδείλων ἢ φοβουmicroένων ἢ σεβοmicroένων διὰ τὴν θεόν ἐκ τούτου δὲ καὶ πολλοὺς τάφους Ὀσίριδος ἐν Αἰγύπτῳ λέγεσθαι διὰ τὸ προστυγχάνουσαν ἑκάστῳ microέρει ταφὰς ποιεῖν οἱ δ οὔ φασιν ἀλλ εἴδωλα ποιου- microένην διδόναι καθ ἑκάστην πόλιν ὡς τὸ σῶmicroα διδοῦσαν ὅπως παρὰ πλείοσιν ἔχῃ τιmicroὰς καί ἂν ὁ Τυφὼν ἐπικρατήσῃ [358B] τοῦ Ὥρου τὸν ἀληθινὸν τάφον ζητῶν πολλῶν λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων ἀπαγορεύσῃ microόνον δὲ τῶν microερῶν τοῦ Ὀσίριδος τὴν Ἶσιν οὐχ εὑρεῖν τὸ αἰδοῖον εὐθὺς γὰρ εἰς τὸν ποταmicroὸν ῥιφῆναι καὶ γεύσασθαι τόν τε λεπιδωτὸν αὐτοῦ καὶ τὸν φάγρον καὶ τὸν ὀξύρυγχον [ὡς] οὓς microάλιστα τῶν ἰχθύων ἀφοσιοῦσθαι τὴν δ Ἶσιν ἀντ ἐκείνου microίmicroηmicroα ποιησαmicroένην καθιερῶσαι τὸν φαλλόν ᾧ καὶ νῦν ἑορτάζειν τοὺς Αἰγυπτίους Ἔπειτα τῷ Ὥρῳ τὸν Ὄσιριν ἐξ Ἅιδου παραγενό- microενον διαπονεῖν ἐπὶ τὴν microάχην καὶ ἀσκεῖν εἶτα διερωτῆ- σαι τί κάλλιστον ἡγεῖται τοῦ δὲ φήσαντος lsquoτὸ πατρὶ καὶ microητρὶ τιmicroωρεῖν κακῶς παθοῦσιrsquo δεύτερον ἐρέσθαι τί χρησιmicroώτατον οἴεται ζῷον εἰς microάχην ἐξιοῦσι τοῦ δ [358C] Ὥρου lsquoἵππονrsquo εἰπόντος ἐπιθαυmicroάσαι καὶ διαπορῆσαι πῶς οὐ λέοντα microᾶλλον ἀλλ ἵππον εἰπεῖν οὖν τὸν Ὧρον ὡς λέων microὲν ὠφέλιmicroον ἐπιδεοmicroένῳ βοηθείας ἵππος δὲ φεύγοντα διασπάσαι καὶ καταναλῶσαι τὸν πολέmicroιον ἀκούσαντ οὖν ἡσθῆναι τὸν Ὄσιριν ὡς ἱκανῶς παρασκευα- σαmicroένου τοῦ Ὥρου λέγεται δ ὅτι πολλῶν microετατιθεmicroένων ἀεὶ πρὸς τὸν Ὧρον καὶ ἡ παλλακὴ τοῦ Τυφῶνος ἀφίκετο Θούηρις ὄφις δέ τις ἐπιδιώκων αὐτὴν ὑπὸ τῶν περὶ τὸν Ὧρον κατεκόπη καὶ νῦν διὰ τοῦτο σχοινίον τι προ- [358D] βάλλοντες εἰς microέσον κατακόπτουσι τὴν microὲν οὖν microάχην ἐπὶ

9

πολλὰς ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ κρατῆσαι τὸν Ὧρον τὸν Τυφῶνα δὲ τὴν Ἶσιν δεδεmicroένον παραλαβοῦσαν οὐκ ἀνελεῖν ἀλλὰ καὶ λῦσαι καὶ microεθεῖναι τὸν δ Ὧρον οὐ microετρίως ἐνεγκεῖν ἀλλ ἐπιβαλόντα τῇ microητρὶ τὰς χεῖρας ἀποσπάσαι τῆς κεφαλῆς τὸ βασίλειον Ἑρmicroῆν δὲ περιθεῖναι βούκρανον αὐτῇ κράνος τοῦ δὲ Τυφῶνος δίκην τῷ Ὥρῳ νοθείας λαχόντος βοηθήσαντος [δὲ] τοῦ Ἑρmicroοῦ [καὶ] τὸν Ὧρον ὑπὸ τῶν θεῶν γνήσιον κριθῆναι τὸν δὲ Τυφῶνα δυσὶν ἄλλαις microάχαις καταπολεmicroηθῆναι τὴν δ Ἶσιν ἐξ Ὀσίριδος microετὰ τὴν τελευτὴν συγγενοmicroένου τεκεῖν ἠλιτόmicroηνον καὶ ἀσθενῆ [358E] τοῖς κάτωθεν γυίοις τὸν Ἁρποκράτην Ταῦτα σχεδόν ἐστι τοῦ microύθου τὰ κεφάλαια τῶν δυσφηmicroοτάτων ἐξαιρεθέντων οἷόν ἐστι τὸ περὶ τὸν Ὥρου διαmicroελισmicroὸν καὶ τὸν Ἴσιδος ἀποκεφαλισmicroόν ὅτι microὲν οὖν εἰ ταῦτα περὶ τῆς microακαρίας καὶ ἀφθάρτου φύσεως καθ ἣν microάλιστα νοεῖται τὸ θεῖον ὡς ἀληθῶς πραχθέντα καὶ συmicroπεσόντα δοξάζουσι καὶ λέγουσιν lsquoἀποπτύσαι δεῖ καὶ καθήρασθαιrsquo τὸ lsquoστόmicroαrsquo κατ Αἰσχύλον (fr 354) οὐδὲν δεῖ λέγειν πρὸς σέ καὶ γὰρ αὐτὴ δυσκολαίνεις τοῖς οὕτω παρανόmicroους καὶ βαρβάρους δόξας περὶ θεῶν ἔχουσιν ὅτι δ οὐκ ἔοικε ταῦτα κοmicroιδῇ microυθεύmicroασιν ἀραιοῖς καὶ [358F] διακένοις πλάσmicroασιν οἷα ποιηταὶ καὶ λογογράφοι καθάπερ οἱ ἀράχναι γεννῶντες ἀφ ἑαυτῶν [ἀπ]ἀρχὰς ἀνυποθέτους ὑφαίνουσι καὶ ἀποτείνουσιν ἀλλ ἔχει τινὰς ἀπορίας καὶ παθῶν διηγήσεις ltγινώσκειςgt αὐτή καὶ καθάπερ οἱ microαθηmicroατικοὶ τὴν ἶριν ἔmicroφασιν εἶναι τοῦ ἡλίου λέγουσι ποικιλλοmicroένην τῇ πρὸς τὸ νέφος ἀναχωρήσει τῆς ὄψεως | [359A] οὕτως ὁ microῦθος ἐνταῦθα λόγου τινὸς ἔmicroφασίς ἐστιν ἀνα- κλῶντος ἐπ ἄλλα τὴν διάνοιαν ὡς ὑποδηλοῦσιν αἵ τε θυσίαι τὸ πένθιmicroον ἔχουσαι καὶ σκυθρωπὸν ἐmicroφαινόmicroενον αἵ τε τῶν ναῶν διαθέσεις πῆ microὲν ἀνειmicroένων εἰς πτερὰ καὶ δρόmicroους ὑπαιθρίους καὶ καθαρούς πῆ δὲ κρυπτὰ καὶ σκότια κατὰ γῆς ἐχόντων στολιστήρια θηκαίοις ἐοικότα καὶ σηκοῖς οὐχ ἥκιστα δ ἡ τῶν Ὀσιρείων δόξα πολλαχοῦ κεῖσθαι λεγοmicroένου τοῦ σώmicroατος τήν τε γὰρ ∆ιοχίτην ὀνοmicroάζεσθαι πολίχνην λέγουσιν ὡς microόνην τὸν ἀληθινὸν ἔχουσαν ἔν τ Ἀβύδῳ τοὺς εὐδαίmicroονας τῶν Αἰγυπτίων καὶ [359B] δυνατοὺς microάλιστα θάπτεσθαι φιλοτιmicroουmicroένους ὁmicroοτάφους εἶναι τοῦ σώmicroατος Ὀσίριδος ἐν δὲ Μέmicroφει τρέφεσθαι τὸν Ἆπιν εἴδωλον ὄντα τῆς ἐκείνου ψυχῆς ὅπου καὶ τὸ σῶmicroα κεῖσθαι καὶ τὴν microὲν πόλιν οἱ microὲν ὅρmicroον ἀγαθῶν ἑρmicroηνεύου- σιν οἱ δ ἰδίως τάφον Ὀσίριδος τὴν δὲ πρὸς Φιλαῖς dagger νιστιτά- νην ἄλλως microὲν ἄβατον ἅπασι καὶ ἀπροσπέλαστον εἶναι καὶ microηδ ὄρνιθας ἐπ αὐτὴν καταίρειν microηδ ἰχθῦς προσπελάζειν ἑνὶ δὲ καιρῷ τοὺς ἱερεῖς διαβαίνοντας ἐναγίζειν καὶ κατα- στέφειν τὸ σῆmicroα microηδίθης φυτῷ περισκιαζόmicroενον ὑπερ- αίροντι πάσης ἐλαίας microέγεθος Εὔδοξος δὲ (fr 60) πολλῶν τάφων ἐν Αἰγύπτῳ λεγοmicroένων ἐν Βουσίριδι τὸ [359C] σῶmicroα κεῖσθαι καὶ γὰρ πατρίδα ταύτην γεγονέναι τοῦ Ὀσίριδος οὐκέτι microέντοι λόγου δεῖσθαι τὴν Ταφόσιριν αὐτὸ γὰρ φράζειν τοὔνοmicroα ταφὴν Ὀσίριδος ἐῶ δὲ τοmicroὴν

10

ξύλου καὶ σχίσιν λίνου καὶ χοὰς χεοmicroένας διὰ τὸ πολλὰ τῶν microυστικῶν ἀναmicroεmicroῖχθαι τούτοις οὐ microόνον δὲ τούτων οἱ ἱερεῖς λέγουσιν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν ὅσοι microὴ ἀγέννητοι microηδ ἄφθαρτοι τὰ microὲν σώmicroατα παρ αὐτοῖς κεῖσθαι καmicroόντα καὶ θεραπεύεσθαι τὰς δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάmicroπειν ἄστρα καὶ καλεῖσθαι κύνα microὲν τὴν Ἴσιδος ὑφ Ἑλλήνων ὑπ Αἰγυπτίων δὲ Σῶθιν Ὠρίωνα δὲ τὴν [359D] Ὥρου τὴν δὲ Τυφῶνος ἄρκτον εἰς δὲ τὰς ταφὰς τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων τοὺς microὲν ἄλλους συντεταγmicroένα τελεῖν microόνους δὲ microὴ διδόναι τοὺς Θηβαΐδα κατοικοῦντας ὡς θνητὸν θεὸν οὐδένα νοmicroίζοντας ἀλλ ὃν καλοῦσιν αὐτοὶ Κνήφ ἀγέννητον ὄντα καὶ ἀθάνατον Πολλῶν δὲ τοιούτων λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων οἱ microὲν οἰόmicroενοι βασιλέων ταῦτα καὶ τυράννων δι ἀρετὴν ὑπερφέρουσαν ἢ δύναmicroιν ἢ ἀξίωmicroα δόξαν θεότητος ἐπι- γραψαmicroένων εἶτα χρησαmicroένων τύχαις ἔργα καὶ πάθη δεινὰ καὶ microεγάλα διαmicroνηmicroονεύεσθαι ῥᾴστῃ microὲν ἀποδράσει τοῦ λόγου χρῶνται καὶ τὸ δύσφηmicroον οὐ φαύλως ἀπὸ τῶν θεῶν [359E] ἐπ ἀνθρώπους microεταφέρουσι καὶ ταύτας ἔχουσιν ἀπὸ τῶν ἱστορουmicroένων βοηθείας ἱστοροῦσι γὰρ Αἰγύπτιοι τὸν microὲν [359E3] Ἑρmicroῆν τῷ σώmicroατι γενέσθαι γαλιάγκωνα τὸν δὲ Τυφῶνα τῇ χρόᾳ πυρρόν λευκὸν δὲ τὸν Ὧρον καὶ microελάγχρουν τὸν Ὄσιριν ὡς τῇ φύσει γεγονότας ἀνθρώπους ἔτι δὲ καὶ στρατηγὸν ὀνοmicroάζουσιν Ὄσιριν καὶ κυβερνήτην Κάνωβον οὗ φασιν ἐπώνυmicroον γεγονέναι τὸν ἀστέρα καὶ τὸ πλοῖον ὃ καλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ τῆς Ὀσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιmicroῇ κατηστερισmicroένον οὐ microακρὰν φέρεσθαι τοῦ Ὠρίωνος καὶ τοῦ Κυνός ὧν τὸν microὲν Ὥρου τὸν δ Ἴσιδος ἱερὸν [Αἰγύπτιοι] νοmicroίζουσιν ὀκνῶ δέ microὴ τοῦτ ᾖ τὰ [359F] ἀκίνητα κινεῖν καὶ lsquoπολεmicroεῖν οὐ τῷ πολλῷ χρόνῳrsquo (κατὰ Σιmicroωνίδην [fr 193]) microόνον lsquoπολλοῖς δ ἀνθρώπων ἔθνεσιrsquo καὶ γένεσι κατόχοις ὑπὸ τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τούτους ὁσιό- τητος οὐδὲν ἀπολείποντας ἐξ οὐρανοῦ microεταφέρειν ἐπὶ γῆν ὀνόmicroατα τηλικαῦτα καὶ τιmicroὴν καὶ πίστιν ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ἐκ πρώτης γενέσεως ἐνδεδυκυῖαν ἐξιστάναι καὶ ἀναλύειν | [360A] microεγάλας microὲν τῷ ἀθέῳ Λέοντι κλισιάδας ἀνοίγοντας [καὶ] ἐξ- ανθρωπίζοντι τὰ θεῖα λαmicroπρὰν δὲ τοῖς Εὐηmicroέρου τοῦ Μεσ- σηνίου (FGrHist 63 T 4e) φενακισmicroοῖς παρρησίαν διδόντας ὃς αὐτὸς ἀντίγραφα συνθεὶς ἀπίστου καὶ ἀνυπάρκτου microυθολογίας πᾶσαν ἀθεότητα κατασκεδάννυσι τῆς οἰκου- microένης τοὺς νοmicroιζοmicroένους θεοὺς πάντας ὁmicroαλῶς διαγράφων εἰς ὀνόmicroατα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων καὶ βασιλέων ὡς δὴ πάλαι γεγονότων ἐν δὲ Πάγχοντι γράmicromicroασι χρυσοῖς ἀναγεγραmicromicroένων οἷς οὔτε βάρβαρος οὐδεὶς οὔθ Ἕλλην ἀλλὰ microόνος Εὐήmicroερος ὡς ἔοικε πλεύσας εἰς τοὺς microηδα- [360B] microόθι γῆς γεγονότας microηδ ὄντας Παγχώους καὶ Τριφύλλους ἐντετύχηκε καίτοι microεγάλαι microὲν ὑmicroνοῦνται πράξεις ἐν Ἀσσυρίοις Σεmicroιράmicroιος microεγάλαι δὲ Σεσώστριος ἐν Αἰγύπτῳ Φρύγες δὲ microέχρι νῦν τὰ λαmicroπρὰ καὶ θαυmicroαστὰ τῶν ἔργων Μανικὰ καλοῦσι διὰ τὸ Μάνην τινὰ τῶν πάλαι βασιλέων ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ δυνατὸν γενέσθαι παρ αὐτοῖς

11

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

Αἰγύπτιοι παρὰ τὰ συmicroπόσια Μανερῶτα τοῦτον εἶναι τινὲς δὲ τὸν microὲν παῖδα καλεῖσθαι Παλαιστινὸν ἢ Πηλού- σιον καὶ τὴν πόλιν ἐπώνυmicroον ἀπ αὐτοῦ γενέσθαι κτισθεῖ- σαν ὑπὸ τῆς θεοῦ τὸν δ ᾀδόmicroενον Μανερῶτα πρῶτον εὑρεῖν microουσικὴν ἱστοροῦσιν ἔνιοι δέ φασιν ὄνοmicroα microὲν οὐδενὸς εἶναι διάλεκτον δὲ πίνουσιν ἀνθρώποις καὶ θαλειάζουσι πρέπουσαν lsquoαἴσιmicroα τὰ τοιαῦτα παρείηrsquo τοῦτο γὰρ τῷ Μανερῶτι φραζόmicroενον ἀναφωνεῖν ἑκάστοτε [357F] τοὺς Αἰγυπτίους ὥσπερ ἀmicroέλει καὶ τὸ δεικνύmicroενον αὐτοῖς εἴδωλον ἀνθρώπου τεθνηκότος ἐν κιβωτίῳ περιφερόmicroενον οὐκ ἔστιν ὑπόmicroνηmicroα τοῦ περὶ Ὀσίριδος πάθους ᾗ τινες ὑπολαmicroβάνουσιν ἀλλ οἰνωmicroένους παρακαλοῦντες αὑ- τοὺς χρῆσθαι τοῖς παροῦσι καὶ ἀπολαύειν ὡς πάντας αὐτίκα microάλα τοιούτους ἐσοmicroένους ἄχαριν ἐπίκωmicroον ἐπεισάγουσι Τῆς δ Ἴσιδος πρὸς τὸν υἱὸν Ὧρον ἐν Βούτῳ τρεφό- microενον πορευθείσης τὸ δ ἀγγεῖον ἐκποδὼν ἀποθεmicroένης Τυφῶνα κυνηγετοῦντα νύκτωρ πρὸς τὴν σελήνην ἐντυχεῖν [358A] αὐτῷ | καὶ τὸ σῶmicroα γνωρίσαντα διελεῖν εἰς τεσσαρεσ- καίδεκα microέρη καὶ διαρρῖψαι τὴν δ Ἶσιν πυθοmicroένην ἀναζητεῖν ἐν βάριδι παπυρίνῃ τὰ [δ] ἕλη διεκπλέουσαν ὅθεν οὐκ ἀδικεῖσθαι τοὺς ἐν παπυρίνοις σκάφεσι πλέοντας ὑπὸ τῶν κροκοδείλων ἢ φοβουmicroένων ἢ σεβοmicroένων διὰ τὴν θεόν ἐκ τούτου δὲ καὶ πολλοὺς τάφους Ὀσίριδος ἐν Αἰγύπτῳ λέγεσθαι διὰ τὸ προστυγχάνουσαν ἑκάστῳ microέρει ταφὰς ποιεῖν οἱ δ οὔ φασιν ἀλλ εἴδωλα ποιου- microένην διδόναι καθ ἑκάστην πόλιν ὡς τὸ σῶmicroα διδοῦσαν ὅπως παρὰ πλείοσιν ἔχῃ τιmicroὰς καί ἂν ὁ Τυφὼν ἐπικρατήσῃ [358B] τοῦ Ὥρου τὸν ἀληθινὸν τάφον ζητῶν πολλῶν λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων ἀπαγορεύσῃ microόνον δὲ τῶν microερῶν τοῦ Ὀσίριδος τὴν Ἶσιν οὐχ εὑρεῖν τὸ αἰδοῖον εὐθὺς γὰρ εἰς τὸν ποταmicroὸν ῥιφῆναι καὶ γεύσασθαι τόν τε λεπιδωτὸν αὐτοῦ καὶ τὸν φάγρον καὶ τὸν ὀξύρυγχον [ὡς] οὓς microάλιστα τῶν ἰχθύων ἀφοσιοῦσθαι τὴν δ Ἶσιν ἀντ ἐκείνου microίmicroηmicroα ποιησαmicroένην καθιερῶσαι τὸν φαλλόν ᾧ καὶ νῦν ἑορτάζειν τοὺς Αἰγυπτίους Ἔπειτα τῷ Ὥρῳ τὸν Ὄσιριν ἐξ Ἅιδου παραγενό- microενον διαπονεῖν ἐπὶ τὴν microάχην καὶ ἀσκεῖν εἶτα διερωτῆ- σαι τί κάλλιστον ἡγεῖται τοῦ δὲ φήσαντος lsquoτὸ πατρὶ καὶ microητρὶ τιmicroωρεῖν κακῶς παθοῦσιrsquo δεύτερον ἐρέσθαι τί χρησιmicroώτατον οἴεται ζῷον εἰς microάχην ἐξιοῦσι τοῦ δ [358C] Ὥρου lsquoἵππονrsquo εἰπόντος ἐπιθαυmicroάσαι καὶ διαπορῆσαι πῶς οὐ λέοντα microᾶλλον ἀλλ ἵππον εἰπεῖν οὖν τὸν Ὧρον ὡς λέων microὲν ὠφέλιmicroον ἐπιδεοmicroένῳ βοηθείας ἵππος δὲ φεύγοντα διασπάσαι καὶ καταναλῶσαι τὸν πολέmicroιον ἀκούσαντ οὖν ἡσθῆναι τὸν Ὄσιριν ὡς ἱκανῶς παρασκευα- σαmicroένου τοῦ Ὥρου λέγεται δ ὅτι πολλῶν microετατιθεmicroένων ἀεὶ πρὸς τὸν Ὧρον καὶ ἡ παλλακὴ τοῦ Τυφῶνος ἀφίκετο Θούηρις ὄφις δέ τις ἐπιδιώκων αὐτὴν ὑπὸ τῶν περὶ τὸν Ὧρον κατεκόπη καὶ νῦν διὰ τοῦτο σχοινίον τι προ- [358D] βάλλοντες εἰς microέσον κατακόπτουσι τὴν microὲν οὖν microάχην ἐπὶ

9

πολλὰς ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ κρατῆσαι τὸν Ὧρον τὸν Τυφῶνα δὲ τὴν Ἶσιν δεδεmicroένον παραλαβοῦσαν οὐκ ἀνελεῖν ἀλλὰ καὶ λῦσαι καὶ microεθεῖναι τὸν δ Ὧρον οὐ microετρίως ἐνεγκεῖν ἀλλ ἐπιβαλόντα τῇ microητρὶ τὰς χεῖρας ἀποσπάσαι τῆς κεφαλῆς τὸ βασίλειον Ἑρmicroῆν δὲ περιθεῖναι βούκρανον αὐτῇ κράνος τοῦ δὲ Τυφῶνος δίκην τῷ Ὥρῳ νοθείας λαχόντος βοηθήσαντος [δὲ] τοῦ Ἑρmicroοῦ [καὶ] τὸν Ὧρον ὑπὸ τῶν θεῶν γνήσιον κριθῆναι τὸν δὲ Τυφῶνα δυσὶν ἄλλαις microάχαις καταπολεmicroηθῆναι τὴν δ Ἶσιν ἐξ Ὀσίριδος microετὰ τὴν τελευτὴν συγγενοmicroένου τεκεῖν ἠλιτόmicroηνον καὶ ἀσθενῆ [358E] τοῖς κάτωθεν γυίοις τὸν Ἁρποκράτην Ταῦτα σχεδόν ἐστι τοῦ microύθου τὰ κεφάλαια τῶν δυσφηmicroοτάτων ἐξαιρεθέντων οἷόν ἐστι τὸ περὶ τὸν Ὥρου διαmicroελισmicroὸν καὶ τὸν Ἴσιδος ἀποκεφαλισmicroόν ὅτι microὲν οὖν εἰ ταῦτα περὶ τῆς microακαρίας καὶ ἀφθάρτου φύσεως καθ ἣν microάλιστα νοεῖται τὸ θεῖον ὡς ἀληθῶς πραχθέντα καὶ συmicroπεσόντα δοξάζουσι καὶ λέγουσιν lsquoἀποπτύσαι δεῖ καὶ καθήρασθαιrsquo τὸ lsquoστόmicroαrsquo κατ Αἰσχύλον (fr 354) οὐδὲν δεῖ λέγειν πρὸς σέ καὶ γὰρ αὐτὴ δυσκολαίνεις τοῖς οὕτω παρανόmicroους καὶ βαρβάρους δόξας περὶ θεῶν ἔχουσιν ὅτι δ οὐκ ἔοικε ταῦτα κοmicroιδῇ microυθεύmicroασιν ἀραιοῖς καὶ [358F] διακένοις πλάσmicroασιν οἷα ποιηταὶ καὶ λογογράφοι καθάπερ οἱ ἀράχναι γεννῶντες ἀφ ἑαυτῶν [ἀπ]ἀρχὰς ἀνυποθέτους ὑφαίνουσι καὶ ἀποτείνουσιν ἀλλ ἔχει τινὰς ἀπορίας καὶ παθῶν διηγήσεις ltγινώσκειςgt αὐτή καὶ καθάπερ οἱ microαθηmicroατικοὶ τὴν ἶριν ἔmicroφασιν εἶναι τοῦ ἡλίου λέγουσι ποικιλλοmicroένην τῇ πρὸς τὸ νέφος ἀναχωρήσει τῆς ὄψεως | [359A] οὕτως ὁ microῦθος ἐνταῦθα λόγου τινὸς ἔmicroφασίς ἐστιν ἀνα- κλῶντος ἐπ ἄλλα τὴν διάνοιαν ὡς ὑποδηλοῦσιν αἵ τε θυσίαι τὸ πένθιmicroον ἔχουσαι καὶ σκυθρωπὸν ἐmicroφαινόmicroενον αἵ τε τῶν ναῶν διαθέσεις πῆ microὲν ἀνειmicroένων εἰς πτερὰ καὶ δρόmicroους ὑπαιθρίους καὶ καθαρούς πῆ δὲ κρυπτὰ καὶ σκότια κατὰ γῆς ἐχόντων στολιστήρια θηκαίοις ἐοικότα καὶ σηκοῖς οὐχ ἥκιστα δ ἡ τῶν Ὀσιρείων δόξα πολλαχοῦ κεῖσθαι λεγοmicroένου τοῦ σώmicroατος τήν τε γὰρ ∆ιοχίτην ὀνοmicroάζεσθαι πολίχνην λέγουσιν ὡς microόνην τὸν ἀληθινὸν ἔχουσαν ἔν τ Ἀβύδῳ τοὺς εὐδαίmicroονας τῶν Αἰγυπτίων καὶ [359B] δυνατοὺς microάλιστα θάπτεσθαι φιλοτιmicroουmicroένους ὁmicroοτάφους εἶναι τοῦ σώmicroατος Ὀσίριδος ἐν δὲ Μέmicroφει τρέφεσθαι τὸν Ἆπιν εἴδωλον ὄντα τῆς ἐκείνου ψυχῆς ὅπου καὶ τὸ σῶmicroα κεῖσθαι καὶ τὴν microὲν πόλιν οἱ microὲν ὅρmicroον ἀγαθῶν ἑρmicroηνεύου- σιν οἱ δ ἰδίως τάφον Ὀσίριδος τὴν δὲ πρὸς Φιλαῖς dagger νιστιτά- νην ἄλλως microὲν ἄβατον ἅπασι καὶ ἀπροσπέλαστον εἶναι καὶ microηδ ὄρνιθας ἐπ αὐτὴν καταίρειν microηδ ἰχθῦς προσπελάζειν ἑνὶ δὲ καιρῷ τοὺς ἱερεῖς διαβαίνοντας ἐναγίζειν καὶ κατα- στέφειν τὸ σῆmicroα microηδίθης φυτῷ περισκιαζόmicroενον ὑπερ- αίροντι πάσης ἐλαίας microέγεθος Εὔδοξος δὲ (fr 60) πολλῶν τάφων ἐν Αἰγύπτῳ λεγοmicroένων ἐν Βουσίριδι τὸ [359C] σῶmicroα κεῖσθαι καὶ γὰρ πατρίδα ταύτην γεγονέναι τοῦ Ὀσίριδος οὐκέτι microέντοι λόγου δεῖσθαι τὴν Ταφόσιριν αὐτὸ γὰρ φράζειν τοὔνοmicroα ταφὴν Ὀσίριδος ἐῶ δὲ τοmicroὴν

10

ξύλου καὶ σχίσιν λίνου καὶ χοὰς χεοmicroένας διὰ τὸ πολλὰ τῶν microυστικῶν ἀναmicroεmicroῖχθαι τούτοις οὐ microόνον δὲ τούτων οἱ ἱερεῖς λέγουσιν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν ὅσοι microὴ ἀγέννητοι microηδ ἄφθαρτοι τὰ microὲν σώmicroατα παρ αὐτοῖς κεῖσθαι καmicroόντα καὶ θεραπεύεσθαι τὰς δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάmicroπειν ἄστρα καὶ καλεῖσθαι κύνα microὲν τὴν Ἴσιδος ὑφ Ἑλλήνων ὑπ Αἰγυπτίων δὲ Σῶθιν Ὠρίωνα δὲ τὴν [359D] Ὥρου τὴν δὲ Τυφῶνος ἄρκτον εἰς δὲ τὰς ταφὰς τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων τοὺς microὲν ἄλλους συντεταγmicroένα τελεῖν microόνους δὲ microὴ διδόναι τοὺς Θηβαΐδα κατοικοῦντας ὡς θνητὸν θεὸν οὐδένα νοmicroίζοντας ἀλλ ὃν καλοῦσιν αὐτοὶ Κνήφ ἀγέννητον ὄντα καὶ ἀθάνατον Πολλῶν δὲ τοιούτων λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων οἱ microὲν οἰόmicroενοι βασιλέων ταῦτα καὶ τυράννων δι ἀρετὴν ὑπερφέρουσαν ἢ δύναmicroιν ἢ ἀξίωmicroα δόξαν θεότητος ἐπι- γραψαmicroένων εἶτα χρησαmicroένων τύχαις ἔργα καὶ πάθη δεινὰ καὶ microεγάλα διαmicroνηmicroονεύεσθαι ῥᾴστῃ microὲν ἀποδράσει τοῦ λόγου χρῶνται καὶ τὸ δύσφηmicroον οὐ φαύλως ἀπὸ τῶν θεῶν [359E] ἐπ ἀνθρώπους microεταφέρουσι καὶ ταύτας ἔχουσιν ἀπὸ τῶν ἱστορουmicroένων βοηθείας ἱστοροῦσι γὰρ Αἰγύπτιοι τὸν microὲν [359E3] Ἑρmicroῆν τῷ σώmicroατι γενέσθαι γαλιάγκωνα τὸν δὲ Τυφῶνα τῇ χρόᾳ πυρρόν λευκὸν δὲ τὸν Ὧρον καὶ microελάγχρουν τὸν Ὄσιριν ὡς τῇ φύσει γεγονότας ἀνθρώπους ἔτι δὲ καὶ στρατηγὸν ὀνοmicroάζουσιν Ὄσιριν καὶ κυβερνήτην Κάνωβον οὗ φασιν ἐπώνυmicroον γεγονέναι τὸν ἀστέρα καὶ τὸ πλοῖον ὃ καλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ τῆς Ὀσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιmicroῇ κατηστερισmicroένον οὐ microακρὰν φέρεσθαι τοῦ Ὠρίωνος καὶ τοῦ Κυνός ὧν τὸν microὲν Ὥρου τὸν δ Ἴσιδος ἱερὸν [Αἰγύπτιοι] νοmicroίζουσιν ὀκνῶ δέ microὴ τοῦτ ᾖ τὰ [359F] ἀκίνητα κινεῖν καὶ lsquoπολεmicroεῖν οὐ τῷ πολλῷ χρόνῳrsquo (κατὰ Σιmicroωνίδην [fr 193]) microόνον lsquoπολλοῖς δ ἀνθρώπων ἔθνεσιrsquo καὶ γένεσι κατόχοις ὑπὸ τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τούτους ὁσιό- τητος οὐδὲν ἀπολείποντας ἐξ οὐρανοῦ microεταφέρειν ἐπὶ γῆν ὀνόmicroατα τηλικαῦτα καὶ τιmicroὴν καὶ πίστιν ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ἐκ πρώτης γενέσεως ἐνδεδυκυῖαν ἐξιστάναι καὶ ἀναλύειν | [360A] microεγάλας microὲν τῷ ἀθέῳ Λέοντι κλισιάδας ἀνοίγοντας [καὶ] ἐξ- ανθρωπίζοντι τὰ θεῖα λαmicroπρὰν δὲ τοῖς Εὐηmicroέρου τοῦ Μεσ- σηνίου (FGrHist 63 T 4e) φενακισmicroοῖς παρρησίαν διδόντας ὃς αὐτὸς ἀντίγραφα συνθεὶς ἀπίστου καὶ ἀνυπάρκτου microυθολογίας πᾶσαν ἀθεότητα κατασκεδάννυσι τῆς οἰκου- microένης τοὺς νοmicroιζοmicroένους θεοὺς πάντας ὁmicroαλῶς διαγράφων εἰς ὀνόmicroατα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων καὶ βασιλέων ὡς δὴ πάλαι γεγονότων ἐν δὲ Πάγχοντι γράmicromicroασι χρυσοῖς ἀναγεγραmicromicroένων οἷς οὔτε βάρβαρος οὐδεὶς οὔθ Ἕλλην ἀλλὰ microόνος Εὐήmicroερος ὡς ἔοικε πλεύσας εἰς τοὺς microηδα- [360B] microόθι γῆς γεγονότας microηδ ὄντας Παγχώους καὶ Τριφύλλους ἐντετύχηκε καίτοι microεγάλαι microὲν ὑmicroνοῦνται πράξεις ἐν Ἀσσυρίοις Σεmicroιράmicroιος microεγάλαι δὲ Σεσώστριος ἐν Αἰγύπτῳ Φρύγες δὲ microέχρι νῦν τὰ λαmicroπρὰ καὶ θαυmicroαστὰ τῶν ἔργων Μανικὰ καλοῦσι διὰ τὸ Μάνην τινὰ τῶν πάλαι βασιλέων ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ δυνατὸν γενέσθαι παρ αὐτοῖς

11

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

πολλὰς ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ κρατῆσαι τὸν Ὧρον τὸν Τυφῶνα δὲ τὴν Ἶσιν δεδεmicroένον παραλαβοῦσαν οὐκ ἀνελεῖν ἀλλὰ καὶ λῦσαι καὶ microεθεῖναι τὸν δ Ὧρον οὐ microετρίως ἐνεγκεῖν ἀλλ ἐπιβαλόντα τῇ microητρὶ τὰς χεῖρας ἀποσπάσαι τῆς κεφαλῆς τὸ βασίλειον Ἑρmicroῆν δὲ περιθεῖναι βούκρανον αὐτῇ κράνος τοῦ δὲ Τυφῶνος δίκην τῷ Ὥρῳ νοθείας λαχόντος βοηθήσαντος [δὲ] τοῦ Ἑρmicroοῦ [καὶ] τὸν Ὧρον ὑπὸ τῶν θεῶν γνήσιον κριθῆναι τὸν δὲ Τυφῶνα δυσὶν ἄλλαις microάχαις καταπολεmicroηθῆναι τὴν δ Ἶσιν ἐξ Ὀσίριδος microετὰ τὴν τελευτὴν συγγενοmicroένου τεκεῖν ἠλιτόmicroηνον καὶ ἀσθενῆ [358E] τοῖς κάτωθεν γυίοις τὸν Ἁρποκράτην Ταῦτα σχεδόν ἐστι τοῦ microύθου τὰ κεφάλαια τῶν δυσφηmicroοτάτων ἐξαιρεθέντων οἷόν ἐστι τὸ περὶ τὸν Ὥρου διαmicroελισmicroὸν καὶ τὸν Ἴσιδος ἀποκεφαλισmicroόν ὅτι microὲν οὖν εἰ ταῦτα περὶ τῆς microακαρίας καὶ ἀφθάρτου φύσεως καθ ἣν microάλιστα νοεῖται τὸ θεῖον ὡς ἀληθῶς πραχθέντα καὶ συmicroπεσόντα δοξάζουσι καὶ λέγουσιν lsquoἀποπτύσαι δεῖ καὶ καθήρασθαιrsquo τὸ lsquoστόmicroαrsquo κατ Αἰσχύλον (fr 354) οὐδὲν δεῖ λέγειν πρὸς σέ καὶ γὰρ αὐτὴ δυσκολαίνεις τοῖς οὕτω παρανόmicroους καὶ βαρβάρους δόξας περὶ θεῶν ἔχουσιν ὅτι δ οὐκ ἔοικε ταῦτα κοmicroιδῇ microυθεύmicroασιν ἀραιοῖς καὶ [358F] διακένοις πλάσmicroασιν οἷα ποιηταὶ καὶ λογογράφοι καθάπερ οἱ ἀράχναι γεννῶντες ἀφ ἑαυτῶν [ἀπ]ἀρχὰς ἀνυποθέτους ὑφαίνουσι καὶ ἀποτείνουσιν ἀλλ ἔχει τινὰς ἀπορίας καὶ παθῶν διηγήσεις ltγινώσκειςgt αὐτή καὶ καθάπερ οἱ microαθηmicroατικοὶ τὴν ἶριν ἔmicroφασιν εἶναι τοῦ ἡλίου λέγουσι ποικιλλοmicroένην τῇ πρὸς τὸ νέφος ἀναχωρήσει τῆς ὄψεως | [359A] οὕτως ὁ microῦθος ἐνταῦθα λόγου τινὸς ἔmicroφασίς ἐστιν ἀνα- κλῶντος ἐπ ἄλλα τὴν διάνοιαν ὡς ὑποδηλοῦσιν αἵ τε θυσίαι τὸ πένθιmicroον ἔχουσαι καὶ σκυθρωπὸν ἐmicroφαινόmicroενον αἵ τε τῶν ναῶν διαθέσεις πῆ microὲν ἀνειmicroένων εἰς πτερὰ καὶ δρόmicroους ὑπαιθρίους καὶ καθαρούς πῆ δὲ κρυπτὰ καὶ σκότια κατὰ γῆς ἐχόντων στολιστήρια θηκαίοις ἐοικότα καὶ σηκοῖς οὐχ ἥκιστα δ ἡ τῶν Ὀσιρείων δόξα πολλαχοῦ κεῖσθαι λεγοmicroένου τοῦ σώmicroατος τήν τε γὰρ ∆ιοχίτην ὀνοmicroάζεσθαι πολίχνην λέγουσιν ὡς microόνην τὸν ἀληθινὸν ἔχουσαν ἔν τ Ἀβύδῳ τοὺς εὐδαίmicroονας τῶν Αἰγυπτίων καὶ [359B] δυνατοὺς microάλιστα θάπτεσθαι φιλοτιmicroουmicroένους ὁmicroοτάφους εἶναι τοῦ σώmicroατος Ὀσίριδος ἐν δὲ Μέmicroφει τρέφεσθαι τὸν Ἆπιν εἴδωλον ὄντα τῆς ἐκείνου ψυχῆς ὅπου καὶ τὸ σῶmicroα κεῖσθαι καὶ τὴν microὲν πόλιν οἱ microὲν ὅρmicroον ἀγαθῶν ἑρmicroηνεύου- σιν οἱ δ ἰδίως τάφον Ὀσίριδος τὴν δὲ πρὸς Φιλαῖς dagger νιστιτά- νην ἄλλως microὲν ἄβατον ἅπασι καὶ ἀπροσπέλαστον εἶναι καὶ microηδ ὄρνιθας ἐπ αὐτὴν καταίρειν microηδ ἰχθῦς προσπελάζειν ἑνὶ δὲ καιρῷ τοὺς ἱερεῖς διαβαίνοντας ἐναγίζειν καὶ κατα- στέφειν τὸ σῆmicroα microηδίθης φυτῷ περισκιαζόmicroενον ὑπερ- αίροντι πάσης ἐλαίας microέγεθος Εὔδοξος δὲ (fr 60) πολλῶν τάφων ἐν Αἰγύπτῳ λεγοmicroένων ἐν Βουσίριδι τὸ [359C] σῶmicroα κεῖσθαι καὶ γὰρ πατρίδα ταύτην γεγονέναι τοῦ Ὀσίριδος οὐκέτι microέντοι λόγου δεῖσθαι τὴν Ταφόσιριν αὐτὸ γὰρ φράζειν τοὔνοmicroα ταφὴν Ὀσίριδος ἐῶ δὲ τοmicroὴν

10

ξύλου καὶ σχίσιν λίνου καὶ χοὰς χεοmicroένας διὰ τὸ πολλὰ τῶν microυστικῶν ἀναmicroεmicroῖχθαι τούτοις οὐ microόνον δὲ τούτων οἱ ἱερεῖς λέγουσιν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν ὅσοι microὴ ἀγέννητοι microηδ ἄφθαρτοι τὰ microὲν σώmicroατα παρ αὐτοῖς κεῖσθαι καmicroόντα καὶ θεραπεύεσθαι τὰς δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάmicroπειν ἄστρα καὶ καλεῖσθαι κύνα microὲν τὴν Ἴσιδος ὑφ Ἑλλήνων ὑπ Αἰγυπτίων δὲ Σῶθιν Ὠρίωνα δὲ τὴν [359D] Ὥρου τὴν δὲ Τυφῶνος ἄρκτον εἰς δὲ τὰς ταφὰς τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων τοὺς microὲν ἄλλους συντεταγmicroένα τελεῖν microόνους δὲ microὴ διδόναι τοὺς Θηβαΐδα κατοικοῦντας ὡς θνητὸν θεὸν οὐδένα νοmicroίζοντας ἀλλ ὃν καλοῦσιν αὐτοὶ Κνήφ ἀγέννητον ὄντα καὶ ἀθάνατον Πολλῶν δὲ τοιούτων λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων οἱ microὲν οἰόmicroενοι βασιλέων ταῦτα καὶ τυράννων δι ἀρετὴν ὑπερφέρουσαν ἢ δύναmicroιν ἢ ἀξίωmicroα δόξαν θεότητος ἐπι- γραψαmicroένων εἶτα χρησαmicroένων τύχαις ἔργα καὶ πάθη δεινὰ καὶ microεγάλα διαmicroνηmicroονεύεσθαι ῥᾴστῃ microὲν ἀποδράσει τοῦ λόγου χρῶνται καὶ τὸ δύσφηmicroον οὐ φαύλως ἀπὸ τῶν θεῶν [359E] ἐπ ἀνθρώπους microεταφέρουσι καὶ ταύτας ἔχουσιν ἀπὸ τῶν ἱστορουmicroένων βοηθείας ἱστοροῦσι γὰρ Αἰγύπτιοι τὸν microὲν [359E3] Ἑρmicroῆν τῷ σώmicroατι γενέσθαι γαλιάγκωνα τὸν δὲ Τυφῶνα τῇ χρόᾳ πυρρόν λευκὸν δὲ τὸν Ὧρον καὶ microελάγχρουν τὸν Ὄσιριν ὡς τῇ φύσει γεγονότας ἀνθρώπους ἔτι δὲ καὶ στρατηγὸν ὀνοmicroάζουσιν Ὄσιριν καὶ κυβερνήτην Κάνωβον οὗ φασιν ἐπώνυmicroον γεγονέναι τὸν ἀστέρα καὶ τὸ πλοῖον ὃ καλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ τῆς Ὀσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιmicroῇ κατηστερισmicroένον οὐ microακρὰν φέρεσθαι τοῦ Ὠρίωνος καὶ τοῦ Κυνός ὧν τὸν microὲν Ὥρου τὸν δ Ἴσιδος ἱερὸν [Αἰγύπτιοι] νοmicroίζουσιν ὀκνῶ δέ microὴ τοῦτ ᾖ τὰ [359F] ἀκίνητα κινεῖν καὶ lsquoπολεmicroεῖν οὐ τῷ πολλῷ χρόνῳrsquo (κατὰ Σιmicroωνίδην [fr 193]) microόνον lsquoπολλοῖς δ ἀνθρώπων ἔθνεσιrsquo καὶ γένεσι κατόχοις ὑπὸ τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τούτους ὁσιό- τητος οὐδὲν ἀπολείποντας ἐξ οὐρανοῦ microεταφέρειν ἐπὶ γῆν ὀνόmicroατα τηλικαῦτα καὶ τιmicroὴν καὶ πίστιν ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ἐκ πρώτης γενέσεως ἐνδεδυκυῖαν ἐξιστάναι καὶ ἀναλύειν | [360A] microεγάλας microὲν τῷ ἀθέῳ Λέοντι κλισιάδας ἀνοίγοντας [καὶ] ἐξ- ανθρωπίζοντι τὰ θεῖα λαmicroπρὰν δὲ τοῖς Εὐηmicroέρου τοῦ Μεσ- σηνίου (FGrHist 63 T 4e) φενακισmicroοῖς παρρησίαν διδόντας ὃς αὐτὸς ἀντίγραφα συνθεὶς ἀπίστου καὶ ἀνυπάρκτου microυθολογίας πᾶσαν ἀθεότητα κατασκεδάννυσι τῆς οἰκου- microένης τοὺς νοmicroιζοmicroένους θεοὺς πάντας ὁmicroαλῶς διαγράφων εἰς ὀνόmicroατα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων καὶ βασιλέων ὡς δὴ πάλαι γεγονότων ἐν δὲ Πάγχοντι γράmicromicroασι χρυσοῖς ἀναγεγραmicromicroένων οἷς οὔτε βάρβαρος οὐδεὶς οὔθ Ἕλλην ἀλλὰ microόνος Εὐήmicroερος ὡς ἔοικε πλεύσας εἰς τοὺς microηδα- [360B] microόθι γῆς γεγονότας microηδ ὄντας Παγχώους καὶ Τριφύλλους ἐντετύχηκε καίτοι microεγάλαι microὲν ὑmicroνοῦνται πράξεις ἐν Ἀσσυρίοις Σεmicroιράmicroιος microεγάλαι δὲ Σεσώστριος ἐν Αἰγύπτῳ Φρύγες δὲ microέχρι νῦν τὰ λαmicroπρὰ καὶ θαυmicroαστὰ τῶν ἔργων Μανικὰ καλοῦσι διὰ τὸ Μάνην τινὰ τῶν πάλαι βασιλέων ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ δυνατὸν γενέσθαι παρ αὐτοῖς

11

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

ξύλου καὶ σχίσιν λίνου καὶ χοὰς χεοmicroένας διὰ τὸ πολλὰ τῶν microυστικῶν ἀναmicroεmicroῖχθαι τούτοις οὐ microόνον δὲ τούτων οἱ ἱερεῖς λέγουσιν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν ὅσοι microὴ ἀγέννητοι microηδ ἄφθαρτοι τὰ microὲν σώmicroατα παρ αὐτοῖς κεῖσθαι καmicroόντα καὶ θεραπεύεσθαι τὰς δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάmicroπειν ἄστρα καὶ καλεῖσθαι κύνα microὲν τὴν Ἴσιδος ὑφ Ἑλλήνων ὑπ Αἰγυπτίων δὲ Σῶθιν Ὠρίωνα δὲ τὴν [359D] Ὥρου τὴν δὲ Τυφῶνος ἄρκτον εἰς δὲ τὰς ταφὰς τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων τοὺς microὲν ἄλλους συντεταγmicroένα τελεῖν microόνους δὲ microὴ διδόναι τοὺς Θηβαΐδα κατοικοῦντας ὡς θνητὸν θεὸν οὐδένα νοmicroίζοντας ἀλλ ὃν καλοῦσιν αὐτοὶ Κνήφ ἀγέννητον ὄντα καὶ ἀθάνατον Πολλῶν δὲ τοιούτων λεγοmicroένων καὶ δεικνυmicroένων οἱ microὲν οἰόmicroενοι βασιλέων ταῦτα καὶ τυράννων δι ἀρετὴν ὑπερφέρουσαν ἢ δύναmicroιν ἢ ἀξίωmicroα δόξαν θεότητος ἐπι- γραψαmicroένων εἶτα χρησαmicroένων τύχαις ἔργα καὶ πάθη δεινὰ καὶ microεγάλα διαmicroνηmicroονεύεσθαι ῥᾴστῃ microὲν ἀποδράσει τοῦ λόγου χρῶνται καὶ τὸ δύσφηmicroον οὐ φαύλως ἀπὸ τῶν θεῶν [359E] ἐπ ἀνθρώπους microεταφέρουσι καὶ ταύτας ἔχουσιν ἀπὸ τῶν ἱστορουmicroένων βοηθείας ἱστοροῦσι γὰρ Αἰγύπτιοι τὸν microὲν [359E3] Ἑρmicroῆν τῷ σώmicroατι γενέσθαι γαλιάγκωνα τὸν δὲ Τυφῶνα τῇ χρόᾳ πυρρόν λευκὸν δὲ τὸν Ὧρον καὶ microελάγχρουν τὸν Ὄσιριν ὡς τῇ φύσει γεγονότας ἀνθρώπους ἔτι δὲ καὶ στρατηγὸν ὀνοmicroάζουσιν Ὄσιριν καὶ κυβερνήτην Κάνωβον οὗ φασιν ἐπώνυmicroον γεγονέναι τὸν ἀστέρα καὶ τὸ πλοῖον ὃ καλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ τῆς Ὀσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιmicroῇ κατηστερισmicroένον οὐ microακρὰν φέρεσθαι τοῦ Ὠρίωνος καὶ τοῦ Κυνός ὧν τὸν microὲν Ὥρου τὸν δ Ἴσιδος ἱερὸν [Αἰγύπτιοι] νοmicroίζουσιν ὀκνῶ δέ microὴ τοῦτ ᾖ τὰ [359F] ἀκίνητα κινεῖν καὶ lsquoπολεmicroεῖν οὐ τῷ πολλῷ χρόνῳrsquo (κατὰ Σιmicroωνίδην [fr 193]) microόνον lsquoπολλοῖς δ ἀνθρώπων ἔθνεσιrsquo καὶ γένεσι κατόχοις ὑπὸ τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τούτους ὁσιό- τητος οὐδὲν ἀπολείποντας ἐξ οὐρανοῦ microεταφέρειν ἐπὶ γῆν ὀνόmicroατα τηλικαῦτα καὶ τιmicroὴν καὶ πίστιν ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ἐκ πρώτης γενέσεως ἐνδεδυκυῖαν ἐξιστάναι καὶ ἀναλύειν | [360A] microεγάλας microὲν τῷ ἀθέῳ Λέοντι κλισιάδας ἀνοίγοντας [καὶ] ἐξ- ανθρωπίζοντι τὰ θεῖα λαmicroπρὰν δὲ τοῖς Εὐηmicroέρου τοῦ Μεσ- σηνίου (FGrHist 63 T 4e) φενακισmicroοῖς παρρησίαν διδόντας ὃς αὐτὸς ἀντίγραφα συνθεὶς ἀπίστου καὶ ἀνυπάρκτου microυθολογίας πᾶσαν ἀθεότητα κατασκεδάννυσι τῆς οἰκου- microένης τοὺς νοmicroιζοmicroένους θεοὺς πάντας ὁmicroαλῶς διαγράφων εἰς ὀνόmicroατα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων καὶ βασιλέων ὡς δὴ πάλαι γεγονότων ἐν δὲ Πάγχοντι γράmicromicroασι χρυσοῖς ἀναγεγραmicromicroένων οἷς οὔτε βάρβαρος οὐδεὶς οὔθ Ἕλλην ἀλλὰ microόνος Εὐήmicroερος ὡς ἔοικε πλεύσας εἰς τοὺς microηδα- [360B] microόθι γῆς γεγονότας microηδ ὄντας Παγχώους καὶ Τριφύλλους ἐντετύχηκε καίτοι microεγάλαι microὲν ὑmicroνοῦνται πράξεις ἐν Ἀσσυρίοις Σεmicroιράmicroιος microεγάλαι δὲ Σεσώστριος ἐν Αἰγύπτῳ Φρύγες δὲ microέχρι νῦν τὰ λαmicroπρὰ καὶ θαυmicroαστὰ τῶν ἔργων Μανικὰ καλοῦσι διὰ τὸ Μάνην τινὰ τῶν πάλαι βασιλέων ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ δυνατὸν γενέσθαι παρ αὐτοῖς

11

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

ὃν ἔνιοι Μάσνην καλοῦσι Κῦρος δὲ Πέρσας Μακεδόνας δ Ἀλέξανδρος ὀλίγου δεῖν ἐπὶ πέρας τῆς γῆς κρατοῦντας προήγαγον ἀλλ ὄνοmicroα καὶ microνήmicroην βασιλέων ἀγαθῶν [360C] ἔχουσιν lsquoεἰ δέ τινες ἐξαρθέντες ὑπὸ microεγαλαυχίαςrsquo ὥς φησιν ὁ Πλάτων (Legg 716a) lsquoἅmicroα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλεγόmicroενοι τὴν ψυχὴν microεθ ὕβρεωςrsquo ἐδέξαντο θεῶν ἐπω- νυmicroίας καὶ ναῶν ἱδρύσεις βραχὺν ἤνθησεν ἡ δόξα χρόνον εἶτα κενότητα καὶ ἀλαζονείαν microετ ἀσεβείας καὶ παρανο- microίας προσοφλόντες (Emped B 2 4) [360C6] lsquoὠκύmicroοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπτανrsquo [360C7] καὶ νῦν ὥσπερ ἀγώγιmicroοι δραπέται τῶν ἱερῶν καὶ τῶν βωmicroῶν ἀποσπασθέντες οὐδὲν ἀλλ ἢ τὰ microνήmicroατα καὶ τοὺς τάφους ἔχουσιν ὅθεν Ἀντίγονος ὁ γέρων Ἑρmicroοδότου τινὸς ἐν ποιήmicroασιν αὐτὸν (PLG III 637) Ἡλίου παῖδα καὶ θεὸν ἀναγορεύοντος lsquoοὐ τοιαῦτά microοιrsquo εἶπεν lsquoὁ λασανοφό- [360D] ρος σύνοιδενrsquo εὖ δὲ καὶ Λύσιππος ὁ πλάστης Ἀπελλῆν ἐmicroέmicroψατο τὸν ζωγράφον ὅτι τὴν Ἀλεξάνδρου γράφων εἰκόνα κεραυνὸν ἐνεχείρισεν αὐτὸς δὲ λόγχην ἧς τὴν δόξαν οὐδὲ εἷς ἀφαιρήσεται χρόνος ἀληθινὴν καὶ ἰδίαν οὖσαν Βέλτιον οὖν οἱ τὰ περὶ τὸν Τυφῶνα καὶ Ὄσιριν καὶ Ἶσιν ἱστορούmicroενα microήτε θεῶν παθήmicroατα microήτ ἀνθρώπων ἀλλὰ δαιmicroόνων microεγάλων εἶναι νοmicroίζοντες οὓς καὶ Πλάτων καὶ Πυθαγόρας καὶ Ξενοκράτης (fr 24) καὶ Χρύσιππος (StVFr II 1103) ἑπόmicroενοι τοῖς πάλαι θεολόγοις ἐρρωmicroενε- στέρους microὲν ἀνθρώπων γεγονέναι λέγουσι καὶ πολὺ τῇ δυνά- [360E] microει τὴν φύσιν ὑπερφέροντας ἡmicroῶν τὸ δὲ θεῖον οὐκ ἀmicroιγὲς οὐδ ἄκρατον ἔχοντας ἀλλὰ καὶ ψυχῆς φύσει καὶ σώmicroατος αἰσθήσει [ἐν] συνειληχὸς ἡδονὴν δεχοmicroένῃ καὶ πόνον καὶ ὅσα ταύταις ἐπιγενόmicroενα ταῖς microεταβολαῖς πάθη τοὺς microὲν microᾶλλον τοὺς δ ἧττον ἐπιταράττει γίνονται γὰρ ὡς ἐν ἀνθρώποις καὶ δαίmicroοσιν ἀρετῆς διαφοραὶ καὶ κακίας τὰ γὰρ Γιγαντικὰ καὶ Τιτανικὰ παρ Ἕλλησιν ᾀδόmicroενα καὶ Κρόνου τινὲς ἄθεσmicroοι πράξεις καὶ Πύθωνος ἀντιτάξεις πρὸς Ἀπόλλωνα φυγαί τε ∆ιονύσου καὶ πλάναι ∆ήmicroητρος οὐδὲν ἀπολείπουσι τῶν Ὀσιριακῶν καὶ Τυφωνικῶν ἄλλων [360F] θ ὧν πᾶσιν ἔξεστιν ἀνέδην microυθολογουmicroένων ἀκούειν ὅσα τε microυστικοῖς ἱεροῖς περικαλυπτόmicroενα καὶ τελεταῖς ἄρρητα διασῴζεται καὶ ἀθέατα πρὸς τοὺς πολλούς ὅmicroοιον ἔχει λόγον ἀκούοmicroεν δὲ καὶ Ὁmicroήρου τοὺς microὲν ἀγαθοὺς διαφόρως lsquoθεοειδέαςrsquo ἑκάστοτε ltκαλοῦντοςgt καὶ lsquoἀντι- θέουςrsquo καί lsquoθεῶν ἄπο microήδε ἔχονταςrsquo τῷ δ ἀπὸ τῶν δαι- [361A] microόνων | προσρήmicroατι χρωmicroένου κοινῶς ἐπί τε χρηστῶν καὶ φαύλων (Ν 810) [361A2] lsquoδαιmicroόνιε σχεδὸν ἐλθέ τίη δειδίσσεαι οὕτως Ἀργείουςrsquo [361A4] καὶ πάλιν (Ε 438 Π 705 Υ 447) [361A5]

12

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

lsquoἀλλ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπέσσυτο δαίmicroονι ἶσοςrsquo καί (∆ 31) [361A7] lsquoδαιmicroονίη τί νύ σε Πρίαmicroος Πριάmicroοιό τε παῖδες τόσσα κακὰ ῥέζουσιν ὅ τ ἀσπερχὲς microενεαίνεις Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐυκτίmicroενον πτολίεθρονrsquo [361A10] ὡς τῶν δαιmicroόνων microικτὴν καὶ ἀνώmicroαλον φύσιν ἐχόντων καὶ προαίρεσιν ὅθεν ὁ microὲν Πλάτων (Legg 717a b) Ὀλυmicroπίοις θεοῖς τὰ δεξιὰ καὶ περιττά τὰ δ ἀντίφωνα τούτων δαί- [361B] microοσιν ἀποδίδωσιν ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr 25) καὶ τῶν ἡmicroερῶν τὰς ἀποφράδας καὶ τῶν ἑορτῶν ὅσαι πληγάς τινας ἢ κοπετοὺς ἢ νηστείας ἢ δυσφηmicroίας ἢ αἰσχρολογίαν ἔχουσιν οὔτε θεῶν τιmicroαῖς οὔτε δαιmicroόνων οἴεται προσή- κειν χρηστῶν ἀλλ εἶναι φύσεις ἐν τῷ περιέχοντι microεγάλας microὲν καὶ ἰσχυράς δυστρόπους δὲ καὶ σκυθρωπάς αἳ χαί- ρουσι τοῖς τοιούτοις καὶ τυγχάνουσαι πρὸς οὐθὲν ἄλλο χεῖρον τρέπονται τοὺς δὲ χρηστοὺς πάλιν καὶ ἀγαθοὺς ὅ θ Ἡσίοδος (OD 123 sqq) lsquoἁγνοὺς δαίmicroοναςrsquo καὶ lsquoφύλακας ἀνθρώπωνrsquo προσαγορεύει lsquoπλουτοδότας καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔχονταςrsquo ὅ τε Πλάτων (Conv 202e) ἑρmicroηνευτικὸν τὸ τοιοῦτον ὀνοmicroάζει γένος καὶ [361C] διακονικὸν ἐν microέσῳ θεῶν καὶ ἀνθρώπων εὐχὰς microὲν ἐκεῖ καὶ δεήσεις ἀνθρώπων ἀναπέmicroποντας ἐκεῖθεν δὲ microαντεῖα δεῦρο καὶ δόσεις ἀγαθῶν φέροντας Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ καὶ δίκας φησὶ διδόναι τοὺς δαίmicroονας ὧν ltἂνgt ἐξα- microάρτωσι καὶ πληmicromicroελήσωσιν (B 115 9 sqq) [361C5] lsquoαἰθέριον ltmicroὲνgt γάρ σφε microένος πόντονδε διώκει πόντος δ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε γαῖα δ ἐς αὐγὰς ἠελίου ἀκάmicroαντος ὁ δ αἰθέρος ἔmicroβαλε δίναις ἄλλος δ ἐξ ἄλλου δέχεται στυγέουσι δὲ πάντεςrsquo ἄχρι οὗ κολασθέντες οὕτω καὶ καθαρθέντες αὖθις τὴν [361D] κατὰ φύσιν χώραν καὶ τάξιν ἀπολάβωσι τούτων δὲ καὶ τῶν τοιούτων ἀδελφὰ λέγεσθαί φασι περὶ Τυ- φῶνος ὡς δεινὰ microὲν ὑπὸ φθόνου καὶ δυσmicroενείας εἰργά- σατο καὶ πάντα πράγmicroατα ταράξας ἐνέπλησε κακῶν γῆν ὁmicroοῦ τι πᾶσαν καὶ θάλασσαν εἶτα δίκην ἔδωκεν ἡ δὲ τιmicroωρὸς Ὀσίριδος ἀδελφὴ καὶ γυνὴ τὴν Τυφῶνος σβέ- σασα καὶ καταπαύσασα microανίαν καὶ λύσσαν οὐ περιεῖδε τοὺς ἄθλους καὶ τοὺς ἀγῶνας οὓς ἀνέτλη καὶ πλάνας αὑτῆς καὶ πολλὰ microὲν ἔργα σοφίας πολλὰ δ ἀνδρείας ἀmicroνηστίαν ὑπολαβοῦσαν καὶ σιωπήν ἀλλὰ ταῖς ἁγιωτά- [361E] ταις ἀναmicroίξασα τελεταῖς εἰκόνας καὶ ὑπονοίας καὶ microιmicroή- microατα τῶν τότε παθηmicroάτων εὐσεβείας ὁmicroοῦ δίδαγmicroα καὶ παραmicroύθιον ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ὑπὸ συmicroφορῶν ἐχο- microένοις ὁmicroοίων καθωσίωσεν αὐτὴ δὲ καὶ Ὄσιρις ἐκ δαιmicroόνων ἀγαθῶν δι ἀρετὴν εἰς θεοὺς microεταβαλόντες ὡς ὕστερον Ἡρακλῆς καὶ ∆ιόνυσος ἅmicroα καὶ θεῶν καὶ δαιmicroόνων οὐκ ἀπὸ τρόπου microεmicroιγmicroένας τιmicroὰς ἔχουσι πανταχοῦ microὲν ἐν δὲ τοῖς [ὑπὲρ γῆν καὶ] ὑπὸ γῆν

13

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

δυνάmicroενοι microέγιστον οὐ γὰρ ἄλλον εἶναι Σάραπιν ἢ τὸν Πλούτωνά φασι καὶ Ἶσιν τὴν Περσέφασσαν ὡς Ἀρχέ- microαχος εἴρηκεν ὁ Εὐβοεὺς (fr 7 M) καὶ ὁ Ποντικὸς [361E12] Ἡρακλείδης (fr 103 V) τὸ χρηστήριον ἐν Κανώβῳ [361F] Πλούτωνος ἡγούmicroενος εἶναι Πτολεmicroαῖος δ ὁ Σωτὴρ ὄναρ εἶδε τὸν ἐν Σινώπῃ τοῦ Πλούτωνος κολοσσόν οὐκ ἐπιστάmicroενος οὐδ ἑωρα- κὼς πρότερον οἷος ltἦνgt τὴν microορφήν κελεύοντα κοmicroίσαι τὴν ταχίστην αὐτὸν εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀγνοοῦντι δ αὐτῷ καὶ ἀποροῦντι ποῦ καθίδρυται καὶ διηγουmicroένῳ τοῖς φίλοις τὴν ὄψιν εὑρέθη πολυπλανὴς ἄνθρωπος ὄνοmicroα Σωσίβιος ἐν Σινώπῃ φάmicroενος ἑωρακέναι τοιοῦτον κολοσ- σόν οἷον ὁ βασιλεὺς ἰδεῖν ἔδοξεν ἔπεmicroψεν οὖν Σωτέλη καὶ ∆ιονύσιον οἳ χρόνῳ πολλῷ καὶ microόλις οὐκ ἄνευ [362A] microέντοι θείας προνοίας ἤγαγον ἐκκλέψαντες | ἐπεὶ δὲ κοmicroισθεὶς ὤφθη συmicroβαλόντες οἱ περὶ Τιmicroόθεον τὸν ἐξηγητὴν καὶ Μανέθωνα τὸν Σεβεννύτην (fr 78 M) Πλούτωνος ὂν ἄγαλmicroα τῷ Κερβέρῳ τεκmicroαιρόmicroενοι καὶ τῷ δράκοντι πείθουσι τὸν Πτολεmicroαῖον ὡς ἑτέρου θεῶν οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν οὐ γὰρ ἐκεῖθεν οὕτως ὀνοmicroαζόmicroενος ἧκεν ἀλλ εἰς Ἀλεξάνδρειαν κοmicroισθεὶς τὸ παρ Αἰγυπτίοις ὄνοmicroα τοῦ Πλούτωνος ἐκτήσατο τὸν Σάραπιν καὶ microέντοι ltτὰgt Ἡρακλείτου τοῦ φυσικοῦ λέγον- τος (B 15) lsquoἍιδης καὶ ∆ιόνυσος ωὑτὸς ὅτεῳ microαίνονται καὶ ληναΐζουσινrsquo εἰς ταύτην ὑπάγουσι τὴν δόξαν οἱ γὰρ ἀξιοῦντες Ἅιδην λέγεσθαι τὸ σῶmicroα τῆς ψυχῆς οἷον [362B] παραφρονούσης καὶ microεθυούσης ἐν αὐτῷ γλίσχρως ἀλ- ληγοροῦσι βέλτιον δὲ τὸν Ὄσιριν εἰς ταὐτὸ συνάγειν τῷ ∆ιονύσῳ τῷ τ Ὀσίριδι τὸν Σάραπιν ὅτε τὴν φύσιν microετέβαλε ταύτης τυχόντι τῆς προσηγορίας διὸ πᾶσι κοινὸς ὁ Σάραπίς ἐστιν ὡς δὴ τὸν Ὄσιριν οἱ τῶν ἱερῶν microεταλαβόντες ἴσασιν Οὐ γὰρ ἄξιον προσέχειν τοῖς Φρυγίοις γράmicromicroασιν ἐν οἷς λέγεται dagger χαροπῶς τοὺς microὲν τοῦ Ἡρακλέους γενέσθαι θυγάτηρ dagger ἰσαιακοῦ δὲ τοῦ Ἡρακλέους ὁ Τυφών οὐδὲ Φυλάρχου microὴ καταφρονεῖν γράφοντος (FGrHist 81 fr 78) ὅτι πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἰνδῶν ∆ιόνυσος ἤγαγε δύο βοῦς ὧν ἦν τῷ microὲν Ἆπις ὄνοmicroα τῷ δ Ὄσιρις Σάραπις [362C] δ ὄνοmicroα τοῦ τὸ πᾶν κοσmicroοῦντός ἐστι παρὰ τὸ σαί- ρειν ὃ καλλύνειν τινὲς καὶ κοσmicroεῖν λέγουσιν ἄτοπα γὰρ ταῦτα τοῦ Φυλάρχου πολλῷ δ ἀτοπώτερα ltτὰgt τῶν λεγόντων οὐκ εἶναι θεὸν τὸν Σάραπιν ἀλλὰ τὴν Ἄπιδος σορὸν οὕτως ὀνοmicroάζεσθαι καὶ χαλκᾶς τινας ἐν Μέmicroφει πύλας λήθης καὶ κωκυτοῦ προσαγορευοmicroένας ὅταν θάπτωσι τὸν Ἆπιν ἀνοίγεσθαι βαρὺ καὶ σκληρὸν ψοφούσας διὸ παντὸς ἠχοῦντος ἡmicroᾶς χαλκώmicroατος ἐπι- λαmicroβάνεσθαι microετριώτερον δ ltοἱgt παρὰ τὸ σεύεσθαι καὶ τὸ σοῦσθαι τὴν τοῦ παντὸς ἅmicroα κίνησιν εἰρῆσθαι φάσ- κοντες οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱερέων εἰς ταὐτό φασι τὸν Ὄσιριν συmicroπεπλέχθαι καὶ τὸν Ἆπιν ἐξηγούmicroενοι καὶ διδάσκοντες [362D] ἡmicroᾶς ὡς ἔmicromicroορφον εἰκόνα χρὴ νοmicroίζειν τῆς Ὀσίριδος

14

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

ψυχῆς τὸν Ἆπιν ἐγὼ δ εἰ microὲν Αἰγύπτιόν ἐστι τοὔνοmicroα τοῦ Σαράπιδος εὐφροσύνην αὐτὸ δηλοῦν οἴοmicroαι καὶ χαρmicroοσύνην τεκmicroαιρόmicroενος ὅτι τὴν ἑορτὴν Αἰγύπτιοι τὰ Χαρmicroόσυνα lsquoΣαίρειrsquo καλοῦσιν καὶ γὰρ Πλάτων (Cratyl 403a sqq) τὸν Ἅιδην ὡς dagger Αἰδοῦς υἱὸν τοῖς παρ αὐτῷ γενοmicroένοις καὶ προσηνῆ θεὸν ὠνοmicroάσθαι φησί καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἄλλα τε πολλὰ τῶν ὀνοmicroάτων λόγον ἔχει καὶ τὸν ὑποχθόνιον τόπον εἰς ὃν οἴονται τὰς ψυχὰς ἀπέρχεσθαι microετὰ τὴν τελευτήν Ἀmicroένθην καλοῦσι σηmicroαί- νοντος τοῦ ὀνόmicroατος τὸν λαmicroβάνοντα καὶ διδόντα εἰ δὲ [362E] καὶ τοῦτο τῶν ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἀπελθόντων πάλαι καὶ microετακοmicroισθέντων ὀνοmicroάτων ἕν ἐστιν ὕστερον ἐπισκεψό- microεθα νῦν δὲ τὰ λοιπὰ τῆς ἐν χερσὶ δόξης προσδιέλθω- microεν Ὁ microὲν γὰρ Ὄσιρις καὶ ἡ Ἶσις ἐκ δαιmicroόνων ἀγα- θῶν εἰς θεοὺς microετήλλαξαν τὴν δὲ τοῦ Τυφῶνος ἠmicroαυρω- microένην καὶ συντετρυmicromicroένην δύναmicroιν ἔτι δὲ καὶ ψυχορρα- γοῦσαν καὶ σφαδᾴζουσαν ἔστιν αἷς παρηγοροῦσι θυσίαις καὶ πραΰνουσιν ἔστι δ ὅτε πάλιν ἐκταπεινοῦσι καὶ καθυβρίζουσιν ἔν τισιν ἑορταῖς τῶν microὲν ἀνθρώπων τοὺς πυρροὺς [καὶ] προπηλακίζοντες ὄνον δὲ κατακρηmicroνίζον- τες ὡς Κοπτῖται διὰ τὸ πυρρὸν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα [362F] καὶ ὀνώδη τὴν χρόαν Βουσιρῖται δὲ καὶ Λυκοπολῖται σάλπιγξιν οὐ χρῶνται τὸ παράπαν ὡς ὄνῳ φθεγγο- microέναις ἐmicroφερές καὶ ὅλως τὸν ὄνον οὐ καθαρὸν ἀλλὰ δαιmicroονικὸν ἡγοῦνται ζῷον εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὁmicroοιότητα καὶ πόπανα ποιοῦντες ἐν θυσίαις τοῦ τε Παϋνὶ καὶ τοῦ Φαωφὶ microηνὸς ἐπιπλάττουσι παράσηmicroον [363A] ὄνον δεδεmicroένον | ἐν δὲ τῇ τοῦ Ἡλίου θυσίᾳ τοῖς σεβο- microένοις τὸν θεὸν παρεγγυῶσι microὴ φορεῖν ἐπὶ τῷ σώmicroατι χρυσία microηδ ὄνῳ τροφὴν διδόναι φαίνονται δὲ καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιmicroονικὴν ἡγούmicroενοι δύναmicroιν λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίῳ microέτρῳ dagger ἕκτῳ καὶ πεντηκοστῷ γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν microὲν τοῦ τριγώνου ltφύσινgt Ἅιδου καὶ ∆ιονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης καὶ ∆ήmicroητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου ∆ιός τὴν δὲ ltτοῦgt ἑκκαιπεντηκονταγωνίου Τυφῶνος ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν Αἰγύπτιοι δὲ πυρρόχρουν γεγονέναι τὸν Τυφῶνα νοmicroίζοντες καὶ τῶν βοῶν τοὺς πυρροὺς [363B] καθιερεύουσιν οὕτως ἀκριβῆ ποιούmicroενοι τὴν παρα- τήρησιν ὥστε κἂν microίαν ἔχῃ τρίχα microέλαιναν ἢ λευκήν ἄθυτον ἡγεῖσθαι θύσιmicroον γὰρ οὐ φίλον εἶναι θεοῖς ἀλλὰ τοὐναντίον ὅσα ψυχαῖς ἀνοσίων ἀνθρώπων καὶ ἀδίκων εἰς ἕτερα microεταmicroορφουmicroένων σώmicroατα συνείληχε διὸ τῇ microὲν κεφαλῇ τοῦ ἱερείου καταρασάmicroενοι καὶ ἀποκόψαντες εἰς τὸν ποταmicroὸν ἐρρίπτουν πάλαι νῦν δὲ τοῖς ξένοις ἀποδίδονται τὸν δὲ microέλλοντα θύεσθαι βοῦν οἱ σφρα- γισταὶ λεγόmicroενοι τῶν ἱερέων κατεσηmicroαίνοντο τῆς σφραγῖδος ὡς ἱστορεῖ Κάστωρ (FGrHist 250 fr 17) γλυφὴν microὲν ἐχούσης ἄνθρωπον εἰς γόνυ καθεικότα

15

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

[363C] ταῖς χερσὶν ὀπίσω περιηγmicroέναις ἔχοντα κατὰ τῆς σφαγῆς ξίφος ἐγκείmicroενον ἀπολαύειν δὲ καὶ τὸν ὄνον ὥσπερ εἴρηται (362f) τῆς ὁmicroοιότητος διὰ τὴν ἀmicroαθίαν καὶ τὴν ὕβριν οὐχ ἧττον ἢ διὰ τὴν χρόαν οἴονται διὸ καὶ τῶν Περσικῶν βασιλέων ἐχθραίνοντες microάλιστα τὸν Ὦχον ὡς ἐναγῆ καὶ microιαρόν ὄνον ἐπωνόmicroασαν κἀκεῖ- νος εἰπών lsquoὁ microέντοι ὄνος οὗτος ὑmicroῶν κατευωχήσεται τὸν βοῦνrsquo ἔθυσε τὸν Ἆπιν ὡς ∆είνων (fr 30 M) ἱστόρηκεν οἱ δὲ λέγοντες ἐκ τῆς microάχης ἐπ ὄνου τῷ Τυφῶνι τὴν φυγὴν ἑπτὰ ἡmicroέρας γενέσθαι καὶ σωθέντα γεννῆσαι [363D] παῖδας Ἱεροσόλυmicroον καὶ Ἰουδαῖον αὐτόθεν εἰσὶ κατάδηλοι τὰ Ἰουδαϊκὰ παρέλκοντες εἰς τὸν microῦθον Ταῦτα microὲν οὖν τοιαύτας ὑπονοίας δίδωσιν ἀπ ἄλλης δ ἀρχῆς τῶν φιλοσοφώτερόν τι λέγειν δοκούντων τοὺς ἁπλουστάτους σκεψώmicroεθα πρῶτον οὗτοι δ εἰσὶν οἱ λέγοντες ὥσπερ Ἕλληνες Κρόνον ἀλληγοροῦσι τὸν χρόνον Ἥραν δὲ τὸν ἀέρα γένεσιν δὲ Ἡφαίστου τὴν εἰς πῦρ ἀέρος microεταβολήν οὕτω παρ Αἰγυπτίοις Νεῖλον εἶναι τὸν Ὄσιριν Ἴσιδι συνόντα τῇ γῇ Τυφῶνα δὲ τὴν θάλασσαν εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐmicroπίπτων ἀφανίζεται καὶ διασπᾶται πλὴν ὅσον ἡ γῆ microέρος ἀναλαmicroβάνουσα καὶ δεχοmicroένη γίγνεται γόνιmicroος ὑπ αὐτοῦ καὶ θρῆνός ἐστιν [363E] ἱερὸς ἐπ αὐτοῦ [Κρόνου] γενόmicroενος θρηνεῖ δὲ τὸν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γινόmicroενον microέρεσιν ἐν δὲ τοῖς δεξιοῖς φθειρόmicroενον Αἰγύπτιοι γὰρ οἴονται τὰ microὲν ἑῷα τοῦ κόσmicroου πρόσωπον εἶναι τὰ δὲ πρὸς βορρᾶν δεξιά τὰ δὲ πρὸς νότον ἀριστερά φερόmicroενος οὖν ἐκ τῶν νοτίων ὁ Νεῖλος ἐν δὲ τοῖς βορείοις ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατ- αναλισκόmicroενος εἰκότως λέγεται τὴν microὲν γένεσιν ἐν τοῖς ἀριστεροῖς ἔχειν τὴν δὲ φθορὰν ἐν τοῖς δεξιοῖς διὸ τήν [363E9] τε θάλασσαν οἱ ἱερεῖς ἀφοσιοῦνται καὶ τὸν ἅλα Τυφῶνος ἀφρὸν καλοῦσι καὶ τῶν ἀπαγορευοmicroένων ἕν ἐστιν αὐτοῖς ἐπὶ τραπέζης ἅλα microὴ προτίθεσθαι καὶ κυβερνήτας οὐ [363F] προσαγορεύουσιν ὅτι χρῶνται θαλάττῃ καὶ τὸν βίον ἀπὸ τῆς θαλάττης ἔχουσιν οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τὸν ἰχθὺν ἀπὸ ταύτης προβάλλονται τῆς αἰτίας καὶ τὸ microισεῖν ἰχθύι γράφουσιν ἐν Σάι γοῦν ἐν τῷ προπύλῳ τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἦν γεγλυmicromicroένον βρέφος γέρων καὶ microετὰ τοῦτον ἱέραξ ἐφεξῆς δ ἰχθύς ἐπὶ πᾶσι δ ἵππος ποτάmicroιος ἐδήλου δὲ συmicroβολικῶς lsquoὦ γινόmicroενοι καὶ ἀπογινόmicroενοι ltθεὸς ἀναίδειαν microισεῖrsquo τὸ microὲν γὰρ βρέφος γενέσεως σύmicroβολον φθορᾶςgt δ ὁ γέρων ἱέρακι δὲ τὸν θεὸν φράζουσιν ἰχθύι δὲ microῖσος ὥσπερ εἴρηται [364A] διὰ τὴν θάλατταν ἵππῳ ποταmicroίῳ δ ἀναίδειαν | λέγεται γὰρ ἀποκτείνας τὸν πατέρα τῇ microητρὶ βίᾳ microίγνυσθαι δόξειε δ ἂν καὶ τὸ ὑπὸ τῶν Πυθαγορικῶν λεγόmicroενον ὡς ἡ θάλαττα Κρόνου δάκρυόν ἐστιν αἰνίττεσθαι τὸ microὴ καθαρὸν microηδὲ σύmicroφυλον αὐτῆς Ταῦτα microὲν οὖν ἔξωθεν εἰρήσθω κοινὴν ἔχοντα τὴν ἱστορίαν οἱ δὲ σοφώτεροι τῶν ἱερέων οὐ microόνον τὸν Νεῖλον Ὄσιριν καλοῦσιν οὐδὲ Τυφῶνα τὴν θάλασ-

16

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

σαν ἀλλ Ὄσιριν microὲν ἁπλῆς ἅπασαν τὴν ὑγροποιὸν ἀρχὴν καὶ δύναmicroιν αἰτίαν γενέσεως καὶ σπέρmicroατος οὐσίαν νοmicroίζοντες Τυφῶνα δὲ πᾶν τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες καὶ ξηραντικὸν ὅλως καὶ πολέmicroιον τῇ ὑγρότητι [364B] διὸ καὶ πυρρόχρουν γεγονέναι τῷ σώmicroατι καὶ πάρωχρον νοmicroίζοντες οὐ πάνυ προθύmicroως ἐντυγχάνουσιν οὐδ ἡδέως ὁmicroιλοῦσι τοῖς τοιούτοις τὴν ὄψιν ἀνθρώποις τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν microελάγχρουν γεγονέναι microυθολογοῦσιν ὅτι πᾶν ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἱmicroάτια καὶ νέφη microελαίνει microιγνύmicroενον καὶ τῶν νέων ὑγρότης ἐνοῦσα παρέχει τὰς τρίχας microελαίνας ἡ δὲ πολίωσις οἷον ὠχρίασις ὑπὸ ξηρότητος ἐπιγίνεται τοῖς παρακmicroάζουσι καὶ τὸ microὲν ἔαρ θαλερὸν καὶ γόνιmicroον καὶ προσηνές τὸ δὲ φθινό- πωρον ὑγρότητος ἐνδείᾳ καὶ φυτοῖς πολέmicroιον καὶ ζῴοις νοσῶδες ὁ δ ἐν Ἡλίου πόλει τρεφόmicroενος βοῦς ὃν [364C] Μνεῦιν καλοῦσιν (Ὀσίριδος δ ἱερόν ἔνιοι δὲ καὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νοmicroίζουσι) microέλας ἐστὶ καὶ δευτέρας ἔχει τιmicroὰς microετὰ τὸν Ἆπιν ἔτι τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖς microάλιστα microελάγγειον οὖσαν ὥσπερ τὸ microέλαν τοῦ ὀφθαλmicroοῦ Χηmicroίαν καλοῦσι καὶ καρδίᾳ παρεικάζουσι θερmicroὴ γάρ ἐστι καὶ ὑγρὰ καὶ τοῖς νοτίοις microέρεσι τῆς οἰκουmicroένης ὥσπερ ἡ καρδία τοῖς εὐωνύmicroοις τοῦ ἀνθρώπου microάλιστα ἐγκέκλεισται καὶ προσκεχώρηκεν Ἥλιον δὲ καὶ Σελήνην οὐχ ἅρmicroασιν ἀλλὰ πλοίοις ὀχήmicroασι χρωmicroένους περιπολεῖν φασιν αἰνιττόmicroενοι τὴν ἀφ ὑγροῦ τροφὴν αὐτῶν καὶ γένεσιν οἴονται δὲ καὶ Ὅmicroηρον ὥσπερ Θαλῆν [364D] microαθόντα παρ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι (Ξ 201) τὸν γὰρ Ὠκεανὸν Ὄσιριν εἶναι τὴν δὲ Τηθὺν Ἶσιν ὡς τιθηνουmicroένην πάντα καὶ συνεκτρέφουσαν καὶ γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρmicroατος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι καὶ συνουσίαν τὴν microῖξιν καὶ τὸν υἱὸν ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ὗσαι καὶ τὸν ∆ιόνυσον lsquoὕηνrsquo ὡς κύριον τῆς ὑγρᾶς φύσεως οὐχ ἕτερον ὄντα τοῦ Ὀσίριδος καὶ γὰρ τὸν Ὄσιριν Ἑλλάνικος (FGrHist 3 fr 176) Ὕσιριν ἔοικεν ἀκηκοέναι ὑπὸ τῶν ἱερέων λεγόmicroενον οὕτω γὰρ ὀνοmicroάζων διατελεῖ τὸν θεόν εἰκό- τως ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ τῆς εὑρέσεως Ὅτι microὲν οὖν ὁ αὐτός ἐστι ∆ιονύσῳ τίνα microᾶλλον [364E] ἢ σὲ γινώσκειν ὦ Κλέα δὴ προσῆκόν ἐστιν ἀρχηίδα microὲν οὖσαν ἐν ∆ελφοῖς τῶν Θυιάδων τοῖς δ Ὀσιριακοῖς καθωσιωmicroένην ἱεροῖς ἀπὸ πατρὸς καὶ microητρός εἰ δὲ τῶν ἄλλων ἕνεκα δεῖ microαρτύρια παραθέσθαι τὰ microὲν ἀπόρρητα κατὰ χώραν ἐῶmicroεν ἃ δ ἐmicroφανῶς δρῶσι θάπτοντες τὸν Ἆπιν οἱ ἱερεῖς ὅταν παρακοmicroίζωσιν ἐπὶ σχεδίας τὸ σῶmicroα βακχείας οὐδὲν ἀποδεῖ καὶ γὰρ νεβρίδας περικαθάπτον- ται καὶ θύρσους φοροῦσι καὶ βοαῖς χρῶνται καὶ κινήσεσιν ὥσπερ οἱ κάτοχοι τοῖς περὶ τὸν ∆ιόνυσον ὀργιασmicroοῖς διὸ καὶ ταυρόmicroορφα ∆ιονύσου ποιοῦσιν ἀγάλmicroατα πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων αἱ δ Ἠλείων γυναῖκες καὶ παρακα- [364F] λοῦσιν εὐχόmicroεναι lsquoποδὶ βοείῳ τὸν θεὸν ἐλθεῖνrsquo πρὸς αὐτάς Ἀργείοις δὲ βουγενὴς ∆ιόνυσος ἐπίκλην ἐστίν

17

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

ἀνακαλοῦνται δ αὐτὸν ὑπὸ σαλπίγγων ἐξ ὕδατος ἐmicroβάλ- λοντες εἰς τὴν ἄβυσσον ἄρνα τῷ Πυλαόχῳ τὰς δὲ σάλπιγγας ἐν θύρσοις ἀποκρύπτουσιν ὡς Σωκράτης ἐν τοῖς περὶ ὁσίων (fr 5 M) εἴρηκεν ὁmicroολογεῖ δὲ καὶ τὰ Τιτανικὰ καὶ Νυκτέλια τοῖς λεγοmicroένοις Ὀσίριδος δια- σπασmicroοῖς καὶ ταῖς ἀναβιώσεσι καὶ παλιγγενεσίαις ὁmicroοίως [365A] δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ταφάς | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας ὥσπερ εἴρηται (358a 359a) δεικνύου- σι καὶ ∆ελφοὶ τὰ τοῦ ∆ιονύσου λείψανα παρ αὐτοῖς παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νοmicroίζουσι καὶ θύουσιν οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην ὅτι δ οὐ microόνον τοῦ οἴνου ∆ιόνυσον ἀλλὰ καὶ πάσης ὑγρᾶς φύσεως Ἕλληνες ἡγοῦνται κύριον καὶ ἀρχηγόν ἀρκεῖ Πίνδαρος microάρτυς εἶναι λέγων (fr 153) lsquoδενδρέων δὲ νοmicroὸν ∆ιόνυ- σος πολυγαθὴς αὐξάνοι ἁγνὸν φέγγος ὀπώραςrsquo διὸ καὶ τοῖς τὸν Ὄσιριν σεβοmicroένοις ἀπαγορεύεται δένδρον ἥmicroερον ἀπολλύναι καὶ πηγὴν ὕδατος ἐmicroφράττειν [365B] Οὐ microόνον δὲ τὸν Νεῖλον ἀλλὰ πᾶν ὑγρὸν ἁπλῶς Ὀσίριδος ἀπορροὴν καλοῦσι καὶ τῶν ἱερῶν ἀεὶ προ- ποmicroπεύει τὸ ὑδρεῖον ἐπὶ τιmicroῇ τοῦ θεοῦ καὶ θρύῳ βασιλέα καὶ τὸ νότιον κλίmicroα τοῦ κόσmicroου γράφουσι καὶ microεθερ- microηνεύεται τὸ θρύον ποτισmicroὸς καὶ κύησις πάντων καὶ δοκεῖ γεννητικῷ microορίῳ τὴν φύσιν ἐοικέναι τὴν δὲ τῶν Παmicroυλίων ἑορτὴν ἄγοντες ὥσπερ εἴρηται (355e) φαλ- λικὴν οὖσαν ἄγαλmicroα προτίθενται καὶ περιφέρουσιν οὗ τὸ αἰδοῖον τριπλάσιόν ἐστιν ἀρχὴ γὰρ ὁ θεός ἀρχὴ δὲ πᾶσα τῷ γονίmicroῳ πολλαπλασιάζει τὸ ἐξ αὑτῆς τὸ δὲ πολλάκις εἰώθαmicroεν καὶ τρὶς λέγειν ὡς τό lsquoτρισmicroάκαρεςrsquo [365C] καὶ (θ 340) lsquoδεσmicroοὶ microὲν τρὶς τόσσοι ἀπείρονεςrsquo εἰ microὴ νὴ ∆ία κυρίως ἐmicroφαίνεται τὸ τριπλάσιον ὑπὸ τῶν παλαιῶν ἡ γὰρ ὑγρὰ φύσις ἀρχὴ καὶ γένεσις οὖσα πάντων ἐξ αὑτῆς τὰ πρῶτα τρία σώmicroατα γῆν ἀέρα καὶ πῦρ ἐποίησε καὶ γὰρ ὁ προστιθέmicroενος τῷ microύθῳ λόγος ὡς τοῦ Ὀσίριδος ὁ Τυφὼν τὸ αἰδοῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταmicroόν ἡ δ Ἶσις οὐχ εὗρεν ἀλλ ἐmicroφερὲς ἄγαλmicroα θεmicroένη καὶ κατασκευά- σασα τιmicroᾶν καὶ φαλληφορεῖν ἔταξεν ἐνταῦθα δὴ περι- χωρεῖ διδάσκων ὅτι τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ σπερmicroατικὸν τοῦ θεοῦ πρώτην ἔσχεν ὕλην τὴν ὑγρότητα καὶ δι ὑγρότητος [365D] ἐνεκράθη τοῖς πεφυκόσι microετέχειν γενέσεως ἄλλος δὲ λόγος ἐστὶν Αἰγυπτίων ὡς Ἄποπις Ἡλίου ὢν ἀδελφὸς ἐπολέ- microει τῷ ∆ιί τὸν δ Ὄσιριν ὁ Ζεὺς συmicromicroαχήσαντα καὶ συγκαταστρεψάmicroενον αὐτῷ τὸν πολέmicroιον παῖδα θέmicroενος ∆ιόνυσον προσηγόρευσε καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ microυθῶδες ἔστιν ἀποδεῖξαι τῆς περὶ φύσιν ἀληθείας ἁπτό- microενον ∆ία microὲν γὰρ Αἰγύπτιοι τὸ πνεῦmicroα καλοῦσιν ᾧ πολέmicroιον τὸ αὐχmicroηρὸν καὶ πυρῶδες τοῦτο δ ἥλιος microὲν οὐκ ἔστι πρὸς δ ἥλιον ἔχει τινὰ συγγένειαν ἡ δ ὑγρό- της σβεννύουσα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ξηρότητος αὔξει καὶ ῥώννυσι τὰς ἀναθυmicroιάσεις ὑφ ὧν τὸ πνεῦmicroα τρέφεται [365E] καὶ τέθηλεν

18

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

Ἔτι τε τὸν κιττὸν [ὃν] Ἕλληνές τε καθιεροῦσι ∆ιονύσῳ καὶ παρ Αἰγυπτίοις λέγεται lsquoχενόσιριςrsquo ὀνο- microάζεσθαι σηmicroαίνοντος τοῦ ὀνόmicroατος ὥς φασι φυτὸν Ὀσίριδος Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποι- κίας (FHG III 324) ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπε- [365E7] σεν ἐν ᾗ ∆ιὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ ∆ιόνυσος ὑπ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράmicromicroατι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόmicroατος ἐmicroφαίνει δὲ τοῦτο καὶ ὁ Ἑρmicroαῖος (FHG IV 427) ἐν τῇ πρώτῃ περὶ τῶν Αἰγυπτίων ltἑορτῶνgt ὄβρι- microον γάρ φησι microεθερmicroηνευόmicroενον εἶναι τὸν Ὄσιριν ἐῶ δὲ [365F] Μνασέαν (FHG III 155) τῷ Ἐπάφῳ προστιθέντα τὸν ∆ιόνυσον καὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὸν Σάραπιν ἐῶ καὶ Ἀντικλείδην (FGrHist 140 fr 13) λέγοντα τὴν Ἶσιν Προmicroη- θέως οὖσαν θυγατέρα ∆ιονύσῳ συνοικεῖν αἱ γὰρ εἰρη- microέναι περὶ τὰς ἑορτὰς καὶ τὰς θυσίας οἰκειότητες ἐναρ- γεστέραν τῶν microαρτύρων τὴν πίστιν ἔχουσι Τῶν τ ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νοmicroίζουσιν [366A] ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιmicroῶσι καὶ χάσmicroασι λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώmicroατα κοσmicroοῦσιν ὅτι πληmicro- microυρεῖ Νεῖλος (Ar Phaen 151) [366A3] lsquoἠελίου τὰ πρῶτα συνερχοmicroένοιο λέοντιrsquo [366A4] ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν οὕτως Ἴσιδος σῶmicroα γῆν λέγουσι καὶ νοmicroίζουσιν οὐ πᾶσαν ἀλλ ἧς ὁ Νεῖλος ἐπιβαίνει σπερmicroαίνων καὶ microιγνύmicroενος ἐκ δὲ τῆς συνου- σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον ἔστι δ Ὧρος ἡ πάντα σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις ἀέρος ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς τραφῆναι λέγουσιν ἡ γὰρ ὑδατώδης καὶ διάβροχος γῆ microάλιστα τὰς σβεννυούσας καὶ χαλώσας τὴν ξηρότητα [366B] καὶ τὸν αὐχmicroὸν ἀναθυmicroιάσεις τιθηνεῖται Νέφθυν δὲ καλοῦσι τῆς γῆς τὰ ἔσχατα καὶ παρόρια καὶ ψαύοντα τῆς θαλάττης διὸ καὶ Τελευτὴν ἐπονοmicroάζουσι τὴν Νέφθυν καὶ Τυφῶνι δὲ συνοικεῖν λέγουσιν ὅταν δ ὑπερβαλὼν καὶ πλεονάσας ὁ Νεῖλος ἐπέκεινα πλησιάσῃ τοῖς ἐσχα- τεύουσι τοῦτο microῖξιν Ὀσίριδος πρὸς Νέφθυν καλοῦσιν ὑπὸ τῶν ἀναβλαστανόντων φυτῶν ἐλεγχοmicroένην ὧν καὶ τὸ microελίλωτόν ἐστιν οὗ φησι microῦθος ἀπορρυέντος καὶ ὑπολειφθέντος αἴσθησιν γενέσθαι Τυφῶνι τῆς περὶ τὸν γάmicroον ἀδικίας ὅθεν ἡ microὲν Ἶσις ἔτεκε γνησίως τὸν [366C] Ὧρον ἡ δὲ Νέφθυς σκότιον τὸν Ἄνουβιν ἐν microέντοι ταῖς διαδοχαῖς τῶν βασιλέων ἀναγράφουσι τὴν Νέφθυν Τυ- φῶνι γηmicroαmicroένην πρώτην γενέσθαι στεῖραν εἰ δὲ τοῦτο microὴ περὶ γυναικὸς ἀλλὰ περὶ τῆς θεοῦ λέγουσιν αἰνίτ- τονται τὸ παντελῶς τῆς γῆς ἄγονον καὶ ἄκαρπον ὑπὸ στερρότητος Ἡ δὲ Τυφῶνος ἐπιβουλὴ καὶ τυραννὶς αὐχmicroοῦ δύναmicroις ἦν ἐπικρατήσαντος καὶ διαφορήσαντος τήν τε γεννῶσαν ὑγρότητα τὸν Νεῖλον καὶ αὔξουσαν ἡ δὲ

19

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

συνεργὸς αὐτοῦ βασιλὶς Αἰθιόπων αἰνίττεται πνοὰς νο- τίους ἐξ Αἰθιοπίας ὅταν γὰρ αὗται τῶν ἐτησίων ἐπι- κρατήσωσι τὰ νέφη πρὸς τὴν Αἰθιοπίαν ἐλαυνόντων καὶ [366D] κωλύσωσι τοὺς τὸν Νεῖλον αὔξοντας ὄmicroβρους καταρ- ραγῆναι κατέχων ὁ Τυφὼν ἐπιφλέγει καὶ τότε κρατήσας παντάπασι τὸν Νεῖλον εἰς ἑαυτὸν ὑπ ἀσθενείας συστα- λέντα καὶ ῥυέντα κοῖλον καὶ ταπεινὸν ἐξέωσεν εἰς τὴν θάλασσαν ἡ γὰρ λεγοmicroένη κάθειρξις εἰς τὴν σορὸν Ὀσίριδος οὐδὲν ἔοικεν ἀλλ ἢ κρύψιν ὕδατος καὶ ἀφα- νισmicroὸν αἰνίττεσθαι διὸ microηνὸς Ἀθὺρ ἀφανισθῆναι τὸν Ὄσιριν λέγουσιν ὅτε τῶν ἐτησίων ἀπολειπόντων παντά- πασιν ὁ microὲν Νεῖλος ὑπονοστεῖ γυmicroνοῦται δ ἡ χώρα microηκυνοmicroένης δὲ τῆς νυκτὸς αὔξεται τὸ σκότος ἡ δὲ τοῦ φωτὸς microαραίνεται καὶ κρατεῖται δύναmicroις οἱ ltδgt ἱερεῖς [366E] ἄλλα τε δρῶσι σκυθρωπὰ καὶ βοῦν διάχρυσον ἱmicroατίῳ microέλανι βυσσίνῳ περιβάλλοντες ἐπὶ πένθει τῆς θεοῦ δει- κνύουσι (βοῦν γὰρ Ἴσιδος εἰκόνα καὶ γῆς νοmicroίζουσιν) ἐπὶ τέσσαρας ἡmicroέρας ἀπὸ τῆς ἑβδόmicroης ἐπὶ δέκα ἑξῆς καὶ γὰρ τὰ πενθούmicroενα τέσσαρα πρῶτον microὲν ὁ Νεῖλος ἀπολεί- πων καὶ ὑπονοστῶν δεύτερον δὲ τὰ βόρεια πνεύmicroατα κατασβεννύmicroενα κοmicroιδῇ τῶν νοτίων ἐπικρατούντων τρί- τον δὲ τὸ τὴν ἡmicroέραν ἐλάττονα γίνεσθαι τῆς νυκτός ἐπὶ πᾶσι δ ἡ τῆς γῆς ἀπογύmicroνωσις ἅmicroα τῇ τῶν φυτῶν ψιλότητι τηνικαῦτα φυλλορροούντων τῇ δ ἐνάτῃ ἐπὶ [366F] δέκα νυκτὸς ἐπὶ θάλασσαν κατίασι καὶ τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον εἰς ὃ ποτίmicroου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρηmicroένου τοῦ Ὀσίριδος εἶτα γῆν κάρπιmicroον φυρῶσι τῷ ὕδατι καὶ συmicromicroίξαντες ἀρώmicroατα καὶ θυmicroιάmicroατα τῶν πολυτελῶν ἀναπλάττουσι microηνοειδὲς ἀγαλmicroάτιον καὶ τοῦτο στολίζουσι καὶ κοσmicroοῦ- σιν ἐmicroφαίνοντες ὅτι γῆς οὐσίαν καὶ ὕδατος τοὺς θεοὺς τούτους νοmicroίζουσι Τῆς δ Ἴσιδος πάλιν ἀναλαmicroβανούσης τὸν Ὄσιριν [367A] καὶ αὐξανούσης τὸν Ὧρον | ἀναθυmicroιάσεσι καὶ ὁmicroίχλαις καὶ νέφεσι ῥωννύmicroενον ἐκρατήθη microέν οὐκ ἀνῃρέθη δ ὁ Τυφών οὐ γὰρ εἴασεν ἡ κυρία τῆς γῆς θεὸς ἀναιρεθῆναι παντάπασι τὴν ἀντικειmicroένην τῇ ὑγρότητι φύσιν ἀλλ ἐχάλασε καὶ ἀνῆκε βουλοmicroένη διαmicroένειν τὴν κρᾶσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroον εἶναι τέλειον ἐκλιπόντος καὶ ἀφανι- σθέντος τοῦ πυρώδους εἰ δὲ ταῦτα microὴ λέγεται παρὰ τὸ εἰκός οὐδ ἐκεῖνον ἄν τις ἀπορρίψειε τὸν λόγον ὡς Τυφὼν microὲν ἐκράτει πάλαι τῆς Ὀσίριδος microοίρας θάλασσα γὰρ ἦν ἡ Αἴγυπτος διὸ πολλὰ microὲν ἐν τοῖς microετάλλοις καὶ τοῖς ὄρεσιν εὑρίσκεται microέχρι νῦν κογχύλια [ἔχειν] πᾶσαι δὲ πηγαὶ καὶ φρέατα πάντα πολλῶν ὑπαρ- [367B] χόντων ἁλmicroυρὸν ὕδωρ καὶ πικρὸν ἔχουσιν ὡς ἂν ὑπό- λειmicromicroα τῆς πάλαι θαλάσσης ἕωλον ἐνταυθοῖ συνερρυηκός ὁ δ Ὧρος χρόνῳ τοῦ Τυφῶνος ἐπεκράτησε τουτέστιν εὐκαιρίας ὀmicroβρίων γενοmicroένης ὁ Νεῖλος ἐξώσας τὴν θάλασ- σαν ἀνέφηνε τὸ πεδίον καὶ ἀνεπλήρωσε ταῖς προσχώσεσιν

20

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

ὃ δὴ microαρτυροῦσαν ἔχει τὴν αἴσθησιν ὁρῶmicroεν γὰρ ἔτι νῦν ἐπιφέροντι τῷ ποταmicroῷ νέαν ἰλὺν καὶ προάγοντι τὴν γῆν κατὰ microικρὸν ὑποχωροῦν ὀπίσω τὸ πέλαγος καὶ τὴν θάλασσαν [τὸ] ὕψος τῶν ἐν βάθει λαmicroβανόντων διὰ τὰς προσχώσεις ἀπορρέουσαν τὴν δὲ Φάρον ἣν Ὅmicroηρος (δ 354 sqq) ᾔδει δρόmicroον ἡmicroέρας ἀπέχουσαν Αἰγύπτου [367C] νῦν microέρος οὖσαν αὐτῆς οὐκ αὐτὴν ἀναδραmicroοῦσαν οὐδὲ προσαναβᾶσαν ἀλλὰ τῆς microεταξὺ θαλάττης ἀναπλάττοντι τῷ ποταmicroῷ καὶ τρέφοντι τὴν ἤπειρον ἀνασταλείσης Ἀλλὰ ταῦτα microὲν ὅmicroοια τοῖς ὑπὸ τῶν Στωικῶν (StVFr II 1093) θεολογουmicroένοις ἐστί καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὸ microὲν γόνιmicroον πνεῦmicroα καὶ τρόφιmicroον ∆ιόνυσον εἶναι λέγουσι τὸ πληκτικὸν δὲ καὶ διαιρετικὸν Ἡρακλέα τὸ δὲ δεκτι- κὸν Ἄmicromicroωνα ∆ήmicroητρα δὲ καὶ Κόρην τὸ διὰ τῆς γῆς καὶ τῶν καρπῶν διῆκον Ποσειδῶνα δὲ τὸ διὰ τῆς θαλάττης οἱ δὲ τοῖσδε τοῖς φυσικοῖς καὶ τῶν ἀπ ἀστρολο- γίας microαθηmicroατικῶν ἔνια microιγνύντες Τυφῶνα microὲν οἴονται [367D] τὸν ἡλιακὸν κόσmicroον Ὄσιριν δὲ τὸν σεληνιακὸν λέγεσθαι τὴν microὲν γὰρ σελήνην γόνιmicroον τὸ φῶς καὶ ὑγροποιὸν ἔχουσαν εὐmicroενῆ καὶ γοναῖς ζῴων καὶ φυτῶν εἶναι βλαστή- σεσι τὸν δ ἥλιον ἀκράτῳ πυρὶ καὶ σκληρῷ καταθάλ- πειν [τε] καὶ καταυαίνειν τὰ φυόmicroενα καὶ τεθηλότα καὶ τὸ πολὺ microέρος τῆς γῆς παντάπασιν ὑπὸ φλογmicroοῦ ποιεῖν ἀοίκητον καὶ κατακρατεῖν πολλαχοῦ καὶ τῆς σελήνης διὸ τὸν Τυφῶνα Σὴθ [ἀεὶ] Αἰγύπτιοι καλοῦσιν ὅπερ ἐστὶ καταδυναστεῦον ἢ καταβιαζόmicroενον καὶ τῷ microὲν ἡλίῳ τὸν Ἡρακλέα microυθολογοῦσιν ἐνιδρυmicroένον συmicroπεριπολεῖν τῇ δὲ σελήνῃ τὸν Ἑρmicroῆν λόγου γὰρ ἔργοις ἔοικε καὶ [367E] [περὶ] σοφίας τὰ τῆς σελήνης τὰ δ ἡλίου πληγαῖς ὑπὸ βίας καὶ ῥώmicroης περαινοmicroέναις οἱ δὲ Στωικοὶ (StVFr II 663) τὸν microὲν ἥλιον ἐκ θαλάττης ἀνάπτεσθαι καὶ τρέφεσθαί φασι τῇ δὲ σελήνῃ τὰ κρηναῖα καὶ λιmicroναῖα νάmicroατα γλυκεῖαν ἀναπέmicroπειν καὶ microαλακὴν ἀναθυmicroίασιν Ἑβδόmicroῃ ἐπὶ δέκα τὴν Ὀσίριδος γενέσθαι τελευτὴν [367E7] Αἰγύπτιοι microυθολογοῦσιν ἐν ᾗ microάλιστα γίνεται microειου- microένη κατάδηλος ἡ πανσέληνος διὸ καὶ τὴν ἡmicroέραν ταύτην ἀντίφραξιν οἱ Πυθαγόρειοι καλοῦσι καὶ ὅλως τὸν ἀριθmicroὸν τοῦτον ἀφοσιοῦνται τοῦ γὰρ ἑξκαίδεκα τετρα- γώνου καὶ τοῦ ὀκτωκαίδεκα ἑτεροmicroήκους οἷς microόνοις [367F] ἀριθmicroῶν ἐπιπέδων συmicroβέβηκε τὰς περιmicroέτρους ἴσας ἔχειν τοῖς περιεχοmicroένοις ὑπ αὐτῶν χωρίοις microέσος ὁ τῶν ἑπτακαίδεκα παρεmicroπίπτων ἀντιφράττει καὶ διαζεύγνυσιν ἀπ ἀλλήλων καὶ διαιρεῖ ltκατὰgt τὸν ἐπόγδοον λόγον εἰς ἄνισα διαστήmicroατα τεmicroνόmicroενος ἐτῶν δ ἀριθmicroὸν οἱ microὲν βιῶσαι τὸν Ὄσιριν οἱ δὲ βασιλεῦσαι λέγουσιν ὀκτὼ καὶ [368A] εἴκοσι | τοσαῦτα γὰρ ἔστι φῶτα τῆς σελήνης καὶ τοσαύ- ταις ἡmicroέραις τὸν αὑτῆς κύκλον ἐξελίσσει τὸ δὲ ξύλον ἐν ταῖς λεγοmicroέναις Ὀσίριδος ταφαῖς τέmicroνοντες κατα- σκευάζουσι λάρνακα microηνοειδῆ διὰ τὸ τὴν σελήνην ὅταν τῷ ἡλίῳ πλησιάζῃ microηνοειδῆ γινοmicroένην ἀποκρύπτεσθαι τὸν δ εἰς δεκατέσσαρα microέρη τοῦ Ὀσίριδος διασπασmicroὸν

21

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

αἰνίττονται πρὸς τὰς ἡmicroέρας ἐν αἷς φθίνει microετὰ πανσέλη- νον ἄχρι νουmicroηνίας τὸ ἄστρον ἡmicroέραν δέ ἐν ᾗ φαίνεται πρῶτον ἐκφυγοῦσα τὰς αὐγὰς καὶ παρελθοῦσα τὸν ἥλιον lsquoἀτελὲς ἀγαθόνrsquo προσαγορεύουσιν ὁ γὰρ Ὄσιρις ἀγαθο- [368B] ποιός καὶ τοὔνοmicroα πολλὰ φράζειν οὐχ ἥκιστα δὲ κράτος ἐνεργοῦν καὶ ἀγαθοποιὸν [ὃ] λέγουσι τὸ δ ἕτερον ὄνοmicroα τοῦ θεοῦ τὸν Ὄmicroφιν εὐεργέτην ὁ Ἑρmicroαῖός (FHG IV 427) φησι δηλοῦν ἑρmicroηνευόmicroενον Οἴονται δὲ πρὸς τὰ φῶτα τῆς σελήνης ἔχειν τινὰ λόγον τοῦ Νείλου τὰς ἀναβάσεις ἡ microὲν γὰρ microεγίστη περὶ τὴν Ἐλεφαντίνην ὀκτὼ γίνεται καὶ εἴκοσι πήχεων ὅσα φῶτα καὶ microέτρα τῶν ἐmicromicroήνων περιόδων ἑκάστης ἔστιν ἡ δὲ περὶ Μένδητα καὶ Ξόιν βραχυτάτη πήχεων ἓξ πρὸς τὴν διχότοmicroον ἡ δὲ microέση περὶ Μέmicroφιν ὅταν ᾖ δικαία δεκατεσσάρων πήχεων πρὸς τὴν πανσέληνον τὸν [368C] δ Ἆπιν εἰκόνα microὲν Ὀσίριδος ἔmicroψυχον εἶναι γίνεσθαι δέ ὅταν φῶς ἐρείσῃ γόνιmicroον ἀπὸ τῆς σελήνης καὶ καθάψηται βοὸς ὀργώσης διὸ καὶ τοῖς τῆς σελήνης σχήmicroασιν ἔοικε πολλὰ τοῦ Ἄπιδος περιmicroελαινοmicroένου τὰ λαmicroπρὰ τοῖς σκιεροῖς ἔτι ltδὲgt τῇ νουmicroηνίᾳ τοῦ Φαmicroενὼθ microηνὸς ἑορτὴν ἄγουσιν ἔmicroβασιν Ὀσίριδος εἰς τὴν σελήνην ὀνοmicroά- ζοντες ἔαρος ἀρχὴν οὖσαν οὕτω τὴν Ὀσίριδος δύναmicroιν ἐν τῇ σελήνῃ τιθέντες τὴν Ἶσιν αὐτῷ γένεσιν οὖσαν συνεῖναι λέγουσι διὸ καὶ microητέρα τὴν σελήνην τοῦ κόσmicroου καλοῦσι καὶ φύσιν ἔχειν ἀρσενόθηλυν οἴονται πληρουmicroένην [368D] ὑφ ἡλίου καὶ κυισκοmicroένην αὐτὴν δὲ πάλιν εἰς τὸν ἀέρα προϊεmicroένην γεννητικὰς ἀρχὰς καὶ κατασπείρουσαν οὐ γὰρ ἀεὶ τὴν φθορὰν ἐπικρατεῖν τὴν Τυφώνειον πολλάκις δὲ κρατουmicroένην ὑπὸ τῆς γενέσεως καὶ συνδεοmicroένην αὖθις ἀναλύεσθαι καὶ διαmicroάχεσθαι πρὸς τὸν Ὧρον ἔστι δ οὗτος ὁ περίγειος κόσmicroος οὔτε φθορᾶς ἀπαλλαττόmicroενος παντάπασιν οὔτε γενέσεως Ἔνιοι δὲ καὶ τῶν ἐκλειπτικῶν αἴνιγmicroα ποιοῦνται τὸν microῦθον ἐκλείπει microὲν γὰρ ἡ σελήνη πανσέληνος ἐναν- τίαν τοῦ ἡλίου στάσιν ἔχοντος πρὸς αὐτὴν εἰς τὴν σκιὰν ἐmicroπίπτουσα τῆς γῆς ὥσπερ φασὶ τὸν Ὄσιριν εἰς τὴν σορόν αὐτὴ δὲ πάλιν ἀποκρύπτει καὶ ἀφανίζει ταῖς [368E] τριακάσιν οὐ microὴν ἀναιρεῖ[ται] παντάπασι τὸν ἥλιον ὥσπερ οὐδὲ τὸν Τυφῶνα ἡ Ἶσις γεννώσης τῆς Νέφθυος τὸν Ἄνουβιν Ἶσις ὑποβάλ- λεται Νέφθυς γάρ ἐστι τὸ ὑπὸ γῆν καὶ ἀφανές Ἶσις δὲ τὸ ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ φανερόν ὁ δὲ τούτων ὑποψαύων καὶ καλούmicroενος ὁρίζων κύκλος ἐπίκοινος ὢν ἀmicroφοῖν Ἄνουβις κέκληται καὶ κυνὶ τὸ εἶδος ἀπεικάζεται καὶ γὰρ ὁ κύων χρῆται τῇ ὄψει νυκτός τε καὶ ἡmicroέρας ὁmicroοίως καὶ τοιαύτην ἔχειν δοκεῖ παρ Αἰγυπτίοις τὴν δύναmicroιν ὁ Ἄνουβις οἵαν ἡ Ἑκάτη παρ Ἕλλησι χθόνιος ὢν ὁmicroοῦ καὶ Ὀλύmicroπιος ἐνίοις δὲ δοκεῖ Κρόνος ὁ Ἄνουβις εἶναι διὸ [368F] πάντα τίκτων ἐξ ἑαυτοῦ καὶ κύων ἐν ἑαυτῷ τὴν τοῦ κυνὸς ἐπίκλησιν ἔσχεν ἔστι δ οὖν τοῖς σεβοmicroένοις τὸν Ἄνουβιν ἀπόρρητόν τι καὶ πάλαι microὲν τὰς microεγίστας ἐν

22

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

Αἰγύπτῳ τιmicroὰς ὁ κύων ἔσχεν ἐπεὶ δὲ Καmicroβύσου τὸν Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ ἐγεύ- σατο τοῦ σώmicroατος ἀλλ ἢ microόνος ὁ κύων ἀπώλεσε τὸ πρῶτος εἶναι καὶ microάλιστα τιmicroᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασmicroα τῆς γῆς εἰς ὃ τὴν σελήνην ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νοmicroίζουσι Τυφῶνα καλοῦντες | [369A] ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν ὡς ἰδίᾳ microὲν οὐκ ὀρθῶς ἕκαστος ὁmicroοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν οὐ γὰρ αὐχmicroὸν ltmicroόνονgt οὐδ ἄνεmicroον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος ἀλλὰ πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει microόριον τοῦ Τυφῶνος ἔστιν ltεἰπεῖνgt οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ- microασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον ὡς ∆ηmicroόκριτος καὶ Ἐπίκουρος οὔτ ἀποίου δηmicroιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ microίαν πρόνοιαν ὡς οἱ Στωικοί (StVFr II 1108) περιγινοmicroένην ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν ὅπου πάντων ἢ χρηστόν ὅπου microηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος [369B] ἐγγενέσθαι lsquoπαλίντονοςrsquo γάρ lsquoἁρmicroονίη κόσmicroου ὅκωσπερ λύρης καὶ τόξουrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 51) καὶ κατ Εὐριπίδην (fr 21) [369B3] lsquoοὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά ἀλλ ἔστι τις σύγκρασις ὥστ ἔχειν καλῶςrsquo [369B5] διὸ καὶ παmicroπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ νοmicroοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα τὴν ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ δυσεξάλειπτον οὐκ ἐν λόγοις microόνον οὐδ ἐν φήmicroαις ἀλλ ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι πολλαχοῦ περιφεροmicroένη ὡς οὔτ ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ [369C] ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτοmicroάτῳ τὸ πᾶν οὔθ εἷς ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος ἀλλὰ πολλὰ καὶ microεmicroιγmicroένα κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς microᾶλλον δὲ microηδὲν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν πίθων εἷς ταmicroίας ὥσπερ νάmicroατα τὰ πράγmicroατα καπη- λικῶς διανέmicroων ἀνακεράννυσιν ἡmicroῖν ἀλλ ἀπὸ δυεῖν ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάmicroεων τῆς microὲν ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ εὐθεῖαν ὑφηγουmicroένης τῆς δ ἔmicroπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος microικτὸς ὅ τε κόσmicroος εἰ καὶ microὴ πᾶς ἀλλ ὁ περίγειος οὗτος καὶ [369D] microετὰ σελήνην ἀνώmicroαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ microετα- βολὰς πάσας δεχόmicroενος εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε γίνεσθαι αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ τὴν φύσιν ἔχειν Καὶ δοκεῖ τοῦτο τοῖς πλείστοις καὶ σοφωτάτοις νοmicroίζουσι γὰρ οἱ microὲν θεοὺς εἶναι δύο καθάπερ ἀντι- τέχνους τὸν microὲν ἀγαθῶν τὸν δὲ φαύλων δηmicroιουργόν οἱ δὲ τὸν microὲν [γὰρ] ἀmicroείνονα θεόν τὸν δ ἕτερον δαίmicroονα καλοῦσιν ὥσπερ Ζωροάστρης ὁ microάγος ὃν πεντακισχι- λίοις ἔτεσι τῶν Τρωικῶν γεγονέναι πρεσβύτερον ἱστοροῦ-

23

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

[369E] σιν οὗτος οὖν ἐκάλει τὸν microὲν Ὡροmicroάζην τὸν δ Ἀρειmicroά- νιον καὶ προσαπεφαίνετο τὸν microὲν ἐοικέναι φωτὶ microάλιστα τῶν αἰσθητῶν τὸν δ ἔmicroπαλιν σκότῳ καὶ ἀγνοίᾳ microέσον δ ἀmicroφοῖν τὸν Μίθρην εἶναι διὸ καὶ Μίθρην Πέρσαι τὸν microεσίτην ὀνοmicroάζουσιν ἐδίδαξε ltδὲgt τῷ microὲν εὐκταῖα θύειν καὶ χαριστήρια τῷ δ ἀποτρόπαια καὶ σκυθρωπά πόαν γάρ τινα κόπτοντες ὄmicroωmicroι καλουmicroένην ἐν ὅλmicroῳ τὸν Ἅιδην ἀνακαλοῦνται καὶ τὸν σκότον εἶτα microίξαντες αἵmicroατι λύκου σφαγέντος εἰς τόπον ἀνήλιον ἐκφέρουσι καὶ ῥίπτουσι καὶ γὰρ τῶν φυτῶν νοmicroίζουσι τὰ microὲν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τὰ δὲ τοῦ κακοῦ δαίmicroονος εἶναι καὶ τῶν [369F] ζῴων ὥσπερ κύνας καὶ ὄρνιθας καὶ χερσαίους ἐχίνους τοῦ ἀγαθοῦ τοῦ [δὲ] φαύλου microῦς ἐνύδρους εἶναι διὸ καὶ τὸν κτείναντα πλείστους εὐδαιmicroονίζουσιν οὐ microὴν ltἀλλὰgt κἀκεῖνοι πολλὰ microυθώδη περὶ τῶν θεῶν λέγουσιν οἷα καὶ ταῦτ ἐστίν ὁ microὲν Ὡροmicroάζης ἐκ τοῦ καθαρωτάτου φάους ὁ δ Ἀρειmicroάνιος ἐκ τοῦ ζόφου γεγονὼς πολεmicroοῦσιν [370A] ἀλλήλοις καὶ ὁ microὲν ἓξ θεοὺς ἐποίησε | τὸν microὲν πρῶτον εὐνοίας τὸν δὲ δεύτερον ἀληθείας τὸν δὲ τρίτον εὐνο- microίας τῶν δὲ λοιπῶν τὸν microὲν σοφίας τὸν δὲ πλούτου τὸν δὲ τῶν ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἡδέων δηmicroιουργόν ὁ δὲ τού- τοις ὥσπερ ἀντιτέχνους ἴσους τὸν ἀριθmicroόν εἶθ ὁ microὲν Ὡροmicroάζης τρὶς ἑαυτὸν αὐξήσας ἀπέστη τοῦ ἡλίου τοσοῦ- τον ὅσον ὁ ἥλιος τῆς γῆς ἀφέστηκε καὶ τὸν οὐρανὸν ἄστροις ἐκόσmicroησεν ἕνα δ ἀστέρα πρὸ πάντων οἷον φύλακα καὶ προόπτην ἐγκατέστησε τὸν σείριον ἄλλους δὲ ποιήσας τέσσαρας καὶ εἴκοσι θεοὺς εἰς ᾠὸν ἔθηκεν οἱ δ ἀπὸ τοῦ Ἀρειmicroανίου γενόmicroενοι καὶ αὐτοὶ τοσοῦτοι [370B] διατρήσαντες τὸ ᾠὸν γαν ὅθεν ἀναmicroέmicroικται τὰ κακὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἔπεισι δὲ χρόνος εἱmicroαρmicroένος ἐν ᾧ τὸν Ἀρειmicroάνιον λοιmicroὸν ἐπάγοντα καὶ λιmicroὸν ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι τῆς δὲ γῆς ἐπιπέ- δου καὶ ὁmicroαλῆς γενοmicroένης ἕνα βίον καὶ microίαν πολιτείαν ἀνθρώπων microακαρίων καὶ ὁmicroογλώσσων ἁπάντων γενέ- σθαι Θεόποmicroπος δέ φησι (fr 65 FGrHist) κατὰ τοὺς microάγους ἀνὰ microέρος τρισχίλια ἔτη τὸν microὲν κρατεῖν τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν ἄλλα δὲ τρισχίλια microάχεσθαι καὶ πολεmicroεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον τέλος δ ἀπολείπεσθαι τὸν Ἅιδην καὶ τοὺς microὲν ἀνθρώπους [370C] εὐδαίmicroονας ἔσεσθαι microήτε τροφῆς δεοmicroένους microήτε σκιὰν ποιοῦντας τὸν δὲ ταῦτα microηχανησάmicroενον θεὸν ἠρεmicroεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον [καλῶς] microὲν οὐ πολύν [τῷ θεῷ] ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιmicroωmicroένῳ microέτριον Ἡ microὲν οὖν microάγων microυθολογία τοιοῦτον ἔχει τρόπον Χαλδαῖοι δὲ τῶν πλανήτων οὓς θεοὺς γενεθλίους καλοῦσι δύο microὲν ἀγαθουργούς δύο δὲ κακοποιούς microέσους δὲ τοὺς τρεῖς ἀποφαίνουσι καὶ κοινούς τὰ δ Ἑλλήνων πᾶσί που δῆλα τὴν microὲν ἀγαθὴν ∆ιὸς Ὀλυmicroπίου microερίδα τὴν δ ἀποτρόπαιον Ἅιδου ποιουmicroένων ἐκ δ Ἀφροδίτης καὶ Ἄρεος Ἁρmicroονίαν γεγονέναι microυθολογούν- [370D] των ὧν ὁ microὲν ἀπηνὴς καὶ φιλόνεικος ἡ δὲ microειλίχιος

24

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

καὶ γενέθλιος σκόπει δὲ τοὺς φιλοσόφους τούτοις συmicro- φεροmicroένους Ἡράκλειτος microὲν γὰρ ἄντικρυς (B 53) lsquoπόλε- microονrsquo ὀνοmicroάζει lsquoπατέρα καὶ βασιλέα καὶ κύριον πάντωνrsquo καὶ τὸν microὲν Ὅmicroηρον εὐχόmicroενον (Σ 107) lsquoἔκ τε θεῶν ἔριν ἔκ τ ἀνθρώπων ἀπολέσθαιrsquo lsquoλανθάνεινrsquo φησί (B 94) lsquoτῇ πάντων γενέσει καταρώmicroενον ἐκ microάχης καὶ ἀντιπαθείας τὴν γένεσιν ἐχόντων ἥλιον δὲ microὴ ὑπερβήσε- σθαι τοὺς προσήκοντας ὅρους εἰ δὲ microή Κλῶθάς microιν ∆ίκης ἐπικούρους ἐξευρήσεινrsquo Ἐmicroπεδοκλῆς δὲ (B 18) τὴν microὲν ἀγαθουργὸν ἀρχήν lsquoΦιλότηταrsquo καὶ lsquoΦιλίανrsquo πολλάκις ltἔτιgt δ lsquoἉρmicroονίανrsquo καλεῖ lsquoθεmicroερῶπινrsquo τὴν δὲ χείρονα (B 17 [370E] v 19) lsquoΝεῖκος οὐλόmicroενονrsquo καὶ (B 122 v 2) lsquo∆ῆριν αἱmicroα- τόεσσανrsquo ltκαὶgt οἱ microὲν Πυθαγορικοὶ διὰ πλειόνων ὀνο- microάτων κατηγοροῦσι τοῦ microὲν ἀγαθοῦ τὸ ἓν τὸ πεπε- ρασmicroένον τὸ microένον τὸ εὐθὺ τὸ περισσὸν τὸ τετράγωνον ltτὸ ἴσονgt τὸ δεξιὸν τὸ λαmicroπρόν τοῦ δὲ κακοῦ τὴν δυάδα τὸ ἄπειρον τὸ φερόmicroενον τὸ καmicroπύλον τὸ ἄρτιον τὸ ἑτερόmicroηκες τὸ ἄνισον τὸ ἀριστερὸν τὸ σκοτεινόν ὡς ταύτας ἀρχὰς γενέσεως ὑποκειmicroένας Ἀναξαγόρας δὲ νοῦν καὶ ἄπειρον Ἀριστοτέλης δὲ τὸ microὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησιν Πλάτων δὲ πολλαχοῦ microὲν οἷον ἐπηλυγαζόmicroενος καὶ παρακαλυπτόmicroενος τῶν ἐναντίων ἀρχῶν τὴν microὲν ταὐτὸν ὀνοmicroάζει τὴν δὲ θάτερον (Tim 35a) ἐν δὲ [370F] τοῖς Νόmicroοις (896d sqq) ἤδη πρεσβύτερος ὢν οὐ δι αἰνιγmicroῶν οὐδὲ συmicroβολικῶς ἀλλὰ κυρίοις ὀνόmicroασιν οὐ microιᾷ ψυχῇ φησι κινεῖσθαι τὸν κόσmicroον ἀλλὰ πλείοσιν ἴσως δυεῖν δὲ πάντως οὐκ ἐλάττοσιν ὧν τὴν microὲν ἀγαθ- ουργὸν εἶναι τὴν δ ἐναντίαν ταύτῃ καὶ τῶν ἐναντίων δηmicroιουργόν ἀπολείπει δὲ καὶ τρίτην τινὰ microεταξὺ φύσιν οὐκ ἄψυχον οὐδ ἄλογον οὐδ ἀκίνητον ἐξ αὑτῆς ὥσπερ ἔνιοι νοmicroίζουσιν ἀλλ ἀνακειmicroένην ἀmicroφοῖν ἐκείναις | [371A] ἐφιεmicroένην δὲ τῆς ἀmicroείνονος ἀεὶ καὶ ποθοῦσαν καὶ διώ- κουσαν ὡς τὰ ἐπιόντα δηλώσει τοῦ λόγου τὴν Αἰγυπ- τίων θεολογίαν microάλιστα ταύτῃ τῇ φιλοσοφίᾳ συνοικει- οῦντος Μεmicroιγmicroένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσmicroου γένεσις καὶ σύστασις ἐξ ἐναντίων οὐ microὴν ἰσοσθενῶν δυνάmicroεων ἀλλὰ τῆς βελτίονος τὸ κράτος ἐστίν ἀπολέσθαι δὲ τὴν φαύλην παντάπασιν ἀδύνατον πολλὴν microὲν ἐmicroπεφυκυῖαν τῷ σώmicroατι πολλὴν δὲ τῇ ψυχῇ τοῦ παντὸς καὶ πρὸς τὴν βελτίονα ἀεὶ δυσmicroαχοῦσαν ἐν microὲν οὖν τῇ ψυχῇ νοῦς καὶ λόγος ὁ τῶν ἀρίστων πάντων ἡγεmicroὼν καὶ κύριος Ὄσιρίς ἐστιν ἐν δὲ γῇ καὶ πνεύmicroασι καὶ ὕδασι καὶ [371B] οὐρανῷ καὶ ἄστροις τὸ τεταγmicroένον καὶ καθεστηκὸς καὶ ὑγιαῖνον ὥραις καὶ κράσεσι καὶ περιόδοις Ὀσίριδος ἀπορ- ροὴ καὶ εἰκὼν ἐmicroφαινοmicroένη Τυφὼν δὲ τῆς ψυχῆς τὸ παθητικὸν καὶ τιτανικὸν καὶ ἄλογον καὶ ἔmicroπληκτον τοῦ δὲ σωmicroατικοῦ τὸ ἐπίκηρον καὶ νοσῶδες καὶ ταρακτικὸν ἀωρίαις καὶ δυσκρασίαις καὶ κρύψεσιν ἡλίου καὶ ἀφα- νισmicroοῖς σελήνης οἷον ἐκδροmicroαὶ καὶ ἀφηνιασmicroοὶ [καὶ] Τυφῶνος καὶ τοὔνοmicroα κατηγορεῖ τὸ Σήθ ᾧ τὸν Τυφῶνα

25

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

καλοῦσι φράζει microὲν τὸ ltκαταgtδυναστεῦον καὶ καταβιαζό- microενον φράζει δὲ τὴν πολλάκις ἀναστροφὴν καὶ πάλιν ὑπεκπήδησιν Βέβωνα δὲ τινὲς microὲν ἕνα τῶν τοῦ Τυφῶνος [371C] ἑταίρων γεγονέναι λέγουσιν Μανεθὼς ltδgt αὐτὸν τὸν Τυφῶνα καὶ Βέβωνα καλεῖσθαι (fr 76 M) σηmicroαίνει δὲ τοὔνοmicroα κάθεξιν ἢ κώλυσιν ὡς τοῖς πράγmicroασιν ὁδῷ βαδίζουσι καὶ πρὸς ὃ χρὴ φεροmicroένοις ἐνισταmicroένης τῆς τοῦ Τυφῶνος δυνάmicroεως διὸ καὶ τῶν microὲν ἡmicroέρων ζῴων ἀπονέmicroουσιν αὐτῷ τὸ ἀmicroαθέστατον ὄνον τῶν δ ἀγρίων τὰ θηριωδέστατα κροκόδειλον καὶ τὸν ποτάmicroιον ἵππον περὶ microὲν ltοὖνgt τοῦ ὄνου προδεδηλώκαmicroεν (362f) ἐν Ἑρmicroοῦ πόλει δὲ Τυφῶνος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἵππον ποτάmicroιον ἐφ οὗ βέβηκεν ἱέραξ ὄφει microαχόmicroενος τῷ microὲν ἵππῳ τὸν Τυφῶνα δεικνύντες τῷ δ ἱέρακι δύναmicroιν καὶ [371D] ἀρχήν ἣν βίᾳ κτώmicroενος ὁ Τυφὼν πολλάκις οὐκ ἀνίεται ταραττόmicroενος ὑπὸ τῆς κακίας καὶ ταράττων διὸ καὶ θύοντες ἑβδόmicroῃ τοῦ Τυβὶ microηνός ἣν καλοῦσιν ἄφιξιν Ἴσιδος ἐκ Φοινίκης ἐπιπλάττουσι τοῖς ποπάνοις ἵππον ποτάmicroιον δεδεmicroένον ἐν δ Ἀπόλλωνος πόλει νενοmicroισmicroένον ἐστὶ κροκοδείλου φαγεῖν πάντως ἕκαστον ἡmicroέρᾳ δὲ microιᾷ θηρεύσαντες ὅσους ἂν δύνωνται καὶ κτείναντες ἀπαντικρὺ τοῦ ἱεροῦ προβάλλουσι καὶ λέγουσιν ὡς ὁ Τυφὼν τὸν Ὧρον ἀπέδρα κροκόδειλος γενόmicroενος πάντα καὶ ζῷα καὶ φυτὰ καὶ πάθη τὰ φαῦλα καὶ βλαβερὰ Τυφῶνος [371E] ἔργα καὶ microέρη ltκαὶgt κινήmicroατα ποιούmicroενοι Τὸν δ Ὄσιριν αὖ πάλιν ὀφθαλmicroῷ καὶ σκήπτρῳ γράφουσιν ὧν τὸ microὲν τὴν πρόνοιαν ἐmicroφαίνειν τὸ δὲ τὴν δύναmicroιν ὡς Ὅmicroηρος (Θ 22) τὸν ἄρχοντα καὶ βασι- λεύοντα πάντων lsquoΖῆν ὕπατον καὶ microήστωραrsquo καλῶν [καὶ] ἔοικε τῷ microὲν ὑπάτῳ τὸ κράτος αὐτοῦ τῷ δὲ microήστωρι τὴν εὐβουλίαν καὶ τὴν φρόνησιν σηmicroαίνειν γράφουσι ltδὲgt καὶ ἱέρακι τὸν θεὸν τοῦτον πολλάκις εὐτονίᾳ γὰρ ὄψεως ὑπερβάλλει καὶ πτήσεως ὀξύτητι καὶ διοικεῖν αὑτὸν ἐλαχίστῃ τροφῇ πέφυκε λέγεται δὲ καὶ νεκρῶν ἀτάφων ὄmicromicroασι γῆν ὑπερπετόmicroενος ἐπιβάλ- [371F] λειν ὅταν δὲ πιόmicroενος ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν καταίρῃ τὸ πτερὸν ἵστησιν ὀρθόν πιὼν δὲ κλίνει τοῦτο πάλιν ᾧ [371F3] δῆλός ἐστι σεσωσmicroένος καὶ διαπεφευγὼς τὸν κροκόδει- λον ἂν γὰρ ἁρπασθῇ microένει τὸ πτερὸν ὥσπερ ἔστη πεπη- γός πανταχοῦ δὲ καὶ ἀνθρωπόmicroορφον Ὀσίριδος ἄγαλmicroα δεικνύουσιν ἐξορθιάζον τῷ αἰδοίῳ διὰ τὸ γόνιmicroον καὶ τὸ τρόφιmicroον ἀmicroπεχόνῃ δὲ φλογοειδεῖ στέλλουσιν αὐτοῦ τὰς [372A] εἰκόνας | ἥλιον σῶmicroα τῆς τἀγαθοῦ δυνάmicroεως [ὡς] ὁρα- τὸν οὐσίας νοητῆς ἡγούmicroενοι διὸ καὶ καταφρονεῖν ἄξιόν ἐστι τῶν τὴν ἡλίου σφαῖραν Τυφῶνι προσνεmicroόντων ᾧ λαmicroπρὸν οὐδὲν οὐδὲ σωτήριον οὐδὲ τάξις οὐδὲ γένεσις οὐδὲ κίνησις microέτρον ἔχουσα καὶ λόγον ἀλλὰ τἀναντία προσήκει καὶ ltξηρότητα καὶgt αὐχmicroόν οἷς φθείρει πολλὰ τῶν ζῴων καὶ βλαστανόντων οὐχ ἡλίου θετέον ἔργον ἀλλὰ τῶν ἐν γῇ καὶ ἀέρι microὴ καθ ὥραν κεραννυmicroένων πνευmicroά- των καὶ ὑδάτων ὅταν ἡ τῆς ἀτάκτου καὶ ἀορίστου δυνά-

26

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

microεως ἀρχὴ πληmicromicroελήσασα κατασβέσῃ τὰς ἀναθυmicroιάσεις [372B] Ἐν δὲ τοῖς ἱεροῖς ὕmicroνοις τοῦ Ὀσίριδος ἀνακα- λοῦνται τὸν ἐν ταῖς ἀγκάλαις κρυπτόmicroενον τοῦ Ἡλίου καὶ τῇ τριακάδι τοῦ Ἐπιφὶ microηνὸς ἑορτάζουσιν ὀφθαλmicroῶν Ὥρου γενέθλιον ὅτε σελήνη καὶ ἥλιος ἐπὶ microιᾶς εὐθείας γεγόνασιν ὡς οὐ microόνον τὴν σελήνην ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον ὄmicromicroα τοῦ Ὥρου καὶ φῶς ἡγούmicroενοι τῇ δὲ ὀγδόῃ φθί- νοντος τοῦ Φαωφὶ βακτηρίας ἡλίου γενέθλιον ἄγουσι microετὰ φθινοπωρινὴν ἰσηmicroερίαν ἐmicroφαίνοντες οἷον ὑπερεί- σmicroατος δεῖσθαι καὶ ῥώσεως τῷ τε θερmicroῷ γιγνόmicroενον ἐνδεᾶ καὶ τῷ φωτί [ἐνδεᾶ] κλινόmicroενον καὶ πλάγιον ἀφ ἡmicroῶν φερόmicroενον ἔτι δὲ τὴν βοῦν ὑπὸ τροπὰς χειmicroερινὰς [372C] ἑπτάκις περὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἡλίου περιφέρουσι καὶ καλεῖ- ται ζήτησις Ὀσίριδος ἡ περιδροmicroή τὸ ὕδωρ χειmicroῶνος τῆς θεοῦ ποθούσης τοσαυτάκις δὲ περιίασιν ὅτι τὴν ἀπὸ τροπῶν χειmicroερινῶν ἐπὶ τροπὰς θερινὰς πάροδον ἑβδόmicroῳ microηνὶ συmicroπεραίνει λέγεται δὲ καὶ θῦσαι τῷ ἡλίῳ τετράδι microηνὸς ἱσταmicroένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφοmicroένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται καὶ microὴν ἡmicroέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυmicroιῶσι τῷ ἡλίῳ ῥητίνην microὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς σmicroύρναν δὲ microεσουρανοῦντι τὸ δὲ καλούmicroενον κῦφι περὶ δυσmicroάς ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον ὕστερον (383a sqq) ἀφηγήσοmicroαι [372D] τὸν δ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν οἴονται καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν εἰσὶ γὰρ οἱ τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνοmicroάζεσθαι Σείριον ὑφ Ἑλλήνων λέγοντες εἰ καὶ παρ Αἰγυπτίοις ἡ πρό- θεσις τοῦ ἄρθρου τοὔνοmicroα πεποίηκεν ἀmicroφιγνοεῖσθαι τὴν δ Ἶσιν οὐχ ἑτέραν τῆς σελήνης ἀποφαίνοντες ὅθεν καὶ τῶν ἀγαλmicroάτων αὐτῆς τὰ microὲν κερασφόρα τοῦ microηνοειδοῦς γεγονέναι microιmicroήmicroατα τοῖς δὲ microελανοστόλοις ἐmicroφαίνεσθαι τὰς κρύψεις καὶ τοὺς περισκιασmicroοὺς ἐν οἷς διώκει πο- θοῦσα τὸν ἥλιον διὸ καὶ πρὸς τὰ ἐρωτικὰ τὴν σελήνην ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν Ἶσιν Εὔδοξός φησι (fr 61) [372E] βραβεύειν τὰ ἐρωτικά καὶ τούτοις microὲν ἁmicroωσγέπως τοῦ πιθανοῦ microέτεστι τῶν δὲ Τυφῶνα ποιούντων τὸν ἥλιον οὐδ ἀκούειν ἄξιον ἀλλ ἡmicroεῖς αὖθις τὸν οἰκεῖον λόγον ἀναλάβωmicroεν Ἡ γὰρ Ἶσίς ἐστι microὲν τὸ τῆς φύσεως θῆλυ καὶ δεκτικὸν ἁπάσης γενέσεως καθὸ τιθήνη καὶ πανδεχὴς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος (Tim 49a 51a) ὑπὸ δὲ τῶν πολλῶν microυριώνυmicroος κέκληται διὰ τὸ πάσας ὑπὸ τοῦ λόγου τρεποmicroένη microορφὰς δέχεσθαι καὶ ἰδέας ἔχει δὲ σύmicro- φυτον ἔρωτα τοῦ πρώτου καὶ κυριωτάτου πάντων ὃ τἀγαθῷ ταὐτόν ἐστι κἀκεῖνο ποθεῖ καὶ διώκει τὴν δ ἐκ τοῦ κακοῦ φεύγει καὶ διωθεῖται microοῖραν ἀmicroφοῖν microὲν [372F] οὖσα χώρα καὶ ὕλη ῥέπουσα δ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιον καὶ παρέχουσα γεννᾶν ἐξ ἑαυτῆς ἐκείνῳ καὶ κατασπείρειν εἰς ἑαυτὴν ἀπορροὰς καὶ ὁmicroοιότητας αἷς χαίρει καὶ γέγηθε κυισκοmicroένη καὶ ὑποπιmicroπλαmicroένη τῶν γενέσεων εἰκὼν γάρ ἐστιν οὐσίας ltἡgt ἐν ὕλῃ γένεσις καὶ microίmicroηmicroα

27

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

[373A] τοῦ ὄντος τὸ γινόmicroενον | ὅθεν οὐκ ἀπὸ τρόπου microυθολογοῦσι τὴν Ὀσίριδος ψυχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἄφθαρ- τον τὸ δὲ σῶmicroα πολλάκις διασπᾶν καὶ ἀφανίζειν τὸν Τυφῶνα τὴν δ Ἶσιν πλανωmicroένην καὶ ζητεῖν καὶ συναρ- microόττειν πάλιν τὸ γὰρ ὂν καὶ νοητὸν καὶ ἀγαθὸν φθορᾶς καὶ microεταβολῆς κρεῖττόν ἐστιν ἃς δ ἀπ αὐτοῦ τὸ αἰσθη- τὸν καὶ σωmicroατικὸν εἰκόνας ἐκmicroάττεται καὶ λόγους καὶ εἴδη καὶ ὁmicroοιότητας ἀναλαmicroβάνει καθάπερ ἐν κηρῷ σφραγῖδες οὐκ ἀεὶ διαmicroένουσιν ἀλλὰ καταλαmicroβάνει τὸ ἄτακτον αὐτὰς καὶ ταραχῶδες ἐνταῦθα τῆς ἄνω χώρας ἀπεληλαmicroένον καὶ microαχόmicroενον πρὸς τὸν Ὧρον ὃν ἡ Ἶσις [373B] εἰκόνα τοῦ νοητοῦ κόσmicroον αἰσθητὸν ὄντα γεννᾷ διὸ καὶ δίκην φεύγειν λέγεται νοθείας ὑπὸ Τυφῶνος ὡς οὐκ ὢν καθαρὸς οὐδ εἰλικρινὴς οἷος ὁ πατήρ λόγος αὐτὸς καθ ἑαυτὸν ἀmicroιγὴς καὶ ἀπαθής ἀλλὰ νενοθευmicroένος τῇ ὕλῃ διὰ τὸ σωmicroατικόν περιγίνεται δὲ καὶ νικᾷ τοῦ Ἑρmicroοῦ τουτέστι τοῦ λόγου microαρτυροῦντος καὶ δεικνύοντος ὅτι πρὸς τὸ νοητὸν ἡ φύσις microετασχηmicroατιζοmicroένη τὸν κόσmicroον ἀποδίδωσιν ἡ microὲν γὰρ ἔτι τῶν θεῶν ἐν γαστρὶ τῆς Ῥέας ὄντων ἐξ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος λεγοmicroένη γένεσις Ἀπόλλωνος αἰνίττεται τὸ πρὶν ἐκφανῆ γενέσθαι τόνδε τὸν κόσmicroον καὶ συντελεσθῆναι τῷ λόγῳ τὴν ὕλην [373C] dagger φύσει ἐλεγχοmicroένην ἐπ αὐτὴν ἀτελῆ τὴν πρώτην γένεσιν ἐξενεγκεῖν διὸ καί φασι τὸν θεὸν ἐκεῖνον ἀνάπηρον ὑπὸ σκότῳ γενέσθαι καὶ πρεσβύτερον Ὧρον καλοῦσιν οὐ γὰρ ἦν κόσmicroος ἀλλ εἴδωλόν τι καὶ κόσmicroου φάντασmicroα microέλ- λοντος ὁ δ Ὧρος οὗτος αὐτός ἐστιν ὡρισmicroένος καὶ τέλειος οὐκ ἀνῃρηκὼς τὸν Τυφῶνα παντάπασιν ἀλλὰ τὸ δραστήριον καὶ ἰσχυρὸν αὐτοῦ παρῃρηmicroένος ὅθεν ἐν Κοπτῷ τὸ ἄγαλmicroα τοῦ Ὥρου λέγουσιν ἐν τῇ ἑτέρᾳ χειρὶ Τυφῶνος αἰδοῖα κατέχειν καὶ τὸν Ἑρmicroῆν microυθολογοῦσιν ἐξελόντα τοῦ Τυφῶνος τὰ νεῦρα χορδαῖς χρήσασθαι διδάσκοντες ὡς τὸ πᾶν ὁ λόγος διαρmicroοσά- [373D] microενος σύmicroφωνον ἐξ ἀσυmicroφώνων microερῶν ἐποίησε καὶ τὴν φθαρτικὴν οὐκ ἀπώλεσεν ἀλλ ἀνεπήρωσε δύναmicroιν ὅθεν ἐκείνη microὲν ἀσθενὴς καὶ ἀδρανὴς ἐνταῦθα φυροmicroένη καὶ προσπλεκοmicroένη τοῖς παθητικοῖς καὶ microεταβολικοῖς microέρεσι σεισmicroῶν microὲν ἐν γῇ καὶ τρόmicroων αὐχmicroῶν δ ἐν ἀέρι καὶ πνευmicroάτων ἀτόπων αὖθις δὲ πρηστήρων καὶ κεραυνῶν δηmicroιουργός ἐστι φαρmicroάττει δὲ καὶ λοιmicroοῖς ὕδατα καὶ πνεύmicroατα καὶ microέχρι σελήνης ἀνατρέχει καὶ ἀναχαιτίζει συγχέουσα καὶ microελαίνουσα πολλάκις τὸ λαmicroπρόν ὡς Αἰγύπτιοι νοmicroίζουσι καὶ λέγουσιν ὅτι τοῦ Ὥρου νῦν microὲν [373E] ἐπάταξε νῦν δ ἐξελὼν κατέπιεν ὁ Τυφὼν τὸν ὀφθαλmicroόν εἶτα τῷ Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε πληγὴν microὲν αἰνιττόmicroενοι τὴν κατὰ microῆνα microείωσιν τῆς σελήνης πήρωσιν δὲ τὴν ἔκλειψιν ἣν ὁ ἥλιος ἰᾶται διαφυγούσῃ τὴν σκιὰν τῆς γῆς εὐθὺς ἀντι- λάmicroπων ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων ὃν κόσmicroον Ἕλληνες ὀνοmicroάζουσιν ὁ microὲν οὖν Πλάτων (Tim 50c d) τὸ microὲν νοητὸν καὶ ἰδέαν καὶ παράδειγmicroα καὶ πατέρα

28

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

τὴν δ ὕλην καὶ microητέρα καὶ τιθήνην ἕδραν τε καὶ χώραν γενέσεως τὸ δ ἐξ ἀmicroφοῖν ἔγγονον καὶ γένεσιν ὀνοmicroάζειν [373F] εἴωθεν Αἰγυπτίους δ ἄν τις εἰκάσειε τῶν τριγώνων τὸ κάλλιστον ltτιmicroᾶνgt microάλιστα τούτῳ τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ὁmicroοιοῦντας ὡς καὶ Πλάτων ἐν τῇ πολιτείᾳ (546b) δοκεῖ τούτῳ προσκεχρῆσθαι τὸ γαmicroήλιον διάγραmicromicroα συντάττων ἔχει δ ἐκεῖνο τὸ τρίγωνον τριῶν τὴν πρὸς ὀρθίαν καὶ τεττάρων τὴν βάσιν καὶ πέντε τὴν ὑποτείνου- [374A] σαν ἴσον ταῖς περιεχούσαις δυναmicroένην | εἰκαστέον οὖν τὴν microὲν πρὸς ὀρθίαν ἄρρενι τὴν δὲ βάσιν θηλείᾳ τὴν δ ὑποτείνουσαν ἀmicroφοῖν ἐγγόνῳ καὶ τὸν microὲν Ὄσιριν ὡς [374A4] ἀρχήν τὴν δ Ἶσιν ὡς ὑποδοχήν τὸν δ Ὧρον ὡς ἀπο- τέλεσmicroα τὰ microὲν γὰρ τρία πρῶτος περισσός ἐστι καὶ τέλειος τὰ δὲ τέτταρα τετράγωνος ἀπὸ πλευρᾶς ἀρτίου τῆς δυάδος τὰ δὲ πέντε πῆ microὲν τῷ πατρὶ πῆ δὲ τῇ microητρὶ προσέοικεν ἐκ τριάδος συγκείmicroενα καὶ δυάδος καὶ τὰ πάν- τα τῶν πέντε γέγονε παρώνυmicroα καὶ τὸ ἀριθmicroήσασθαι πεmicroπάσασθαι λέγουσι ποιεῖ δὲ τετράγωνον ἡ πεντὰς ἀφ ἑαυτῆς ὅσον τῶν γραmicromicroάτων παρ Αἰγυπτίοις τὸ [374B] πλῆθός ἐστι καὶ ὅσων ἐνιαυτῶν ἔζη χρόνον ὁ Ἆπις τὸν microὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν ὅπερ ἐστὶν ὁρώmicroενον αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσmicroος ἡ δ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγο- ρεύεται σηmicroαίνουσι δὲ τῷ microὲν πρώτῳ τῶν ὀνοmicroάτων microητέ- ρα τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσmicroιον ὡς καὶ Πλάτων (Tim 52d-53a) χώραν γενέσεως καὶ δεξαmicroενήν τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσmicroου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσmicroηmicroένῳ σύνεστιν ∆όξειε δ ἂν ἴσως καὶ ὁ Ἡσίοδος (Th 116 sqq) [374C] τὰ πρῶτα πάντων Χάος καὶ Γῆν καὶ Τάρταρον καὶ Ἔρωτα ποιῶν οὐχ ἑτέρας λαmicroβάνειν ἀρχάς ἀλλὰ ταύτας ltεἴgt γε δὴ τῶν ὀνοmicroάτων τῇ microὲν Ἴσιδι τὸ τῆς Γῆς τῷ δ Ὀσίριδι τὸ τοῦ Ἔρωτος τῷ δὲ Τυφῶνι τὸ τοῦ Ταρτάρου microεταλαmicroβάνοντές πως ἀποδίδοmicroεν τὸ γὰρ Χάος δοκεῖ χώραν τινὰ καὶ τόπον τοῦ παντὸς ὑποτίθεσθαι προσ- καλεῖται δὲ καὶ τὸν Πλάτωνος ἁmicroωσγέπως τὰ πράγ- microατα microῦθον ὃν Σωκράτης ἐν Συmicroποσίῳ (203b sqq) περὶ τῆς τοῦ Ἔρωτος γενέσεως διῆλθε τὴν Πενίαν λέγων τέκνων δεοmicroένην τῷ Πόρῳ καθεύδοντι παρακλι- θῆναι καὶ κυήσασαν ἐξ αὐτοῦ τεκεῖν τὸν Ἔρωτα φύσει microικτὸν ὄντα καὶ παντοδαπόν ἅτε δὴ πατρὸς microὲν ἀγα- [374D] θοῦ καὶ σοφοῦ καὶ πᾶσιν αὐτάρκους microητρὸς δ ἀmicroηχάνου καὶ ἀπόρου καὶ δι ἔνδειαν ἀεὶ γλιχοmicroένης ἑτέρου καὶ περὶ ἕτερον λιπαρούσης γεγενηmicroένον ὁ γὰρ Πόρος οὐχ ἕτερός ἐστι τοῦ πρώτως ἐρατοῦ καὶ ἐφετοῦ καὶ τελείου καὶ αὐτάρκους Πενίαν δὲ τὴν ὕλην προσεῖπεν ἐνδεᾶ microὲν οὖσαν αὐτὴν καθ ἑαυτὴν τοῦ ἀγαθοῦ πληρουmicroένην δ ὑπ αὐτοῦ καὶ ποθοῦσαν ἀεὶ καὶ microεταλαmicroβάνουσαν ὁ δὲ γενόmicroενος ἐκ τούτων κόσmicroος καὶ Ὧρος οὐκ ἀίδιος οὐδ ἀπαθὴς οὐδ ἄφθαρτος ἀλλ ἀειγενὴς ὢν microηχανᾶται ταῖς

29

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

τῶν παθῶν microεταβολαῖς καὶ περιόδοις ἀεὶ νέος καὶ microηδέ- [374E] ποτε φθαρησόmicroενος διαmicroένειν Χρηστέον δὲ τοῖς microύθοις οὐχ ὡς λόγοις πάmicroπαν οὖσιν ἀλλὰ τὸ πρόσφορον ἑκάστου [τὸ] κατὰ τὴν ὁmicroοιό- τητα λαmicroβάνοντας ὅταν οὖν ὕλην λέγωmicroεν οὐ δεῖ πρὸς ἐνίων φιλοσόφων δόξας ἀποφεροmicroένους ἄψυχόν τι σῶmicroα καὶ ἄποιον ἀργόν τε καὶ ἄπρακτον ἐξ ἑαυτοῦ διανοεῖ- σθαι καὶ γὰρ ἔλαιον ὕλην microύρου καλοῦmicroεν καὶ χρυσὸν ἀγάλmicroατος οὐκ ὄντα πάσης ἔρηmicroα ποιότητος αὐτήν τε τὴν ψυχὴν καὶ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ὡς ὕλην ἐπιστήmicroης καὶ ἀρετῆς τῷ λόγῳ κοσmicroεῖν καὶ ῥυθmicroίζειν παρέχοmicroεν τόν τε νοῦν ἔνιοι τόπον εἰδῶν ἀπεφήναντο [374F] καὶ τῶν νοητῶν οἷον ἐκmicroαγεῖον ἔνιοι δὲ καὶ τὸ σπέρmicroα τῆς γυναικὸς οὐ δύναmicroιν οὐδ ἀρχήν ὕλην δὲ καὶ τροφὴν γενέσεως εἶναι δοξάζουσιν ὧν ἐχοmicroένους χρὴ καὶ τὴν θεὸν ταύτην οὕτω διανοεῖσθαι τοῦ πρώτου θεοῦ microεταλαγ- χάνουσαν ἀεὶ καὶ συνοῦσαν ἔρωτι τῶν περὶ ἐκεῖνον [375A] ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐχ ὑπεναντίαν | ἀλλ ὥσπερ ἄνδρα νόmicroιmicroον καὶ δίκαιον ἐρᾶν ἂν δικαίως συνῇ καὶ γυναῖκα χρηστὴν ἔχουσαν ἄνδρα καὶ συνοῦσαν ὅmicroως ποθεῖν λέγο- microεν οὕτως ἀεὶ γλιχοmicroένην ἐκείνου καὶ περὶ ἐκεῖνον λιπαροῦσαν καὶ ἀναπιmicroπλαmicroένην τοῖς κυριωτάτοις microέρεσι καὶ καθαρωτάτοις ὅπου δ ὁ Τυφὼν παρεmicroπίπτει τῶν ἐσχάτων ἁπτόmicroενος ἐνταῦθα δοκοῦσαν ἐπισκυθρω- πάζειν καὶ πενθεῖν λεγοmicroένην καὶ λείψαν ἄττα καὶ σπαράγmicroατα τοῦ Ὀσίριδος ἀναζητεῖν καὶ στολίζειν ὑπο- δεχοmicroένην τὰ φθειρόmicroενα καὶ ἀποκρύπτουσαν οἷσπερ ἀναφαίνει πάλιν τὰ γινόmicroενα καὶ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτῆς οἱ [375B] microὲν γὰρ ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις λόγοι καὶ εἴδη καὶ ἀπορ- ροαὶ τοῦ θεοῦ microένουσι τὰ δ ἐν τοῖς παθητικοῖς διε- σπαρmicroένα γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις δια- λυόmicroενα καὶ φθειρόmicroενα καὶ θαπτόmicroενα [καὶ] πολλάκις αὖθις ἐκλάmicroπει καὶ ἀναφαίνεται ταῖς γενέσεσι διὸ τὸν Τυφῶνα τῇ Νέφθυι συνοικεῖν φησιν ὁ microῦθος τὸν δ Ὄσιριν κρύφα συγγενέσθαι τὰ γὰρ ἔσχατα microέρη τῆς ὕλης ἃ Νέφθυν καὶ Τελευτὴν καλοῦσιν ἡ φθαρτικὴ microάλιστα κατέχει δύναmicroις ἡ δὲ γόνιmicroος καὶ σωτή- ριος ἀσθενὲς σπέρmicroα καὶ ἀmicroαυρὸν εἰς ταῦτα διαδί- δωσιν ἀπολλύmicroενον ὑπὸ τοῦ Τυφῶνος πλὴν ὅσον ἡ [375C] Ἶσις ὑπολαmicroβάνουσα σῴζει καὶ τρέφει καὶ συνίστησι καθόλου δ ἀmicroείνων οὗτός ἐστιν ὥσπερ καὶ Πλάτων ὑπονοεῖ καὶ Ἀριστοτέλης κινεῖται δὲ τῆς φύσεως τὸ microὲν γόνιmicroον καὶ σωτήριον ἐπ αὐτὸν καὶ πρὸς τὸ εἶναι τὸ δ ἀναιρετικὸν καὶ φθαρτικὸν ἀπ αὐτοῦ καὶ πρὸς τὸ microὴ εἶναι διὸ τὸ microὲν Ἶσιν καλοῦσι παρὰ τὸ ἵεσθαι microετ ἐπιστήmicroης καὶ φέρεσθαι κίνησιν οὖσαν ἔmicroψυχον καὶ φρόνιmicroον οὐ γάρ ἐστι τοὔνοmicroα βαρβαρικόν ἀλλ ὥσπερ τοῖς θεοῖς πᾶσιν ἀπὸ δυεῖν ῥηmicroάτων τοῦ θεατοῦ καὶ τοῦ θέοντος ἔστιν ὄνοmicroα κοινόν οὕτω τὴν θεὸν ταύτην ἀπὸ τῆς ἐπιστήmicroης ἅmicroα καὶ τῆς κινήσεως [375D] Ἶσιν microὲν ἡmicroεῖς Ἶσιν δ Αἰγύπτιοι καλοῦσιν οὕτω δὲ

30

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

καὶ Πλάτων (Cratyl 401c) φησὶ τὴν οὐσίαν δηλοῦν[τος] τοὺς παλαιούς lsquoἰσίανrsquo καλοῦντας οὕτω καὶ τὴν νόησιν καὶ τὴν φρόνησιν ὡς νοῦ φορὰν καὶ κίνησιν οὖσαν ἱεmicroένου καὶ φεροmicroένου καὶ τὸ συνιέναι καὶ τἀγαθὸν ὅλως καὶ ἀρετὴν ἐπὶ τοῖς εὐροοῦσι καὶ θέουσι θέσθαι καθάπερ αὖ πάλιν τοῖς ἀντιφωνοῦσιν ὀνόmicroασι λοιδορεῖ- σθαι τὸ κακόν τὸ τὴν φύσιν ἐmicroποδίζον καὶ συνδέον καὶ ἴσχον καὶ κωλῦον ἵεσθαι καὶ ἰέναι κακίαν ἀπορίαν δει- λίαν ἀνίαν προσαγορεύοντας ὁ δ Ὄσιρις ἐκ τοῦ ὁσίου ltκαὶgt ἱεροῦ τοὔνοmicroα microεmicroιγmicroένον ἔσχηκε κοινὸς γάρ ἐστι τῶν ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐν Ἅιδου λόγους ὧν τὰ [375E] microὲν ἱερὰ τὰ δ ὅσια τοῖς παλαιοῖς ltἔθοςgt ἦν προσαγο- ρεύειν ὁ δ ἀναφαίνων τὰ οὐράνια καὶ τῶν ἄνω φερο- microένων λόγος Ἄνουβις ἔστιν ὅτε καὶ Ἑρmicroάνουβις ὀνοmicroά- ζεται τὸ microὲν ὡς τοῖς ἄνω τὸ δ ὡς τοῖς κάτω προσή- κων διὸ καὶ θύουσιν αὐτῷ τὸ microὲν λευκὸν ἀλεκτρυόνα τὸ δὲ κροκίαν τὰ microὲν εἰλικρινῆ καὶ φανά τὰ δὲ microικτὰ καὶ ποικίλα νοmicroίζοντες οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν τῶν ὀνοmicroά- των τὴν εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἀνάπλασιν καὶ γὰρ ἄλλα microυρία τοῖς microεθισταmicroένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος συνεκπεσόντα microέχρι νῦν παραmicroένει καὶ ξενιτεύει παρ ἑτέροις ὧν ἔνια [375F] τὴν ποιητικὴν ἀνακαλουmicroένην διαβάλλουσιν ὡς βαρβαρί- ζουσαν οἱ γλώττας τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες ἐν δὲ ταῖς Ἑρmicroοῦ λεγοmicroέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι περὶ τῶν ἱερῶν ὀνοmicroάτων ὅτι τὴν microὲν ἐπὶ τῆς τοῦ ἡλίου περιφορᾶς τεταγmicroένην δύναmicroιν Ὧρον Ἕλληνες δ Ἀπόλλωνα καλοῦσι τὴν δ ἐπὶ τοῦ πνεύmicroατος οἱ microὲν Ὄσιριν οἱ δὲ Σάραπιν οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί | [376A] σηmicroαίνει ltδὲgt κύησιν ἢ τὸ κύειν διὸ καὶ παρατροπῆς γενοmicroένης τοῦ ὀνόmicroατος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ ἄστρον ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νοmicroίζουσιν ἥκιστα microὲν οὖν δεῖ φιλοτιmicroεῖσθαι περὶ τῶν ὀνοmicroάτων οὐ microὴν ἀλλὰ microᾶλλον ὑφείmicroην ἂν τοῦ Σαράπιδος Αἰγυπτίοις ἢ τοῦ Ὀσίριδος ἐκεῖνο microὲν [οὖν] ξενικόν τοῦτο δ Ἑλληνικόν ἄmicroφω δ ἑνὸς θεοῦ καὶ microιᾶς δυνάmicroεως ἡγούmicroενος Ἔοικε δὲ τούτοις καὶ τὰ Αἰγύπτια τὴν microὲν γὰρ Ἶσιν πολλάκις τῷ τῆς Ἀθηνᾶς ὀνόmicroατι καλοῦσι φρά- [376A10] ζοντι τοιοῦτον λόγον lsquoἦλθον ἀπ ἐmicroαυτῆςrsquo ὅπερ ἐστὶν αὐτοκινήτου φορᾶς δηλωτικόν ὁ δὲ Τυφών ὥσπερ εἴρη- [376B] ται (367d 371b c) Σὴθ καὶ Βέβων καὶ Σmicroὺ ὀνοmicroάζεται βίαιόν τινα καὶ κωλυτικὴν ἐπίσχεσιν ltἤ τινgt ὑπεναντίω- σιν ἢ ἀναστροφὴν ἐmicroφαίνειν βουλοmicroένων τῶν ὀνοmicroάτων ἔτι τὴν σιδηρῖτιν λίθον ὀστέον Ὥρου Τυφῶνος δὲ τὸν σίδηρον ὡς ἱστορεῖ Μανεθώς (fr 77 M) καλοῦσιν ὥσπερ γὰρ ὁ σίδηρος πολλάκις microὲν ἑλκοmicroένῳ καὶ ἑπο- microένῳ πρὸς τὴν λίθον ὅmicroοιός ἐστι πολλάκις δ ἀποστρέ- φεται καὶ ἀποκρούεται πρὸς τοὐναντίον οὕτως ἡ σωτή- ριος καὶ ἀγαθὴ καὶ λόγον ἔχουσα τοῦ κόσmicroου κίνησις ἐπιστρέφει dagger τότε καὶ προσάγεται καὶ microαλακωτέραν ποιεῖ πείθουσα τὴν σκληρὰν ἐκείνην καὶ τυφώνειον εἶτ αὖθις ἀνασχεθεῖσα εἰς ἑαυτὴν ἀνέστρεψε καὶ κατέδυσεν εἰς

31

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

[376C] τὴν ἀπορίαν ἔτι φησὶ περὶ τοῦ ∆ιὸς ὁ Εὔδοξος (fr 62) microυθολογεῖν Αἰγυπτίους ὡς τῶν σκελῶν συmicroπεφυκότων αὐτῷ microὴ δυνάmicroενος βαδίζειν ὑπ αἰσχύνης ltἐνgt ἐρηmicroίᾳ διέτριβεν ἡ δ Ἶσις διατεmicroοῦσα καὶ διαστήσασα τὰ microέρη ταῦτα τοῦ σώmicroατος ἀρτίποδα τὴν πορείαν παρέ- σχεν αἰνίττεται δὲ καὶ διὰ τούτων ὁ microῦθος ὅτι καθ ἑαυτὸν ὁ τοῦ θεοῦ νοῦς καὶ λόγος ἐν τῷ ἀοράτῳ καὶ ἀφανεῖ βεβηκὼς εἰς γένεσιν ὑπὸ κινήσεως προῆλθεν Ἐmicroφαίνει καὶ τὸ σεῖστρον ὅτι σείεσθαι δεῖ τὰ ὄντα καὶ microηδέποτε παύεσθαι φορᾶς ἀλλ οἷον ἐξεγείρε- σθαι καὶ κλονεῖσθαι καταδαρθάνοντα καὶ microαραινόmicroενα [376D] τὸν γὰρ Τυφῶνά φασι τοῖς σείστροις ἀποτρέπειν καὶ ἀποκρούεσθαι δηλοῦντες ὅτι τῆς φθορᾶς συνδεούσης καὶ ἱστάσης αὖθις ἀναλύει τὴν φύσιν καὶ ἀνίστησι διὰ τῆς κινήσεως ἡ γένεσις τοῦ δὲ σείστρου περιφεροῦς ἄνωθεν ὄντος ἡ ἁψὶς περιέχει τὰ σειόmicroενα τέτταρα καὶ γὰρ ἡ γεννωmicroένη καὶ φθειροmicroένη microοῖρα τοῦ κόσmicroου περιέχεται microὲν ὑπὸ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κινεῖται δ ἐν αὐτῇ πάντα καὶ microεταβάλλεται διὰ τῶν τεττάρων στοιχείων πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος τῇ δ ἁψῖδι τοῦ σείστρου κατὰ κορυφὴν ἐντορεύουσιν αἴλουρον ἀνθρώ- που πρόσωπον ἔχοντα κάτω δ ὑπὸ τὰ σειόmicroενα πῆ [376E] microὲν Ἴσιδος πῆ δὲ Νέφθυος πρόσωπον αἰνιττόmicroενοι τοῖς microὲν προσώποις γένεσιν καὶ τελευτήν (αὗται γάρ εἰσι τῶν στοιχείων microεταβολαὶ καὶ κινήσεις) τῷ δ αἰλούρῳ τὴν σελήνην διὰ τὸ ποικίλον καὶ νυκτουργὸν καὶ γόνιmicroον τοῦ θηρίου λέγεται γὰρ ἓν τίκτειν εἶτα δύο καὶ τρία καὶ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ καθ ἓν οὕτως ἄχρι τῶν ἑπτὰ προστίθησιν ὥστ ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὰ πάντα τίκτειν ὅσα καὶ τῆς σελήνης φῶτ ἔστιν τοῦτο microὲν οὖν ἴσως microυθωδέστερον αἱ δ ἐν τοῖς ὄmicromicroασιν αὐτοῦ κόραι πληροῦσθαι microὲν καὶ πλατύνεσθαι δοκοῦσιν ἐν πανσελή- [376F] νῳ λεπτύνεσθαι δὲ καὶ microαραυγεῖν ἐν ταῖς microειώσεσι τοῦ ἄστρου τῷ δ ἀνθρωποmicroόρφῳ τοῦ αἰλούρου τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν ἐmicroφαίνεται τῶν περὶ τὴν σελήνην microετα- βολῶν Συνελόντι δ εἰπεῖν οὔθ ὕδωρ οὔθ ἥλιον οὔτε γῆν οὔτ οὐρανὸν Ὄσιριν ἢ Ἶσιν ὀρθῶς ἔχει νοmicroίζειν οὐδὲ πῦρ Τυφῶνα πάλιν οὐδ αὐχmicroὸν οὐδὲ θάλατταν ἀλλ ἁπλῶς ὅσον ἐστὶν ἐν τούτοις ἄmicroετρον καὶ ἄτακτον [377A] ὑπερβολαῖς ἢ ἐνδείαις Τυφῶνι προσνέmicroοντες | τὸ δὲ κε- κοσmicroηmicroένον καὶ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιmicroον ὡς Ἴσιδος microὲν ἔργον εἰκόνα δὲ καὶ microίmicroηmicroα καὶ λόγον Ὀσίριδος σεβό- microενοι καὶ τιmicroῶντες οὐκ ἂν ἁmicroαρτάνοιmicroεν ἀλλὰ καὶ τὸν Εὔδοξον ἀπιστοῦντα παύσοmicroεν καὶ διαποροῦντα (fr 63) πῶς οὔτε ∆ήmicroητρι τῆς τῶν ἐρωτικῶν ἐπιmicroελείας microέτεστιν ἀλλ Ἴσιδι τόν τε ∆ιόνυσον ltὈσίριδι προσοmicroοιοῦσι τὸνgt οὐ τὸν Νεῖλον αὔξειν οὔτε τῶν τεθνηκότων ἄρχειν δυνάmicroε- νον ἑνὶ γὰρ λόγῳ κοινῷ τοὺς θεοὺς τούτους περὶ πᾶσαν ἀγαθοῦ microοῖραν ἡγούmicroεθα τετάχθαι καὶ πᾶν ὅσον ἔνεστι τῇ φύσει καλὸν καὶ ἀγαθὸν διὰ τούτους ὑπάρχειν τὸν microὲν

32

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

[377B] διδόντα τὰς ἀρχάς τὴν δ ὑποδεχοmicroένην καὶ διανέmicroουσαν Οὕτω δὲ καὶ τοῖς πολλοῖς καὶ φορτικοῖς ἐπιχειρή- σοmicroεν εἴτε ταῖς καθ ὥραν microεταβολαῖς τοῦ περιέχοντος εἴτε ταῖς καρπῶν γενέσεσι καὶ σποραῖς καὶ ἀρότοις χαίρουσι τὰ περὶ τοὺς θεοὺς τούτοις συνοικειοῦντες καὶ λέγοντες θάπτεσθαι microὲν τὸν Ὄσιριν ὅτε κρύπτεται τῇ γῇ σπειρόmicroενος ὁ καρπός αὖθις δ ἀναβιοῦσθαι καὶ ἀναφαίνεσθαι ὅτε βλαστήσεως ἀρχή διὸ καὶ λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσθοmicroένην ὅτι κύει περιάψασθαι φυλακτήριον ἕκτῃ microηνὸς ἱσταmicroένου Φαωφί τίκτεσθαι δὲ τὸν Ἁρποκρά- την περὶ τροπὰς χειmicroερινὰς ἀτελῆ καὶ νεαρὸν ἐν τοῖς [377C] προανθοῦσι καὶ προβλαστάνουσι (διὸ καὶ φακῶν αὐτῷ φυοmicroένων ἀπαρχὰς ἐπιφέρουσι) τὰς δὲ λοχείους ἡmicroέρας ἑορτάζειν microετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰσηmicroερίαν ταῦτα γὰρ ἀκού- οντες ἀγαπῶσι καὶ πιστεύουσιν αὐτόθεν ἐκ τῶν προ- χείρων καὶ συνήθων τὸ πιθανὸν ἕλκοντες Καὶ δεινὸν οὐδέν ἂν πρῶτον microὲν ἡmicroῖν τοὺς θεοὺς φυλάττωσι κοινοὺς καὶ microὴ ποιῶσιν Αἰγυπτίων ἰδίους microηδὲ Νεῖλον ἥν τε Νεῖλος ἄρδει microόνην χώραν τοῖς ὀνό- microασι τούτοις καταλαmicroβάνοντες microηδ ἕλη microηδὲ λωτοὺς dagger microὴ θεοποιίαν λέγοντες ἀποστερῶσι microεγάλων θεῶν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους οἷς Νεῖλος microὲν οὐκ ἔστιν οὐδὲ Βοῦτος [377D] οὐδὲ Μέmicroφις Ἶσιν δὲ καὶ τοὺς περὶ αὐτὴν θεοὺς ἔχουσι καὶ γιγνώσκουσιν ἅπαντες ἐνίους microὲν οὐ πάλαι τοῖς παρ Αἰγυπτίων ὀνόmicroασι καλεῖν microεmicroαθηκότες ἑκάστου δὲ τὴν δύναmicroιν ἐξ ἀρχῆς ἐπιστάmicroενοι καὶ τιmicroῶντες δεύτερον ὃ microεῖζόν ἐστιν ὅπως σφόδρα προσέξουσι καὶ φοβήσονται microὴ λάθωσιν εἰς πνεύmicroατα καὶ ῥεύmicroατα καὶ σπόρους καὶ ἀρότους καὶ πάθη γῆς καὶ microεταβολὰς ὡρῶν διαγρά- φοντες τὰ θεῖα καὶ διαλύοντες ὥσπερ οἱ ∆ιόνυσον τὸν οἶνον Ἥφαιστον δὲ τὴν φλόγα Φερσεφόνην δέ φησί που Κλεάνθης (fr 547) τὸ διὰ τῶν καρπῶν φερόmicroενον καὶ φονευόmicroενον πνεῦmicroα ποιητὴς δέ τις ἐπὶ τῶν θεριζόντων (EGF p 73) [377D12] [377E] lsquoτῆmicroος ὅτ αἰζηοὶ ∆ηmicroήτερα κωλοτοmicroεῦσινrsquo οὐδὲν γὰρ οὗτοι διαφέρουσι τῶν ἱστία καὶ κάλους καὶ ἄγκυραν ἡγουmicroένων κυβερνήτην καὶ νήmicroατα καὶ κρόκας ὑφάντην καὶ σπονδεῖον ἢ microελίκρατον ἢ πτισάνην ἰατρόν ἀλλὰ δεινὰς καὶ ἀθέους ἐmicroποιοῦσι δόξας ἀναισθήτοις καὶ ἀψύχοις καὶ φθειροmicroέναις ἀναγκαίως ὑπ ἀνθρώπων δεοmicroένων καὶ χρωmicroένων φύσεσι καὶ πράγmicroασιν ὀνόmicroατα θεῶν ἐπιφέροντες ταῦτα microὲν γὰρ αὐτὰ νοῆσαι θεοὺς οὐκ ἔστιν οὐ γὰρ ἄνουν οὐδ ἄψυχον ltοὐδgt ἀνθρώ- ποις ὁ θεὸς ὑποχείριον ἀπὸ τούτων δὲ τοὺς χρωmicroένους αὐτοῖς καὶ δωρουmicroένους ἡmicroῖν καὶ παρέχοντας ἀέναα καὶ [377F] διαρκῆ θεοὺς ἐνοmicroίσαmicroεν οὐχ ἑτέρους παρ ἑτέροις οὐδὲ βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐδὲ νοτίους καὶ βορείους ἀλλ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν ὀνοmicroάζεται δ ἄλλως ὑπ ἄλλων οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσmicroοῦντος καὶ microιᾶς προνοίας

33

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

[378A] ἐπιτροπευούσης | καὶ δυνάmicroεων ὑπουργῶν ἐπὶ πάντα τε- ταγmicroένων ἕτεραι παρ ἑτέροις κατὰ νόmicroους γεγόνασι τιmicroαὶ καὶ προσηγορίαι καὶ συmicroβόλοις χρῶνται καθιερω- microένοις οἱ microὲν ἀmicroυδροῖς οἱ δὲ τρανοτέροις ἐπὶ τὰ θεῖα τὴν νόησιν ὁδηγοῦντες οὐκ ἀκινδύνως ἔνιοι γὰρ ἀπο- σφαλέντες παντάπασιν εἰς δεισιδαιmicroονίαν ὤλισθον οἱ δὲ φεύγοντες ὥσπερ ἕλος τὴν δεισιδαιmicroονίαν ἔλαθον αὖθις ὥσπερ εἰς κρηmicroνὸν ἐmicroπεσόντες τὴν ἀθεότητα ∆ιὸ δεῖ microάλιστα πρὸς ταῦτα λόγον ἐκ φιλοσοφίας microυσταγωγὸν ἀναλαβόντας ὁσίως διανοεῖσθαι τῶν λεγο- microένων καὶ δρωmicroένων ἕκαστον ἵνα microή καθάπερ Θεόδω- [378B] ρος εἶπε τοὺς λόγους αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ προτείνοντος ἐνίους τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τῶν ἀκροωmicroένων οὕτως ἡmicroεῖς ἃ καλῶς οἱ νόmicroοι περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν [378B4] ἑτέρως ὑπολαmicroβάνοντες ἐξαmicroάρτωmicroεν ὅτι γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα καὶ παρ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι λαβεῖν τῇ microὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου microηνὸς ἑορτάζοντες τῷ Ἑρmicroῇ microέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον- τες lsquoγλυκὺ ἡ ἀλήθειαrsquo τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον ὃ περιάπτεσθαι microυθολογοῦσιν αὐτήν ἐξερmicroηνεύεται lsquoφωνὴ ἀληθήςrsquo τὸν δ Ἁρποκράτην οὔτε θεὸν ἀτελῆ καὶ νήπιον [378C] οὔτε χεδρόπων τινὰ νοmicroιστέον ἀλλὰ τοῦ περὶ θεῶν ἐν ἀνθρώποις λόγου νεαροῦ καὶ ἀτελοῦς καὶ ἀδιαρθρώτου προστάτην καὶ σωφρονιστήν διὸ τῷ στόmicroατι τὸν δάκτυ- λον ἔχει προσκείmicroενον ἐχεmicroυθίας καὶ σιωπῆς σύmicroβολον ἐν δὲ τῷ Μεσορὴ microηνὶ τῶν χεδρόπων ἐπιφέροντες λέγου- σιν lsquoγλῶσσα τύχη γλῶσσα δαίmicroωνrsquo τῶν δ ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν microάλιστα τῇ θεῷ καθιερῶσθαι λέγουσι τὴν περ- σέαν ὅτι καρδίᾳ microὲν ὁ καρπὸς αὐτῆς γλώττῃ δὲ τὸ φύλλον ἔοικεν οὐδὲν γὰρ ὧν ἄνθρωπος ἔχειν πέφυκε θειότερον λόγου καὶ microάλιστα τοῦ περὶ θεῶν οὐδὲ microείζονα ῥοπὴν ἔχει πρὸς εὐδαιmicroονίαν διὸ τῷ microὲν εἰς τὸ χρηστή- [378D] ριον ἐνταῦθα κατιόντι παρεγγυῶmicroεν ὅσια φρονεῖν εὔφηmicroα λέγειν οἱ δὲ πολλοὶ γελοῖα δρῶσιν ἐν ταῖς ποmicroπαῖς καὶ ταῖς ἑορταῖς εὐφηmicroίαν προκηρύττοντες εἶτα περὶ τῶν θεῶν αὐτῶν τὰ δυσφηmicroότατα καὶ λέγοντες καὶ διανοού- microενοι Πῶς οὖν χρηστέον ἐστὶ ταῖς σκυθρωπαῖς καὶ ἀγελάστοις καὶ πενθίmicroοις θυσίαις εἰ microήτε παραλείπειν τὰ νενοmicroισmicroένα καλῶς ἔχει microήτε φύρειν τὰς περὶ θεῶν δόξας καὶ συνταράττειν ὑποψίαις ἀτόποις καὶ παρ Ἕλ- λησιν ὅmicroοια πολλὰ γίνεται περὶ τὸν αὐτὸν ὁmicroοῦ τι χρόνον οἷς Αἰγύπτιοι δρῶσιν ἐν τοῖς Ἰσείοις καὶ γὰρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσmicroοφορίοις χαmicroαὶ [378E] καθήmicroεναι καὶ Βοιωτοὶ τὰ τῆς Ἀχαίας microέγαρα κινοῦσιν ἐπαχθῆ τὴν ἑορτὴν ἐκείνην ὀνοmicroάζοντες ὡς διὰ τὴν τῆς Κόρης κάθοδον ἐν ἄχει τῆς ∆ήmicroητρος οὔσης ἔστι δ ὁ microὴν οὗτος περὶ Πλειάδας σπόριmicroος ὃν Ἀθὺρ Αἰγύπτιοι Πυανεψιῶνα δ Ἀθηναῖοι Βοιωτοὶ δὲ ∆αmicroάτριον κα- λοῦσι τοὺς δὲ πρὸς ἑσπέραν οἰκοῦντας ἱστορεῖ Θεόποmicroπος (fr 335 FGrHist) ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν τὸν microὲν χει-

34

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

microῶνα Κρόνον τὸ δὲ θέρος Ἀφροδίτην τὸ δ ἔαρ Περσε- φόνην ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ἀφροδίτης γεννᾶσθαι πάντα Φρύγες δὲ τὸν θεὸν οἰόmicroενοι χειmicroῶνος καθεύδειν θέρους δ ἐγρηγορέναι τοτὲ microὲν κατευνασmicroούς τοτὲ δ ἀνεγέρσεις [378F] βακχεύοντες αὐτῷ τελοῦσι Παφλαγόνες δὲ καταδεῖσθαι καὶ καθείργνυσθαι χειmicroῶνος ἦρος δὲ κινεῖσθαι καὶ ἀναλύεσθαι φάσκουσι καὶ δίδωσιν ὁ καιρὸς ὑπό- νοιαν ἐπὶ τῶν καρπῶν τῇ ἀποκρύψει γενέσθαι τὸν σκυθρω- πασmicroόν οὓς οἱ παλαιοὶ θεοὺς microὲν οὐκ ἐνόmicroιζον ἀλλὰ δῶρα θεῶν ἀναγκαῖα καὶ microεγάλα πρὸς τὸ microὴ ζῆν ἀγρίως [379A] καὶ θηριωδῶς | καθ ἣν δ ὥραν τοὺς microὲν ἀπὸ δένδρων ἑώρων ἀφανιζοmicroένους παντάπασιν καὶ ἀπολείποντας τοὺς δὲ καὶ αὐτοὶ κατέσπειρον ἔτι γλίσχρως καὶ ἀπόρως διαmicroώmicroενοι ταῖς χερσὶ τὴν γῆν καὶ περιστέλλοντες αὖθις ἐπ ἀδήλῳ τῷ πάλιν ἐκφανεῖσθαι καὶ συντέλειαν ἕξειν ἀποθέmicroενοι πολλὰ θάπτουσιν ὅmicroοια καὶ πενθοῦσιν ἔπραττον εἶθ ὥσπερ ἡmicroεῖς τὸν ὠνούmicroενον βιβλία Πλά- τωνος ὠνεῖσθαί φαmicroεν Πλάτωνα καὶ Μένανδρον ὑπο- κρίνεσθαι τὸν τὰ Μενάνδρου ποιήmicroαθ διατιθέmicroενον οὕτως ἐκεῖνοι τοῖς τῶν θεῶν ὀνόmicroασι τὰ τῶν θεῶν δῶρα [379B] καὶ ποιήmicroατα καλεῖν οὐκ ἐφείδοντο τιmicroῶντες ὑπὸ χρείας καὶ σεmicroνύνοντες οἱ δ ὕστερον ἀπαιδεύτως δεχόmicroενοι καὶ ἀmicroαθῶς ἀναστρέφοντες ἐπὶ τοὺς θεοὺς τὰ πάθη τῶν καρπῶν καὶ τὰς παρουσίας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἀπο- κρύψεις θεῶν γενέσεις καὶ φθορὰς οὐ προσαγορεύοντες microόνον ἀλλὰ καὶ νοmicroίζοντες ἀτόπων καὶ παρανόmicroων καὶ τεταραγmicroένων δοξῶν αὑτοὺς ἐνέπλησαν καίτοι τοῦ παρα- λόγου τὴν ἀτοπίαν ἐν ὀφθαλmicroοῖς ἔχοντες ὁ microὲν οὖν Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος (A 13) ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους εἰ θεοὺς νοmicroίζουσι microὴ θρηνεῖν εἰ δὲ θρηνοῦσι θεοὺς microὴ νοmicroίζειν ἀλλ ὅτι γελοῖον ἅmicroα θρηνοῦντας εὔχεσθαι τοὺς καρποὺς πάλιν ἀναφαίνειν καὶ τελειοῦν ἑαυτοῖς [379C] ὅπως πάλιν ἀναλίσκωνται καὶ θρηνῶνται τὸ δ οὐκ ἔστι τοιοῦτον ἀλλὰ θρηνοῦσι microὲν τοὺς καρπούς εὔχονται δὲ τοῖς αἰτίοις καὶ δοτῆρσι θεοῖς ἑτέρους πάλιν νέους ποιεῖν καὶ ἀναφύειν ἀντὶ τῶν ἀπολλυmicroένων ὅθεν ἄριστα λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὸ τοὺς microὴ microανθάνοντας ὀρθῶς ἀκούειν ὀνοmicroάτων κακῶς χρῆσθαι καὶ τοῖς πράγ- microασιν ὥσπερ Ἑλλήνων οἱ τὰ χαλκᾶ καὶ τὰ γραπτὰ καὶ λίθινα microὴ microαθόντες microηδ ἐθισθέντες ἀγάλmicroατα καὶ τιmicroὰς θεῶν ἀλλὰ θεοὺς καλεῖν εἶτα τολmicroῶντες λέγειν ὅτι τὴν Ἀθηνᾶν Λαχάρης ἐξέδυσε τὸν δ Ἀπόλλωνα χρυσοῦς βοστρύχους ἔχοντα ∆ιονύσιος ἀπέκειρεν ὁ δὲ Ζεὺς ὁ [379D] Καπετώλιος περὶ τὸν ἐmicroφύλιον πόλεmicroον ἐνεπρήσθη καὶ διεφθάρη λανθάνουσι συνεφελκόmicroενοι καὶ παραδεχόmicroενοι δόξας πονηρὰς ἑποmicroένας τοῖς ὀνόmicroασιν Τοῦτο δ οὐχ ἥκιστα πεπόνθασιν Αἰγύπτιοι περὶ τὰ τιmicroώmicroενα τῶν ζῴων Ἕλληνες microὲν γὰρ ἔν γε τούτοις λέγουσιν ὀρθῶς καὶ νοmicroίζουσιν ἱερὸν Ἀφροδίτης ζῷον εἶναι τὴν περιστερὰν καὶ τὸν δράκοντα τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τὸν κόρακα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸν κύνα τῆς Ἀρτέmicroιδος

35

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

ὡς Εὐριπίδης (fr 968) [379D9] lsquoἙκάτης ἄγαλmicroα φωσφόρου κύων ἔσῃrsquo [379D10] Αἰγυπτίων δ οἱ πολλοὶ θεραπεύοντες αὐτὰ τὰ ζῷα καὶ περιέποντες ὡς θεοὺς οὐ γέλωτος microόνον οὐδὲ χλευα- [379E] σmicroοῦ καταπεπλήκασι τὰς ἱερουργίας ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἀβελτερίας ἐλάχιστόν ἐστι κακόν δόξα δ ἐmicroφύεται δεινὴ τοὺς microὲν ἀσθενεῖς καὶ ἀκάκους εἰς ἄκρατον ὑπερείπουσα τὴν δεισιδαιmicroονίαν τοῖς δὲ δριmicroυτέροις καὶ θρασυτέροις εἰς ἀθέους ἐmicroπίπτουσα καὶ θηριώδεις λογισmicroούς ᾗ καὶ περὶ τούτων τὰ εἰκότα διελθεῖν οὐκ ἀνάρmicroοστόν ἐστι τὸ microὲν γὰρ εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τοὺς θεοὺς τὸν Τυ- φῶνα δείσαντας microεταβαλεῖν οἷον ἀποκρύπτοντας ἑαυτοὺς σώmicroασιν ἴβεων καὶ κυνῶν καὶ ἱεράκων πᾶσαν ὑπερ- πέπαικε τερατείαν καὶ microυθολογίαν καὶ τὸ ταῖς ψυχαῖς [379F] τῶν θανόντων ὅσαι διαmicroένουσιν εἰς ταῦτα microόνα γίνεσθαι τὴν παλιγγενεσίαν ὁmicroοίως ἄπιστον τῶν δὲ βουλοmicroένων πολιτικήν τινα λέγειν αἰτίαν οἱ microὲν Ὄσιριν ἐν τῇ microεγάλῃ στρατιᾷ φασιν εἰς microέρη πολλὰ διανείmicroαντα τὴν δύναmicroιν (λόχους καὶ τάξεις Ἑλληνικῶς καλοῦσιν) ἐπίσηmicroα δοῦ- ναι [καὶ] ζῳόmicroορφα πᾶσιν ὧν ἕκαστον τῷ γένει τῶν [380A] συννεmicroηθέντων ἱερὸν γενέσθαι καὶ τίmicroιον | οἱ δὲ τοὺς ὕστερον βασιλεῖς ἐκπλήξεως ἕνεκα τῶν πολεmicroίων ἐν ταῖς microάχαις ἐπιφαίνεσθαι θηρίων χρυσᾶς προτοmicroὰς καὶ ἀρ- γυρᾶς περιτιθεmicroένους ἄλλοι δὲ [τῶνδε] τῶν δεινῶν τινα καὶ πανούργων βασιλέων ἱστοροῦσι τοὺς Αἰγυπτίους κατα- microαθόντα τῇ microὲν φύσει κούφους καὶ πρὸς microεταβολὴν καὶ νεωτερισmicroὸν ὀξυρρόπους ὄντας ἄmicroαχον δὲ καὶ δυσκάθεκ- τον ὑπὸ πλήθους δύναmicroιν ἐν τῷ συmicroφρονεῖν καὶ κοινο- πραγεῖν ἔχοντας ἀίδιον αὐτοῖς ἐγκατασπεῖραι δείξαντα δεισιδαιmicroονίαν διαφορᾶς ἀπαύστου πρόφασιν τῶν γὰρ θηρίων ἃ προσέταξεν ἄλλοις ἄλλα τιmicroᾶν καὶ σέβεσθαι [380B] δυσmicroενῶς καὶ πολεmicroικῶς ἀλλήλοις προσφεροmicroένων καὶ τροφὴν ἑτέρων ἕτερα προσίεσθαι πεφυκότων ἀmicroύνοντες ἀεὶ τοῖς οἰκείοις ἕκαστοι καὶ χαλεπῶς ἀδικουmicroένων φέ- ροντες ἐλάνθανον ταῖς τῶν θηρίων ἔχθραις συνεφελκό- microενοι καὶ συνεκπολεmicroούmicroενοι πρὸς ἀλλήλους microόνοι γὰρ ἔτι νῦν Αἰγυπτίων Λυκοπολῖται πρόβατον ἐσθίουσιν ἐπεὶ καὶ λύκος ὃν θεὸν νοmicroίζουσιν οἱ δ Ὀξυρυγχῖται καθ ἡmicroᾶς τῶν Κυνοπολιτῶν τὸν ὀξύρυγχον ἰχθὺν ἐσθιόντων κύνα συλλαβόντες καὶ θύσαντες ὡς ἱερεῖον κατέφαγον ἐκ δὲ τούτου καταστάντες εἰς πόλεmicroον ἀλλήλους τε [380C] διέθηκαν κακῶς καὶ ὕστερον ὑπὸ Ῥωmicroαίων κολαζόmicroενοι διετέθησαν πολλῶν δὲ λεγόντων εἰς ταῦτα τὰ ζῷα τὴν Τυφῶνος αὐτοῦ διῃρῆσθαι ψυχὴν αἰνίττεσθαι δόξειεν ἂν ὁ microῦθος ὅτι πᾶσα φύσις ἄλογος καὶ θηριώδης τῆς τοῦ κακοῦ δαίmicroονος γέγονε microοίρας κἀκεῖνον ἐκmicroειλισ- σόmicroενοι καὶ παρηγοροῦντες περιέπουσι ταῦτα καὶ θερα- πεύουσιν ἂν δὲ πολὺς ἐmicroπίπτῃ καὶ χαλεπὸς αὐχmicroὸς ἐπάγων ὑπερβαλλόντως ἢ νόσους ὀλεθρίους ἢ συmicroφορὰς

36

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

ἄλλας παραλόγους καὶ ἀλλοκότους ἔνια τῶν τιmicroωmicroένων οἱ ἱερεῖς ἀπάγοντες ὑπὸ σκότῳ microετὰ σιωπῆς καὶ ἡσυχίας [380D] ἀπειλοῦσι καὶ δεδίττονται τὸ πρῶτον ἂν δ ἐπιmicroένῃ καθιερεύουσι καὶ σφάττουσιν ὡς δή τινα κολασmicroὸν ὄντα τοῦ δαίmicroονος τοῦτον ἢ καθαρmicroὸν ἄλλως microέγαν ἐπὶ microεγίστοις καὶ γὰρ ἐν Εἰλειθυίας πόλει ζῶντας ἀνθρώ- πους κατεπίmicroπρασαν ὡς Μανεθὼς ἱστόρηκε Τυφω- νείους καλοῦντες καὶ τὴν τέφραν αὐτῶν λικmicroῶντες ἠφάνι- ζον καὶ διέσπειρον ἀλλὰ τοῦτο microὲν ἐδρᾶτο φανερῶς καὶ καθ ἕνα καιρὸν ἐν ταῖς κυνάσιν ἡmicroέραις αἱ δὲ τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων καθιερεύσεις ἀπόρρητοι καὶ χρόνοις ἀτάκτοις πρὸς τὰ συmicroπίπτοντα γινόmicroεναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσι πλὴν ὅταν ltἌπιδοςgt ταφὰς ἔχωσι καὶ τῶν [380E] ἄλλων ἀναδεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεmicroβάλ- λωσιν οἰόmicroενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόmicroενον ὁ γὰρ Ἆπις δοκεῖ microετ ὀλίγων ἄλλων ἱερὸς εἶναι τοῦ Ὀσίριδος ἐκείνῳ δὲ τὰ πλεῖστα προσνέmicroουσι κἂν ἀληθὴς ὁ λόγος οὗτος σηmicroαίνειν ἡγοῦmicroαι τὸ ζητού- microενον ἐπὶ τῶν ὁmicroολογουmicroένων καὶ κοινὰς ἐχόντων τὰς τιmicroάς οἷόν ἐστιν ἶβις καὶ ἱέραξ καὶ κυνοκέφαλος αὐτὸς ὁ Ἆπις οὕτω δὴ γὰρ τὸν ἐν Μένδητι τράγον κα- λοῦσι Λείπεται δὲ δὴ τὸ χρειῶδες καὶ τὸ συmicroβολικόν ὧν ἔνια θατέρου πολλὰ δ ἀmicroφοῖν microετέσχηκε βοῦν microὲν οὖν καὶ πρόβατον καὶ ἰχνεύmicroονα δῆλον ὅτι χρείας ἕνεκα καὶ [380F] ὠφελείας ἐτίmicroησαν ὡς Λήmicroνιοι κορύδους τὰ τῶν ἀττα- λάβων εὑρίσκοντας ᾠὰ καὶ κόπτοντας Θεσσαλοὶ δὲ πελαργούς ὅτι πολλοὺς ὄφεις τῆς γῆς ἀναδιδούσης ἐπιφανέντες ἐξώλεσαν ἅπαντας (διὸ καὶ νόmicroον ἔθεντο φεύγειν ὅστις ἂν ἀποκτείνῃ πελαργόν) ἀσπίδα δὲ καὶ γαλῆν καὶ κάνθαρον εἰκόνας τινὰς ἐν αὐτοῖς ἀmicroαυρὰς | [381A] ὥσπερ ἐν σταγόσιν ἡλίου τῆς τῶν θεῶν δυνάmicroεως κατι- δόντες τὴν microὲν γὰρ γαλῆν ἔτι πολλοὶ νοmicroίζουσι καὶ λέγουσι κατὰ τὸ οὖς ὀχευοmicroένην τῷ δὲ στόmicroατι τίκτου- σαν εἴκασmicroα τῆς τοῦ λόγου γενέσεως εἶναι τὸ δὲ κανθά- ρων γένος οὐκ ἔχειν θήλειαν ἄρρενας δὲ πάντας ἀφιέναι τὸν γόνον εἰς τὴν σφαιροποιουmicroένην ὕλην ἣν κυλινδοῦσιν ἀντιβάδην ὠθοῦντες ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος ἐς τοὐναντίον περιστρέφειν αὐτὸς ἀπὸ δυσmicroῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς φερόmicroενος ἀσπίδα δ ὡς ἀγήρω καὶ χρωmicroένην κινήσεσιν ἀνοργάνοις microετ εὐπετείας καὶ ὑγρότητος [381B] ἀστραπῇ προσείκασαν οὐ microὴν οὐδ ὁ κροκόδειλος αἰτίας πιθανῆς ἀmicroοιροῦσαν ἔσχηκε τιmicroήν ἀλλὰ microίmicroηmicroα θεοῦ λέγεται γεγονέναι microόνος microὲν ἄγλωσσος ὤν φωνῆς γὰρ ὁ θεῖος λόγος ἀπροσδεής ἐστι καί lsquoδι ἀψόφου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ ἄγειrsquo (Eur Tro 8878) microόνου δέ φασιν ἐν ὑγρῷ διαιτωmicroένου τὰς ὄψεις ὑmicroένα λεῖον καὶ διαφανῆ παρακαλύπτειν ἐκ τοῦ microετώπου κατερχόmicroενον ὥστε βλέπειν microὴ βλεπόmicroενον ὃ τῷ πρώτῳ θεῷ συmicroβέβηκεν ὅπου δ ἂν ἡ θήλεια τῆς χώρας ἀποτέκῃ τοῦτο Νείλου πέρας ἐπίσταται τῆς

37

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

αὐξήσεως γινόmicroενον ἐν ὑγρῷ γὰρ οὐ δυνάmicroεναι πόρρω δὲ φοβούmicroεναι τίκτειν οὕτως ἀκριβῶς προαισθάνονται [381C] τὸ microέλλον ὥστε τῷ ποταmicroῷ προσελθόντι χρῆσθαι λοχευόmicroεναι [καὶ] θάλπουσαι δὲ τὰ ᾠὰ ξηρὰ καὶ ἄβρεκτα φυλάσσειν ἑξήκοντα δὲ τίκτουσι καὶ τοσαύταις ἡmicroέραις ἐκλέπουσι καὶ τοσούτους ζῶσιν ἐνιαυτοὺς οἱ microακρότατον ζῶντες ὃ τῶν microέτρων πρῶτόν ἐστι τοῖς περὶ τὰ οὐράνια πραγmicroατευοmicroένοις ἀλλὰ microὴν τῶν δι ἀmicroφότερα τιmicroω- microένων περὶ microὲν τοῦ κυνὸς εἴρηται πρόσθεν (355b 368f) ἡ δ ἶβις ἀποκτείνουσα microὲν τὰ θανατηφόρα τῶν ἑρπετῶν ἐδίδαξε πρώτη κενώmicroατος ἰατρικοῦ χρείαν κατιδόντας αὐτὴν κλυζοmicroένην καὶ καθαιροmicroένην ὑφ ἑαυτῆς οἱ δὲ [381D] νοmicroιmicroώτατοι τῶν ἱερέων καθάρσιον ὕδωρ ἁγνιζόmicroενοι λαmicroβάνουσιν ὅθεν ἶβις πέπωκεν οὐ πίνει γὰρ ἢ νοσῶδες ἢ πεφαρmicroαγmicroένον οὐδὲ πρόσεισι τῇ δὲ τῶν ποδῶν διαστάσει πρὸς ἀλλήλους καὶ τὸ ῥύγχος ἰσόπλευρον ποιεῖ τρίγωνον ἔτι δ ἡ τῶν microελάνων πτερῶν πρὸς τὰ λευκὰ ποικιλία καὶ microῖξις ἐmicroφαίνει σελήνην ἀmicroφίκυρτον οὐ δεῖ δὲ θαυmicroάζειν εἰ γλίσχρας ὁmicroοιότητας οὕτως ἠγάπησαν Αἰγύπτιοι καὶ ltγὰρ καὶgt Ἕλληνες ἔν τε γραπτοῖς ἔν τε πλαστοῖς εἰκάσmicroασι θεῶν ἐχρήσαντο πολλοῖς τοιούτοις οἷον ἐν Κρήτῃ ∆ιὸς ἦν ἄγαλmicroα microὴ ἔχον ὦτα τῷ γὰρ ἄρχοντι καὶ κυρίῳ πάντων οὐδενὸς [381E] ἀκούειν προσήκει τῷ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν δράκοντα Φειδίας παρέθηκε τῷ δὲ τῆς Ἀφροδίτης ἐν Ἤλιδι τὴν χελώνην ὡς τὰς microὲν παρθένους φυλακῆς δεοmicroένας ταῖς δὲ γαmicroεταῖς οἰκουρίαν καὶ σιωπὴν πρέπουσαν ἡ δὲ τοῦ Ποσειδῶνος τρίαινα σύmicroβολόν ἐστι τῆς τρίτης χώρας ἣν θάλαττα κατέχει microετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα τεταγmicroένη διὸ καὶ τὴν Ἀmicroφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας οὕτως ὠνόmicroασαν Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθmicroοὺς καὶ σχήmicroατα θεῶν ἐκόσmicroησαν προσηγορίαις τὸ microὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν ὅτι τρισὶ [381F] καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγοmicroέναις διαιρεῖται τὸ δ ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι ἁπλότητα τῆς microονάδος ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ dagger τόλmicroαν δίκην δὲ τὴν τριάδα τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ ἔλλει- ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος ltτὸgt ἰσότητι δίκαιον ἐν microέσῳ γέγονεν ἡ δὲ καλουmicroένη τετρακτύς τὰ ἓξ καὶ τριά- [382A] κοντα | microέγιστος ἦν ὅρκος ὡς τεθρύληται καὶ κόσmicroος ὠνόmicroασται τεσσάρων microὲν ἀρτίων τῶν πρώτων τεσσά- ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεmicroένων ἀποτελού- microενος εἴπερ οὖν οἱ δοκιmicroώτατοι τῶν φιλοσόφων οὐδ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωmicroάτοις πράγmicroασιν αἴνιγmicroα τοῦ θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀmicroελεῖν οὐδὲν οὐδ ἀτιmicroάζειν ἔτι microᾶλλον οἶmicroαι τὰς ἐν αἰσθανοmicroέναις καὶ ψυχὴν ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας [κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιmicroῶν- τας ἀλλὰ διὰ τούτων τὸ θεῖον ὡς ἐναργεστέρων ἐσόπτρων καὶ φύσει γεγονότων ltἀληθὲς δὲ καὶ

38

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

τοῦτ ἔστινgt ὡς ὄργανον τὴν ψυχὴν δεῖ τοῦ πάντα [382B] κοσmicroοῦντος θεοῦ νοmicroίζειν καὶ ὅλως ἀξιοῦν γε microηδὲν ἄψυχον ἐmicroψύχου microηδ ἀναίσθητον αἰσθανοmicroένου κρεῖτ- τον εἶναι microηδ ἂν τὸν σύmicroπαντά τις χρυσὸν ὁmicroοῦ καὶ σmicroάραγδον εἰς ταὐτὸ συmicroφορήσῃ οὐκ ἐν χρόαις γὰρ οὐδ ἐν σχήmicroασιν οὐδ ἐν λειότησιν ἐγγίνεται τὸ θεῖον ἀλλ ἀτιmicroοτέραν ἔχει νεκρῶν microοῖραν ὅσα microὴ microετέσχε microηδὲ microετέχειν τοῦ ζῆν πέφυκεν ἡ δὲ ζῶσα καὶ βλέ- πουσα καὶ κινήσεως ἀρχὴν ἐξ αὑτῆς ἔχουσα καὶ γνῶσιν οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων φύσις κάλλους τ ἔσπακεν ἀπορ- ροὴν καὶ microοῖραν ἐκ τοῦ φρονοῦντος lsquoὅτῳ κυβερνᾶται τὸ [τε] σύmicroπανrsquo καθ Ἡράκλειτον (B 41) ὅθεν οὐ χεῖρον ἐν τούτοις εἰκάζεται τὸ θεῖον ἢ χαλκοῖς καὶ λιθίνοις [382C] δηmicroιουργήmicroασιν ἃ φθορὰς microὲν ὁmicroοίως δέχεται καὶ ἐπι- χρώσεις αἰσθήσεως δὲ πάσης φύσει καὶ συνέσεως ἐστέρη- ται Περὶ microὲν οὖν τῶν τιmicroωmicroένων ζῴων ταῦτα δοκιmicroάζω microάλιστα τῶν λεγοmicroένων στολαὶ δ αἱ microὲν Ἴσιδος ποικίλαι ταῖς βαφαῖς (περὶ γὰρ ὕλην ἡ δύναmicroις αὐτῆς πάντα γινοmicroένην καὶ δεχοmicroένην φῶς σκότος ἡmicroέραν νύκτα πῦρ ὕδωρ ζωὴν θάνατον ἀρχὴν τελευτήν) ἡ δ [382C9] Ὀσίριδος οὐκ ἔχει σκιὰν οὐδὲ ποικιλmicroόν ἀλλ ἓν ἁπλοῦν τὸ φωτοειδές ἄκρατον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ ἀmicroιγὲς τὸ πρῶ- τον καὶ νοητόν ὅθεν ἅπαξ ταύτην ἀναλαβόντες ἀποτί- [382D] θενται καὶ φυλάττουσιν ἀόρατον καὶ ἄψαυστον ταῖς δ Ἰσιακαῖς χρῶνται πολλάκις ἐν χρήσει γὰρ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόχειρα ὄντα πολλὰς ἀναπτύξεις καὶ θέας αὑτῶν ἄλλοτ ἄλλως ἀmicroειβοmicroένων δίδωσιν ἡ δὲ τοῦ νοητοῦ καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἁπλοῦ νόησις ὥσπερ ἀστραπὴ δια- λάmicroψασα τῆς ψυχῆς ἅπαξ ποτὲ θιγεῖν καὶ προσιδεῖν παρέσχε διὸ καὶ Πλάτων (Conv 210a) καὶ Ἀριστο- τέλης ἐποπτικὸν τοῦτο τὸ microέρος τῆς φιλοσοφίας καλοῦ- σιν καθ ὅσον οἱ τὰ δοξαστὰ καὶ microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῦτα παραmicroειψάmicroενοι τῷ λόγῳ πρὸς τὸ πρῶτον ἐκεῖνο καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄυλον ἐξάλλονται καὶ θιγόντες ἀληθῶς [382E] τῆς περὶ αὐτὸ καθαρᾶς ἀληθείας οἷον ἐν τελετῇ τέλος ἔχειν φιλοσοφίας νοmicroίζουσι Καὶ τοῦθ ὅπερ οἱ νῦν ἱερεῖς ἀφοσιούmicroενοι καὶ παρακαλυπτόmicroενοι microετ εὐλαβείας ὑποδηλοῦσιν ὡς ὁ θεὸς οὗτος ἄρχει καὶ βασιλεύει τῶν τεθνηκότων οὐχ ἕτερος ὢν τοῦ καλουmicroένου παρ Ἕλλησιν Ἅιδου καὶ Πλούτωνος ἀγνοούmicroενον ὅπως ἀληθές ἐστι διαταράτ- τει τοὺς πολλοὺς ὑπονοοῦντας ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν τὸν ἱερὸν καὶ ὅσιον ὡς ἀληθῶς Ὄσιριν οἰκεῖν ὅπου τὰ σώmicroατα κρύπτεται τῶν τέλος ἔχειν δοκούντων ὁ δ ἔστι microὲν αὐτὸς ἀπωτάτω τῆς γῆς ἄχραντος καὶ ἀmicroίαντος [382F] καὶ καθαρὸς οὐσίας ἁπάσης φθορὰν δεχοmicroένης καὶ θάνατον ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ microὲν ὑπὸ σωmicroά- των καὶ παθῶν περιεχοmicroέναις οὐκ ἔστι microετουσία τοῦ θεοῦ πλὴν ὅσον ὀνείρατος ἀmicroαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας ὅταν δ ἀπολυθεῖσαι microεταστῶσιν εἰς τὸ

39

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

[383A] ἀειδὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἀπαθὲς καὶ ἁγνόν | οὗτος αὐταῖς ἡγεmicroών ἐστι καὶ βασιλεὺς ὁ θεὸς ἐξηρτηmicroέναις ὡς ἂν ἀπ αὐτοῦ καὶ θεωmicroέναις ἀπλήστως καὶ ποθούσαις τὸ microὴ φατὸν microηδὲ ῥητὸν ἀνθρώποις κάλλος οὗ τὴν Ἶσιν ὁ παλαιὸς ἀποφαίνει λόγος ἐρῶσαν ἀεὶ καὶ διώκουσαν καὶ συνοῦσαν ἀναπιmicroπλάναι τὰ ἐνταῦθα πάντων καλῶν καὶ ἀγαθῶν ὅσα γενέσεως microετέσχηκε Ταῦτα microὲν οὖν οὕτως ἔχει τὸν microάλιστα θεοῖς πρέ- ποντα λόγον εἰ δὲ δεῖ καὶ περὶ τῶν θυmicroιωmicroένων ἡmicroέρας ἑκάστης εἰπεῖν ὥσπερ ὑπεσχόmicroην (372c) ἐκεῖνο διανοηθείη τις ltἂνgt πρότερον ὡς ἀεὶ microὲν οἱ ἄνδρες ἐν σπουδῇ microεγίστῃ τίθενται τὰ πρὸς ὑγίειαν ἐπιτηδεύmicroατα [383B] microάλιστα δὲ ταῖς ἱερουργίαις καὶ ταῖς ἁγνείαις καὶ διαί- ταις οὐχ ἧττον ἔνεστι [τουτὶ] τοῦ ὁσίου τὸ ὑγιεινόν οὐ γὰρ ᾤοντο καλῶς ἔχειν οὔτε σώmicroασιν οὔτε ψυχαῖς ὑπούλοις καὶ νοσώδεσι θεραπεύειν τὸ καθαρὸν καὶ ἀβλα- βὲς πάντῃ καὶ ἀmicroίαντον ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἀήρ ᾧ πλεῖστα χρώmicroεθα καὶ σύνεσmicroεν οὐκ ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διά- θεσιν καὶ κρᾶσιν ἀλλὰ νύκτωρ πυκνοῦται καὶ πιέζει τὸ σῶmicroα καὶ συνάγει τὴν ψυχὴν εἰς τὸ δύσθυmicroον καὶ πε- φροντικὸς οἷον ἀχλυώδη γινοmicroένην καὶ βαρεῖαν ἀνα- στάντες εὐθὺς ἐπιθυmicroιῶσι ῥητίνην θεραπεύοντες καὶ καθαίροντες τὸν ἀέρα τῇ διακρίσει καὶ τὸ σύmicroφυτον τῷ [383C] σώmicroατι πνεῦmicroα microεmicroαρασmicroένον ἀναρριπίζοντες ἐχούσης τι τῆς ὀσmicroῆς σφοδρὸν καὶ καταπληκτικόν αὖθις δὲ microεσηmicro- βρίας αἰσθανόmicroενοι σφόδρα πολλὴν καὶ βαρεῖαν ἀνα- θυmicroίασιν ἀπὸ γῆς ἕλκοντα βίᾳ τὸν ἥλιον καὶ καταmicroι- γνύοντα τῷ ἀέρι τὴν σmicroύρναν ἐπιθυmicroιῶσι διαλύει γὰρ ἡ θερmicroότης καὶ σκίδνησι τὸ συνιστάmicroενον ἐν τῷ περι- έχοντι θολερὸν καὶ ἰλυῶδες καὶ γὰρ οἱ ἰατροὶ πρὸς τὰ λοιmicroικὰ πάθη βοηθεῖν δοκοῦσι φλόγα πολλὴν ποιοῦντες ὡς λεπτύνουσαν τὸν ἀέρα λεπτύνει δὲ βέλτιον ἐὰν εὐώδη ξύλα καίωσιν οἷα κυπαρίττου καὶ ἀρκεύθου καὶ πεύ- [383D] κης Ἄκρωνα γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν Ἀθήναις ὑπὸ τὸν microέγαν λοιmicroὸν εὐδοκιmicroῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν ὤνησε γὰρ οὐκ ὀλίγους Ἀριστοτέλης δέ φησι καὶ microύρων καὶ ἀνθέων καὶ λειmicroώνων εὐώδεις ἀποπνοίας οὐκ ἔλαττον ἔχειν τοῦ πρὸς ἡδονὴν τὸ πρὸς ὑγίειαν ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέmicroα τῇ θερmicroότητι καὶ λειότητι διαχεούσας εἰ δὲ καὶ τὴν σmicroύρναν παρ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν ἐξερmicroηνευ- θὲν δὲ τοῦτο microάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ- microόν ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο microαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας [383E] δίδωσιν τὸ δὲ κῦφι microῖγmicroα microὲν ἑκκαίδεκα microερῶν συν- τιθεmicroένων ἐστί microέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέ- ρου ῥητίνης τε καὶ σmicroύρνης καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέ- λεως ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ λαπάθου πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀmicroφοῖν (ὧν τὴν microὲν microείζονα τὴν δ ἐλάττονα καλοῦσι) καὶ καρδαmicroώmicroου καὶ καλάmicroου συντίθενται δ οὐχ ὅπως ἔτυχεν ἀλλὰ γραmicro- microάτων ἱερῶν τοῖς microυρεψοῖς ὅταν ταῦτα microιγνύωσιν ἀνα-

40

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41

γιγνωσκοmicroένων τὸν δ ἀριθmicroόν εἰ καὶ πάνυ δοκεῖ τετράγωνος ἀπὸ τετραγώνου καὶ microόνος ἔχων τῶν ἴσων ἰσάκις ἀριθmicroῶν τῷ χωρίῳ τὴν περίmicroετρον ἴσην ἀγαπᾶ- [383F] σθαι προσηκόντως ἐλάχιστα ῥητέον εἴς γε τοῦτο συνερ- γεῖν ἀλλὰ ltτὰgt πλεῖστα τῶν συλλαmicroβανοmicroένων ἀρω- microατικὰς ἔχοντα δυνάmicroεις γλυκὺ πνεῦmicroα καὶ χρηστὴν microεθίησιν ἀναθυmicroίασιν ὑφ ἧς ὅ τ ἀὴρ τρεπόmicroενος καὶ τὸ σῶmicroα διὰ τῆς πνοῆς κινούmicroενον λείως καὶ προσηνῶς ὕπνου τε κρᾶσιν ἐπαγωγὸν ἴσχει καὶ τὰ λυπηρὰ καὶ σύντονα τῶν microεθηmicroερινῶν φροντίδων ἄνευ microέθης οἷον ἅmicromicroατα χαλᾷ καὶ διαλύει καὶ τὸ φανταστικὸν καὶ δεκτι- [384A] κὸν ὀνείρων | microόριον ὥσπερ κάτοπτρον ἀπολεαίνει καὶ ποιεῖ καθαρώτερον οὐδὲν ἧττον ἢ τὰ κρούmicroατα τῆς λύρας οἷς ἐχρῶντο πρὸ τῶν ὕπνων οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἐmicroπαθὲς καὶ ἄλογον τῆς ψυχῆς ἐξεπᾴδοντες οὕτω καὶ θεραπεύοντες τὰ γὰρ ὀσφραντὰ πολλάκις microὲν τὴν αἴσθη- σιν ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται πολλάκις δὲ πάλιν ἀmicro- βλύνει καὶ κατηρεmicroίζει διαχεοmicroένων ἐν τῷ σώmicroατι τῶν ἀναλωmicroάτων ὑπὸ λειότητος ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι λέγουσιν ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ- microίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα καὶ ψηλα- φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισmicroόν τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ [384B] πόmicroατι καὶ χρίmicroατι πινόmicroενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν χρῖmicroα microαλακτικόν ἄνευ δὲ τούτων ῥητίνη microέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σmicroύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν ἐκδακρυόντων τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει microᾶλλον ὥσπερ ὅσα πνεύmicroασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν ἐπεὶ τὸ τῆς ἡmicroέρας φῶς ἓν microέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος ὁρᾶσθαί φησιν (Ol I 6) lsquoἐρήmicroης δι αἰθέροςrsquo ὁ δὲ νυκτερινὸς ἀὴρ κρᾶmicroα καὶ σύmicromicroιγmicroα πολ- λῶν γέγονε φώτων καὶ δυνάmicroεων οἷον σπερmicroάτων εἰς ἓν ἀπὸ παντὸς ἄστρου καταρρεόντων εἰκότως οὖν ἐκεῖνα [384C] microὲν ὡς ἁπλᾶ καὶ ἀφ ἡλίου τὴν γένεσιν ἔχοντα δι ἡmicroέρας ταῦτα δ ὡς microικτὰ καὶ παντοδαπὰ ταῖς ποιότησιν ἀρχο- microένης νυκτὸς ἐπιθυmicroιῶσι

41