วชา กฎหมายทใชในชวตประจ าวน

การบรรยายครงท 4

สอบยอย ครงท 1

กฎหมายมกระบบ จงอธบาย และปจจบนประเทศไทยใชระบบกฎหมายใด มววฒนาการเกยวกบระบบกฎหมายอยางไร

•สทธ• เสรภาพ•หนาท

สทธ หมายถง ความชอบธรรมทบคคลสามารถใชยนกบบคคลอน เพอคมครองหรอรกษาประโยชนอนเปนสวนทพงมพงไดของบคคลนน

ฏ.124/2487 “พดถงสทธ หากจะกลาวโดยยอและรวบรดแลวกไดแกประโยชนอนบคคลมอย แตประโยชนอนบคคลมอย แตประโยชนจะเปนสทธหรอไมกแลวแตวาบคคลอนมหนาทตองเคารพหรอไม ถาบคคลอนมหนาทตองเคารพ ประโยชนนนกเปนสทธ กลาวคอไดรบความคมครองตามกฎหมาย”

- สทธตองเปนความชอบธรรม ---- คอ เปนเรองของความถกตองในการรกษาผลประโยชนของตน เชน เรามสทธใชรถ กหมายความวา เรามความชอบธรรมทจะขบรถหรอใชรถนน คนอนมาใชโดยไมไดขออนญาต ถอวาไมมความชอบธรรม เวนแตในบางบางกรณสทธอาจไมใชความชอบธรรมแตกฎหมายยอมรบ เชน การครอบครองปรปกษ สทธเรยกรองอายความ

- สทธตองมบคคลเปนผถอสทธ ---- ผทรงสทธ อาจเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคลกได สตวหรอสงของไมอาจถอสทธหรอใชสทธได สทธยอมสงวนไวส าหรบบคคลเทานน เชน สทธของเจาหน กยอมมสทธเรยกรองใหลกนช าระหน กรณนเจาหนคอผทรงสทธ

- บคคลผมหนาทตองเคารพสทธ สทธนนตองเปนสงทยนกบคนอนได คอบคคลอกฝายหนงซงตรงขามกบผ ถอสทธ เรยกวา ผมหนาท อาจเปนหนาทโดยเฉพาะ หรอหนาทโดยทวไปกไดตามสญญาซอขายผซอมสทธเรยกรองใหผขายสงมอบทรพย ในขณะเดยวกนผซอกมหนาทจ าตองรบมอบทรพยสนทตนซอไว และใชราคาตามสญญาหนาทโดยทวไป ก มกรรมสทธเหนอบานของตน ทกคนตองเคารพสทธของ ก หามเขาบาน ก จนกวาไดรบอนญาตสทธและหนาทเปนของคกน เปนหลกทไมมขอยกเวน- สทธตองมเนอหา ---- หมายถงขอความทเปนประโยชนทจะยนยนคมครองรกษาประโยชน โดยอาจก าหนดใหกระท าการอยางหนงอยางใด งดเวนกระท าการ สงมอบทรพย เชน เนอหาสทธของเจาหน คอ เจาหนมสทธทจะเรยกรองใหลกหนช าระหน ถาเปนหนเงนตองช าระดวยตนเงนและดอกเบย

ประเภทของสทธ• สทธมหาชน --- เปนสทธซงเกดขนจากกฎหมายมหาชน โดยทวไปเปนสทธของพลเมองทดตอรฐ เชน สทธในการชมนม สทธในการแสดงความคดเหนอกชน การยอมรบสทธทเกดจากกฎหมาย ท าใหรฐยอมผกพนตนเองเพอประโยชนของเอกชน ดงนน สทธตามกฎหมายมหาชนเปนสทธของราษฎรทมตอรฐและหนวยงานสามธารณะอนๆ

ประเภทของสทธมหาชน- สทธปฏเสธ เชน สทธขนพนฐานตามรฐธรรมนญประเภทเสรภาพของพลเมอง- สทธกระท าการ เชน สทธทจะเขามามสวนชวยในการปกครอง- สทธเรยกรองใหรฐด าเนนการ เชน สทธเรยกรองใหจายเงนเดอน

• สทธเอกชน --- เปนสทธระหวางเอกชนกบเอกชนซงเกดจากกฎหมายเอกชน

- สทธมใชทางทรพยสน หรอสทธทางบคคล --- แบงเปน 2 ประเภท

(1) สทธบคคลภาพ คอ สทธทตดตามมาตงแตเกด เชน สทธในรางกาย อนามย เสรภาพ ชอเสยง

(2) สทธสถานะ คอ สทธทเกดจากสถานะของบคล แยกเปนสทธสถานะในครอบครว เชน สทธของบดามารดา สทธการเปนสามภรรยา และสทธสถานะอนๆเชน สถานะในการเปนผจดการมรดก ผอนบาล เปนตน

- สทธทางทรพยสน --- ไดแก(1) ทรพยสทธ เปนสทธทมวตถแหงสทธเปนทรพย ไดแก กรรมสทธ และทรพยสทธเหนอทรพยของบคคลอน

(2) สทธเสมอนทรพยสทธ คอ สทธทเกอบเหมอนทรพยสทธ เชน สทธในการท าเหมองแร

(3) สทธในสงไมมรปราง เชน ลขสทธ สทธบตร ทรพยสนทางปญญา

(4) สทธทางหน คอ สทธทเกดจากนตสมพนธตามกฎหมายวาดวยหน

ขอบเขตการใชสทธ

1 การใชสทธในทางทผด เดมเหนวาการกระท าทชอบดวยกฎหมาย ยอมไมเปนการท าความเสยหายแกผอน ตอมาเกดความคดใหมวา การการใชสทธนนถาหากเปนการใชไปในทางทกอความเดอดรอนแกผอนเปนการกระท าทไมชอบ

• ปพพ. ม. 421 “การใชสทธทมแตจะใหเกดความเสยหายแกบคคลอนนน ทานวาเปนการอนมชอบดวยกฎหมาย”2 การใชสทธโดยสจรต • ปพพ. ม. 5 “ในการใชสทธแหงตนกด ในการช าระหนกด บคคลทกคนตองกระท าโดยสจรต”

การคมครองสทธ

เปนกรณการท าความเสยหายใหเกดแกบคคลอนโดยกฎหมายอนญาต โดยเปนการกระท าเพอปองกนสทธหรอประโยชนของตนโดยชอบดวยกฎหมาย

• การกระท าเพอปองกน --- ปพพ. ม.449 ลกษณะคลายการปองกนโดยชอบดวยกฎหมายทางอาญา

• การกระท าโดยความจ าเปน --- ปพพ. ม.450

• การใชสทธชวยเหลอตนเอง --- เจาของสทธยอมสามารถใชสทธไดโดยไมตองพงพาคนอน ทงนหากเปนสทธเรยกรองตามกฎหมายผ มสทธตองขอศาลใหบงคบใหเปนไปตามสทธจะใชก าลงโดยพลการไมได

หนาท หมายถง ความชอบธรรมในทางทเปนความผกพนใหบคคลตกอยในสถานะจะตอง กระท า งดเวนกระท า หรอยอมใหเขากระท า เพอใหเปนไปตามผลประโยชนอนชอบธรรมของบคคลอน

ความแตกตางระหวางหนาท กบ สทธ

• หนาทเปนความชอบธรรมในดานเสยประโยชน --- สทธเปนความชอบธรรมในดานไดประโยชน

• ผ มหนาทเลอกไมไดจะตองปฏบต --- ผ มสทธเลอกทจะรบสทธนนหรอไมกได

• ถามหนาทเกดขน ไมจ าเปนตองมสทธตาม --- ถามสทธแลวตองมหนาทตามมาเสมอ

เสรภาพ หมายถง อ านาจตดสนใจดวยตนเองของมนษยทจะเลอกด าเนนพฤตกรรมของตนเอง โดยไมมบคคลอนใดอางหรอใชอ านาจแทรกแซงเกยวของกบการตดสนใจนน ทงนตองไมเปนการฝาฝนตอกฎหมาย

• ขอแตกตางระหวาง “สทธ”และ “เสรภาพ”

• เสรภาพ เปนอ านาจทบคคลมอยเหนอตนเอง ไมกอใหเกดหนาทแกบคคลอนแตอยางใด ตางจากสทธทกอใหเกดหนาทแกรฐ

• สทธ เปนอ านาจทบคคลมเพอเรยกรองใหผ อนกระท าการหรอละเวนการกระท าการอยางใดอยางหนง เพอประโยชนของตน

สรป ความเหมอนและแตกตางระหวาง สทธ เสรภาพ และหนาท

สทธ เสรภาพ หนาท- สทธเปนความชอบธรรมในดานไดประโยชน

- เปนอ านาจทบคคลมอยเหนอตนเองสอออกมาในรปแบบของการแสดงออก

- หนาทเปนความชอบธรรมในดานเสยประโยชน

- ถามสทธแลวตองมหนาทตามมาเสมอ

- ไมกอใหเกดหนาทแกบคคลอนแตอยางใด

- ถามหนาทเกดขน ไมจ าเปนตองมสทธตามมา

- ผ มสทธเลอกทจะรบสทธนนหรอไมกได

- ผ มหนาทเลอกไมไดจะตองปฏบต

- อยภายใตกรอบของกฎหมาย - อยภายใตกรอบของกฎหมาย - อยภายใตกรอบของกฎหมาย

สทธและหนาทตามรฐธรรมนญ

• สทธตามรฐธรรมนญ หมายถง

1 สทธทถกก าหนดไวในรฐธรรมนญ

2 เปนสทธทกฎหมายอนจะมาขดหรอแยงไมได

3 เปนศนยรวมและหลกของกฎหมายอน

4 ถกก าหนดไวในหมวด 3

• บททวไป- การจ ากดสทธและเสรภาพจะกระท ามได เวนแต โดยอาศยอ านาจตามบทบญญตของกฎหมายซงตองไมกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพนน

• ความเสมอภาค- ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน- การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความตางในเรอง ถนก าเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกายหรอสขภาพ ฐานะทางเศรษฐกจ ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ จะกระท ามได

• สทธและเสรภาพทวไป- บคคลยอมเสรภาพในเคหะสถาน การเดนทาง การเลอกถนทอย การเลอกศาสนา กรประกอบอาชพ การชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ

- การเนรเทศ หรอหามเขามาในประเทศ ซงบคคลผ มสญชาตไทยจะกระท ามได

• สทธในทรพยสน- สทธของบคคลในทรพยสนยอมไดรบความคมครอง

- การเวนคนอสงหารมทรพยจะกระท ามได เวนแต โดยอาศยอ านาจตามบทบญญตของกฎหมาย• บคคลยอมมสทธเสอมกนในการไดรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวา 12 ป• ผยากไรมสทธไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขของรฐโดยไมเสยคาใชจาย• บคคลซงมอายเกน 60 ปและไมมรายไดเพยงพอแกการยงช มสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐ• บคลซงพการหรอทพพลภาพ มสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐ• บคคลจะใชสทธตามรฐธรรมนญเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมขไมได

หนาทตามรฐธรรมนญ

• บคคลมหนาทพทกษรกษาซงชาต ศาสนา พระมหากษตรย

• บคคลมหนาทไปใชสทธเลอกตง

• บคคลมหนาทรบราชการทหาร เสยภาษอากร