«سیاست»نیزاویسیمایا گازتا

شماره ویژه

3102ژوئن 4سه شنبه

VITA SINE LIBERTATE - NIHIL

«.ستاهیچ زندگی بدون آزادی »

www.ng.ru/ng_politics

شمال قفقاز و حوزه ولگا مذهبی-نقشه تهدیدات قومی

کاری موسسه استراتژی ملی به سردبیری گزارش تهیه شده از سوی گروه

«میخاییل رمیزف»

فهرست مطالب

مقدمه

.وهابیت به عنوان ایدئولوژی و پراتیک در حال گسترش ضد روسیه 1

.تعریف وهابیت0.0

.تاریخچه گسترش وهابیت در شمال روسیه0.3

.جغرافیای وهابیت در روسیه0.2

. البی پان اسالمیست ها در روسیه0.4

لفت با گسترش جریانات وهابی و پان اسالمیستی در روسیه.مخا0.1

. نتایج و توصیه ها0.1

.ناسیونالیزم قومی، جدایی طلبی و بنیادگرایی اسالمی در حوزه ولگا2

در جمهوری های حوزه ولگا ناسیونالیستی.جدایی طلبی 3.0

.بنیادگرایی اسالمی در حوزه ولگا3.3

مذهبی در منطقه-ومییندهای قآ.واکنش روس ها به فر3.2

.نتایج و توصیه ها3.4

سیاسی روسیه معاصر-مذهبی-.قفقاز شمالی در نقشه قومی3

سیاسی-.وضعیت اجتماعی2.0

.افراط گرایی مذهبی )پراکندگی اصلی در شرق منطقه(2.3

.ناسیونالیزم قومیت گرا )پراکندگی اصلی در غرب منطقه(2.2

به خودی روسیهقفقاز شمالی و پاسخ خود جهت گیری.2.4

.نتایج و توصیه ها2.1

نتیجه گیری

مقدمه

مذهبی برای امنیت ملی روسیه را می توان براساس میزان -تهدیدات قومی

خطرناک بودن آن ها یا به عبارت دیگر میزان جنایاتی که توسط پیروان جریانات

زیرا ؛تقسیم بندی کردصورت می گیرد، رادیکال و ایدئولوژیست های مذهبی

شودتقریباً تمام حمالت تروریستی در روسیه توسط رادیکال های مذهبی انجام می

و میزان آن ها نیز از سایر جنایات دارای ماهیت افراط گرایانه بیشتر است. در

مناطقی از روسیه که اقوام سنتاً مسلمان در آن ها ساکن هستند، رادیکالیزم اسالمی

ده شده و همکاری نزدیکی با هم دارند. این با جدایی طلبی قومیت گرا در هم تنی

مناطق شامل حوزه ولگا )در وهله نخست جمهوری های تاتارستان و

باشکاراستان( و قفقاز شمالی می باشند. به همین علت در گزارش حاضر وضعیت

سیاسی در مناطق مذکور به طور دقیق بررسی می شود و تمام وجوه -قومی

طلبی اقوام مسلمان روسیه مورد تحلیل قرار می همکاری های وهابیت و جدایی

گیرد.

مذهبی -متاسفانه در حجم محدود یک گزارش بررسی مفصل تمام تهدیدات قومی

موجود مقدور نیست. با توجه به خطر روزافزون اسالم رادیکال و سیاسی تحلیل

مفصل سایر جریانات افراط گرای قومی و مذهبی باید در گزارشی دیگر انجام

رد.گی

.وهابیت به عنوان ایدئولوژی و پراتیک در حال گسترش ضد روسیه 1

.تعریف وهابیت0.0

در روسیه معاصر وهابیت معموالً به معنای مجموعه ای از شاخه های خشونت

خارج »، مذهب سنی «اسالم جماعت ها)»طلب و غیرسنتی اسالم در روسیه

عریف بیشتر ماهیتی سیاسی دارد تا می باشد. این ت«( بی مذهبی»یا « مذهبی

تئولوژیکی، اما به طور کلی جنبه سیاسی آن به ویژه چه از نظر انگیزه سران این

جریان، چه از نظر خطری که برای دولت دارد، حائز اهمیت است.

وهابیت روسی جریانی کامالً ناهمگون است. گروه های اصلی آن را می توان به

د:بدین صورت تقسیم بندی کر

«( خالص»یا « اسالم صاف»که خود را سلفی )پیرو « کالسیک»وهابیت (0

می نامد؛

اخوان المسلمین؛ (3

؛«حزب التحریر» یطرفداران حزب تروریست (2

؛«(جماعت تبلیغی»تبلیغی ها )طرفداران فرقه افراط گرای پاکستانی (4

به « شریعه»عدم تحمل دگراندیشان و پیروان سایر ادیان، گرایش به ایجاد دولت

اشکال مختلف )اغلب خالفت جهانی(، اعتقاد به اینکه در حال انجام جهاد علیه

دولت کافر هستند و تمایل به استفاده از روش های خشونتبار در برنامه تبلیغی خود

از ویژگی های وهابیون روسیه به شمار می رود. بسیاری از گروه های وهابی

اف خود می دانند.تروریزم را موثرترین روش دستیابی به اهد

یکی دیگر از ویژگی های وهابیون عدم اعتقاد به عادات پیش از اسالم و نادیده

گرفتن قوانین الییک می باشد. وهابیون معتقدند می توان مسلمانی را به دلیل

نخواندن نماز یا عدم شرکت در جهاد تکفیر کرد. آن ها اغلب تمام مسلمانان مخالف

می خوانند. «دشمنان اسالم»خود را

وهابیون دشمنی خاصی با صوفی ها و شیعیان دارند و اغلب مذهب شیعه را فرقه

شیطانی می نامند. از دیدگاه آن ها زیارت قبور و توسل به آن ها بت پرستی است و

با آن مبارزه می کنند. آن ها همچنین با آنچه ابداعات در اسالم می خوانند به ستیز

اساس برخی اعیاد مسلمانان از جمله روز میالد پیامبر می پردازند و بر همین

اسالم را جشن نمی گیرند.

نهادهای دولتی اغلب در عمل سایر جریانات اسالمی را نیز در زمره وهابیت قرار

می دهند. برای نمونه فرقه های مختلفی که ریشه در ترکیه دارند و حامی احکام

جزء گروه های افراط گرای روسیه به ،هستند« فتح هللا گولن»و « سعید نورسی»

« نورجولر»شمار می روند. نهادهای دولتی آن ها را به عنوان اعضای جنبش

معرفی می کنند. اما اصول ایدئولوژیک آن ها متفاوت با وهابیت است. آن ها

عمالً رابطه ای میان آن ها و تروریزم و گرایش کمتری به بنیادگرایی دارند

این جریانات را باید از لحاظ قانونی در زمره پان اسالمیزم مشاهده نشده است.

قرار داد، که وهابیت تندروترین شاخه آن محسوب می شود. تصور داشتن

اشتراکات فراملی و فراطبقه ای پیروان اسالم و اعتقاد به اتحاد سیاسی مسلمانان

در ورای مرزهای موجود از شاخصه های مشترک این جریانات محسوب می

شوند.

.تاریخچه گسترش وهابیت در شمال روسیه0.3

وهابیت در ابتدا به عنوان ابزاری برای مبارزه با دولت های رو به افول )منظور

جنگ اعراب با امپراطوری در حال زوال عثمانی است( شکل گرفت و در این

خصوص بسیار هم موثر بود. اما متاسفانه خطرات مضاعف برای روسیه معاصر

ن جنبش ناشی می شود، که با تمام پدیده های مختلف ابداعی و اختالطی از همی

خود فرسنگ ها از چهارچوب صرفاً یک دکترین مذهبی ساده فاصله گرفته است.

0101قرن بیستم آشکار شد. در سال 01خطر واقعی وهابیون از اوخر دهه

مالی را تغییر توانستند مفتی های آسیای میانه و قفقاز ش« خالص»پیروان اسالم

0110دهند. پس از برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی در سال

و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در همان سال گسترش وهابیت در فضای پس از

فروپاشی سرعتی بهمن وار به خود گرفت.

ر مبلغان این جریان تاکید می کردند، که مسلمانان جمهوری های سابق شوروی د

دولت های کافر و ضد اسالمی زندگی می کنند و اجرای قوانین آن ها گناه محسوب

سلمانان مطیع قانون را با کافران برابر دانسته و ماکثر مبلغان رادیکال . می شود

علناً دعوت به کشتن آن ها می کردند. به افراد دتازه وهابی شده تلقین می شد، که

چون و چرا احترام بگذارند. وهابیون توجه باید به رهبران )امرای( خود بی

خاصی به برنامه ها ی آموزشی جهت تربیت امامان رادیکال و تبدیل آن ها به نسل

صدها مسلمان جوان از جمهوری 0101جدیدی از رهبران معنوی داشتند. از سال

قفقاز شمالی و بعد ها از دیگر مناطق روسیه برای تحصیل در چهار چوب برنامه

ترکی و عربی همیاری برای احیای اسالم در روسیه روانه مکتب های های

، صدها رادیکال تحصیل کرده و بلند پرواز به 11خارجی شدند. در نیمه دهه

کادرهای ا بنا نهادند . پس از مدتی روسیه بازگشتند و پایه های جریان سلفی ر

در بین لیغتبجدید وهابیون در خود روسیه شکل می گرفتند. توجه خاصی به

نقش قابل اعتمادترین و جنگ افروزترین واحدهای بعدها مسیحیان می شد، که

سلول های اولیه جماعت ها را به خود گرفتند.

جذب مستقیم پیروان با انتشار چندین هزار تیراژ نشریه و توزیع آن ها به صورت

که صدها سایت رایگان دو برابر شد. رشد اینترنت به وهابیون این امکان را داد،

به زبان روسی ایجاد کنند، که البته تعدادشان تاکنون بیشتر از منابع اینترنتی

مسلمانان سنتی بوده است. وهابیون به کمک شبکه های اجتماعی شروع به جذب

اعضای جدید نمودند و برای پخش مطالب ویدئویی خود از سرویس هایی نظیر

لت تبلیغی گسترده ای در میان گروهک یوتیوب استفاده می کردند. همزمان فعا

های جنایتکار سازمان یافته و در زندان ها )پدیده جماعت های زندانی( صورت

می گرفت.

به منظور دستیابی به اهداف خود به طور فعاالنه از حمالت 0111وهابیون از سال

یعنی 0111تا 0111تروریستی سود می جستند. اوج فعالیت آن ها در سال های

هنگامی بود، که چچن تحت کنترل رهبران تندرو قرار گرفت. آن ها از اواسط دهه

سخنرانی های گسترده عمومی ترتیب می دادند. در سال های 30نخست قرن

بخشی از نهادهای اسالمی )برای مثال سازمان ملی مسلمانان 3103تا 3100

. سازمان های وهابی اعالم نمودند« روبان سفید»روسیه( حمایت خود را از جنبش

با کارمندان ومجریان قانون از سطوح میانی ارتباط برقرار کردند و توانستند در

موسسات آموزشی در تمام سطوح و بین ورزشکاران نفوذ نمایند.

در حال حاضر وهابیون ارتباطات موفقیت آمیزی با مردم )به ویژه جوانان( دارند،

ای دولتی سود می جویند و تبلیغات منفی مسلمانان کامالً آگاهانه از اشتباهات نهاده

سنتی را علیه خود، از جمله با حذف فیزیکی رهبران آن ها، خنثی می کنند. یکی

از اهداف اصلی وهابیون در مرحله کنونی شناساندن خود به عنوان جریان مقتدر و

نهادهای درست مانند نهادهای اسالم سنتی است. آن ها قصد دارند در ،معامله گر

حکومتی، چه در سطح منطقه ای )آنچنان که در داغستان مشاهده می شود( و چه

در سطح فدرال، جایگاهی برای خود بیابند و قوانین روسیه را به نفع خود تغییر

دهند.

.جغرافیای وهابیت در روسیه0.2

هزار نفر( تجاوز 111کل مسلمانان )حدود %1تعداد کل وهابیون در روسیه از

جوامع وهابی در تمام مناطق فدراسیون روسیه به غیر از 3102می کند. تا سالن

ایالت خودمختار چوکتسکی شکل گرفته بودند. جوامع وهابی بدون ثبت دولتی یا در

چهار چوب تقسیم بندی های منطقه ای شورای مفتی های روسیه فعالیت می کنند.

در ریا، مورداویا، تاتارستان و بالکا-در کنار این مناطق )داغستان، کاباردینو

در چچن( مناطق روستایی پرجمعیت نیز به مکان زندگی فشرده وهابیون گذشته

تبدیل شدند.

در حال حاضر داغستان بیشتر از سایر مناطق روسیه وهابیزه شده و مناطق

بالکاریا و اینگوشتیا در معرض بیشترین خطرها قرار دارند. فعالیت -کاباردینو

در منطقه استاوروپولسک و اوستیا به شدت افزایش یافته است. فعالیت وهابیون

چیرکسیا در اواسط دهه نخست قرن جاری کاهش -جامعه بزرگ وهابیون کاراچایوا

یافت.

تاتارستان، باشکاراستان، مورداویا، ساراتوف، آرنبورگ، پنزن و نیژگوراد در

ه اند. انجمن های بزرگ حوزه روسی رود ولگا بیش از سایر نقاط وهابیزه شد

وهابی در جمهوری اودمورتیا، و استان های اولیانف و سامارا نیز به ثبت رسیده

اند. جمهوری های چوواشیا و ماری ال، منطقه پرم و استان کیرف به میزان

کمتری تحت تاثیر این جریان قرار گرفته اند.

ه رود دن هستند و مرکز اصلی وهابیت در جنوب روسیه آستراخان و روستف کنار

فعالیت وهابیون در جمهوری آدیگیا نیز مشهود می باشد. اکثر قریب به اتفاق

وهابیون در مرکز روسیه در شهر و استان مسکو متمرکز شده اند. در شمال غربی

روسیه آن ها به فعالیت در سن پترزبورگ و کارلیا تمایل دارند ودر حوزه اورال

استان های تیومن و اسوردلف و استان خودمختار فدراسیون روسیه به ویژه در

ننتسک فعال هستند. در سیبری گورنی آلتای و استان اُمسک و در شرق دور -یاماال

منطقه پریمورسک و یاکوتیا مراکز فعالیت آن ها به شمار می روند.

. البی پان اسالمیست ها در روسیه0.4

یه شکل گرفت، که در آغاز از البی پان اسالمیستی در روس 11از اوایل دهه

رهبران معنوی مسلمان جذب شده توسط مبلغین خارجی تشکیل شده بود. امامان و

مفتی های پان ایسالمیست نقش فعالی در ایجاد انشعاب میان سازمان های سنتی

مسلمانان داشتند و تعداد قابل توجهی سازمان موازی تشکیل دادند.

ونه تعلقی به وهابیت کالسیک داشته باشند، اغلب به این رهبران بدون اینکه هیچ گ

طور مستقیم یا غیرمستقیم از این جریان در میان سایر جریان های رادیکال

اسالمی حمایت می کنند.

نماینده شورای مفتی های روسیه، که بارها حمایت خود « راویل عین الدین»مفتی

نوی البی پان اسالمیست ها در را از ایدئولوژی وهابیت اعالم کرده بود، رهبر مع

روسیه شد.

از جمله سایر نمایندگان پان اسالمیست مشهور نهادهای مذهبی مسلمان می توان به

و « حیدر جمال»، فیلسوف مذهب شناس «مقدس بیبارسف»، «نفیع هللا عشیرف»

چند فعال اجتماعی و مذهبی دیگر اشاره کرد.

صدای »، «انصار»و سایت های« چیرنویک»و« نوایا گازتا»روزنامه های

و ده ها منبع اینترنتی دیگر از منافع وهابی « اسالم در فدراسیون روسیه»، «اسالم

ها حمایت می کنند.

در حال حاضر بسیاری از رهبران فکری و منابع اطالعاتی تمرکز خود را بر

رین روی موجه جلوه دادن وهابیت در داغستان و تثبیت موقعیت آن به عنوان مهمت

شریک برای گفتگو با دولت معطوف کرده اند.

.مخالفت با گسترش جریانات وهابی و پان اسالمیستی در روسیه0.1

نهادهای دولتی روسیه کمپین وسیعی را برای مبارزه با اسالم 0111از سال

رادیکال ترتیب دادند، که اولین اقدام آن بستن نمایندگی های روسی حامی نهادهای

بود. ابتکارهایی در زمینه « طیبه» و« االغاثه»، «الحرمین»ستی مالی تروری

ممنوعیت وهابیت در تمام قلمرو روسیه انجام شد، که مغایر با قوانین ضد وهابیت

وضع شده در داغستان، اینگوشتیا و منطقه استاوروپولسک بود. دلیل این اقدامات

ستی توسط آن ها بود. با حمله وهابیون به داغستان و افزایش میزان حمالت تروری

وجود این ممنوعیت وهابیت در سطح فدرال ناکام ماند.

به درخواست دادستان عمومی فدراسیون روسیه پرونده مرتبط با 3112فوریه 04

تروریستی اعالم نمودن تعدادی از سازمان ها و ممنوع کردن فعالیتشان در قلمرو

ور مورد بررسی قرار گرفت.روسیه در جلسه غیر علنی دادگاه عالی این کش

با توجه به تبلیغات پان اسالمیستی « نورجولر»فعالیت های فرقه 3112در سال

گسترده ای که در مدارس آن ها انجام می شد، توجه نهادهای حافظ قانون در

روسیه را به خود جلب کرد. دادستان عمومی تحقیقات گسترده ای را در خصوص

ترکی که با تعلیمات سعید نورسی، عالم اسالمی ترک -فعالیت های مدارس تاتاری

دادگاه عالی روسیه 3110در قرن بیستم در ارتباط بودند، آغاز نمود. دهم آوریل

جماعت »سازمان تبلیغاتی 3111و هفتم می « نورجولر»سازمان بین المللی

را سازمان های افراطی اعالم کرد.« تبلیغی

سندگان پان اسالمیست که از سوی دادگاه افراط هر ساله کتب های جدیدی از نوی

گرایانه شناخته شده اند، به فهرست فدرال مطالب ممنوعه اضافه می شوند. این

اعتراضاتی را برمی انگیزد. در مارس تصمیمات دستگاه های اجرایی اغلب

، مفتی راویل عین الدین از دولت خواست تا به روند تکمیل فهرست فدرال 3111

ممنوعه با ایجاد شورایی تخصصی برای بررسی متون مذهبی در سطح مطالب

نخستین پاسخ به این درخواست هشداری بود، که از سوی فدرال نظم ببخشد.

وزارت دادگستری روسیه به بخش اروپایی سازمان معنوی مسلمانان روسیه به

رهبری خود راویل عین الدین مبنی بر عدم اجازه انتشار تصمیمات شورای

تخصصی بخش اروپایی این سازمان در حمایت از کتب ممنوعه سعید نورسی در

سایت اینترنتی مساجد جامع مسکو داده شد.

راویل عین الدین پیشتر نیز بر سر ممنوعیت رسمی برخی مطالب با نهادهای

که در « شخصیت مسلمان»حمایت از کتاب در قانونی برخوردهایی داشته است )

« نفیع هللا عشیرف»و نیز اعالمیه نزدیکترین همرزم وی شدممنوع 3111سال

مفتی اعظم بخش آسیایی روسیه در حمایت از سازمان تروریستی حزب التحریر و

از سوی دولت فدرال تنظیم 3110اعتراض به فهرست مطالب ممنوعه که در سال

شد(.

حقیقتاً به متاسفانه نمی توان گفت، که طوالنی تر کردن فهرست مطالب ممنوعه

گونه ای موثر موجب کاهش تهدیدات تروریستی در جامعه می شود.

به نظر می رسد، خشن اغلب بی هیچ پایه و اساسی متون بحث برانگیز دپیگیر

شرکت کنندگان و حامیان ، سازمان دهندگاندرحالی که عواقب قانونی برای

پس سیار ناچیز است.ماهیت تروریستی دارند، در مقابل بسازمان های اسالمی که

وزیر امور « آرتم خاخارین»، 3103از حمالت تروریستی در قازان در ژوئیه

داخلی تاتارستان اعالم کرد، که مجازات های سازمان دهندگان، شرکت کنندگان و

حامیان سازمان های اسالمی با خطری که آن ها برای جامعه به همراه دارند،

ین مجازات ها آن قدر مضحکند، که نه تنها ترسی ا»متناسب نیستند. به باور وی

«. در آن ها ایجاد نمی كند، بلكه از نظر افراطیون پاداش محسوب می شود

نتایج و توصیه ها1.6.

در روسیه هنوز بستر قانونی الزم برای مقابله با اسالم رادیکال شکل نگرفته -0

واندن و پخش کتب است. سطح مجازات ها اغلب با سطح جرم هماهنگ نیست. خ

گاهی بی هیچ پایه و اساس مشخصی شامل کتاب هایی که افراطی و ممنوعه که

چندین سال از تاریخ انتشارشان گذشته نیز می شود، با پیگرد شدید قانونی همراه

. همزمان همدستان واقعی تروریست ها )حامیان آن ها، افرادی که مستقیماً به است

و ...( اغلب مجازات نمی شوند و حتی مورد اتهام آن ها آموزش مذهبی می دهند

نیز قرار نمی گیرند.

ویژه ولی هللا یعقوبف ه هم سیاستمداران باتدبیر و هم رهبران مسلمانان سنتی ) ب -3

و سعید افندی چیرکیسکی( بر این امر تأکید می ورزند، که مبارزه موفقیت آمیز با

امکان پذیر نمی باشد. بر اساس تعالیم وهابیت بدون ممنوعیت آن در تمام کشور

وهابیت، دولت معاصر به عنوان عنصری غیر اسالمی باید از بین رفته و دولتی

اسالمی با قوانین سخت گیرانه اسالم خالص جایگزین آن گردد. در این نوع اسالم

جایی برای سازش وجود ندارد. این تعالیم می توانند در چهارچوپ حکومت هایی

ساس معیار های اسالم خالص بنا نهاده شده اند یا در چهار چوب دولت هایی که برا

که تاثیر بسیار اندکی از وهابیت گرفته اند )یعنی در شرایطی که این جنبش عمالً

ضعیف می باشد(، صلح آمیز باشند. اما روسیه جزء هیچکدام از این نوع دولت ها

وای اسالم را از کاوش های عقیدتی نیست. مسلماً باید تروریسم سیستماتیک تحت ل

طور دقیق مجزا ساخت. برای این منظور باید دانست که بخشی از ه در اسالم ب

از جمله از جانب نهاد های قانونی که )حمایت های ایدئولوژیک و سازمانی

جزئی از زیرساخت های ترور به شمار می آیند. تقسیم بندی ( امروزه وجود دارند

یک تاکتیک قدیمی برای جنبش های افراط گرا « نظامی»و «قانونی»به شاخه

محسوب می شود. توقف خشونت مستقیم سیاسی درصورتی که رژیم خود حامی

خشونت طلبان باشد، امکان پذیر نیست. دولت باید مسئولیت حقوقی، اخالقی و

سیاسی را صرف نظر از جایگاه و تعالیم معنوی آن ها به عهده بگیرد.

کلی ممنوعیت جزوات و کتب افراطی مؤثر نیست. در اغلب موارد به طور -2

ممنوعیت این مطالب تنها موجب جلب توجه بیشتر می گردد و تاثیری بر دسترسی

افراد به آن ها ندارد، زیرا به آسانی می توان این مطالب را در اینترنت پیدا یا به

توجیه است، که به طور منوعیت تنها در موردی قابل مصورتی دیگر منتشر نمود.

قطع بر محبوبیت نویسنده و کتاب ممنوعه وی نیفزاید. همچنین باید فهرستی ویژه

از کتب اسالمی که نباید به هیچ وجه ممنوع شوند، تهیه گردد.

مشکل پیوستن نوکیشان وهابی به شمار زندانیان را می توان از طریق به -4

زاقستان وهابیون محکوم به تروریزم و کارگیری تجربه قزاقستان حل نمود. در ق

افراطی گری دوره زندان خود را در میان گروه های خاصی سپری می کنند و

هیچگونه تماسی با سایر زندانیان ندارند. در خصوص اسالم گرایان تندرو می

توان از تجربه بحرین استفاده کرد، که در آن تابعیت بسیاری از وهابیون محلی

شود و گروه های بسیار خطرناک اپوزیسیون از کشور اخراج می باطل اعالم می

شوند.

برای پیشگیری از رشد رادیکالیزم در میان جامعه مسلمانان روسیه می توان -1

راهکارهای زیر را پیشنهاد کرد:

بازنگری در مفهوم مشارکت اجتماعی دولت و سازمان های مذهبی که امکان -

برقراری روابط میان دولت و اسالم گرایان را ایجاد بستر قانونی الزم برای

برقرار می سازد. در مفهوم مذکور باید به معیار هایی که بر اساس آن ها سازمان

های دولتی قادر خواهند بود با نهاد های متمرکز اسالمی همکاری نمایند، اشاره

شود.

میان حکومت مرکزی و دولت های منطقه ای باید در انتخاب شرکای خود در -

نقادانه عمل نمایند، زیرا تمام افراد حاضر به یاسالمسازمان های روحانیت

همکاری سازنده در تبلیغ اسالم سنتی در روسیه نیستند.

توسعه برنامه های دولتی در حمایت از علوم اسالمی و آموزش با هدف آماده -

ان مکاتب سازی کادرهایی نوین از روحانیون رسمی مسلمان، عالمان دینی، مدرس

قرآنی و روزنامه نگاران از اهمیت بسیاری برخوردار است.

جنگ تحت تاثیرباید معیارهایی در خصوص افزایش قدرت مفتی ها که به شدت -

اطالعاتی بین آن ها و تبلیغ وهابیت قرار دارد، تعیین گردد و همچنین گام هایی

.برای حفاظت فیزیکی از رهبران اسالم سنتی برداشته شود

در حوزه ولگـااسالمی طلبی و بنیادگرایی جدایی. ناسیونالیزم قومی، 3

در جمهوری های حوزه ولگا ناسیونالیستی.جدایی طلبی 3.0

به عنوان ایدئولوژی سیاسی در میان تاتار های امروزی جدایی طلبی ناسیونالیستی

ازمان در جماهیر شوروی گسترش یافت. نخستین س« پرسترویکا»با آغاز دوره

میالدی شکل گرفتند، که 01قومی تاتار ها در تاتارستان در اواخر دهه -های ملی

از بسیاری جهات حوادث رخ داده در حوزه بالتیک را در اذهان متبادر می ساخت.

دوران اوج موفقیت سازمان جدایی طلبان تاتار بود. پس 0112 – 0110سال های

درت بین نهادهای دولتی فدراسیون از امضای توافق نامه در خصوص تقسیم ق

جنبش جدایی طلبانه تاتارها نیز 0114روسیه و جمهوری تاتارستان در سال

فروکش کرد.

جنبش جدایی طلبانه تاتارها برای جبران محبوبیت در حال كاهش خود، علی رغم

ی متوسل شد. جمعی از رهبران ماهیت سكوالری كه در ابتدا داشت، به امت اسالم

0111تا 0111بایرامف( و فعاالن جنبش جدایی طلب در فاصله سال های ی)فوز

قومی تغییر دادند. با وجود این عقاید -موضع كامالً ناسیونالیستی خود را به مذهبی

ناسیونالیستی همچنان حفظ شد، اگرچه در درجه دوم اهمیت قرار گرفت.

نالیست جدید تاتار از در كنار سازمان های قدیمی، سازمان های جدایی طلب ناسیو

در قالب « آزادلیك« »اتفاق»، «مجلس ملی»، «مركز اجتماعی تاتارها»قبیل

انجمن های اینترنتی شكل گرفتند. آن ها در تالشند تا از طریق شركت در

اعتراضات خیابانی یا ترتیب دادن گردهمایی هایی به صورت سخنرانی ها و شب

خود را از فضای مجازی خارج «( فكر»های فرهنگی )تحت عنوان باشگاه

ساخته، به موجودیت خود در دنیای واقعی عینیت ببخشند. از میان این سازمان ها

« آلتین اوردا، جبهه میهنی تاتارها»، «تاتارهای محق»، «جبهه تاتار»می توان به

)برخیز ای تاتار!( اشاره كرد. این سازمان ها « تاتار اویان!»طالیی( و سرزمین)

رغم تعداد كمشان در فضای اینترنت بسیار فعال هستند. علی

در دهه دوم قرن جاری تلفیق جدایی طلبان تاتار با بنیادگرایان اسالمی سریعاً شكل

گرفت. به عنوان بارزترین نمونه می توان به حوادث مرتبط با مسجد جامع اصلی

سازمان اشاره كرد، كه طی آن 3103در آوریل « كل شریف»قازان به نام

تاتارستان در حمایت از حكومت سكوالر این جمهوری تصمیم ان مسلمانروحانیت

امام این مسجد گرفت. به محض انتشار این خبر در « رمیل یونسف»به بركناری

رسانه های گروهی جدایی طلبان ناسیونالیست تاتار به سرعت اقدام به ترتیب دادن

مثبت جامعه وهابی منطقه مواجه شد. اعتراضات خیابانی نمودند، كه با واكنش

جدایی طلبان با به دست آوردن حمایت وهابیون تهدید به برپایی تظاهرات گسترده

دولت محلی با وحشت از تکرار چنین سناریویی که مجلس قازان كردند. یجلو

را در توهابیحامی واعظهمسویی تجزیه طلبان و وهابیون را به همراه داشت،

د ابقا کرد.مقام امام مسج

ناسیونالیستی تاتارها از جانب بدین ترتیب بود، که میزان توجهات به جنبش

خارجی که نقش نخست را در آن نه سازمان های امریکا، اتحادیههای .اُ یان.ج

اروپا و ترکیه، بلکه بیشتر سازمان های گرجستان، آذربایجان، اوکراین و

از ایش شدیدی پیدا کرد. در تفلیس هرکشورهای حوزه بالتیک ایفا می کردند، افز

صورت می گیرد. « نسل کشی ملت تاتار»چند گاهی تالش هایی برای طرح مساله

در « آزادلیک»همچنان باید خاطر نشان کرد، که منابع مالی تجمعات خیابانی

قازان از سوی مهاجران آذری تامین می شود.

در اودمورتیا و باشکاراستان با جدایی طلبان تاتار 3103در بهار و تابستان سال

طی این د. کردندر مراسم های ناسیونالیست های محلی شرکت وهم مالقات

« بوره ککو» جوانان ناسیونالیستو سازمان « آزادلیک»اتحادی بین دیدارها

بدین ترتیب می توان انتظار داشت، که آن ها در کنار )گرگ آسمان( برقرار شد.

مسلمانان که نماینده اسالم رایج میان مردم این وحانیترهم علیه سازمان های

، با این فرض که جدایی طلبی خود نمایانگر برتری مناطق )مذهب حنفی( هستند

اسالمی تاکید بسیار بر عامل طلبی استعمارگونه روس هاست، مقابله نمایند. اما

-لیست های فینوبودن می تواند اتحاد جدایی طلبان تاتار و باشکیری را با ناسیونا

جمهوری های خودمختار منطقه مایغور دشوار نماید. در عین حال احتمال اینکه تما

بتوانند به واسطه دشمنی مشترک با مذهب پراوااسالو به عنوان نماد موجودیت

اویغور به طور -روسیه به هم نزدیک شوند، بعید نیست )ناسیونالیست های فینو

دارند(.کلی به بت پرستی نوین اعتقاد

وضعیت در باشکاراستان به جز یک مورد جدید بسیار مشابه تاتارستان است. در

ناسیونالیزم »تغییر شکل جالبی یافته است. در گذشته ماین جمهوری ناسیونالیز

وجود داشت، که بر مبنای آن ناسیونالیست ها کامالً به دولت محلی وافادار « دولتی

ت می توان گفت، که از دولت محلی حمایت می به همین علو مخالف مسکو بودند.

تبدیل شده است. « اپوزیسیون مناسیونالیز»به مناسیونالیزاین کردند. اما اکنون

ناسیونالیست های نیمه دولتی قدیمی )از نوع کمیته اجرایی جهانی کورولتای

، و نیز برای «کوک بوره»باشکیر، بخش اعظم گروهک جوانان ناسیونالیست

کز اجتماعی تاتارها در باشکاراستان( از دستور کار سیاسی خارج شدند و مثال مر

شاخه رادیکال تر آن ها به گروهک های اپوزیسیون دولت محلی فعلی پیوست.

و صاحب رسانه های « حزب روسی دولت مردمی»بنیانگذار « آلبرت محمدیانف»

که از « لدینگاوفامدیاهو»و « بامدیا»بسیار تاثیرگذار از قبیل آژانس خبری

تلویزیون های محلی رن تی وی، اوراسیا، اوفاپورتال و بسیاری رسانه های

گروهی دیگر تشکیل می شوند، منبع اصلی جذب آن ها در عرصه سیاسی به شمار

می رود.

بدین ترتیب ناسیونالیست های تاتار و باشکیری که سابقاً آشکارا مخالف هم بودند،

خالق »روزنامه ناسیونالیست های تاتار و « الق اختیارخ»به یکدیگر نزدیک شدند.

روزنامه ناسیونالیست های باشکاراستان پس از چند سال وقفه دوباره « حوزه

منتشر شدند.

یکی از دالیل تبدیل رابطه این دو اپوزیسیون از معامله به اتحاد تغییر توازن

مرتضی »کاری تیم ،رییس جمهور جدید« رستم حمیدف»نیروها در دولت بود.

را که سال ها به طور مخفیانه حامی جدایی رییس جمهور سابق منطقه « رحیمف

طلبان باشکیری بود، از مقامات دولتی برکنار کرد.

گرایش به حمایت از جدایی طلبان در میان سران حاکم همچنان حفظ شده است. این

بومی ساالری حمایت ماهیتی غیرمستقیم دارد و دلیل آن تمایل به حفظ قومیت

است. سران محلی اشاراتی را که اغلب در رسانه های گروهی و اینترنت درباره

عدم توازن قومیتی در سیاست این جمهوری مطرح می شوند، تهدیدی برای دولت

دولت تاتارستان برای قرار دادن مساله تاتارها در برابر خود قلمداد می کنند.

به اطالع رسانی در مورد اجتماعات جدایی به طور گسترده ای «روس ها مساله»

طلبان تاتار و شفاف سازی فعالیت آن ها در رسانه های گروهی محلی می پردازد.

سیونالیست تاتار با متحدان منطقه ای شان در بستر همکاری جدایی طلبان نا

رو به رشد پان اسالمیستی یا پان ترکیستی حاکی و مستحکم ایدئولوژی ضد روسی

ست، که رسیدن به تاتارستان یا باشکاراستان مستقل براساس مدل یک دولت از آن ا

ملی اروپایی، دیگر هدف جالب توجهی برای آن ها به شمار نمی رود. در واقع

در بخش عظیمی از « طالیی سرزمین»یا « توران بزرگ»هدف فعلی آن ها ایجاد

شامل تاتارستان )که در وهله نخست« اورال-ایدل»جمهوری قلمرو روسیه است.

از دید رادیکال ها به عنوان یک و باشکاراستان می شود( در این دولت چند ملیتی

تلقی می گردد. به همین علت نسل جوان ناسیونالیست ها تالش می کند « والیت»

تا دولت شریعه را براساس ایدئولوژی وهابیت برپا سازد.

.بنیادگرایی اسالمی در حوزه ولگا3.3

در قازان نقطه اوج فعالیت اسالمگرایان 3103ژوئیه 01ریستی حمله ترو

مفتی « ایلدوس فیضف»در این روز بود. بخش روسی حوزه ولگارادیکال در

تاتارستان و رهبر مسلمانان سنتی منطقه در اثر سوء قصد به جان وی مجروح شد.

سنتی و لم و نظریه پرداز مشهور اسالم اع« ولی هللا یعقوبف»چندی پیش نیز

مسلمانان تاتارستان جلوی منزل شخصیص روحانیترییس بخش آموزشی سازمان

امیر مجاهدین »در اینترنت به سرعت ویدئویی از مورد اصابت گلوله قرار گرفت.

منتشر شد، که در آن اسالمگرایان رادیکال ادعا می کردند در « تاتارستان

ارند.تاتارستان از سازمان های زیرزمینی مسلح برخورد

گرایش به پر کردن فضای خالی معنوی پدید آمده پس از فروپاشی اتحاد جماهیر

، از جانب نهادهای دولتی سال های پایانی «مذاهب سنتی»شوروی با احیای

شوروی و پس از فروپاشی در تمام قلمرو شوروی سابق مورد حمایت قرار

لی برای مردم گرفت. بدین ترتیب کشورهای مسلمان خارجی در شرق به مد

نیز به درخواست جمهوری های مسلمان منطقه تبدیل شدند. کشورهای مزبور

پاسخ مثبت « احیای اسالم»همکیشان روس خود مبنی بر کمک به آن ها در روند

قرن گذشته جریانات اسالمی غیرسنتی 11این امر موجب شد، که از دهه دادند.

نند. مناطق حوزه ولگا به پایگاه فعالیت روسیه در تاتارستان نفوذ کبرای مسلمانان

بدون کنترل مبلغان افراط گرایی مذهبی از کشورهای مسلمان دیگر تبدیل شد.

از آن زمان به بعد چهره جوامع مسلمان تاتارستان تغییر کرد. سن متوسط

کاهش یافت. در حال حاضر جوانان ،مسلمانانی که فعالیت دینی چشمگیری داشتند

)تا د شرکت کننده در مساجد تاتارستان و باشکاراستان از سهم بسزایی در میان افرا

سالگی( برخوردارند. میزان افرادی که دین خود را برتر تلقی می کردند 21سن

)کسانی که در انجام کلیه شعایر مذهبی بسیار مصر و سختگیر بودند( در میان

ی که این میزان در بود، در حال %1تنها 3110جوانان هر دو جمهوری در سال

رسید. متاسفانه در مورد سال های قبل تر اطالعاتی در دست %01به 3114سال

نیست، اما گرایش به افزایش موضع گیری های شدید مذهبی در حال حاضر بین

جوانان تاتار وجود دارد.

جوانان به خاطر ظاهر )ریش های پرپشت و دراز( و لباس ،در میان نمازگزاران

چشم می آیند. این نوع به سایر مسلمانانبیش از تفاوتشان )شلوارهای کوتاه( های م

به اعتقاد روحانیت مسلمان از شاخصه های ظاهری سلفیان آرایش چهره و لباس

محسوب می شود، که مذهبشان برای تاتارها و سایر مسلمانان روسیه جدید است.

رن ها قدمت دارد، به کلی سلفی ها سنت های مذهبی ملل مسلمان روسیه را که ق

رد می کنند. این سنت ها به ویژه در تاتارستان و باشکاراستان ریشه دار هستند و

امروز در معرض تهدید واقعی فراموشی و نابودی توسط سلفیان قرار گرفته اند.

ائت آن به خانه زنان حافظ قرآن که برای قربرخی از آن ها عبارتند از: آبیستاها )

شوند(، مراسم سوم، هفتم و سالگرد مردگان، جشن های ملی ها دعوت می

عید میالد پیامبر اسالم. و های سنتی( جنت)سابانتوی و

یکی دیگر از خطرات سلفی ها برای ملت تاتار به اعتقاد روحانیت حنفی امتناع آن

است. زبان مشترک برای گسترش عقاید جامعهها از به کارگیری زبان تاتاری در

ر روسیه زبان روسی است. این زبان برای تبلیغات فراتر از مرزهای سلفی د

قومی مناسب تر است. به عالوه بسیاری از جوانان شهری تاتار به زبان تاتاری

مسلط نیستند.

نابرابری اجتماعی، میل به اثبات خود در میان افراد بزرگسال، عدم بلوغ

و شغلی و متعاقباً موقعیت ب کافی در زندگی اجتماعی اجتماعی، نداشتن تجار

اجتماعی نسبتاً پایین )نامعین، حاشیه ای( زمینه های مساعدی را برای پذیرفتن

عقاید سلفی در جوانان فراهم می آورند.

آن ها )سلفی ها( سعی نمی کنند »همان طور که ولی هللا یعقوبف فقید می نویسد:

حوه زندگی و فرهنگ با محیط اطراف تطبیق دهند، آداب و رسوم ، نخود را

مسلمانان اینجا را بپذیرند. آن ها اغلب خود را جوامعی ثابت با ویژگی ها و منافع

با بهره گیری از ابزارهای حقوق همه این ها خاص قلمداد می کنند و در دفاع از

آمادگی این گروه ها و به ویژه وهابیون محق می دانند.... خود را بشری و حقوقی

با فرهنگ غالب دام فعاالنه علیه مومنین دارند. آن ها نه تنها خود بیشتری برای اق

مسلمانان منطقه مخالفت می کنند، بلکه روی سایر مومنان گروه های میانه رو نیز

.«تاثیر می گذارند

در سال های اخیر بارها اعضای جوامع اسالمی رادیکال به دلیل انجام یا تدارک

در حوزه ولگا دستگیر شده اند. این حوادث انهبراندازفعالیت های تروریستی و

موجب شد، که در همه جا صحبت از تدارک سازمان های اسالمیستی رادیکال

3102زیرزمینی برای انجام چندین عملیات تروریستی در زمان برگزاری المپیک

در قازان باشد.

و بیشتر به ساختار جامعه سلفی های تاتارستان از چهار دسته از افراد تشکیل شده

یک منشور شباهت دارد. نخستین گروه شامل سران امت مسلمان تاتار است، که

حدود هفت نفر هستند. این افراد خود به سازمان های مسلمان رسمی وابسته اند و

تالش می کنند با استفاده از موقعیت رسمی خود حمایت دولت را جهت ایجاد

در منطقه جلب نمایند. گری سلفیمحیطی مناسب برای گسترش و ریشه دوانی

دومین گروه شامل امامان محتسب است، که در منطقه با فعالیت های سلفی ها

همسو هستند. در گروه سوم مبلغانی جای دارند، که با مردم، شرکت کنندگان در

مساجد و بیش از همه با جوانان در ارتباط هستند. دقیقاً همین مبلغین هستند، که

مذهبی -ا شدیداً مورد نقد قرار می دهند و تمام آداب و سنن ملیاسالم سنتی ر

می خوانند. گروه چهارم جامعه سلفی ها را « اسالم خالص»مغایر با را تاتارها

که عقاید این مبلغین را پذیرفته اند. افرادی که مسلمانان جوان تشکیل می دهند،

تند.دست به مبارزه مسلحانه می زنند نیز جزء همین گروه هس

گرایش مهم سال های اخیر وهابیزه کردن جامعه جنایتکاران بود. اگر در گذشته

« باج بده، تا سقفی باالی سرت باشد»باج گیری تجار در بازارها براساس اصل

، امروزه جنایتکاران سعی دارند به باجگیری وجهه مذهبی صورت می گرفت

به عنوان هیجزسلمانان و ببخشند )پرداخت زکات برای جماعت ها از جانب م

. اسالم رادیکال در میان زندانیان گسترش می یابد.مالیات از جانب غیرمسلمانان(

سلفی ها از لحظه ورودشان به زندان سایر زندانیان را دعوت به مذهب خویش می

کنند و جماعت ها را به هم پیوند می دهند. بسیاری از زندانیان تحت تاثیر

و گناهان قبلی )جنایات( خود پیش از پذیرش قرار می گیرندایدئولوژی وهابیت

اسالم را بعدها به گونه ای موجه در قالب جهاد تکرار می کنند. عدم تمایل

در نظر جنایتکاران که را اسالمگرایان به اطاعت از قوانین دولت روسیه آن ها

سازد. خاص خود زندگی می کنند، ارزشمندتر می «مفاهیم»به اصطالح براساس

اگر این گرایش رشد پیدا کند، افراطگرایان مذهبی نیز به نوبه خود روی سران

جهان جنایت تاثیر می گذارند، زیرا سلفی ها قادرند به کل جامعه جنایتکاران

انگیزه بدهند.

در میان ناسیونالیست های رادیکال تاتار علی رغم رابطه منفی سلفی ها با آداب و

حساس همسویی با گروه های زیرزمینی سلفی مشاهده می شود. رسوم ملی تاتارها ا

ل تاتار نامی به میان نمی خود سلفی ها در منابع اینترنتی شان از یک دولت مستق

. تاتارستان و کل روسیه در نظر سلفی ها باید در آینده جزئی از یک خالفت آورند

جهانی باشد.

دولت روسیه در قفقاز شمالی که به جنگ مسلحانه علیه اسالمگرایان رادیکال

مشغولند، اغلب خواستار گسترش جهاد به حوزه ولگا و به طور مشخص تاتارستان

این گرایش باالخره طی دو سال گذشته همزمان با و باشکاراستان می شوند.

تغییرات کیفی در جامعه مسلمانان تاتارستان شکل گرفت. تهدید عبور سلفی های

در حال به عمل بسیار جدی است. از مرحله حرف رستان و باشکارستانتاتا

آن ها در تبلیغات گسترده خود قول های واهی به تاتارها و باشکیرها می حاضر

تبدیل شوند، « مجاهدین»دهند. در آینده ممکن است جدایی طلبان ناسیونالیست به

المگرای جوانان اسبا به ویژه اینکه جوانان ناسیونالیست تاتار نقاط مشترک زیادی

رادیکال دارند.

کلی صحبت ها در گردهمایی های وهابیون اصوالً به سمت تشدید تبلیغ جهاد لحن

مسلحانه در حوزه ولگا و افزایش درخواست ها مبنی بر آغاز هرچه سریع تر آن

بحث در مورد این موضوع در گردهمایی های خود تاتارها سوق پیدا کرده است.

تالش های گسترده ای با ین افکار عمومی نیست، اما حاکی از گستردگی آن در ب

که از سوی وهابیون صورت می گیرد، این مساله در حال حاضر جدی است.

فضای اطالع رسانی مسلمانان تاتارستان هر روز تاثیر بیشتری از منابع اینترنتی

اسالمگرایان رادیکال می پذیرد.

جدایی طلبان ناسیونالیست اتحاد با اسالمگرایان رادیکال همچنین مایل به برقراری

در 3103ژوئیه 01تاتارستان و باشکاراستان هستند. پس از حمله تروریستی

قازان اسالمگرایان رادیکال و ناسیونالیست های الییک تاتارستان بارها با هم در

آگوست( ترتیب داده شده جهت 01و 1ژوئیه، 31میتینگ ها و اعتصابات )

ناسیونالیست شرکت نمودند. « رد مسلمانان از جانب دولت هااعتراض به پیگ»

های تاتار در فضای رسانه ای نقش مدافعان تروریست ها را ایفا و آن ها را

معرفی می کنند.« قربانیان بی گناه شورای امنیت فدرال»

در سال های اخیر تاتارستان به دلیل غفلت دولت های این جمهوری به منبع اصلی

ان رادیکال بدل شده است. تمام شرایط الزم برای رشد بدون کنترل اسالمگرای

ی «کفار»گرایان مذهبی، که آماده اند با نخستین فراخوان رهبران خود علیه افراط

که البته از نظر آن ها شامل مسلمانان سنتی نیز می شود، اسلحه به دست بگیرند،

به این « تبادل تجارب»برای در تاتارستان فراهم شده است. وهابیون مناطق دیگر

در حال حاضر افراط گرایی اسالمی از تاتارستان به مناطق جمهوری می آیند.

همسایه صادر می شود. ارتباط تنگاتنگی میان اسالمگرایان رادیکال تاتارستان و

همکاری هایی هم با گروه های زیرزمینی باشکاراستان وجود دارد. آن ها

رند.تروریستی قفقاز شمالی دا

تاکنون به اشکال مختلف )به صورت آشکار و پنهان( از بودجه دولتی تاتارستان

برای حمایت از فعالیت های ضدروسی ناسیونالیست های تاتار، که متحدان

اسالمگرایان رادیکال محسوب می شوند، استفاده شده است. جامعه اسالمگرایان

رادیکال در این منطقه به سه شکل فعال هستند:

تشکیل پیروان وهابیت که توسطخه زیرزمینی و تروریستی )نظامی( شا (0

. تصور اصلی این است، که در شاخه زیرزمینی آن دسته از وهابیونی شده

که برای کسب تجربه نظامی به افغانستان، پاکستان و سوریه رفته و سپس

برای جهاد در وطن خود به روسیه بازگشته اند، از بیشترین تاثیرگذاری

وردار باشند؛برخ

که عمدتاً توسط اعضای حزب التحریر تشکیل شده؛ سیاسی-شاخه اجتماعی (3

شاخه البی گری که در نهادهای دولتی فعال است و از نمایندگان (2

بوروکراسی منطقه و ناسیونالیست های تاتار همسو با اسالمگرایان رادیکال

تشکیل شده.

ان براساس همین سناریو صورت فعالیت های سیاسی هماهنگ وهابیون در تاتارست

می پذیرد. با گذشت اندک زمانی از انجام حمالت تروریستی توسط شاخه نظامی به

شکل انفجار یا تیراندازی، شاخه سیاسی اسالمگرایان وارد عمل می شود. این

زب التحریر که اعضای ح 3103ژوئیه 01ترفند دقیقاً پس از حمله تروریستی

در قازان و « در حمایت از حقوق مسلمانان»گسترده ای اعتصابات و میتینگ ها

( 3103دسامبر 33اکتبر و 34آگوست، 01و 1ژوئیه، 31نابرژنایه چلنو )

ترتیب دادند، قابل مشاهده است. و وقتی جامعه آزرده خاطر و خواستار مهار

ی ، شاخه البی گری اسالمگرایان در نهادهای دولتشوداسالمگرایان رادیکال می

به تکاپو می فعالیت های نهادهای نگهبان قانون ختنمتوقف سا رایتاتارستان ب

.افتد

مذهبی در منطقه-یندهای قومیآ.واکنش روس ها به فر3.2

روس ها در جمهوری تاتارستان دومین قومیت از لحاظ جمعیت محسوب می شوند.

ت؛ براساس در منطقه در دوران پس از فروپاشی کاسته شده اسجمعیت آن ها از

؛ جمعیت 0111210)برابر با %2/42 0101آمارهای شوروی روس ها در سال

( جمعیت منطقه را تشکیل می دادند، %1/40یا 0111414تاتارها برابر با

؛ جمعیت تاتارها 0413113) %1/21این میزان به 3113درحالی که در سال

روس ها تا هفتاد و چهار تقلیل تعداد ( کاهش یافت. %1/13یا 3111001برابر با

هزار نفر در طول این بیست سال نه تنها به دلیل کاهش زاد و ولد )امروزه خانواده

های تاتار نیز عمدتاً فرزند کمتری دارند(، بلکه در اثر مهاجرت آن ها از منطقه

نیز بود. این درحالی است، که تاتارستان از لحاظ اقتصادی یکی از مناطق نسبتاً

خروج روس ها از تاتارستان بیش از هر چیز در یه به شمار می رود. موفق روس

مساله »نتیجه مشکالت ملی و مذهبی آن ها در این منطقه بود، که مجموع آن ها

را در منطقه تشکیل می دهد.« س هارو

مذهبی -مساله روس ها در تاتارستان از سه مشکل مربوط به تنش های قومی

منطقه تشکیل شده است:

ن مسئوالن روس در نهادهای دولت محلی و شهرداری ها؛ در حال فقدا (0

رییس شهرداری 42وزیر دولت تاتارستان تنها یک نفر، از 01حاضر از

نفر 31نماینده مجلس محلی 031نفر و از 0های این جمهوری تنها

در سطح روسای دولت محلی )رییس جمهور، مشاور ( روس هستند. 34%)

ییس مجلس محلی، رییس دادگاه عالی تاتارستان( به دولت، نخست وزیر، ر

با در نظر گرفتن شرایط فوق می طور کلی هیچ فرد روسی دیده نمی شود.

گذشته از توان گفت، که رژیم سیاسی تاتارستان ماهیتی قومیت ساالر دارد.

آن روی تبعیضات این چنینی از سوی سران حاکم منطقه سرپوش گذاشته

با این استدالل که اینجا سرزمین مادری روس ها به نمی شود، بلکه حتی

« فرید محمدشین»شمار نمی رود، آشکارا توجیه می گردد. برای مثال

در نشستی 3103رییس شورای دولتی جمهوری تاتارستان در سال

مطبوعاتی در خصوص علت عدم حضور روس ها در مناصب دولتی اعالم

یم و در میان روس ها چنین افرادی ما به کادری مجرب نیاز دار»کرد، که

؛«د شدنهرگز یافت نخواه

مذهبی: مساله زبان روسی در مدارس تاتارستان. تبدیل زبان -درگیری قومی (3

قرن بیستم موجب فراگیری اجباری 11تاتاری به زبان دولتی در آغاز دهه

و ساعات تدریس یکسان با زبان و ادبیات روسی آن در مدارس تاتارستان

ساعت زبان 111سال تحصیل در مدارس کودکان 01. در طول گردید

روسی یاد می گیرند، در حالی که این میزان در سایر مناطق فدراسیون

ساعت می باشد.زبان تاتاری برخالف روسی که زبان 0311روسیه

ارتباطات میان قومیتی محسوب می شود، زبان ارتباطات درون قومی است،

کتب آموزشی بی کیفیت زبان اربردی آن می کاهد. که طبیعتاً از اهمیت ک

تاتاری نیز که در آن ها به یادگیری دستور زبان اهمیت بسیار بیشتری نسبت

علی رغم وجود به مکالمه داده می شود، فراگیری آن را دشوار می سازند.

گروه زبان تاتار در هر یک از موسسات عالی تاتارستان و بخش زبان

ه کامالً تخصصی زبان، ادبیات و هنر تاتار در دانشگاه شناسی تاتار موسس

فدرال در چهارچوب آکادمی علوم تاتارستان، هنوز پس از بیست سال حتی

یک کتاب آموزشی که یادگیری این زبان را آسان تر کند، تهیه نشده است.

زبانی در تاتارستان مناقشه بین روس ها و تاتارها –درگیری های قومی

یک درگیری میان جمعیت روس زبان و قومیت گرایان منطقه نیست، بلکه

است، که علناً از تاتارهای ناسیونالیست جدایی طلب حمایت می کند. عدم

این وضعیت و دادن اختیار انتخاب یکی از سه تغییر تمایل مقامات برای

نوع استاندارد آموزشی مندرج در قانون فدرال منجر به تشدید آشفتگی و

در قازان 3103-3100ن تظاهرات وسیع خیابانی در سال های مشتعل شد

و در پاسخ به حمایت ضمنی مقامات منطقه ای به عنوان مدافعان زبان شد

تاتار، جدایی طلبان محلی اعتصاب و تظاهرات هایی با شعارهای ضد

-تاتارستان روسیه نیست! -روسی )چمدان، ایستگاه راه آهن، روسیه!

است! و ...( به راه انداختند، که با وجود برانگیختن خشم ریازان منتظر شم

مقامات فدرال و دولت هیچ واكنشی را از جانب عمومی در سراسر روسیه

در همین راستا مقامات محلی گاه و بیگاه والدینی را که در پی نداشت.محلی

ند و یا این زبان را به عنوان یک ناز آموزش تاتاری در مدارس انتقاد می ک

در حال برای مثال د. نند، مورد مجازات قرار می دهرماده درسی قبول ندا

«ویکتوریا ماژاروا»ازان و قاز «پاول خاتولف»پرونده های والدین حاضر

وضعیت را جامعه روس این .درجریان هستنداز نیژنکامسک در دادگاه

دولت های محلی دو زبانگی اجباری را به عنوان .می داندنوعی خشونت

یک اصل تلقی می کنند. این امر در پیام جدید رئیس جمهور تاتارستان

که هیچ نوع بحث انتقادی از ضرورت حفظ این « رستم مینیخانوف»

جمعیت روس این دو قابل مشاهده است. کامالً ، وضعیت مطرح نساخت

زبانگی اجباری را از سوی تاتارستان به عنوان یک تبعیض تلقی می کنند.

فقدان سرمایه گذاری مالی مذهبی روس ها در تاتارستان.-فرهنگ ملی (2

مذهبی روس ها در میان پرداخت قابل مالحظه بودجه در -روی فرهنگ ملی

همین زمینه برای تاتارها موجب برانگیخته شدن خشم می شود. موضع

غیرفعال اسقف های محلی کلیساهای پراوااسالو روسی را نیز که ترجیح

مربوط به مسائل مالی و حمایت از زندگی مذهبی می دهند به بحث های

جامعه ی پراوااسالو نپردازند تا خشم دولت محلی را برانگیخته نشود، باید

که ،به این اوضاع اضافه کرد. تاتارستان یکی از معدود مناطق روسیه است

کلیسای ارتدکس پیش از هر چیز به عنوان موزه در آن )به خصوص در

استفاده قرار می گیرد؛ کلیسای اعظم مجلس قازان كه به شهر قازان( مورد

تبدیل شده، نمونه ای از آن به شمار تاتار در میان قوم دولت چهموزه تاریخ

می 0211ساخت و ساز سریع مساجد )تعداد آنها در تاتارستان به .می آید

( با وجود تعداد 331رسد( و در عین حال تعداد بسیار معدود کلیساها )حدود

زیاد کلیساهای اسالو متروک، دالیل محکمی برای متهم ساختن دولت های

می باشد. فقدان روشنگری « آناستاسی»محلی و همین طور اسقف محلی

مذهبی واقعی در روح مذهب ارتدکس در میان روس ها به ویژه جوانان

موجب می شود، که آنان این خال را با روی آوردن به بت پرستی نوین یا

و اغلب اسالم رادیکال جبران کنند. سازماندهی مراسم های متعدد و اسالم

گسترده برای جوانان تاتار و فقدان کامل چنین مواردی برای جوانان روس

موجب می شود، که دولت های محلی به بی عدالتی متهم شوند. به عالوه

برگزاری مسابقات جهتتالش برای خود سازماندهی جوانان شهری روس

و فرهنگی در جامعه )دوی روسی، فعالیت باشگاه سینمای روسیه ورزشی

در خانه ی محلی دوستی ملت ها و ...( اغلب با مجازات روبرو می شود.

در حالی که مراسم های مشابه با مضمون ملی، اما از سوی نهادهای

و ...( مورد حمایت قرار می گیرند.« آزادلیک»تاتار)اتحادیه جوانان تاتار

اغلب تنها در برگزاری مراسم های « فرهنگ روسی»دولت های محلی از نظر

فولکلور خالصه می شود. در واقع از سوی آن ها هیچ گونه حمایتی از فرهنگ

فاخر روسی )از قبیل نشر کتاب های نویسندگان بومی روس، گسترش تئاتر

روسی، افتتاح موزه های ویژه فعاالن روس منطقه، ...( صورت نمی گیرد.

فرهنگی که اهالی -مجموعه مشکالت ملی

روس تاتارستان با آن ها روبه رو هستند، موجب می شود، که آن ها خود را

شهروند درجه دو و قربانی بی عدالتی تلقی نمایند. این امر به نوبه خود موجب

رادیکال شدن جهان بینی گروهی از اهالی روس منطقه، به ویژه جوانان و نیز

از زادگاه و محل زندگی خود می شود. رشد بنیادگرایی اسالمی در مهاجرت آن ها

تاتارستان که موجب ایجاد فضایی ناامن برای اهالی روس می گردد، عامل محرک

مهاجرت آن ها به شمار می رود. تجربه قفقاز شمالی نشان می دهد، که خروج

ر منطقه را روس ها از مناطق مذکور خواه ناخواه جمعیت غیرروس باقی مانده د

به سوی کهنه گرایی، اسالم گرایی و تجزیه طلبی سوق می دهد.

نتایج و توصیه ها 4-3

طراحی نقشه ملی و اسالمی حوزه ولگا هم برای دولت های منطقه ای )به ویژه در

حال حاضر برای تاتارستان( و هم برای اپوزیسیون )مانند وضعیت کنونی در

یکسانی برخوردار است. نباید تمایل کشورهای باشکاراستان( از اهمیت و ارزش

خارجی به ایجاد یک منطقه بحران زده جدید را در حوزه ولگا نادیده گرفت.

افزایش بازدیدهای روزنامه نگاران، کارشناسان سیاسی و دیپلمات های عالقه مند

مذهبی از قازان نکته حائز اهمیتی است. با شکل گیری-به مساله رادیکالیزم قومی

گروه های تروریستی زیرزمینی که در شبکه های مخفی در تاتارستان فعال هستند

و در سطح همکاری و آموزش با همفکران خود در قفقاز شمالی یا به تعبیر

داغستان در -ارتباط دارند، تکرار سناریوی اینگوشتیا« امارت قفقاز»خودشان

ار نیست. حوزه ولگا با توجه به شرایط ویژه محلی دور از انتظ

، مفتی تاتارستان و از حامیان اسالم سنتی این منطقه یا «ایلدوس فیضف»استعفای

به عبارت دقیق تر مذهب حنفی )که چندی پیش از سوی ترویست ها مورد سوء

قصد قرار گرفت( و انتخاب مفتی جدید مثال بارزی از کمرنگ شدن نقش دولت

کامل »زینی فیضف با مرکزی در حوزه سیاست های مذهبی است. جایگ

که از لحاظ مذهبی به ترکیه گرایش دارد، عمالً بدون نظارت مسکو « سمیگولین

صورت گرفت. ناتوانی کامل کارمندان فدرال مسئول در حوزه سیاست های مذهبی

در تاثیر گذاری بر روند موجود و جلوگیری از کنار رفتن فعاالن مذهبی طرفدار

هرم واقعی قدرت میان مسکو و مناطق دیگر در روسیه نشان دهنده عدم وجود

سیاست های مذهبی است. مجلس قازان به راحتی استعفای داوطلبانه و غیرمنتظره

فیضف را پذیرفت و بدین ترتیب دولت مرکزی چاره ای به جز پذیرش تصمیم

دولت محلی تاتارستان نداشت.

مور چه در سطح یکی از نشانه های اسالمیزه شدن حوزه ولگا رفتار سران ا

روسای دولت محلی و چه در سطح مدیران آموزشی شهر است. روسای مناطق

اغلب در نقش حامیان بنیادگرایان منطقه عمل می کنند. محققان این پدیده را با توجه

نامیده اند.« مالکیت وهابی»به تلفیق بوروکراسی، تجارت و عقاید رادیکال مذهبی

جمهوری های حوزه ولگا در راستای اتحاد کامل با جدایی طلبی ناسیونالیستی در

بنیادگرایی اسالمی پیش می رود، که موجب تسلط بنیادگرایان در سطح

ایدئولوژیک می گردد. این احتمال هم می رود، که جدایی طلبان و اسالم گرایان به

واسطه وجود عنصر مشترک نارضایتی از نظام سیاسی روسیه به نزدیکی

روی آورند.« روبان سفید»پوزیسیون تاکتیکی با ا

سال آینده شاهد پدیده مهاجرت 01تا 1این امر را هم باید در نظر داشت، که در

داخلی یا خارجی )به ویژه از سوی نسل دوم که از لحاظ فرهنگی با جامعه زادگاه

خود سازگاری نیافته اند( از جمله از قفقازشمالی خواهیم بود. گرایش مهاجران به

نیادگرایی اسالمی در حوزه ولگا اخیراً بسیار محسوس بوده است. ب

میل به مهاجرت در میان روس های ساکن جمهوری های حوزه ولگا در فضای

اسالمیزه شده منطقه و تبعیض پنهان علیه آن ها به ویژه در بین جوانان که هیچ

ض تهدید می آینده شغلی برای خود متصور نیستند و امنیت خویش را نیز در معر

بینند، افزایش بسیار زیادی یافته است. در طول بیست سال اخیر دولت فدرال حتی

تالشی برای استفاده از جمعیت روس جهت تاثیر بر این مناطق نکرده و ترجیح

در ازای تضمین اوضاع مساعد اقتصادی که داده با سران قومیت ساالر محلی

در میان روس های این منطقه مهاجرت ه د. تمایل بی کنکارهم، وفادار می مانند

مسلماً کمتر از قفقاز شمالی است، اما در آینده عمالً و به طور چشمگیری موجب

کوتاه شدن دست دولت روسیه از این مناطق خواهد شد.

برخی از پیشنهادات برای مقابله با رادیکالیزم اسالمی در بخش نخست گزارش

ام موارد زیر نیز ضروری است:ذکر شده است. عالوه بر آن ها انج

تشدید تعویض دوره ای روسای مناطق و شهرداران شهرها در جمهوری (0

های قومیتی؛ حضور طوالنی مدت آن ها در مسند قدرت عمالً موجب تقویت

نظام حکومتی قبیله ای می گردد؛ موفقیت آمیزترین شیوه برای این تعویض

ق از طریق انتصاب آن ها در دوره ای می تواند افزایش قدرت روسای مناط

مسند سیاست در نهادهای فدرال دولت باشد.

مقابله با اعمال تبعیضات قومیتی علیه اقوام اقلیت در بخش خدمات دولتی در (3

جمهوری های قومیتی؛

محدود ساختن امکان دسترسی به تحصیالت مذهبی خارج از کشور از (2

؛طریق تقویت نهادهای آموزشی مسلمانان داخل کشور

حل مناقشه زبان اقوام در تاتارستان و باشکاراستان از طریق اعطای حق (4

انتخاب نوعی از استاندارد آموزش کودکان براساس قوانین فدرال به والدین،

که امکان فراگیری روسی را نه تنها به عنوان زبان دولتی، بلکه به عنوان

وجود بار در« مادری»و « دولتی»زبان مادری )تفاوت میان زبان های

فرهنگی عظیم دومی و باال بودن میزان ساعات آموزش آن می باشد( فراهم

نماید؛ در حالت ایدئال فراگیری داوطلبانه زبان های تاتاری و باشکیری؛

افزایش حمایت از سازمان های جوانان تاتار و باشکیر که مایل به شرکت (1

وانان روس با ج آموزشی با-در مراسم های مشترک و پروژه های فرهنگی

شند؛ بدین منظور فعالیت های مشابه می بادر زمینه حداکثر شفاف سازی

اقدامات مشابه باید در چهارچوبی ثابت و پابرجا صورت گیرد؛

توقف محدود سازی و پیگرد فعالیت های سازمان های ناسیونالیست روس (1

چهارچوب قومیتشان در در منطقه، تشویق روس ها به سازماندهی خود

آموزشی و حقوق بشری، سازماندهی مراسم های -رای فعالیت های فرهنگیب

فرهنگی برای جوانان ناسیونالیست روس )عدم وجود موارد فوق برای

باشکیرها جوانان روس در شرایطی که فعالیت هایی مشابه توسط تاتارها و

صورت می گیرد، حس تبعیض را در میان آن ها برمی انگیزد و موجب

به گروهک های ناسیونالیستی افراطی می شود، که در برخی گرایششان

موارد آشکارا ماهیتی نازیستی دارند(؛

توقف تسامح با اسالمگرایان رادیکال بومی با رفع تردیدها در خصوص لغو (1

امتیازات آن ها؛ این کار باید با حمایت اصولی اسالم سنتی روسیه که به

د؛دولت این کشور وفادار است، همراه باش

متعاقباً به کارگیری ابزارهای مبارزه با جنایات سازمان یافته، از جمله (0

فعالیت های عملیاتی و شناسایی، تصحیح قوانین، افزایش نهادهای ویژه

دولتی در این زمینه و ... در رابطه با وهابیون در وسیع ترین سطح ممکن؛

تبلیغات فعال علیه فرقه های تروریستی و شبه تروریستی؛ (1

محدود ساختن سیر مهاجرت )به ویژه از آسیای مرکزی( که امروزه (01

مذهبی در مناطق حوزه ولگا و به -عامل محسوس افزایش تنش های قومی

طور کلی روسیه می باشد.

سیاسی روسیه معاصر-مذهبی-.قفقاز شمالی در نقشه قومی3

سیاسی-.وضعیت اجتماعی2.0

س ترین و پرمشکل ترین مناطق روسیه منطقه شمال قفقاز در روسیه یکی از حسا

مذهبی نیز در این منطقه مشاهده -به شمار می رود. بیشترین میزان جریانات قومی

می شود. در طول دو دهه اخیر قفقاز شمالی بیشتر از هر جای دیگری در روسیه

قومی خود بر اثر شکست اقتصادی و -شاهد شکاف اجتماعی در فضای سیاسی

ید قدرت اداره جامعه، بیکاری گسترده، فساد عمومی و گره متعاقباً تضعیف شد

خوردن فعالیت های اقتصادی با اعمال جنایتکارانه بوده است.

کمترین )به جز در مورد برخی انواع محصوالت کشاورزی( مناطق قفقاز شمالی

اقتصاد در سایه و خرج کمک های میزان رشد اقتصادی را در روسیه داشته اند.

بستر مناسبی برای این ،وض دولت فدرال در راه های نامشخصمالی بالع

در سایر یوضعیت فراهم می آورد. مکانیزم گسترش اقتصاد انگلی قفقاز شمال

مناطق روسیه که در بیست سال گذشته بیش از همه به یمن عوامل سیاسی شکل

گرفته، در ادامه مورد بررسی قرار می گیرد.

شوروی دولت های فدراسیون روسیه در هر یک از پس از فروپاشی اتحاد جماهیر

به یکی از قبایل بومی متعلق به اقوام اکثریت اتکا جمهوری های قفقاز شمالی

کردند و به وی امکان کنترل کمک های مالی بالعوض فراوان دولت فدرال و

رر بخشیدند و چشم های خود را بر نقض مکاختیارات گسترده در سیاست داخله

ری و فسادشان بستند. تمام این چشم پوشی ها در واز سوی آن ها و رشوه خقوانین ا

در سیاست خارجی خود نسبت به ها این جمهوری وفاداریقبال به نمایش گذاشتن

مسکو و حمایت از سران وقت فدرال در انتخابات صورت گرفت.

ماعی در در نتیجه موجی از فساد، سوء استفاده کارمندان از قدرت و نابرابری اجت

حد شرم آوری قفقاز را فراگرفت. تمام این عوامل مردم را ناگزیر به جستن شیوه

های جدید حیات و تکیه گاهی جدید در زندگی از جمله هویتی جدید برای خود،

چنین شرایطی تالش های بسیاری از ابزارهای جدید اداره جامعه و ... نمود. در

در قومیت گرایی، قبیله گرایی، مذهب و اقوام قفقاز برای یافتن جایگاه خود

ابزارهای کهنه اداره اجتماع وجهه ای مشروع پیدا کرد. این امر به دنبال خود

انحراف فرهنگی، گسترش مفاهیم خشن ایدئولوژیک جریانات ناسیونالیستی و

مذهبی و از بین رفتن نقش روسیه به عنوان رهبر و داور معنوی را همراه داشت.

مذهبی بزرگترین خطر از جانب قفقاز شمالی برای -ا ماهیت قومیتهدیداتی ب

قرن گذشته دو درگیری مسلحانه )از 11روسیه محسوب می شوند. در آغاز دهه

( 0113نوامبر -وروی سابق( بین اوستیا و اینگوشتیا )اکتبرهشت مورد در قلمرو ش

ن در که با تنش درونی در چچ 3110-0110و 0111-0114و روسیه و چچن )

تمام دوره پس از فروپاشی همراه بوده است( در این منطقه رخ داد. علی رغم

فروکش کردن این دو درگیری آشکار، هنوز هیچ راه حل سیاسی برای آن ها پیدا

نشده است.

امروزه در چچن از یک سو مساله خروج از ساختار فدراسیون روسیه دیگر

ساختار مورد باقی ماندن در مطرح نیست و از سویی دیگر سران منطقه در

فدراسیون روسیه، اگرچه به شرط برخورداری از امتیازاتی )استقالل واقعی در

اداره جمهوری، از جمله در اداره نهادهای نظامی، حمایت بی سابقه مالی از سوی

دولت فدرال و ...( که سایر مناطق فاقد آنند، به توافق رسیده اند. علی رغم تغییرات

کمک های مالی در چچن، باید خاطر نشان کرد، کهمثبت آشکار در احیای اقتصاد

بالعوض دولت فدرال به این منطقه در اکثر موارد برای ایجاد اقتصاد تولیدی

مورد استفاده قرار نمی گیرد، بلکه جهت فراهم ساختن زیرساخت هایی برای مثال

با تجمالت غیرضروری صرف می شود. این امر موجب می شود، که چچن بیش

به بودجه فدرال وابسته شود و تالشی برای تامین مالی خود انجام ندهد.از پیش

وظیفه سرکوب جنگ طلبان در این منطقه عمالً از دوش نهادهای نظامی فدرال

در یعملیات ضدتروریستاز الغای نظام برداشته شده است. با این وجود حتی پس

صد و 3103د )در سال تروریستی همچنان ادامه دار-براندازانهچچن فعالیت های

هفتاد و چهار قربانی گرفت، که هشتاد و دو تن از آن ها کشته شدند( و دولت محلی

که مخالف چنین حرکت هایی است، همزمان میزان اختیارات و ادعاهای خود را

بین المللی )به همراه فرودگاه یک 3111آوریل 1افزایش می دهد. برای مثال در

ادعاهای منطقه « رمضان قدیرف» 3103اح شد. در سال گمرک( در گروزنی افتت

ای را در مورد همسایه خود اینگوشتیا )منطقه سونژن( تشدید کرد، که موجب

یونس »ره شهرهای مربوطه و درگیری های متعددی با اتصحیحاتی در قانون اد

رییس دولت اینگوشتیا گردید.« بیگ یفکورف

قاز شمالی درگیری های پنهانی نیز در در کنار تشدید درگیری های آشکاردر قف

بالکاریا، -جریان هستند. این درگیری ها میان کاباردین ها و بالکارها در کاباردینو

چرکیسیا، آوارها و چچنی های آلکین، -کاراچایف ها و چرکیس ها در کاراچایوا

کومیک ها و دارگین ها در داغستان و گروه های قومی مختلف در کوبان و

ل وجود دارد و وضعیت آن ها بدون آنکه به سطح تقابل نظامی برسد، استاوروپ

بغرنج تر می گردد.

اکثر درگیری ها در قفقاز شمالی با درگیری های خارج از قفقاز و بالعکس در

سخن به « درگیری های به هم وابسته»ارتباط هستند. در واقع می توان از پدیده

پذیر است. یکی در قالب یک مجموعه امکانمیان آورد، که حل و فصل آن ها تنها

می باشد. مناقشه میان گرجستان و « مساله اوستیا»آن های از بارزترین نمونه

به برخوردهای گسترده مسلحانه تبدیل شد، 0113تا ژوئیه 0110اوستیا در ژانویه

ن اوستیا و اینگوشتیا داشت.بر جریان و نتایج درگیری های میاکه تاثیر بسزایی

ناسیونالیستی -درگیری گرجستان و آبخازیا موجب همبستگی جنبش های قومی

چرکیسیا و آدیگیا و نیز فعال -بالکاریا، کاچایوا-آدیگ )منطقه چرکیس( و کاباردینو

ساختن کنفدراسیون ملل کوهستان نشین قفقاز گردید. جمهوری ها و سازمان های

ایفا 0112و 0113در سال های مذکور نقش مهمی در مناقشه گرجستان و آبخازیا

به ترسیم نقشه جغرافیایی 3103و 3100کردند. تمایل گرجستان در سال های

تا حد زیادی حاصل وجود تمایل به پیوند جنبش های « نسل کشی چرکیس ها»

آوارهای کوارل از اخراج ناسیونالیستی آبخازی و آدیگ در قفقاز شمالی بود.

ن گذشته موجب پیچیده تر شدن گره درگیری ها در قر 11گرجستان در آغاز دهه

شمال داغستان شد. آوارهای مهاجر به مناطق کیزلیار و تاروم داغستان )نمانیدگان

فرهنگی از مناطق کوهستانی( وارد درگیری با روس ها و -جامعه ای اقتصادی

فرهنگی از دشت ها و مناطق مسطح( -نوگای ها )نمایندگان جامعه ای اقتصادی

ند، که خروج جمعیت روس از مناطق شمال داغستان را در پی داشت. مسایل شد

ناسیونالیستی اقوام داغستانی آذربایجان )لزگین ها و -مربوط به گسترش قومی

سیاسی -هم برای جنبش های اجتماعی آوارها( هم برای سران دولت داغستان و

داشته شدن برگروه های قومی مختلف این جمهوری بسیار جالب توجه است.

ی بخش کوچکن که در نتیجه آ (3101مرزهای میان آذربایجان و روسیه )در سال

اوبا( تحت اختیار قانونی باکو قرار -اوبا و عریان-روسیه با جمعیت لزگین )هراهاز

برانگیخت.« مساله لزگین ها»گرفت، بحث جدیدی را پیرامون

یک بار دیگر نقش 3110در اوستیای جنوبی در آگوست « جنگ پنج روزه»

سیاسی جمهوری های قفقاز شمالی را پررنگ تر کرد. در عملیات نظامی علیه

)متشکل از اقوام چچن( شرکت می کرد. نمایندگان « شرق»گرجستان گردان

بالکاریا آمادگی خود را برای گسیل -جنبش های قومی اوستیای شمالی و کاباردینو

. بدین ترتیب یک بار دیگر امکان بسیج داوطلبان به منطقه درگیری اعالم کردند

. نمایش گذاشته شدبه آبخازی و اوستیایی « دفاع از برادران»مردم با شعار

همزمان اینگوشتیا )به دلیل درگیری خود با اوستیا( تنها جمهوری روسیه بود، که

از پذیرش پناهندگان اوستیای جنوبی امتناع ورزید.

گی اصلی در شرق منطقه(.افراط گرایی مذهبی )پراکند2.3

به ویژه در بخش جنوبی آن چندان حائز در دوره شوروی اسالم در قفقاز شمالی

قرن بیستم چالش اصلی برای 11اهمیت نبود. به همین علت در نیمه نخست دهه

امنیت روسیه در جنوب این کشور جدایی طلبی قومیتی محسوب می شد، که چچن

جریانات جدایی طلب یا مخالف مسلح هنوز رشد سایر بارزترین نمونه آن بود.

نکرده بودند.

به عنوان جریانی برای قفقاز تنها حاصل دخالت نیروهای خارجی « خالص ماسال»

)سعودی ها، پاکستانی ها( نبود. در واقع پیش از هر چیز فضای داخلی موجب

از )جدا به یک دین جهانی جریان اسالم رادیکال همه را شکل گیری آن شد.

انحرافات منطقه ای و سنت ها( و ارزش های جهانی )خارج از چهارچوب قومیت

و در آن بر برابری، مبارزه با قت ها و قبایل( دعوت می کردیها، وردها، طر

توانست از « اسالم خالص»فساد و عدالت اجتماعی تاکید می ورزید. ایدئولوژی

ه های ناموفق جوانان استفاده شیوه های روان شناسانه تاثیرگذاری برای جلب الی

کند. عدم وجود سیاست مشخص توسط روس ها در قفقاز شمالی موجبات موفقیت

فراهم ساخت.را آن ها

با تبلیغات و فعالیت های همه جانبه خود به نقد دولت الییک پرداختند. سلفی ها

سوء استفاده های گسترده کارمندان دولتی، فساد، رشوه خواری، تبعیض های

اجتماعی و متعاقباً بیکاری در سطح وسیع، بسته بودن دولت و عدم اعتنای آن به

نیازهای مردم زمینه را برای موفقیت تبلیغات و محبوبیت سلفی ها در میان مردم

کامالً اسالمیزه کردن تمام ها قفقاز شمالی مساعد ساخت. در واقع هدف سلفی

می ایده ایجاد دولت اسالمی حوزه های زندگی اجتماعی است. این جنبش اسال

)از جمله نه تنها « دشمنان اسالم»و شرکت در جهاد جهانی علیه « امارت قفقاز»

می پروراند.در روسیه، بلکه در امریکا، اتحادیه اروپا و اسراییل( را در سر

دولت روسیه در تمام این مدت کوشیده اسالم سنتی را عنصری برای مقابله با

قفقاز شمالی معرفی کند، اما مدت هاست که ثابت شده اسالم پیشرفت وهابیت در

سنتی قادر به رقابت با بنیادگرایی نیست. اسالم سنتی شکست خورده و از آنجا که

در سطح وسیعی با حاکمیت در پیوند بوده، متعاقباً همان نواقصی را دارد، که در

د و تجمل، در اختصاص پول جامعه به خوحاکمیت مشاهده می شود )برای مثال

حالی که مردم در فقر به سر می برند(. به اعتقاد بسیاری از مسلمانان قفقاز اسالم

است، و همین باعث دوری بیشتر همان حاکمیت نفرت انگیزسنتی در واقع دنباله

به همین علت قرار دادن تمام مخالفان روحانیت رسمی به مردم از آن ها می شود.

اسالم »اشتباه بزرگی خواهد بود. « دشمنان روسیه» طور اتوماتیبک در فهرست

هیچ شباهتی به وهابیت و یا تروریزم ندارد.« غیر رسمی

قانونی موجود در نظام حکمرانی قبیله ای منطقه و تضعیف دولت در شرایط خال

فدرال، جامعه ناگزیر به دنبال نهادی می گردد، که وظیفه دفاع از منافع مردم را به

. در برخی مناطق این نقش را جماعت های تندرو ایفا می کنند. آن ها عهده بگیرد

برخالف دولت رسمی، به عنوان مدافعان مردم تلقی می شوند. این واقعیت، که

نهادهای دولتی علیه آن ها مبارزه می کنند، در چشم مردم عامل مضاعفی برای

جوانان عدم مشروعیت حاکمیت محسوب می گردد. لوکوموتیو جنبش وهابی

نیاز به همبستگی همه جانبه و ود آینده ای روشنهستند، که بیشتر از همه عدم وج

مد ای را به خوبی درک می کنند. در داغستان گرویدن به جنبش وهابی به گونه

برای جوانان تبدیل شده است. هر جوانی که بخواهد بیشتر به چشم بیاید، باید وهابی

د.شوب

ده دیگر را نیز آشکار می سازد؛ گروهک های جنایتکار محبوبیت وهابیت یک پدی

متعددی که نقاب اسالم رادیکال به چهره زده اند و اعمال خود را علی رغم عدم

اعتقادشان به اسالم تحت لوای آن انجام می دهند. بدین ترتیب می توان نتیجه

گرفت، که بخش قابل توجهی از جنایاتی که در رسانه های گروهی و افکار

مجرمانه عمومی به وهابیون نسبت داده می شود، در واقع براساس اعتقادات

صورت می گیرند.

اسالم رادیکال به تدریج در تمام حوزه های زندگی نفوذ می کند. این امر به ویژه

پرونده های قضایی در اکثر موارد براساس در داغستان آشکارا قابل مشاهده است.

عمالً مجاز است، فروش مسکن همسریی شوند، چندقوانین اسالمی حل وفصل م

گیرانه ای در مورد لباس حاکم است، در مساجد انجام می شود، قوانین سخت

فروش مشروبات الکلی عمالً با مجازات همراه است و ... مجتمع های بزرگ و

گاهی محله هایی وجود دارند، که همه یا تقریباً همه ساکنین آن ها وهابی هستند؛ در

می توانند مالی دولتی را اخراج و فرد مورد نظر خود را آن ها چنین مواردی

جانشین کنند. طریقتیه که اسالم سنتی داغستان محسوب می شد، در واقع در برابر

به طور رسمی اعالم نمی شود، واقعیت. اگر چه این ه استوهابیت شکست خورد

خود نیز باید رادیکال شوند. رهبران آن برای حمایت از اعتقاداتشان عمالً اما

اگرچه آن ها خود را مخالف وهابیت معرفی می کنند، اما در عمل بر استانداردهای

اسالمی و نه الییک، به ویژه در سطح زندگی روزمره تاکید می ورزند.

اکنون دیگر می توان گفت، که وهابیت و دو جریان صلح طلب و غیر صلح طلب

زهایی عبور کرده اند، که بتوان به غلبه بر آن ها امید آن در داغستان دیگر از مر

داشت. دیگر حتی مساله انبوه بودن پیروان آن در این جمهوری نیزمطرح نیست.

ن خواهد کرد، زیرا عمالً هر در واقع معلوم نیست، که چه کسی آن را ریشه ک

د.در منطقه دوستی یا حتی فامیلی در میان وهابیون دارمامور نظامی دولت

.ناسیونالیزم قومیت گرا )پراکندگی اصلی در غرب منطقه(2.2

علی رغم اینکه اسالم گرایی در جایگاه نخست تهدیدات قرار دارد، ناسیونالیزم در

قفقاز شمالی هنوز از اهمیت جدی برخوردار است، زیرا در وهله نخست در

ادن امتیازات و درخواست های دائم آن ها از روسیه برای د« مساله چرکیس ها»

تسلط قومی آن را در قفقاز شمالی به دنبال که ویژه به آدیگ ها نمود می یابد،

دارد.

طی بیست سال اخیر مفهوم جنگ قفقاز توسط مورخان و فعاالن اجتماعی آدیگ

قربانی سیاست امپریالیستی و جنایتکارانه و روسیه را شکل گرفت، که چرکیس ها

لت چرکیس معرفی می کرد.را تنها مقصر بدبختی های م

نسل »خواهان به رسمیت شناختن این « عدالت تاریخی»سران آدیگ تحت عنوان

از سوی روسیه و بازگرداندن وضعیت سابق به قفقاز از طرق زیر هستند:« کشی

بازگرداندن ساکنین خارج از کشور )اغلب مستقر در ترکیه و کشورهای (0

میلیون مهاجر آدیگ به این 1عربی( و براساس آمارهای مختلف حدود

منطقه؛

در چهارچوب فدراسیون روسیه، « چرکیسا»بازسازی قلمرو قانونی و واحد (3

را 00در نیمه دوم قرن « سرزمین های تاریخی چرکیس»به گونه ای که

نیز در بر بگیرد. در بازسازی مجدد سرزمین هایی که در حال حاضر

چرکیسیا و آدیگیا، بخشی از -وابالکاریا، کاچای-جمهوری های کاباردینو

و بخش اعظم مناطق استاوروپل و کراسنودار )از جمله اوستیای شمالی

تقریباً تمام سواحل دریای سیاه( در آن ها واقعند، باید ضمیمه شوند.

برخی نمایندگان رادیکال گروه های ناسیونالیستی آدیگ از روسیه خواهان پرداخت

011ی از بین رفته شان در طول جنگ قفقاز در غرامت سنگینی بابت دارایی ها

سال پیش توسط روس ها هستند. 311تا

در عین حال تعداد آدیگ های ساکن خارج که هویت قومی چرکیس خود را حفظ

میهن تاریخیشان احساس کنند، اندک است. به و کرده و وابستگی شدیدی بین خود

ست هایی در سطح وسیع همین علت تمام سازمان های آدیگ از چنین درخوا

زیرا بیم دارند، که هجوم گسترده چرکیس هایی با هویت متفاوت ؛حمایت نمی کنند

از خارج جایگاه فعلی ساکنین چرکیس منطقه را تهدید کند. با این وجود مفاهیمی از

برقراری عدالت »و « پاسخگویی روسیه در قبال نسل کشی چرکیس ها»قبیل

مهوری های آدیگ و میان مهاجران چرکیس در خارج به طور کلی در ج« تاریخی

از کشور از حمایت گسترده ای برخوردارند. اختالف آن ها تنها در میزان

درخواستی است. « غرامت»

3104به عنوان میزبان بازی های المپیک زمستانی 3111انتخاب سوچی در سال

، که ندچرکیس معتقد موجب شد، که این مساله وجهه ای بین المللی پیدا کند. ملت

آن ها واقع شده است. مجلس گرجستان در « آبا و اجدادی»سوچی در سرزمین

را در امپراطوری روسیه به رسمیت شناخت. « نسل کشی چرکیس ها» 3100سال

چرکیس ها )آدیگ ها( به کار می که در مورد گذشته تاریخی« نسل کشی»مفهوم

در 0113سیون روسیه در فوریه در قوانین جمهوری های فدرا رود، پیشتر

شده بود. وارددر آدیگیا 0111بالکاریا و در آوریل -کاباردینو

نخستین رییس جمهور فدراسیون روسیه در سال « بوریس یلتسین»جالب است، که

در آستانه صد و سی امین سالگرد پایان جنگ قفقاز به خاطر استفاده 0114

عذرخواهی شونت در برابر ملت کوهستاناز خامپراطوری روسیه غیرقابل توجیه

ویرایش 3101رییس جمهور دیگر روسیه در سال « دمیتری مدویدف»کرد. اما

جدیدی از قانون مربوط به هموطنان ساکن خارج را امضا کرد، که براساس آن

منسوب به مللی باشند، »موضوع مورد بحث تنها می تواند شامل افرادی گردد، که

«.ی در محدوده فدراسیون روسیه زندگی می کنندکه به طور تاریخ

بی تدبیری های دولت روسیه از قبیل چنین تجدید نظرهایی بسیار خطرناک است.

گردن نهادن به درخواست های سازمان های آدیگ حتی به صورت جزئی می

منجر به انفجار اجتماعی عظیمی در قفقاز شود، زیرا مبنایی برای شکل تواند

توسط سایر ملیت ها با ادعاهی تاریخی و از درخواست های مشابه گیری انبوهی

عالوه براین در خود رویای برد جنگ باخته، از دولت روسیه قرار می گیرد.

جنبش آدیگ ها چه در داخل روسیه و چه در بین مهاجران درک واحدی از چشم

سرشماری در جریان وجود ندارد. « مساله چرکیس ها»انداز یافتن راه حل برای

در روسیه تالش های فعاالن چرکیس برای بسیج افکار عمومی با 3101سراسری

و امتناع از به کارگیری نشانه های قومی برجای مانده از « ملت واحد»شعار

دوران شوروی )برای کاباردین ها، آدیگ ها و چرکیس ها( برای تشکیل قومیت

واحد چرکیس ناکام ماند.

خود را چرکیس و همزمان کمی بیش %31/1بالکاریا تنها -در جمهوری کاباردینو

)از کل جمعیت جمهوری که شامل بالکارها، روس ها، اوستیایی ها، %11از

و سایرین نیز می شود( خود را کاباردین معرفی کردند. ترک های مصحتین

جمعیت چرکیس ها ممکن است بر اثر وخامت اوضاع اقتصادی و دولتی یا پیدایش

دیگری برای بسیج احساسات قومی، رادیکالیزه گردد. به احتمال زیاد با دالیل

نزدیک شدن زمان برپایی المپیک توجه به مساله چرکیس ها افزایش خواهد یافت.

نباید آسیب های جدی را که ممکن است به شهرت روسیه وارد شود یا حتی انجام

حمالت تروریستی را در این شرایط نادیده گرفت.

قفقاز شمالی و پاسخ خودبه خودی روسیه جهت گیری.2.4

در طول دو دهه گذشته وضعیت در قفقاز شمالی به دلیل سه فرآیند همزمان پیچیده

شده است:

تغذیه جمهوری های قفقاز شمالی از سایر بخش های روسیه و سوء استفاده (0

یه اپاقتصاد بر %01تا 11از تاریخچه مذهبی، قومی و اجتماعی این منطقه.

کمک های مالی بالعوض دولت مرکزی استوار است. پول هایی که توسط

سران قومی از این کمک های مالی به سرقت می رود، در مناطق آرام تر و

مساعدتر برای تجارت )استاوروپل و کراسنودار، استان های روستف و

آستراخان( یعنی مقصد مهاجرت بخش قابل توجهی از جمعیت قفقاز شمالی،

مایه گذاری می شوند.سر

احساس نفرت و برتری نسبت به روسیه در بخش قابل مالحظه ای از (3

ساکنین، به ویژه جوانان، وجود دارد. اهالی ققفاز در نتیجه ایدئولوژی

جدیدی که پذیرفته اند، می پندارند که به به نژادی قدیمی تر، اصیل تر و ...

ین پیروی می کنند. روسیه در تعلق دارند و از درست ترین و بزرگترین د

اذهان آن ها کشوری است، که برای نیاکان و نیز خودشان مصیبت های

فراوانی به بار آورده و اکنون باید بابت آن ها حساب پس بدهد.

، اما مطابق با قوانین روسیه از تمام حقوق شهروندی برخوردار هستندآن ها (2

برای خود می دانند و گزینه بهترین را قبیله ای-عمل براساس اصول قومی

در مواقع ضروری برای دفاع از منافع خود به قوانین رسمی در عین حال

وهمه شمول متوسل می شوند.

در نتیجه شرایط فوق الذکر بسیاری از افرادی که از جمهوری های قفقاز شمالی

خارج می شوند، در تمام قلمرو روسیه )به ویژه شهرهای بزرگ و توسعه یافته(

را تشکیل می دهند، که به طور « غالب»پراکنده می شوند و نهادهای قبیله ای

گسترده منافع، حقوق و آداب و سنن جمعیت بومی را نادیده می گیرند.

آگاه هستند. هر یک از قانونمصونیت خود در برابر دین ترتیب آن ها کامالً از ب

لی خود سازماندهی شده نمایندگان نظام قبیله ای که براساس اصول درونی و مح

اند، از مزایایی در محل زندگیشان بهره مند هستند. آن ها اطمینان دارند، که در

صورت ارتکاب جنایت با مجازاتی روبه رو نخواهند شد، زیرا دولت روسیه

ترجیح می دهد با قفقاز وارد درگیری نشود. مهاجرت های پرشمار آن ها همواره

حربه آن ها برای فرار از ت در موردشان گردد. آخرینمی تواند مانع اجرای عدال

قانون پناه آوردن به زادگاه کوچکشان است، زیرا یافتنشان در آنجا برای مامورین

قانون بسیار دشوار خواهد بود. عالوه بر این افراد قبایل تحت کنترل دفاتر فدرال

مسایل مالی نیزخود اغلب اقدام به مهاجرت های درونی مشابه می کنند. آن ها در

نروسیه توسط خویش می دانند. برخی کارشناسان ای« متصرفه»را مالک قلمرو

می نامند.« استعمار وارونه»وضعیت را

تمایل علنی کرملین به اغماض در مورد تخلفات متعدد نمایندگان ملت قفقاز از

می قانون و ممانعت از اجرای عدالت در مورد آن ها، به این وضعیت تحکیم

چهارچوب های قانونی برای نمایندگان ملت قفقاز تنگ تر شدنبخشد. همزمان با

افزایش می یابد. از یک سو این طور به نظر می روی کاغذ شدت مجازات آن ها

رسد، که در کشور قانون واحدی وجود ندارد و برای افراد با ملیت های مختلف

.ودای به کار می راستانداردهای قانونی جداگانه

ن قفقاز )به ویژگی به نمایندگی چچن( ملت روس و سرادر طول بیست سال گذشته

مواضع خود را در قبال قفقاز و مساله تعلق آن به خاک روسیه کامالً تغییر داده اند.

چچنی ها از روسیه جدا شدند و روس ها آماده نبرد برای پس 0114اگر در سال

یروزی روس ها، دولت آن چنان امتیازات گرفتن این منطقه بودند، اکنون با پ

بزرگی به چچن و سایر مناطق قفقاز بخشیده، که امروزه جمهوری های قفقاز

خواهان جدایی از روسیه نیستند، بلکه بالعکس تعداد کثیری از مردم روسیه دیگر

چنین هموطنانی داشته باشند.نمی خواهند

افق نیست و خواهان تغییر آن جامعه روسیه در سطح عمومی با چنین وضعیتی مو

میان اتفاقی نیست. این در « غذا دادن به قفقاز کافیه!» می باشد. رواج سریع شعار

در واقع این شعار بیشتر بیانگر نارضایتی و نگرش منفی نسبت به حیات مشترک

در کنار قفقاز تحت شرایط فعلی است تا مسایل مالی. شهروندان روسیه آشکارا

حقوقی از جمهوری های قومیتی قفقاز به هر شکل -د جدایی ارضیترجیح می دهن

ممکن صورت گیرد.

یکی دیگر از نشانه های اعتراضات کشوری سیاست قفقاز در برابر مردم است،

که عواقبش به شدت گریبانگیر روس های ساکن این منطقه شده است. برای مثال

مبنی بر پذیرش و اسکان ر،استادار کراسنودا«آلکساندر تکاچف»اعالمیه مشهور

و خشنودی فراوان مردم ساده کراسنودارو ، که مورد تایید ن مهاجران از کوبا

قرار گرفت. مناطق استاوروپل

پاسخ دولت به افزایش نارضایتی مردم به طور سنتی صدور اعالمیه های رسمی

مبنی بر ضرورت همزیستی مسالمت آمیز و یا دعوت به بحث آزاد در این

ن قومیت گرا ادامه سراص است. اما با این کار تنها سیاست میدان دادن به خصو

می یابد. چنین واکنشی در کوتاه مدت می تواند اوضاع را آرام کند، اما به

کارگیری طوالنی مدت این شیوه موجب افزایش اعتراضات می گردد، طوری که

خود به -می شودکه هرگز عملی ن-در مورد ناقضان قانون توقع اجرای عدالت

. این وضعیت موجب ناامیدی عامل تهدید کننده مردم خواهان آن تبدیل شده است

بیشتر از دولت و سیاست فعلی می گردد.

واضح است، که جماعت های قومی قفقاز در دولتی که امروزه برای خود

متصور هستند، نقش ضد نظام دارند، اما وهابیت در نقش ایدیولوژی ضد نظام

می شود. این نقش باتعامل نزدیک ناسیونالیسم قومیتی قفقاز و اسالم ظاهر

رادیکال در قفقاز با سیاستی ضد نظام و خرابکارانه که تا حدودی در اوضاع

منطقه ولگا قابل مشاهده است، تشدید می گردد. وهابیون در دنیای خرابکاران و

جنایت پیشه گان جایگاهی برای خود به دست آورده اند.

های قومیتی قفقاز ها به دیگر مناطق فدراسیون روسیه مهم زمان مهاجرتهم

ترین عامل ایجاد جنایت در تمامی اراضی این کشور و هسته سازمان های

داخل حکومت رشد کرده اند و که در بستر فساد موجود در ، باشند جنایی می

تغییر اقوام مهاجره سازمان های دولتی را با استفاده از مقاصد جنایتکاران ماهیت

می دهند .

منشا غیر اسالمی باید بر بر اساس تعالیم وهابیون دولت کنونی به دلیل داشتن

اسالم پایه گیرانه سختو خالصشده و حکومتی که بر اساس احکام انداخته

را ازجمله درشکاف موجود این دولت روسیه د.گردجایگزین ،ریزی شده

اگر وهابیت حکومت و دولت کامالً درک نمی کند. جمهوری های مسلمان نشین

د . رواز بین می خود به خود زمینه مذاکرات ،غیر مذهبی را به رسمیت نشناسد

ها ما را قبول ندارند ؟ر و با چه کسی مذاکره کنیم وقتی آن چطو

نان قدرت خود آکه که رادیکال های اسالمی در اقلیت باشند و تا زمانی تا زمانی

.ها وارد مذاکراتی از این دست خواهد شد نآبخش صلح طلب ،ساس نکنندرا اح

وردن زمان می باشد. آتالشی برای بدست واما این تنها گامی استراتژیک

به همین دلیل به محض اینکه حکومت غیر مذهبی کنونی و وهابیت ناسازگارند .

بدون ،ه را بیابداسالم رادیکال امکان پایدار کردن تسلط کامل خود بر یک منطق

.شک به این کار دست خواهد زد

به عنوان مثال گرایشات فعلی )ادامه وجود خیاالت خام در سر پرورد؛ نباید

سبب به وجود آمدن (افزایش نفوذ وهابیتبالعکس یا تضعیف موقعیت دولت و

به طور کلی در جایی مثل داغستان این امر به زمان خشونتبار می گردد. شرایط

04ورد های برخی متخصصان تنها در عرض آیادی نیاز ندارد . بر اساس برز

سال تعداد وهابیون عمال از صفر به تعداد نصف همه مسلمانان جمهوی های

مختلف افزایش یافت.

ر طلبی و چشم انداز تاسیس حکومت اسالمی دجدایی صورت مساله در این

به احتمال به همین دلیل اهد بود.منطقه شمال قفقاز آشکار و اجتناب ناپذیر خو

نمی تواند کمکی به دیگر مناطق تحت اشغال وهابیون صرفاً مجزا ساختنزیاد

و بر اساس ندآماده تهاجم همسایگی با گروهی که هموارهاین شرایط نماید، زیرا

در عین حال مجهز به تسلیحات مدرن ولی ،قوانین قرون وسطی زندگی می کنند

ب دشوارتر خواهد بود. دیگر برای حل مساله وهابیت دیر شده هستند، به مرات

است.

ای وارد مرحله تالش بر در قفقاز شمالی روسیه همانند امپراطوری های سابق

ویژگی این مرحله توقف کشورگشایی، طلب شده است. حفظ مناطق ناآرام جدایی

در ی اراضی مرزجدایی جلوگیری از تضعیف دولت مرکزی و تالش آن برای

.ملتی واحد از شهروندان خود است.تشکیل کنار

عبارتند از: مناطق مرزی از امپراطوری در حال فروپاشی عواقب جدایی

پول ودارایی های دیگر به میزان زیاد واگذاری حقوق،- دولت مرکزیف یضعت

قدرت -به استان ها با هدف ایجاد انگیزه در آن ها برای ماندن در دولت واحد

که از پتانسیل جدایی طلبی و تضعیف دولت و غنی کردن نواحی مرزی بخشیدن

مرکزی در آینده برخوردارند.

به احتماالً که به سختی می توان گفت، که آیا غلبه بر این سناریوی مخرب )

معیارهای رادیکال بیشتری از آنچه امروز وجود دارد، نیازمند است( امکانپذیر

کن است بسیار طول بکشد. برای این منظور است یا خیر. اگرچه تحقق آن مم

مسایل اساسی زیر باید مورد توجه قرار گیرند:

مالی محلی ، -متمرکز شده در دستان قبایل سیاسیخصوصی سازی دولت -

.افزایش حضور فدراسیون روسیه در سطح نیروهای قهری و مسالمت جو؛

دوران انتخاب روسایی جدید برای مناطق البته نه به صورتی که در -

شوروی و یا پس از فروپاشی آن بر مبنای قومیت و قبیله ساالری صورت

رهبران آلترناتیو؛می گرفت، جستجو وحمایت از

-قومیت زدایی سیاست، از بین بردن آپارتاید منطقه ای، ایجاد هویت مدنی -

منطقه ای؛-سیاسی روسی در ساختارهای قومی

ای رعایت قوانین فدراسیون مبارزه حقیقی با فساد، تضمین بی چون و چر -

؛«مصون از قانون»روسیه در منطقه قفقاز شمالی و ریشه کن سازی طبقه

به حداقل رساندن تهدیدات اسالمی )زیرا امروزه اسالم رادیکال اصلی -

ترین بسیج کننده منابع ایدئولوژیک برای انجام اقدامات ضددولتی است(؛

ح اسالم غیررسمی )که منتقد تضمین وفاداری از سوی نمایندگان به اصطال -

روحانیت منطقه اند، اما به مبارزه تروریستی و خشونت طلبانه و تبلیغات

افراط گرایانه ضددولتی دست نمی زنند(؛

ایجاد وضعیتی جدید در مناطق خارج از قفقاز که در راستای منافع روسیه -

باشد.

ریقای شمالی و شمالی از بسیاری جهات تجارب خاورمیانه، افامروزه قفقاز

کشورهای آسیای مرکزی را تجربه می کند، که ناسیونالیزم قومی در آن ها از

تبلیغات اسالم رادیکال که از عقایدی مانند عدالت اجتماعی و ارزش ها وشعارهای

در این راستا هدف اصلی فهمیدن آن فراقومی سود می جوید، حمایت می کنند.

برای حل این مشکل در این مناطق دور از که چه کسی می تواند با دولت ،است

امروزه حضور فدراسیون روسیه در اکثر موارد، بیشتر در مرکز متحد شود.

ساختارهای نظامی و خدمات ویژه یا در دستگاه های بوروکراتیک به چشم می

خورد. دولت مرکزی فاقد حمایت های اساسی و جدی در قالب سازمان های غیر

عبارت دیگر نمایندگان جامعه مدنی،عالقه مندان به غلبه بر دولتی مدنی و یا به

باشد. دولت محلی موجود و انحصار در عرصه اقتصادی و اداری می

خصوصی سازی موفقیت آمیز دولت در جمهوری های قفقاز شمالی تنها در

با اعمال که صورت اعمال فشار همزمان بر رژیم های قبیله ای و جرگه ساالر )

از )یعنی مستقیماً از باال شوند( روز بنیادگرایی قومی و مذهبی میخود موجب ب

دولت مرکزی( و از پایین )به واسطه تقویت ساختارهای مدنی حامی روسیه

برای مقابله با فئودال های جدید قفقاز شمالی انواع باشد. پذیر می یکپارچه( امکان

کند.ی کفایت نم یشترعملیات ضد تروریستی و یا استفاده از نیروهای نظامی ب

عواملی برای تاثیرگذاری روی تفکر روسیه یکپارچه ضروری هستند )از جمله

مجموعه ای از ناراضیان از فساد منطقه ای،روزنامه نگاران تحت فشار،مدافعان

که از آمادگی قبول دولت مرکزی به عنوان ضامن یحقوق بشر و کارآفرینان

به همین منظور جامعه . برخوردار هستند( فعالیت های اقتصادی و اجتماعی خود

مدنی و رسانه های گروهی در قفقاز شمالی باید مخاطب خود را به طور دقیق

از اقدامات پشتیبانی کننده بیهوده از ابزارهای کامالً باید بنابراین مشخص نمایند.

اغلب این مفاهیم زیرا، دنورز فرهنگی امتناع-بی ارزش مانند خود مختاری ملی

مخالف با نوسازی کشور و خواهان احیای آپارتاید منطقه ای ،قومیت گراو کهنه

پروژه های مدنی باید در یک شرایط اصولی صورت ازحمایت هدفمند هستند.

مینه حقوقی واحد در حوزه مناطق اولویت های مشترک دولت روسیه و ز گیرد.

باید مورد حمایت قرار گیرد. قومیتی

دولت ای افراطی به واسطه شبکه های خود قدرت گرفته اند،اگر امروز گروه ه

از جمله این شبکه ها عبارتند ها مقابله کند. باید از طریق شبکه های مدنی با آن

گروه های سیاسی و اجتماعی سراسری روسیه در رسانه های منطقه ای، از:

جرگه – پشتیبانی مسکو با هدف شکستن انحصار تجارت قبیله ای تجارت، مناطق،

پروژه های آموزشی به خصوص در حوزه علوم انسانی. ساالرانه جمهوری ها،

این شبکه های مدنی منطقه ای قادرند از پایین به تحرکات مدرن سازی دولت

:ترتیببدین و روسیه بپردازند

؛دکنناصالح را اشتباهات محتمل نهادهای دولتی ،اوالً -

اطالعات مهم اجتماعی ظاهر گردند؛ برای به عنوان منابعی آلترناتیو ،ثانیاً -

ن جدید قفقاز شمالی جایی در سرا)که احتماال مهم تر از همه است( برای ،ثالثاً -

به مدرنیزاسیون بنیادین ان محلی در حال حاضرسر) بگیرندمیان کادرها در نظر

هند د منطقه عالقه مند نیستند و شیوه های کهنه و قدیمی اداره قدرت را ترجیح می

.)

بنابر این خصوصی سازی دولت در قفقاز شمالی با مساله تعویض کادر اجرایی

اداره منطقه تنها با جذب کادر از مرکز ، کهبدیهی است رابطه ای تنگاتنگ دارد.

برای تشکیل کادری جدید در همین راستا اقدامات فوری امری غیر ممکن است.

جدید و روابط میهن پرستانه، ارشد()بقه منطقه با درنظر گرفتن نه تنها ط از سران

بلکه ارزش های حقوقی و الییک دولت و مشروعیت حاکمیت ضروری می باشد.

نمی توان نهاد رسمی روحانیت اسالمی جمهوری ها را به عنوان ابزاری کامال

درواقع نهادهای روحانیت اسالمی بخشی از .معتبر در سیاست روسیه تلقی کرد

در حال هاست( سیاسی آن-دستگاه عقیدتی جرگه ساالر )که-ه ایوهک های قبیلگر

خارجی این گروه طرفدار بستگی جو سیاسی، خصوصی سازی دولت هستند.

باشد . در چنین شرایطی برای ستیزی و مقابله با مدرنیزاسیون روابط اجتماعی می

نانی عادی سازی اوضاع مسلمانان به اصطالح غیر رسمی یعنی آن دسته از مسلما

اما با گروه های زیرزمینی روحانیت رسمی پایبند شریعت نیستند، که از دید

ها بنیان ایدئولوژیک آن د.د جایگزین خوبی باشتوان میهم ارتباطی ندارند، وهابی

عدم اجتناب از قومیتمدارسازی روابط اجتماعی، با شعارهای عدالت اجتماعی،

ها گردد. د موجب به قدرت رسیدن آنتوان می پذیرش رشوه و نهی پارتی بازی،

که هدف دولت به هیچ وجه انحراف توجهات و حمایت از اسالم ،کنیم اما تاکید می

که حمایت از ،بلکه اثبات این امر است ،رسمی به سوی اسالم غیر رسمی نیست

ها و جریانات گروهک از سوی در منطقه و برقراری قانون حضور روسیه

خواهان برقراری قانون، دولت ملیبلکه خود دستگاه د، مختلف صورت نمی گیر

د.باش عدالت مینظم و

افراطی، یتحقق این هدف امکان به حداقل رساندن پیش شرط ملی فعالیت ها

واکنش زیرا این فعالیت ها ماهیتاً ستی و ضد دولتی را فراهم می آورد، تروری

رهم تنیدگی دولت و د فساد و رشوه خواری، رادیکال به خصوصی سازی دولت،

انتقاد ناپذیری و بی عدالتی در دستگاه انحصاری کردن منابع اقتصادی، تجارت،

های اجرایی دولت و دادگاه ها می باشد.عالج این بیماری های اجتماعی از رواج

شعارهای سیاسی افراطی می کاهد.

گذارد. تاثیر می حوادث بیرون از قفقاز بر فضای سیاسی قفقاز شمالی مستقیماً

ایجاد استانداردهای باالی امنیت و رشد اقتصادی آبخازیا و اوستیای جنوبی برای

تواند قابل ضمانت ها که البته برای ابد نمی اثبات صحت انتخاب ژئوپلیتیک آن

به مسایل اصلی تبدیل شده اند.ایجاد سطح باالتری از امنیت خواه ناخواه باشد،

مسایل سیاسی داخلی )پیدایش اپوزیسیون و...(می منجر به پیچیده شدن رسیدگی به

انجام این امور دولت روسیه را به سوی استفاده از شیوه های دقیق تر با به گردد.

دولت کارگیری درست نیروهای مدنی به جای نیروهای نظامی سوق میدهد.

وبی( از رهبران فعلی )به ویژه در خصوص اوستیای جن روسیه باید از حمایت

زیرا ) سیاستمداران محلیو از روسیهبه شرط حفظ خط مشی جانب دارانه صرفاً

اوال نباید در ذهن رهبران فعلی فرد است( اجتناب ورزد.خود خط مشی مهم تر از

)اپوزیسیون در این رابطه نقش مخالف را ایفا می تصور امکان اداره امور روسیه

رقابت های سیاسی همواره از ثانیا فدراسیون روسیه به واسطه ایجاد شود. کند(

از آبخازیا و اوستیای جنوبی یامکان دسترسی به نقشه سیاسی متناسب تر

برخوردار خواهد بود.

زمان آن است، که به سازمان های مهاجران قفقاز شمالی نیز در مناطق روسیه

ین سازمان ها با به رسمیت شناخته شدن و دریافت حمایت از جانب توجه شود. ا

ای محلی و فدرال اغلب هنگامی که همشریانشان در شهرهای روسیه بی دولت ه

قانونی و شهروندان دیگر را سرکوب می کنند، کاری انجام نمی دهند. تنها وقتی

وارد عمل می شوند، که اوضاع ملتهب شود و احتمال آسیب به هم قبیله ای هاشان

وجود داشته باشد.

، که چنین رفتارهایی از سوی سازمان های آنچه در عمل دیده ایم، نشان می دهد

مهاجران به برخی افرادی که از قفقاز مهاجرت می کنند، این اطمینان را می

نیز مورد مجازات قرار دهد، که در صورت انجام هرگونه اقدام غیرقانونی

باید از تجارب برخی کشورهای پیشرفته استفاده در این خصوص نخواهند گرفت.

ها دولت صرفاً حامی آن دسته از سازمان های مهاجران است، که کرد، که در آن

نه تنها مایل به دفاع از همشهریان خود، بلکه موظف به وفاداری و اطاعت از

قوانین محل اقامتشان نیز باشند.

نتیجه گیری

درحال حاضر تهدید مستقیم جدایی طلبی به صورت جدی در مناطق فدراسیون .0

اما فروپاشی دولت می تواند نه تنها از طریق جدایی طلبی روسیه وجود ندارد،

سی و برخورداری مناطق، بلکه به واسطه عدم امکان یا توقف ایفای نقش های اسا

از امتیازاتی از قبیل برتری قانونی در سراسر کشور، حمایت از استانداردهای

رخ دهد. اصلی در حوزه حقوق و امنیت، تک قطبی بودن در اعمال قانون و ...

متاسفانه نشانه هایی این چنین از فروپاشی اجتماعی دولت )که خطرش کمتر از

جدایی مناطق نیست و در واقع خود عاملی برای آن محسوب می گردد( در

فدراسیون روسیه مشاهده می شود. از جمله این نشانه ها عبارتند از: جدایی عملی

تری رسمی دولت فدرال(؛ مانند برخی مناطق از فضای حقوقی روسیه )با حفظ بر

چچن )ناحیه سابقاً جدایی طلب که به چیزی بیش از یک جمهوری خودمختار

قدرتمند بدل شده، با داشتن مصونیت عملی از پیگرد اشخاص حقیقی، محدودیت

فعالیت نهادهای فدرال دولت از قبیل نیروهای نطامی و ویژه، بهره گیری از کمک

اغستان و چند دلی از سوی دولت و ...(، اینگوشتیا، های گسترده و بالعوض ما

حاکم، موازی با نظام دیگر قفقاز شمالی )دارای سازمان های زیرزمینی جمهوری

با خشونت سازمان یافته که هم از منابع فعال در دولت فدرال و تجارت تاحد مالیات

گذاری به صورت غیرمستقیم و هم از مشروعیت نسبی در میان مردم

سناریوهای چچن و داغستان یک عامل وردارند(. با وجود تمام تفاوت ها در برخ

مشترک در هر دو مورد موجب پیشبرد حوادث می شود: شکل گیری بالفعل نظام

امتیازات برخی خشونت سازمان یافته خارج از کنترل دولت فدرال، از بین رفتن

دیگر. روسیه در زمان نیروهایی در اختیار آن ها قرار گرفتنو ابتدایی دولت

ناسیونالیستی )در آن زمان -میان طرفداران جنبش قومی 01جنگ قفقاز در قرن

، علی رغم اینکه به «مریدیه»مروج فرقه « شامل»و طرفداران امام چرکیس ها(

درستی این فرقه را خطرناک تر می دانست، به گونه ای متناقض عمل کرد. در آن

قومیت »جیه بود. اما در شرایطی معین خطر زمان این موضع گیری قابل تو

« نیروهای زیرزمینی بنیادگرا»برای حاکمیت کشور کمتر از « ساالری مسلحانه

شکل گیری قومیت ساالری عمالً در تمام جمهوری های روسیه، حتی آن نیست.

هایی که از وضعیت مساعدی برخوردارند، با گرایش به خاص انگاری خود همراه

ساخا و تووا که در این مقاله به آن ها -تارستان، باشکاراستان و یاکونیابوده است )تا

پرداخته نشده(. تبعیض به نفع اقوام مطرح جمهوری های قومی و در نظام خدمات

دولتی به استانداردی پنهان تبدیل شده و سران حاکم یا مخالفان آن ها در مناطق

ل مسایل سیاسی، اداری و مذهبی برای ح-قومیت گرا نقشه ای قومی یا قومی

تجاری خود ترسیم می کنند. در اکثر موارد پس از مساله ناسیونالیزم، مساله

مطرح می شود، زیرا در دولت بوروکراتیک برقراری تسلط قومیت دارایی ها

ارایی های دمورد نظر در دستگاه اداری به سران آن اجازه می دهد تا دسترسی به

برای قومیت زدایی دولت به احتمال زیاد منجر به محلی را خصوصی کنند. تالش

که در شکل گیری ناسیونالیزم افراطی با القای قومیت ساالران حاکم می گردد،

دولت و دارایی های خود را از دست بدهند.سران حاکم نتیجه آن ممکن است

گسترش روبه رشد اسالم سیاسی رادیکال. رادیکالیزم اسالمی در روسیه بیشتر

سی است تا مذهبی و ماهیتاً از ایدئولوژی برخوردار است، که بر مبنای آن سیا

جریانات اجتماعی مستقل ضدنظام )یعنی جریاناتی که برای جامعه خود

ساختارشکن محسوب می شوند و از ضعف آن سود می برند( شکل می گیرند.

می امروزه جریانات ضدنظام در حال پیشروی منطقه ای )گسترش در مناطق قو

حوزه ولگا که در گذشته با اسالم سیاسی بیگانه بود(، قومیتی )تبلیغ میان اقوام

و طبقات اجتماع( هستند. دالیلی مبنی ها غیرمسلمان( و اجتماعی )گسترش در الیه

بر وجود البی اسالمیستی در سطوح مختلف دولت در دست است، که حاکی از

اشد. به طور کلی پیشروی اسالمگرایان رابطه آن ها با جنایات سازمان یافته می ب

و از جمله وهابیون در سه محیط اجتماعی مختلف، اما بسیار مهم جوانان، ادارات

.و دنیای جنایت دیده می شود

فرهنگی در سطح آگاهی های اجتماعی در داخل -افزایش شکاف های قومی

ی روسیه. عوامل موثر بر شکاف در آگاهی های اجتماعی شهروندان گاه

عوامل پیوند دهنده قوی ترند. به ویژه مناقشه میان دیدگاه های پان قفقازی و آنتی از

قفقازی جالب توجه است. این خط شکاف به روشنی در میان جوانان به چشم می

خورد. اما رادیکالیزم جوانان تنها قله آیسبرگ است، زیرا در مورد مذکور بیانگر

به عبارت دقیق تر آسیب ها و شرایط نا ؛دایل و روندهای عمیق قومی می باشمس

به هنجار و پیچیده در حال گذار )مرتبط با فروپاشی جامعه سنتی مبتنی بر

کشاورزی در قفقاز( از یک سو و احساس رو به رشد تحقیر ملی و شهروند درجه

دو بودن روس ها )بی دفاع بودن در برابر تشکل های قومیت گرا و بی اعتنایی یا

دولت( از سویی دیگر. اغماض

ران هر یک از عالیم مذکور در شرایط بروز محرکی بسیار کوچک به صورت بح

دن دولت اقتصادی، تهدید داخلی، پیدایش درگیری های سیاسی داخلی، بی اعتبار ش

مرکزی یا محلی، می تواند موجب آغاز زنجیره ای از واکنش های مخرب توام با

بانه شود.درگیری های سنگین و جدایی طل

ترتیب مهمات جنگی در زمینه مقابله با تهدیدات مشابه بسیار محدود بود. بدین -3

و در مناطق قفقاز شمالی، دولت فدرال در میان قبایل حاکم محلی محصور است

ای در میان جامعه شهری می باشد. های حامی گسترده فاقد گروه

اسالم د.نمی باش به حل این مشکلتکیه به اسالم سنتی نیز به دالیل متعدد قادر

د سنتی به عنوان دین رسمی با تمام عواقب خود اغلب توسط دولت وجامعه مور

حلی استفاده قرار می گیرد )روحانیت رسمی در موارد مختلف از سوی ساکنین م

.گردد( نظام قبیله ای در دولت تلقی می تحكیمبه عنوان یکی از بارزترین عوامل

ازه ع وهابی ها از دیدگاه ساکنین محلی تقویت شود، به همان اندهرچقدر که موض

در . نندخود را حفظ ک باید رهبران اسالم سنتی رادیکال تر باشند تا ایمان مومنین

حوزه های وسیع تری از زندگی اجتماعی در « مارپیچ اسالمی سازی»نتیجه

یل می مسیر تبد همشکل می گیرد و پروژه های بنیادگرایانه و سنتی به دو جاده

شوند.

حساسیت پذیری روسیه در برابر تهدید پان اسالمیسم از عواقب بحران خود دولت

به عنوان موثرترین تروسیه می باشد. در زمان افول امپراتوری عثمانی، وهابی

راهکار برای احیای مجدد دولت تضعیف شده پدیدار گشت، اما در روسیه معاصر

ع کشور)اوضاع مختلف از وضعیت قبیله ای و شرایط که تنها با تضعیف اوضا

قدرت گرفته دستگاه حاکم تا نقصان در جامعه شهری وظیفه شناس و یکپارچه(

،می کند تكیهبه کار شود بر اسالم سنتی دست مستقیماً است، دولت به جای آنکه

که این امر خود به منزله ی ضعف و نقصان است.

اسالم رادیکال نباید اسالم یادعاهاگو به به همین علت جریان اصلی پاسخ

باشد )اگرچه رهبران مسلمان حامی دولت روسیه باید به طور مداوم و «صحیح»

بلکه بازگشت دولت به عنوان مرجع و پایگاه نیروهای ، موثر از آن حمایت کنند(

عدالت گستر و مشوق آن دسته از الیه های اجتماعی که برای مدرنیزاسیون جامعه

ش می کنند و در فعالیت های بنیاد گرا شرکت ندارند، باید این نقش را به عهده تال

بگیرند.

رو به افزایشی که از اتدولت در زمینه مطالبانعطاف پذیری در همین ارتباط

)ساخت مساجد جدید در مراکز شهرهای بزرگ «مارپیچ اسالمی سازی» طریق

جاب در فضاهای اداری و عمومی، مناطق غیر مسلمان نشین، اجازه استفاده از ح

قانونی کردن دادگاه های شریعه به اشکال مختلف و...(مطرح می شود، غیر

چراغ سبزی برای تداوم اسالمی نشان دادن سازنده است. این تاخیر به منزله

که بسیاری از اعالمیه های رهبران و هواداران وهابیت موید آن ،سازی است

مونه ای بارز از توطئه تضعیف می باشد.هستند. در واقع این امر ن

ی نمایندگان دولت با نمایندگان وهابیون نیز چنین «گفت و گو»در مورد ایده رایج

وضعی حاکم است. اگر شیوه حاکمیت الییک و دولت الییک در اصول وهابیت

قابل پزیرش نباشد، زمینه ی برقراری گفت گوها نیز خود به خود از بین می رود.

مذهبی دولت همچنین با عدم اجرای قوانین و -رآمد نبودن سیاست های قومیکا (2

تصویب قوانین مرتبط می باشد.

-برای مقابله با تهدیدات قومی 30که از آغاز قرن « ضد افراطی گری»قوانین

ه با مقابله با فعالیت های قانونی در رابط 3113)در سال مذهبی تنظیم شده بود

و در همین ارتباط مجموعه کاملی از اصالحات در سایر گرایانه تصویب افراط

قوانین صورت پذیرفت(، از دو موضع مختلف مورد نقد قرار می گیرد. برخی

و اجازه اعمال تحریم ندن به اندازه کافی سخت گیرانه نیستوانینکه این ق ،معتقدند

تاً های موثر بر اشخاص و سازمان های نماینده این خطر جدی اجتماعی )ماهی

بیش از حد آن هاد. برخی دیگر معتقدند که ننمی دهرا جنگ میان دولت و جامعه (

و به طور مداوم مذاکرات ناعادالنه و ماموریت های بیهوده کننده اند الزم سرکوب

، که حق با هر دو طرف است. باید گفت ،د. جای تعجب نیستنرا موجب می گرد

برای افراد ،ری قانون پیش بینی شده اندتحریماتی که بر اساس مواد ضد افراطی گ

آزاداندیش و غیرمحافظه کارانی با عقاید متفاوت بسیار زیاد و برای گروه های

واقعی تروریست بسیار کم می باشد. عالوه بر این، خطر جدی و عدم پذیرش

اجتماعی فعالیت های جنایتکارانه از طریق حمایت و سازماندهی جوامع

زیرا در ردیف متفکران جزم اندیش و ، کار با هم مرتبط هستندتروریستی و جنایت

متاسفانه خود مفهوم افراط .دنون قرار می گیرپوزیسیجنایتکار یا گروه های ا

که به « روسیه دیگر»گرایی که به عنوان یک شاخص عمومی و برای طرفداران

ود، تبعات به کار می ر «فکا عمرذ»دولت محلی راه یافته اند و نیز طرفداران

و غفلت از جنبش های در واقع به نوعمشابهی به همراه خواهد داشت. این پدیده

.رود یخطرناك به شمار می اجتماعی هانیرو

قوانین و اجرای صحیح آن ها باید به طور قاطعانه و مکرر نیزدر همین ارتباط

ط با :مرتب یفرآیندعامل بلکه یك جهت مقابله با افراطی گری، نه به معنای

و تروری هاالف(زیر ساخت

هب(جنایت های سازمان یافت

ر روسیه مورد استفاده قرار گیرد. از میان تعداد کثیر جریانات اجتماعی و فکری د

که می توان آن ها را بر اساس شاخص های معین، افراط گرا تلقی کرد، این دو

ادیکال م سیاسی و رتعیین کننده اسال (منحصراً معیار در درجه ی نخست )تقریباً

(هستند.شده)که در مقاله حاضر توجه اساسی به آن معطوف

بخش مبارزه با جنایت های سازمان یافته وزارت کشور روسیه 3110در سال

ر نام محدود برای مقابله با افراط گرایی تاسیس گردید. متاسفانه این روند با تغیی

نجام ی تاثیرگذار و حرفه ای در انشد و تغییرات جزیی در جهت گیری های نهادها

سایل )گسترش دل بخواهی حیطه تهدیدات به م« پیگرد سیاسی»نقش غیرمعمول

اب ساده تر و بی خطرتر بسیار وسوسه انگیز است( به وجود آمد. پس از انتص

مبارزه در پست وزیر کشور، مساله تشکیل مجدد نهادهای« والدیمیر کاالکلتسف»

د بحث ته تحت حمایت وزارت کشور به طور گسترده ای موربا جنایات سازمان یاف

یمساله مهم این است، كه نهادهاتاکنون محقق نشده است. اما قرار گرفت، که

نهان پ یخواهند علیه رادیكالیزم سیاس یامنیت نم یقانون و برقرار یمجر یفعل

ی، یعنداتو پیوند تهدی ینقطه تالقروی خود را یمبارزه كنند، بلكه مایلند نیرو

های گروهكروبه رشد ضد روسیه )وهابیت یا پان اسالمیزم(، شبكه یژایدئولو

متعدد و یاجنایت، زیرساخت ه یو تاثیر فزاینده آن در دنیا سازمان یافته جنایتكار

ثابت ترور متمركز نمایند.

ی آسیای میانه به روسیه مهمترین عامل دولت هااز گسترده. مهاجرت های 4

درویژه ه ب ،فدراسیون روسیه در قلمرواسالمی یزممدت در افزایش رادیکالبلند

ی مهاجرین با جمعیت باالهایی مناطق صنعتی و مکان، پایتخت های جمهوری ها

به دلیل اشتراك منافع ن ازبک، تاجیک، قرقیزاکارگر به شمار می رود. مهاجر

عامل دیگری برای دین مشترک رسند و یبا هم به توافق م یبه سادگ كاری

. در این محیط با توجه به وضعیت اجتماعی و شود یمحسوب مها همبستگی آن

تبلیغات وهابیون بسیار موثر است. جهادگران به طور وسیعی از ،حقوقی پیچیده

وهابیونی این مهاجرانمیان مهاجران آسیای میانه جذب می شوند. اما برخی از

در قلمرو روسیه به این کشور می «م جهادپرچ»که با هدف برافراشتن ،هستند

میانه در سال یمتشكل از مهاجران آسیا یافراط گرا یسازمان ها یپیشروآیند.

(. تمرکز مهاجران 3.2ید می کند)بخش یحوزه ی ولگا این امر را تا در گذشته یها

ها در مسکو، سنت پترزبورگ، شهرهای بزرگ دیگر و استان هایی که در آن

دیگری برای گسترش شبکه های اسالمی محسوب می شود. عامل ،واقع اند

بهمهاجرت سیاست در رابطه با این موضوع الزم است سخت گیری هایی در

بدین منظور پیش از هر چیز موارد زیر باید انجام مناطق جنوبی صورت بگیرد.

:شود

جز ه )ب های آسیای میانه دولتساکنان ی براویزا كردن اخذ یاجبار -

تان و رقیزسعضویت ق ردی( و یه گمركقستان به عنوان عضو اتحادقزا

كه مهاجران به یصرفاً به دلیل خطرات)نه ییه گمركتاجیکستان در اتحاد

الزم است به طور كه یآورند، بلکه با در نظر گرفتن دالیل دیگر یهمراه م

(؛قرار گیرند یمورد بررسجداگانه ای

)مرز فدراسیون در مرزهای جنوبیکنترل موثرایجاد مکانیزم های -

بسته به گمرکی قزاقستان با منطقه مرزهای مشترک یاروسیه با قزاقستان

؛بازپس فرستادن مهاجران غیرقانونی و (موقعیت آستانه

فشار روی کافرمایانی که از مهاجران غیر قانونی استفاده می متعاقباً -

.نونیکنند و مجازات سازمان دهگان مهاجرت های غیر قا

هدف نهایی چنین تدابیری باید توقف کامل مهاجرت کاری به روسیه از آسیای

افرادو آورند یبه دست م یكه تابعیت روس یكسان جز در موردمیانه به

یهمراستا با منافع روسیه جذب م ی مراکز استخدامیمختلف كه از سو متخصص

.شوند، باشد

نیست، اجتماعی رشدی عادی سازی در حال حاضر اخذ تدابیر مشابه صرفاً برا

خواهد توانست منطقه ی سخت. روسیه به رود یبه شمار مبلکه الزمه امنیت ملی

یمساله جدایاما اگر كشور ادغام نماید. یو فرهنگ یقانون یجنوب را در فضا

خواهد شد. ممکن، غیرقابل جنوب تعمیق یابد، این امر كامالً یجمعیت

مساعد یاز نظر اقتصاد یها یدر جمهورمذهبی -تشدید تهدیدهای قومی (1

ی عامل اصلبه هیچ وجه نطقهسطح گسترش ماز آن است، كه یحاك حوزه ولگا

. در این رابطه نمونه شود یمحسوب نمسیاسی -ثبات قومیمرتبط با در مسائل

تبدیل )در اتحاد جماهیر شوروی نزدیك ( و ...و یاکاتالوندور)کبک، های تاریخی

بالتیك به عنوان نقاط محصور در میان قومیت ها به مراكز و دریایقاز قف حوزه

فدرال به همین علت سیاست دولت. وجود دارد ی( بسیاریپیشرفته صنعت وشكوفا

از پیشگیری به عنوان مهمترین شیوهجمهوری قفقاز شمالی از یدر حمایت مال

ی پول ها ، كهنظری( از لحاظ صرفاً )فرض كنیم است. حتی اگر عدم ثبات اشتباه

یم ی از مردم و توسعه اقتصادی مناطقاجتماعحمایت صرف اختصاص داده شده

انه و ی طلبانه، قومیت گرایجدایتهدیدات كشور را در برابر، این موضوع شود

نخواهد کرد. مصون اسالم گرایانه

بلکه ، دمشابه مهم نیستن اتکه عوامل اقتصادی تهدید ،نیست این معنبد آنچه گفته شد

را نه باها آن بهتر است، كه. اما آیند یبه شمار م یعوامل تعیین كننده اعکس، الب

انگیزه های از یمشخص در این حوزه ها، بلکه با گونهسطح گسترش منطقه

مرتبط اجتماع اقشار مختلف، تجارت بر رفتار سران ادارات،اقتصادی موثر

آن هم تسریع وبی ثباتی وجب كاهشممی توانند هم . چنین انگیزه هایی دانست

.شوند

مالی سازمان های زیرزمینی تغذیه ، کانال های خصوصدر این سالهمشهودترین م

باشند. یمسازمان یافته در سراسر کشور یقومت امنابع خارجی و جنای از جمله

مساله به طرف دولت مرکزی ازاما خود مدل حمایت مالی جمهوری قفقاز شمالی

. این مدل نواقص سیستمی رود یبه شمار م یو سیستماتیك تر چیده ترپی مراتب

آن ها را عمیق یمذهب-یكاهش خطرات قوم یبه جا یدارد و به طور كل یمتعدد

سازد. یتر م

گان آنکه برای فروشند ،ست«کاال»ان قومیت گرا به منزله یک سربی ثباتی برای

ی بودجه، مشارکت در مرکز )واگذار داخلی مفید می باشد «بازار اداری»در

این دولتی و غیره(. یمهکلی ندر تجارت ، سرمایه گذاری/اعتباراتفدرال فروش

تهدید وجود دارد، که مدلی این چنین از رابطه با دولت فدرال که در قفقاز شمالی

سرلوحه سران قومی سایر جمهوری های روسیه نیز کامالً مورد تایید می باشد،

قرار گیرد.

از جمله قبیله اصلی محرک با تشدید عوامل) از لحاظ سیاسی چهای دریافتی ول هپ

باجگیری در تا اندازه ای مالی )از طریق چهگرایی، نابرابری و رشوه خواری( و

سازمان های خرج اداری و سازمان های تجاری وابسته به آنها( رابطه با سران

می شود. زیرزمینی

توسعه برایدولت مرکزی ته از سویپول های اختصاص یافقسمت اعظم

آن ها در مناطق مجاور و مرکزی روسیه توسط سران قفقاز شمالیهای جمهوری

به هدر می روند. این روند به نوبه خود حاکی از گسترش عمیق اقتصاد قبیله ای

خارج از مرزهای قفقاز شمالی با تمام عواقبی که در پی دارد و نیز عالقه ناچیز

به برقراری ثبات داخلی در جمهوری ها )که دفاع از سرمایه گذاری قبایل حاکم

دلیل اقتصادی اصلی آن ها محسوب می شود( می باشد.

از قبیلمناطق ثباتو توسعهکه توسط دولت مرکزی برای یپروژه های عظیم

تاثیری معکوس دارد و یا و همچنین تا اندازه ای المپیک «کوروت قفقاز شمالی»

از خطرات رفعمبتنی بر جذب اهالی بومی و خواهد داشت، زیرا اوالً در آینده

تجارت محلی )در این زمینه مناقشاتی تاکنون به وجود آمده و در آینده نیز به وجود

روسیه در برابر فعالیت های خرابکارانه مناطق آسیب پذیر خواهد آمد( نیست؛ ثانیاً

ش می دهد.را افزای و تروریستی و اشکال دیگر شانتاژ

المپیك یها یو برگزاری باز یدر این رابطه باید توجه داشت كه دوران آماده ساز

مذهبی است، كه می تواند دولت فدرال را -یزمان افزایش خطرات قوم یدر سوچ

یل امجبور به نه تنها لغو گسترده تصمیمات خود، بلكه در دستور كار قرار دادن مس

حاد نماید.

در قفقاز باید با هدف جذب یمدرنیزاسیون اقتصاد یه هادر آینده تمام پروژ

یان و ایجاد شغل برا یبا پذیرش خطرات و مسیولیت ها ین محلسراسرمایه

)بومیان( صورت گیرد. مردم محلي

ها ایجاد نماید؛ آن ها باید یباید رابطه جدیدی با سران حاکم جمهور یدولت مركز

یا غیر مستقیم از طریق کمک های مالی در عین غنی تر شدن به طور مستقیم

دولت فدرال، پول های خود را صرفاً در داخل مرزهای همان مناطق سرمایه

یثبات داخل یگذاری کنند. تنها در این صورت می توان گفت، كه آن ها به برقرار

عالقه مندند و ناگزیر خواهند بود از سرمایه خود دفاع كنند.

در سایر مناطق فدراسیون روسیه و یصاد قبیله ا( محدود كردن گسترش اقت1

های قفقاز شمالی از اهمیت یپیش از همه در استان ها و مناطق همسایه جمهور

مناطق روس نشین و هم یبرخوردار است . این امر از لحاظ منافع هم برا یبسیار

از یكه در باال اشاره شد، خروج منابع یك یقفقاز )به دالیل یخود جمهور یبرا

باشد( حایز اهمیت است. یدالیل گسترش عدم ثبات م

های قفقاز یگروه های مهاجر با حمایت سران جمهوروسیع امروزه شاهد گسترش

اجتماعی، -)اقتصادی متعدد یها یبروز درگیر ،منطقه استاوروپلشمالی در

یمردم محل یها یدرگیری بر سر دارایی ها ومسایل روزمره( و افزایش نارضایت

مهاجران سنتاً قوی منطقه، ارمن ها، یونانی ها و هم جمعیت روس و جانباز م ه)

. مناطق كراسنودار، روستف، استان آستاراخان و برخی مناطق دیگر هستیم ...(

فدرال نیز با مشكالت مشابهی روبرو هستند. در اینجا عمدتاً صحبت از بخش

است. یجنوب

ب مسایل مربوط به توسعه مناطق در چهارچو« مامویت ویژه»مفهوم سیاسی

بخش در لایجاد شغ بخش فدرال خاور دور،جلوگیری از خالی شدن جمعیت در )

( و در همین راستا افزایش امکان تحقق آن ها در ... و فدرال قفقاز شمالی

باید آگاهانه و بخش فدرال جنوبیبه همین علت فدراسیون روسیه عادی شده است.

سیاسی جنوب تبدیل -ه ای پیشرو و رها از تهدیدات قومیبه منطقبه طور مداوم

شود.

برای نیل به این هدف تدابیر نظام مندی باید اتخاذ گردد؛ از جمله:

همکاری سازمان های مجری قانون و نهادهای حافظ آن در مبارزه با -

و تیسازمان یافته قومیجنایات ،مهاجرتی-ای گسترش اقتصاد قبیله

؛ميرادیكالیسم اسال

از خود سازماندهی انجمن های مدنی محلی برای دفاعحمایت و تشویق -

جامعه قزاق های در بستر سنتی ازجمله و حقوق شهروندی، اجتماعیامنیت

اگرچه جامعه قزاق از لحاظ تاریخی دست نخورده است، اما شیوه )منطقه

(؛خود سازماندهی جمعیت روس در میان اقوام منطقه قدمتی تاریخی دارد

نسبت به سنت های محلی روس های جنوبی و قزاق افزایش توجه و احترام -

ها )که به طور سنتی برای ایفای نقش جبهه سازمان یافته تخصص یافته اند(

درست به همان میزانی که نسبت به جمهوری های قفقاز شمالی وجود دارد،

منطقه با مطرح ساختن مساله جبران تقلیل جمعیت روس وقزاق از جمله

قفقاز و مناطق مجاور در تمام طول قرن بیستم در افکار عمومی )نخستین

، کمپین ریشه یابی و «اخراج قزاق ها»سال های حکومت شوروی و

قرن 11گسترش مناطق قومیتی، عوامل نسل کشی در چچن در دهه

بیسم(.این امر می تواند مانع افزایش درخواست ها و ادعاهای قومیت ها

و ...( گردد؛« چرکیس ها مساله)»

در مسند نماینده سیاسی یسیاسحکومتی و روابط فردی قدرتمند درانتصاب -

با در اختیار گذاشتن منابع و اختیارات متناسب به وی؛

این منطقه در ی که. نقش بخش فدرال جنوبیبه ساختار استاورپول انتقال -

تاندارد برای حل نه یک اسایفا می کند، جغرافیای سیاسی داخلی روسیه

مشکالت جمهوری های قفقاز شمالی )با توجه به اینکه بنابه گفته های پیشین

پدید آمده به جای حل مشکالت آن ها را عمیق تر می کند(، بلکه گسترش

پایگاهی برای حضور روسیه در منطقه می باشد.

ل دار هسته های بخش فدراوناستاورپل و كراسقزاق نشین مناطق یبه طور كل

سیاسی محسوب می شوند. اگر -فاقد ثبات قومیجنوبی و کمربند اصلی در منطقه

به واسطه مجموعه تدابیر اداری، سیاسی، مالی و فرهنگی مرزهایی که برای

روسیه غیرقابل عقب نشینی هستند تعیین شوند، جایگاه پیشین مسکو در قفقاز می

تواند احیا گردد.

جهانی بودن حقوق شهروندی و همبستگی . برای حفظ اهمیت باالی اصلی 1

شهروندان کشور جدا از قومیت و نژادشان ، باید پذیرفت، که روسیه مانند اکثر

فرهنگی مشخص و برخوردار است -ملت های بزرگ تاریخی، از یک هسته قومی

متعاقباً حضور و جایگاه روس ها در مناطق مختلف فدراسیون روسیه از لحاظ و

له حضور دولت روسیه در آن مناطق می باشد.استراتژیک به منز

اقوام –سران اداری جمهوری ها –دولت فدرال »مدل رایج روابط مشترک

اکثریت و مطرح( که به واسطه آن ها روس ها در حاشیه می ماندند و بسیاری

براساس آن ها حل می شد، باید قاطعانه مورد تصحیح قرار گیرد و عامل یلمسا

ن لحاظ گردد.جمعیت روس در آ

در مورد منطقه قفقاز شمالی همان طور که گفته شد، این امر به معنای ضرورت

بازسازی مجدد قفقاز و افزایش میزان جمعیت روس در مناطق مرزی است.

مدرنیزاسیون اقتصاد آن در آینده ای دور و در صورت پیشرفت مساعد حوادث،

اممکن است.بدون همراهی کادری کارآمد و دارای صالحیت ن

در مورد جمهوری های حوزه ولگا که در آن ها جمعیت روس ها و سهم

اجتماعیشان باالست، اما به تدریج کاهش می یابدف باید از مهاجرت بیشتر روس

ها جلوگیری به عمل آید. این امر مستلزم به کارگیری تدابیری برای جلوگیری از

سایر حوزه ها، دادن حق انتخاب تبعیضات قومیتی در دسترسی به خدمات دولتی و

سازمان های روس تشویق فعالیت های و آموزش استاندارد زبان به والدین کودکان

آموزشی و حقوق بشری می باشد.-حوزه های فرهنگی

در حالی که اقوام منطقه در عمل و گاهی از لحاظ حقوقی از دولت خود برخوردار

این دولت فدراسیون روسیه می باشد. هستند، تنها دولت جمعیت روس کشور خود

برای حفظ حمایت روس ها از منافع حضور روس ها در مناطق بسیار دولت باید

مهم پشتیبانی نماید.

برای جلوگیری از فروپاشی و بی ثباتی مناطق مرزی و قومیتی روسیه باید تالش

هسته های بسیاری صورت گیرد. اما این کار بدون حل مساله اصلی، یعنی تقویت

قومیتی آن غیرممکن و بی معناست.

نویسندگان گزارش

، کارشناس موسسه استراتژی ملییاروسالف آلکساندرویچ بوتاکف

AlteetCerte، رییس دفتر کارشناسی آندری آلکساندرویچ یپیفانتسف

، همکار علمی مدعو مرکز تحقیقات استراتژیک و سرگی میروسالوویچ مارکدونف

تن، امریکا(بین المللی )واشنگ

، رییس موسسه استراتژی ملیمیخاییل ویتالویچ رمیزف

، مدیر مرکز حقوق ، دانشیار دانشگاه دولتی مسکورامان آناتولیویچ سیالنتیف

«شورای جهانی ملت روس»بشری

مذهبی حوزه -، رییس مرکز تحقیقات منطقه ای و قومیرییس رفعتویچ سلیمانف

ژیکولگا ی موسسه روسی تحقیقات استرات