กฎหมายทใชในชวตประจ าวน

การบรรยายครงท 2

• ความหมายและลกษณะของกฎหมาย

• ววฒนาการของกฎหมายในสงคม

• ส านกกฎหมาย

• ระบบกฎหมาย

• ประเภทของกฎหมาย

ความหมายและลกษณะของของกฎหมาย

ความหมายของกฎหมายกฎหมาย คอ กฎเกณฑทเปนแบบแผนความประพฤตของมนษยในสงคมซงมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะ

ลกษณะของกฎหมาย1. กฎหมายตองมลกษณะเปนเกณฑ2. กฎหมายตองก าหนดความประพฤตของมนษย3. กฎหมายตองมสภาพบงคบ4. กฎหมายตองมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะ

1. กฎหมายตองมลกษณะเปนกฎเกณฑ

หมายความวากฎหมายตองเปนขอบงคบทเปนมาตรฐานทใชวดและใชก าหนดความประพฤตของสมาชกของสงคมไดวาถกหรอผด ใหกระท าการไดหรอหามกระท าการ ในกรณใหกระท าการ

เชน ชายทมอายครบ 20 ปบรบรณตองไปรบการเกณฑทหาร ในกรณทหามมใหกระท าการ เชน หามท ารายผ อนหรอเอาทรพยของผ อนไปโดยเขาไมอนญาต ซงหากผใดฝาฝนไมยอมปฏบตตามกฎเกณฑทก าหนดไวถอเปนสงทผดและจะถกลงโทษ

2. กฎหมายตองก าหนดความประพฤตของบคคล

ความประพฤต ในทนไดแกการเคลอนไหวหรอไมเคลอนไหวรางกายภายใตการควบคมของจตใจ รวมไปถงกระท าการหรองดเวนกระท าอยางใดทตองอาศยรางกายเคลอนไหว

เมอกฎหมายตองก าหนดถงความประพฤตของคน ถาเปนสตวกระท าใหคนเสยหายกฎหมายไมลงโทษสตว แตอาจลงโทษคนผ เปนเจาของสตวนนได

3. กฎหมายตองมสภาพบงคบ

เพอใหมนษยปฏบตตามกฎเกณฑ จงจ าเปนตองมสภาพบงคบ ในกรณทมการฝาฝนกฎเกณฑใดแตไมมสภาพบงคบ ไมเรยกกฎเกณฑนนวาเปนกฎหมาย

สภาพบงคบ(SANCTION) ของกฎหมายคอโทษตางๆในกฎหมาย ถาเปนสภาพบงคบอาญา ไดแกประหารชวต จ าคก กกขง ปรบ รบทรพยสน สวนสภาพบงคบของกฎหมายแพง ไดแกการก าหนดใหการกระท าทฝาฝนกฎหมายนนตกเปนโมฆะหรอโมฆยะ

4. กฎหมายตองมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะ

นอกจากกฎหมายตองมสภาพบงคบแลว สภาพบงคบของกฎหมายนนจะตองมกระบวนการทแนนอนโดยเจาหนาทของรฐดวย เพราะกฎหมายไมสามารถใชประชาชนดวยกนเองเปนผใชบงคบกฎหมายได

จากการทกฎหมายมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะเชนน จงท าใหกฎหมายมลกษณะเปนกฎเกณฑควบคมความประพฤตของมนษยซงแตกตางจากศลธรรม ศาสนา หรอจารตประเพณ กระบวนการบงคบใชกฎหมายทรวมศนยอยทรฐนกระท าโดยผานองคกรตางๆ เชน ต ารวจ อยการ ศาลราชทณฑ เปนตน

บอเกดของกฎหมาย

บอเกดของกฎหมายทมไดบญญตขน เปนบอเกดของกฎหมายทไมไดเกดจากความจงใจแตเปนบอเกดของกฎหมายทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอเกดจากการปรงแตงการใหเหตผลทางนตศาสตร และการตความกฎหมาย

1 กฎหมายจารตประเพณ2 แนวค าพพากษาของศาล3 หลกกฎหมายทวไป

บอเกดของกฎหมายทบญญตขน เปนกฎหมายทเกดขนโดยกระบวนการนตบญญตซงผบญญตจะตองมอ านาจและความชอบธรรมทจะบญญตขนมา

1 กฎหมายนตบญญต2 กฎหมายบรหารบญญต3 กฎหมายองคการบญญต

กฎหมายจารตประเพณกฎหมายจารตประเพณเปนบอเกดกฎหมายแรกสดทปรากฏในสงคมมนษย

จารตประเพณเกดจากพฤตกรรมการเลยนแบบของมนษยหรอเกดจากความเคยชนทคนมกกระท าตามคนสวนใหญ เมอการกระท านนถกปฏบตตอเนองกนมาเรอยๆ เปนเวลานาน กกลายเปนจารตประเพณ จารตประเพณทกลายเปนกฎหมายจารตประเพณนนจะปรากฏออกมาในรปของจตส านกเรองถกผด มใชจตส านกธรรมดา แตเปนจตส านกทมลกษณะบงคบทางกฎหมายดวย

ลกษณะ- ตองเปนการกระท าของคนหลายๆ คน ทไดรบการปฏบตมาอยางยาวนาน - ตองไดรบการถอปฏบตอยางตอเนอง- ตองมการปฏบตอยางไมมการคดคาน- ตองมความชดเจนแนนอน- ความสม าเสมอ- มความรสกเชอมนวาเปนกฎหมาย ดวยเหตนหากฝาฝนแลวยอมมความผดและถกลงโทษ

ววฒนาการกฎหมาย 3 ยค/ ทฤษฎกฎหมาย 3 ชน

ยค รปแบบของกฎหมาย

เหตผล หมายเหต

ยคกฎหมายชาวบาน

ศลธรรม/ จารตประเพณ

เหตผลธรรมดา ของสามญชน

กฎหมายยคนเปนเรองความรสกผดชอบชวดทเกดจากการประพฤตปฏบต กฎหมายกบศลธรรมไมไดแยกออกจากกน

ยคกฎหมายนกกฎหมาย

หลกกฎหมาย/ หลกนตศาสตร

เหตผลปรงแตงทางกฎหมาย

ยคนใชเหตผลชงตรองในการชขาดขอพพาทหลกกฎหมายทเกดขนเรยกวากฎหมายของนกกฎหมาย เชน อายความ การครอบครองปรปกษ การปองกน การกระท าโดยจ าเปน ฯลฯ วชานตศาสตรและวชาชพนกกฎหมายเกดขนในยคน

ยคกฎหมายเทคนค

กฎหมาย ลายลกษณอกษร

เหตผลทางเทคนค กฎหมายยคนเกดจากการบญญตขน เพอแกไขปญหาเฉพาะในบางเรอง กฎหมายจงเกดไดในทนททนใด โดยเหตผลทางเทคนค เชน กฎหมายจราจร กฎหมายภาษอากร กฎหมายปาไม เปนตน

• คนปา ก. ฆา คนปา ข. เพราะตองการจะชงหนอไมของคนปา ข. (กฎหมายชาวบาน)

• ก. ฆา ข. เพราะเหนวา ข. ก าลงจะฆาลกของตน

หลกปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย ม. 68 ประมวลกฎหมายอาญา (ยคกฎหมายของนกกฎหมาย)

• ก. ฆา ข. เพราะ ค. จะฆาลกและภรรยาของ ก. หาก ก. ไมฆา ข.

หลกการกระท าโดยจ าเปน ม.67 ประมวลกฎหมายอาญา (ยคกฎหมายของนกกฎหมาย)

- ประเทศ ก ก าหนดใหมการจดเกบภาษประชาชน เปนจ านวน รอยละ 50 ของรายไดทงหมด

(ยคกฎหมายเทคนค)

ส านกกฎหมาย

ส านกกฎหมาย คอ สถาบนทางกฎหมายอนเปนทรวมของนกนตปรชญา ทใหความเหนเกยวกบกฎหมาย

• ส านกกฎหมายประวตศาสตร

• ส านกกฎหมายบานเมอง

• ส านกธรรมนยม

ส านกกฎหมาย

• ส านกกฎหมายประวตศาสตรแนวคด กฎหมายมววฒนาการไปตามประวตศาสตร ปรากฏในรปของจารต

ประเพณ และววฒนาการเปนกฎหมายของแตละชนชาต• ส านกกฎหมายบานเมองแนวคด กฎหมายคอ ค าสงของรฐาธปตย เมอไมปฏบตตามยอมมโทษ• ส านกธรรมนยมแนวคด กฎหมายทแทจรง คอเหตผลทถกตอง ความมอยจรงของอ านาจทาง

กฎหมายมอ านาจเหนอค าสงของรฐาธปตย เชน หลกสญญาประชาคม หลกประชาธปไตย หลกนตรฐ หลกประชาธปไตย

ระบบลายลกษณอกษร (Civil Law)

ระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law) หรอ ระบบประมวลกฎหมาย หรอระบบกฎหมายภาคพนยโรป คอ ระบบกฎหมายทถอวาประมวลกฎหมายเปนบอเกดของกฎหมาย

ทมา

• กฎหมาย 12 โตะ• ความเหนของนกกฎหมาย• ประมวลกฎหมายแพงของพระเจาจสตเนยน

ระบบลายลกษณอกษร (Civil Law) (ตอ)

ประมวลกฎหมาย คอ กฎหมายทรวบรวมกฎหมายในเรองเดยวกนหรอเกยวพนกน มาไวในทเดยวกน แลวจดหมวดหมใหเปนระเบยบ มขอความคลองจอง มลกษณะเปนกฎหมายหลกและเปนกฎหมายทวไป เชน ประมวลกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

ค าพพากษาของศาลเปนเพยงค าอธบายในการใชตวบทกฎหมายปรบใชกบคดความ ค าพพากษาใหมอาจตดสนเปลยนแปลงค าพพากษาเดมไดโดยวางหลกเกณฑหรออางเหตผลใหม

ประเทศสวนใหญใชระบบน เชน ฝรงเศส ไทย ญป น เกาหล

ระบบ common law กฎหมายจารตประเพณ

คอ ระบบกฎหมายทอาศยแนวค าพพากษาของศาลเปนทมาหลกของกฎหมาย จงกลาวไดวา บอเกดของกฎหมาย มาจากค าพพากษาของศาล หรออาจกลาวไดวาค าพพากษาเปนตวบทกฎหมาย ดงนน เมอมคดในกรณอยางเดยวกนเกดขนศาลยอมตองตดสนตามแนวค าพพากษากอนๆ นนเสมอ

มแหลงก าเนดทประเทศองกฤษ สวนมากใชในประเทศในเครอสหราชอาณาจกร และสหรฐอเมรกา มาเลเซย สงคโปร

ระบบจารตประเพณ (Common Law) (ตอ)

ทมา ทส าคญมอย 2 ประเภท คอ 1.หลกกฎหมายทเกดจากแนวค าพพากษาของศาล เปนบอเกดของ

กฎหมาย common law ทส าคญทสด หมายถง เหตผลทางกฎหมายทศาลวนจฉยคดหนงๆ ยอมมผลผกพน หรอไดรบการยอมรบนบถอเปนกฎหมาย มผลใหหากมขอเทจจรงเดยวกนในอนาคตศาลยอมผกพนทจะวนจฉยไปตามแนวทางเดม

2.กฎหมายลายลกษณอกษรทตราโดยฝายนตบญญต จะมลกษณะเปนกฎหมายพเศษ เพราะเปนกฎหมายทวางหลกในเรองหนงเรองใดโดยเฉพาะ มลกษณะเปนกฎเกณฑรายละเอยดปลกยอย เทยบไมไดกบประมวลกฎหมายของ civil law ประมวลกฎหมาย จะมลกษณะเปนขอความธรรมดาทวไป มงวางหลกกฎหมายเปนส าคญ พรอมทจะใหผพพากษาตความตวบทไดอยางกวางขวาง

ขอแตกตางระหวางระบบกฎหมาย common law และ civil law

บอเกดของกฎหมาย- ระบบ civil law บอเกดกฎหมายทส าคญทสด คอ ประมวลกฎหมาย และกฎหมายลายลกษณอกษรอนๆ สวนค าพพากษานนมไดถอวาเปนบอเกดของกฎหมาย แตเปนเพยงตวอยางของการตความและการใชกฎหมายเทานน- ระบบ common law บอเกดกฎหมายทส าคญทสดคอ หลกก าหมายทเกดจากการตดสนหรอแนวค าพพากษาของศาล สวนกฎหมายลายลกษณอกษรจะมบทบาททส าคญนอยกวา

บทบาทความส าคญของนกกฎหมาย- ระบบ civil law นกกฎหมายทมบทบาทส าคญ ไดแก นกนตศาสตร หรอศาสตราจารยในมหาวทยาลยตางๆ ผ พพากษาเปนเพยงผ ปรบใชและตความกฎหมายเทานน ผพพากษาไมคอยมบทบาทมากนกในเชงวชาการ หรอการพฒนาองคความรใหม-ระบบ common law ผพพากษาจะมบทบาทความส าคญมาก กลาวไดวา ผพพากษาเปนผ ทรงไวซงกฎหมายและความยตธรรม เพราะวาระบบกฎหมาย common law เกดขนไดดวยการวนจฉยโดยผพพากษาเปนเวลาหลายรอยป

ขอแตกตางระหวางระบบกฎหมาย common law และ civil law (ตอ)

การแบงแยกกฎหมายเอกชนออกจากกฎหมายมหาชน- ระบบ civil law มการแบงแยกกฎหมายเอกชนออกจากกฎหมายมหาชน ประเทศทใชระบบ civil law จงมกใชระบบศาลค คอมทงศาลยตธรรม และศาลปกครอง- ระบบ common law ไมมการแบงแยกกฎหมายเอกชนออกจากกฎหมายมหาชน และไมมการแบงขอพพาทเปนคดเอกชนออกจากคดปกครอง ซงเปนระบบศาลเดยว

การศกษาเลาเรยนวชากฎหมาย- ระบบ civil law การศกษาจะใหความส าคญกบประมวลกฎหมายและทฤษฎระดบสงทเปนนามธรรม เชน สญญาคออะไร แบงออกเปนกประเภท- ระบบ common law จะใหความส าคญกบค าพพากษาของศาลโดยเฉพาะค าพพากษาของศาลสง โดยผสอนจะสอนใหนกศกษาอานค าพพากษาของศาล โดยเฉพาะศกษาการใหเหตผลของศาล

ระบบของกฎหมายของประเทศไทย

ประเทศไทยใชระบบกฎหมาย civil law แตมธรรมเนยมปฏบตทางกฎหมายเปน common law เนองจากประเทศไทยมการใชประมวลกฎหมาย ไดแก

1 ประมวลกฎหมายอาญา2 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย3 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา4 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง แตธรรมเนยมปฏบตบางอยางเปนธรรมเนยมปฏบตของระบบ common law เชน การใหความส าคญกบอาชพผพพากษา เปนตน

ประเภทของกฎหมาย

• กฎหมายแพง กฎหมายอาญา

• กฎหมายสารบญญต กฎหมายวธสบญญต

• กฎหมายเอกชน กฎหมายมหาชน

• กฎหมายภายในประเทศ กฎหมายระหวางประเทศ

ประเภทของกฎหมาย

• กฎหมายแพง กฎหมายอาญากฎหมายแพง คอ กฎหมายทก าหนดสทธและหนาท ความสมพนธระหวางบคคลตอ

บคคล เชน ป.แพงและพาณชยกฎหมายอาญา คอ กฎหมายทก าหนดวาการกระท าใดเปนความผดและก าหนดโทษ

ไว เชน ป.อาญา• กฎหมายสารบญญต กฎหมายวธสบญญตกฎหมายสารบญญต คอ กฎหมายทก าหนดเนอหาของสทธและหนาท ตลอดจนขอ

หามตางๆ เชน ป.อาญา ป.แพงและพาณชยกฎหมายวธสบญญต คอ กฎหมายทบญญตถงวธการ ขนตอน และกระบวนการใน

การพจารณาคด เชน ป.วธพจารณาความอาญา ป.วธพจารณาความแพง

ประเภทของกฎหมาย• กฎหมายเอกชน กฎหมายมหาชน

กฎหมายเอกชน คอ กฎหมายทก าหนดความสมพนธระหวางเอกชนกบเอกชน ในฐานะททงสองฝายเทาเทยมกน เชน ป.แพงและพาณชย

กฎหมายมหาชน คอ กฎหมายทก าหนดความสมพนธระหวางรฐหรอหนวยงานของรฐดวยกนเอง หรอรฐหรอหนวยงานของรฐฝายหนงกบเอกชนฝายหนง ในฐานะทรฐมอ านาจเหนอกวา เชน รฐธรรมนญ ป.อาญา กฎหมายปกครอง

• กฎหมายภายในประเทศ กฎหมายระหวางประเทศ

กฎหมายภายในประเทศ คอ กฎหมายทใชบงคบในประเทศนนๆ ออกโดยผ มอ านาจในประเทศ เชน พระราชบญญตตางๆ

กฎหมายระหวางประเทศ คอ กฎหมายทบญญตโดยองคกรระหวางประเทศ และใชบงคบระหวางประเทศดวยกน เชน สนธสญญาเบารง