บทท 2

แนวคดและปรชญาเกยวกบ การเลน เวลาวาง และ นนทนาการ ในการศกษาโปรแกรมนนทนาการส าหรบชมชนและโรงเรยน ผจดหรอผด าเนนการควรจะมความร

ความเขาใจแนวคด ปรชญา ความหมายและความสมพนธของการเลน เวลาวางแลวนนทนาการ เพอให

การด าเนนงานมจดมงหมายด าเนนการไดบรรลวตถประสงค ในเรองนจะเปนการทบทวน แนวคดและ

ปรชญา ของค าวา “ การเลน ” “ เวลาวาง ” “ นนทนาการ ”

การเลน เปนค าทใชกนมานานเกากอน และเปนทยอมรบแนวคดนมานาน ซงใชอธบายพฤตกรรม

การเขารวมกจกรรมของเดกและเยาวชนแตความหมายกไมไดมจดมงหมายจรงจง นกจตวทยา นก

โบราณคด และนกการศกษา เหนพองตองกนวา การเลนมสวนชวยพฒนา สขภาพทางกายและทางจตใจ

ของคนเรา จากการศกษาพฤตกรรมการเลนในสงคมวฒนธรรมตางๆ พบวา การเลนมความเกยวของกบ

ความตองการขนพนฐานและมความส าคญในการสรางคณคาจตวทยา กนด อยด ของมนษย

เวลาวาง มความเกยวเนองกบนกปรชญาและนกการศกษาตงแตสมยโบราณอารยธรรมกรกและ

โรมน กลาวคอในชวงแรกเวลาวางมความสมพนธเกยวของโดยตรงกบกลมชนชนสง หวหนาเผา ขนนาง

ชนสงในสงคมนนๆ ทงนเพราะวาชมชนเหลาน มเวลาวางทจะเลอกกระท ากจกรรมเพอสนองความตองการ

ความพงพอใจใหแกตนเอง โดยชางเวลาตอมา เวลาวาง ไดมการขยายความหมายโดยนกเศรษฐศาสตร

และสงคมวทยาไดนยามวา เวลาวางเปนค าทมความหมายตรงขามกบ งานหรอท างาน ซงพฤตกรรมของ

กลมชนชนกลาง และชนทมรายไดนอย ( พวกท างานในโรงงาน ) ตอมา ความหมายของ เวลาวาง ก

เปลยนเปน วถทางแหงชวต และแมกระทงในปจจบน เวลาวางมความหมายคอ โอกาสทสงเสรม

ความส าเรจในชวตสงสด

นนทนาการ มกจกรรมทเปนองคประกอบเชนเดยวกบการเลนแตมความแตกตางกนในรปแบบของ

นนทนาการ มหลายอยางนอกเหนอจากการเลนอาจเปนการศกษา การซาบซงการเสรมสรางประสบการณ

ใหมหรอการพฒนาการทางดานอารมณเปนตน ในสมยแรก นนทนาการหมายถง กจกรรมทกอใหเกด

ความสนกสนานพงพอใจ และผอนคลายความตรงเครยด ทหลงจากการเลกท างานทเหนดเหนอย เพอจะ

เรยกพลงงานทสดชนกลบคนมา แตในปจจบนนนทนาการมความหมายแลวรปแบบทสลบซบซอน ตงแต

เปนกระบวนการกอใหเกดความสข ความส าเรจในชวตสงสด หรอการปรบปรงเสรมสรางคณภาพชวต นก

การศกษาบางทานกลาววานนทนาการเปนสถาบนสงคม

ดงนน การเลน เวลาวาง และ นนทนาการ จงมความหมายและประวตพฒนาการสมพนธซงกน

และกนจงสมควรทจะศกษาวเคราะหและทบทวนปรชญาและความหมายตอไปน

การเลน

การเลน มาจาก ภาษาแองโกล แซกชน ทวา PLEGAIN แปลวา เกมสและกฬา การตอส ปองกน

ตว

การเลนในภาษาลาตน PLEGAN แปลวา เปา ตบหรอต ลกบอล

การเลนในภาษาเยอรมนและเนเธอรแลนด ตรงกบ SPISLEN และ SPELEN ตามล าดบ ม

ความหมายวา การเลนกฬา และ การเลนเครองดนตร

ดงนนจงพอสรป การเลนมองคประกอบคอ กจกรรมความพงพอใจซงบคคลเขารวมเพอความรก

โดยอสระและในเวลาทนททนใด

1. ทฤษฎการเลน

จากการรายงานการศกษาวจยทฤษฎการเลนของนกจตวทยานกสงคมวทยา นกโบราณคดและ

นกการศกษาซงพอสรปเปนทฤษฎไดหลายทฤษฎ เชน

1.1 ทฤษฎพลงงานสวนเกน

ผ น าทฤษฎ : นายสเปนเซอรและนายสชลเลอร ตงแตกลางสตวรรษท 19 ซงนกปรชญาชาว

องกฤษ

เนอหาสาระ : การเลนเกดจากความตองการหรอมแรงจงใจทจะใชพลงงานสวนเกนสองคนหรอ

สตวทนอกเหนอจากการใชพลงงานเพอการอยรอดหรอยงชพ ดงนจงตองสรางรปแบบของการเลน เพอ

ความสนกสนานใชพลงงานสวนเกนทเหลอนนหรอพอสรปไดวาทฤษฎน อธบายการเลนเปนการใชพลงงาน

ทสะสมไวในรางกายกระท ากจกรรมในรปแบบตางๆ เชน การเลนเกมส การผจญภย

1.2 ทฤษฎนนทนาการ

ผน าทฤษฎ : นายลาซารส ศาสตราจารยจากมหาวทยาลยเบอรลนประเทศเยอรมน

เนอหาสาระ : ทฤษฎการเลนนอธบายในทศทางตรงกนขามกบทฤษฎพลงงานสวนเกน คอ การเลน

ชวยสงเสรมวถชวตทางชวตของบคคลในชวงเวลาวาง รวมกจกรรมตามความเปนจรง เปลยนกจกรรมท าให

บคคลสดชนกระชมกระชวย เสรมสรางพลงงานเปนการพกผอนหยอนใจและเสรมสรางประสบการณและ

คณภาพชวต

1.3 ทฤษฎระบายอารมณ

ทฤษฎ : อรสโตเตล

เนอหาสาระ : การเลนเปนการระบายออกทางอารมณซงเปรยบเสมอนเครองรกษาความปลอดภย

ของระบบประสาท อรสโตเตลนกปราชญชาวกรก กลาววาการเลนหรอการแสดงละคร เปนการจ าลอง

เลยนแบบประสบการณในอารมตางๆ ในรปแบบของการเลนการพฒนาจตใจ และเปนการใชพลงงาน

สวนเกน เพอการเลนดวย

1.4 ทฤษฎการผอนคลายความตงเครยด

ผน าทฤษฎ : นายแพทรค

เนอหาสาระ : การเลนกอใหเกดความเพลดเพลนผอนคลายความตงเครยด จากสงคมพฒนา

อตสาหกรรม ท าใหคนเราไดรบอทธพลความตงเครยด วตกกงวลสง ดงนนการเลนกจกรรมนจะชวยผอน

คลายและรกษาสขภาพกายและจตใจของชมชนในเมอง

กลาวโดยสรปความหมายของการเลนคอ

1. พฤตกรรมของคนหรอสตวทไมไดมการฝกสอนมา

2. ความพงพอใจ หรอการแสดงออกอยางสรางสรรคโดยการแขงขนบกเบกเอาชนะธรรมชาต

ระบายอารมณ เลยนแบบพฤตกรรม

3. ปรากฏการณทไมมจดหมาย ไมมรปแบบหรอสาเหตหรอมการจดตงกฎกตกาทสลบซบซอน

4. กจกรรมของเดก และกสามารถเกดขนกบกลมผใหญซงถอวาเปนสวนหนงของงาน

5. รากฐานจากสญชาตญาณ รวมถงพฤตกรรมการเลนกจกรรมการศกษาการเรยนร

6. กจกรรมอสระ พอใจ และไมจรงใจมากนก รวมทงกจกรรมทเกยวกบความรบผดชอบสงเสยงตอ

อนตราย เสยคาใชจายสงและตอบสนองความตองการของบคคลและสงคม

7. รปแบบตางๆ ของวฒนธรรมในแตละสงคมรวมทงการแขงขนการพนน นยายเปนตน

8. หนาทของสงคมทแสดงออกในรปของกฎหมาย ศาสนา สงคราม ศลปะ และ ธรกจ ทางเดยวกน

สงคมตางๆ ยดถอการเลนชวยใหการสอสารสมฤทธผล สรางความสามคค การแสดงออกทดท าหนาท

ทางการบ าบดรกษาและเพอการศกษาตลอดจนการลดความกาวราวของตน

2. เวลาวาง

จากความหมาย ค าวา เวลาวาง (LEISURS) มาจากภาษาลาตน คอ LICERE แปลวา การไดรบอนญาต

อสระจากการงานและหนาท นอกเหนอจากงานประจ ามอสระนจะกระท าอะไรตามใจปรารถนา

ภาษาฝรงเศส แฝงมาจากค าวา LOISIR หมายถง เวลาวางและภาษาองกฤษ ไดรบอนญาตจากสาธารณะ

ชน รวมทงค าวา LIBBRTY ซงหมายถงการเลอกอยางอสระในยคอารยธรรมกรกและโรมน ศพทค าวา

SCDLE หรอ SKOLE มความหมายวา ความหมายเกยวของสมพนธกบเวลาวางและการศกษาในโรงเรยน

เชนเดยวกบค าวา LYCEE ภาษาฝรงเศสหมายถง โรงเรยนเปนรางศพททมความหมายในเรองของ

การศกษาและเวลาวาง

เวลาวาง ( LEISURE ) มแนวคด 5 ความหมายคอ

1. ทศนะของเวลาวางแบบดงเดม เวลาวาง คอเวลานไมท างาน

2. เวลาวาง คอหนาทของสงคม

3. เวลาวาง คอกจกรรมทกระท าในชวงเวลาวาง

4. เวลาวาง คอ เวลาอสระ

5. เวลาวาง คอ วถชวตหรอสภาพทเกดขนทตองการใหบคคลประสบความส าเรจเทาทเขาตองการ

จะท าได

กลาวโดยสรปความหมายของเวลาวางคอ

1. เวลาวาง คอ สดสวนของเวลาของบคคลทไมใชเวลาท างาน

2. เวลาวาง คอ การเลอกอยางอสระ ไมวาจะท างานหรอไมกตามกจกรรมเวลาวางใชในรปแบบ

ตางๆ เพอทสงเสรมความตองการของบคคลเพอใหคณคาทางจตใจ ผอนคลายความตงเครยด พงพอใจ

ชวยใหสงคมอยเยนเปนสข

3. นนทนาการ

ความหมายนนทนาการเรมแรก หมายถง กจกรรมทชวยบคคลเขารวมในเวลาวางทไมใชงาน เพอใชบคคล

เสรมสรางพลงงานในการท างานตอไป ดงนน ความหมายแรก ของนนทนาการ คอ การเลนของผ ใหญใน

ชวงเวลาวาง

ในสมยใหม นนทนาการไดเปลยนแปลงความหมายอก 3 ประการ คอ

1. นนทนาการ เปนกจกรรมทมแรงจงใจในชวงเวลาวาง

2. นนทนาการ คอ กระบวนการหรอสภาพทเกดขนเมอบคคลเขารวมกจกรรมโดยมจดมงหมาย

และความคาดหวงคอ สรางประสบการณเสรมสรางคณภาพชวต ความพงพอใจสนกสนานสขสงบ

3. นนทนาการ เปนสถาบนทางสงคม เชน แหลงความรและสาขาวชาชพ

กลาวโดยสรปนนทนาการมความหมายคอ

1. นนทนาการ ประกอบไปดวยกจกรรมหรอประสบการณในการชวงเวลาวาง โดยทผ เขารวมดวย

ความสมครใจ เพอกอใหเกดความพงพอใจ ความสขและแรงความคดสรางสรรค รวมทงเพอใหบคคลได

คณคาทางสงคม พฒนาทางอารมทเกยวของ

2. นนทนาการ เปนสวนหนงของการท างาน ดงน บรษทหางรางโรงงานอตสาหกรรม จดโปรแกรม

นนทนาการเพอบคลากรในทท างานซง เปนสวนหนงของเวลาอาหารกลางวนชวงพกหรอหลงเวลาท างาน

3. นนทนาการเปนองคกรหนงของชมชนหรอหนวยงานอาสาสมครซงจดขนเพอบรการสงคมท าให

นนทนาการเปนทยอมรบในฐานะสถาบนทางสงคม เชน ทางดาน ประเพณ คณคา โครงสรางและ

องคประกอบ ผประกอบอาชพ

อปสรรคของการจดการบรการทางดานบรการ

1. ทกคนมขอหรอขดจ ากดทางดานรางกาย จตใจ และทางสงคม

2. ขอจ ากดเลอกทางดานสภาพแวดลอม เชน ครอบครว กลมเพอน วฒนธรรมและแหลงทรพยากร

3. เวลามขอผกมดส าหรบคนบางกลม หรอการทท าใหไมมเวลาวางทจะเขารวมกจกรรม

4. การเลอกกจกรรมมขดจ ากดในการยอมรบทางสงคม

5. คณคาทางการเลนลดลงในเมอกจกรรมการเลนเรมกลายเปนการท างานและมกฎระเบยบมาก

ขน เชน การเลนกฬาอาชพ

6. โอกาสทจะสรางประสบการณสงสด ความตนเตนทาทายและบกเบกมขดจ ากดส าหรบชนกลม

ใหญ