به نام خدا

تغذیه سالمندان

دکتر پریسا ترابیدفتر بهبود تغذیه جامعه

وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی

خالصه عناوین

شرایط فیزیولوژیک و متابولیک سالمندان (سوء تغذیه)علل کاهش دریافت مواد مغذی و مایعاتنیازهای تغذیه اینقش حیاتي چربي ها در سالمندان فاکتورهای خطر تهدید کننده سالمت سالمندانسالمندان چاق یا دارای اضافه وزنتوصیه های تغذیه ای برای سالمندان دارای اضافه وزن یا چاقسالمندان الغر و کم وزنپــروتئین-اثرات ســوء تغذیــه انـــرژی توصیه های کلي در مبتالیان به سوء تغذیه

شرایط فیزیولوژیک و متابولیک

ی یابدنیاز به برخی ریزمغذیها کاهش و نیاز به برخی دیگر افزایش مکاهش متابولیسم پایهن، تغییر آستانه چشایی، کاهش توان تشخیص مزه شور و شیری

افزایش استفاده از نمک و قنداد غذایی تغییر آستانه حس بویایی، کاهش ذائقه سبب دریافت کم مو

می شودبه افزایش مقدار توده چربی بدن افزایش احتمال چاقی و خطر ابتال

ی و بیماریهایی نظیر افزایش فشارخون ، دیابت و بیماریهاي قلبسال مفید 70تا 50کنترل شدید چربی خون براي سنین )عروقی

(است

(سوء تغذیه)علل کاهش دریافت مواد مغذی و مایعات

د و قیمت برخی مواد غنی از ریزمغذیها باالست که مانع از خریمصرف آن توسط سالمندان می شود

ت کاهش قدرت ادراک و بینایی که تغذیه فرد سالمند را تحتاثیر قرار می دهد

مشکالت دهان و دندانکاهش حس چشاییمشکالت حرکتیمصرف برخی داروها

شودکاهش عملکرد ایمنی که سبب افزایش مرگ و میر می:نتیجه

نیازهای تغذیه ای

آب براي “ لیوان مایعات ترجیحا6-8مصرف روزانهپیشگیري از یبوست وکم آبی بـــدن

نرژي ، کاهش نیاز متابولیسمی بدن به اانرژیکاهش نیاز بهثابت فعالیت بدنی کمترو در نتیجه نیازمند غذاي کمتربراي

نگهداشتن وزن ی شامل چرب)چربی اشباع ” ، خصوصاچربیهامحدودیت مصرف

(پنهان در گوشت ، انواع روغن جامد و کره

از )ت باال مورد نیاز بدن از منابع با کیفیپروتئینلزوم تامینیده مانند گوشتهاي کم چربی، مرغ، ماهی، سف( لحاظ پروتئین

تخم مرغ، فرآورده هاي لبنی بدون چربی یا کم چربی غالت و حبوبات از منابع گیاهی پروتئینحدود نیمی از پروتئین مصرفی از نوع حیوانی باشد ت حدود سه نوب)تعادل در مصرف گوشت در سنین سالمندي

(در هفته

کلسیم و ویتامین جذبD بدن با افزایش سن کاهش میغنی یابد بنابراین با افزایش سن نیاز بدن به مصرف منابع

. افزایش می یابدDو ویتامین ( مانند شیر و لبنیات)کلسیم کاهش میزان تولید ویتامینD در پوست جگر و روغن کبد ماهی براي تامین ویتامینD

تا 1000سال 60سال و همه بالغین باالي 50زنان باالياز طریق مصرف "مجموعا)میلی گرم در روز کلسیم 1500

. دریافت کنند( مواد غذایی غنی از کلسیم و مکمل دارویی

کاهش جذب ویتامینB12 بدنن مصرف گوشت قرمز، ماهی، شیر و تخم مرغ با در نظر گرفت

مالحظات سالمتی فرد و بیماریهاي زمینه اي احتمالی کمبود ویتامینB6بعلت افزایش متابولیسم این ویتامین ،

ر، گوشت، جگر، شی)کاهش جذب آن و مصرف ناکافی گوشت (تخم مرغ، حبوبات و غالت کامل

کم خونی فقر آهن در افــرادي کـــه غذاهاي کم انرژي مصرفمی کنند و یا مشکوک به سوء تغذیه هستند

یکسان استآهننیاز مردان و زنان سالمند به . زرده تخم مرغ، گوشت، ماهی، جگر، حبوبات و سبزي هاي

هاي برگ سبز تیره مانند جعفري، برگ چغندر،گشنیز و بخشتیره برگ

جذب کمتر ومصرف همزمان با داروهایی روی، کمی مصرفی مانند مکملهاي آهن و کلسیم منجر به کمبود روي در بدن م

.شودتجویز مکمل روي جگر، گوشت، شیر، حبوبات و گندم از منابع غنی روي می

.باشند

النی از امالح موثر در استحکام و مقدار توده عضمنیزیمکمبودبدن

در سالمندان مبتال به سوء تغذیه و سندرم هاي سوء جذبویه آجیل، لوبیاي سویا، دانه کامل ذرت، مالس، اد: منابع غذایی

.ها، اسفناج، نخود سبز، جگر و گوشت گاو

سالگی 40تا 30کاهش توده بافت نرم عضالنی از سنین حدودکاهش . سالگی آغاز می شود75و کاهش توده چربی از حدود

با توده عضالنی به ویژه در مردان شایع تر است و ممکن استه با افزایش سن تجمع چربی در تن. کاهش وزن تظاهر نکند

روقی و ع-افزایش می یابد و سبب افزایش خطر بیماریهاي قلبی.متابولیک می شود

:نقش حیاتی چربی ها در سالمندان

عامل موثر در تولید انرژي در زمان قحطی و کم غذایی محافظت کننده در برابر شکستگی لگن

حفظ تعادل گرمایی بدن(Termoregulation)

سالمندان چاق یا داراي اضافه وزن

اصالح سوء تغذیه مشکل است و تشخیص زودرس آن ازاهمیت برخوردار است

خطر مرگ و میر را افزایش نمی"نمایه توده بدنی باال الزاما.دهد

سال، 30تا 24در سالمندان بیمار با نمایه توده بدنی بین. سال بیشتر است5شانس زنده ماندن بیش از

توصيه هاي تغذیه اي براي سالمندان داراي اضافه وزن یا چاق

پیشگیري از اضافه وزن در اولویت قرار دارددر موارد احتباس آب در بدن، کاهش مصرف نمک را توصیه کنید. در هایپرکلسترولمی براي کاهشLDL رژیم غذایی با محدودیت مصرف چربی ،

میلی گرم در روز توصیه کنید200هاي جامد و کلسترول کمتر از نواع در باال بودن تري گلیسیریدها ، کاهش مصرف مواد شیرین، قند و شکر و ا

از کل کالري مورد نیاز روزانه بدن از چربی % 30حداکثر )چربی ها را توصیه کنید (.ها تامین شود به شکلی که بیشترین مقدار آن از منابع غیر اشباع باشد

ون می علت افزایش وزن ناخواسته به همراه افزایش تري گلیسیرید و کلسترول خدون تواند محدودیت مصرف چربی نیز باشد زیرا افرادي که رژیم غذایی شدید ب

ر و شامل قندهاي ساده نظیر قند و شک)چربی را رعایت می کنند کربوهیدرات مایند که بیشتري مصرف می ن...( مواد نشاسته اي مانند نان، برنج، سیب زمینی و

ش مصرف بنابراین به جاي تاکید زیاد به کاه. ناخواسته سبب افزایش وزن می شوده چربی و کلسترول بهتر است مصرف انواع غذاها از گروه هاي غذایی مختلف و ب

.میزان متوسط و متعادل را توصیه کنید

فاکتورهای خطر تهدید کننده سالمت سالمندان

فشارخون باالLDLباال(LDL ریسک فاکتور محسوب شده 130باالتر از

(ونیازمند پیگیري می باشدHDLپایینتري گلیسیرید باال قند خون باالسابقه خانوادگی بیماري هاي قلبیبی تحرکیاستعمال دخانیات

( >21BMI)سالمندان الغر و کم وزن

. در افراد سالمند مشکل اصلی کاهش وزن و الغري می باشد:عالیم

،رژیم غذایی ناکافی

شاخص توده بدنی پایین(Low Body Mass Index) ، کم شدن دور بازو کاهش آلبومین سرم

ــرژی ـه اـن ـروتئین-اثرات ســوء تغذـی ـپ

زخم هاي فشاريUlcer) Pressure) ، ،عفونت ،شکستگی لگن ،ناهنجاري هاي شناختی ،کم خونی ،ضعف عضالنی ،خستگی ادممرگ و میر تضعیف سیستم ایمنــی

توصیه های کلی در مبتالیان به سوء تغذیه

- رژیم غذایی حاوي روي(ZN ) مانند جگر، عدس، نخود سبز، نان گندم کامل مانند سنگک، گوشت و.مکمل مولتی ویتامین حاوي روي نیز می توان تجویز کرد. لبنیات باشد

-به فاصله بهتر است. برنامه غذایی و میان وعده ها را بر اساس اشتها و میل و رغبت بیمار تنظیم نمایید.ساعت میان وعده اي میل نمایند2-3هر

- مصرف منابع مهم کلسیم ، ویتامین هايD وB12و یا مکمل هاي آن توصیه می شود.

- بنوشند...( آب ، شیر، چاي، دوغ، آب میوه طبیعی و )لیوان مایعات 6-8روزانه.

- وعده غذاي سبک قابل پذیرش تر از سه وعده غذاي اصلی است 5-6مصرف روزانه.

-رف تنوع در مصرف روزانه مواد غذایی رعایت شود به این معنی که در روزهاي متوالی غذاهاي مشابه مص.نکنند

-در . ودمصرف مقادیر کافی انواع گوشت بر اساس وضعیت چربی، فشار خون و اسید اوریک توصیه ش. گوشت قرمز به میزان مناسب در برنامه غذایی گنجانده شود"صورت ابتالء به آنمی حتما

- در تغذیه از راه دهان یا ( با انواع ویتامین ها و امالح)استفاده از غذاها و نوشیدنی هاي غنی شده.در موارد پیشرفته تر توصیه می شودTPNاستفاده از لوله و

- سبزي سهم مصرف کنند5تا 3سهم میوه و 4تا 2روزانه به طور مرتب.-به طور مرتب و روزانه مورد استفاده قرار گیرد "میوه ها به عنوان میان وعده حتما-د و یا سبزي هایی نظیر گوجه فرنگی، هویج و گل کلم به عنوان میان وعده به شکل خام در ساال

. به شکل بخار پز یا آب پز میل شود- دبیشتر استفاده شو...( انواع آش، سوپ، برخی از خورش ها و )از غذاهاي تهیه شده با سبزي ها.-گی براي افزایش اشتها در سالمندان الغر غذا در بشقاب بزرگترکشیده شود و از سبزیهاي رن

.در غذا استفاده شود......( هویج، گوجه فرنگی، فلفل دلمه اي و )-رنج، از غذاهایی که تهیه آنها آسان است مانند فرنی، ماست و خیار حاوي کشمش و گردو و شیرب

.پوره تخم مرغ و سیب زمینی و شله زرد براي تکمیل انرژي دریافتی توصیه می شود- تغذیه از طریق بینی معده اي(Nasogastric ) و یا معده اي روده اي(Gasteroenteric ) در

. افرادي که قـادر به بلع نیسـتند ارزش حیاتی دارد-در .در صورت وجود دیسفاژي غذاها باید به شکل خرد شده و یا نرم و پوره شده استفاده شوند

.زمان غذا خوردن نیز باید بدن در وضعیت مناسب، در حالت نشسته و راست قرار داشته باشد-به تداخل داروها و مکمل ها با هم و با مواد غذایی توجه شود

نتیجه گیری

ان با تغذیه سالمندان بر اساس تغییرات فیزیولوژیک آنتغذیه سایر گروه هاي سنی متفاوت است

سالمندان بسیار مستعد سوء تغذیه هستنده سوء سوء تغذیه الغري و کم وزنی ریسک باالتري نسبت ب

تغذیه چاقی داردت و طول پیشگیري از ریسک فاکتورها سبب افزایش کیفی

زندگی می شودتغذیه مناسب و متعادل ضامن سالمتی سالمندان است.

با تشکر از توجه شما