УЛААНБААТАР ХОТ 2015...

УЛААНБААТАР ХОТ 2015 ОН

ХАМТЫН ГЭРЭЭ, ХАМТЫН ХЭЛЭЛЦЭЭРИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ, ХЭРЭГЖИЛТИЙН СУДАЛГАА.

2

ТАЙЛАНГ ХЯНАСАН:

Хөдөлмөрийн судалгааны институтын Бодлого, арга зүйн зөвлөл

ТАЙЛАНД ХӨНДЛӨНГИЙН ХЯНАЛТ ХИЙСЭН:

Б.Довдонбалжир Ph.D /Эдийн засгийн ухааны доктор/

ТАЙЛАНГ БОЛОВСРУУЛСАН:

С.Чулуунцэцэг. Хөдөлмөрийн харилцааны судалгаа, шинжилгээний секторын эрхлэгч

Н.Жаргалсайхан, Д.Нэргүй, Г.Мягмардулам, Ш.Аззаяа Эрдэм шинжилгээний ажилтан

ХЭВЛЭСЭН ТОО:300 хувь

ЦААСНЫ ХЭМЖЭЭ: В5

“Мөнхийн үсэг” ХХК-д хэвлэв


3

ТОВЧИЛСОН ҮГМУЗГ Монгол улсын засгийн газар

МҮЭХ Монголын үйлдвэрчний эвлэлийн холбоо

АОЭХ Ажил олгогч эздийн холбоо

ОУХБ Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллага

ТББ Төрийн бус байгууллага

ААНБ Аж ахуйн нэгж байгууллага

ХХК Хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани

ХК Хувьцаат компани

АО Ажил олгогч

АТ Ажилтны төлөөлөл

ҮСХ Үндэсний статистикийн хороо

ХХДХ Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ

ХГ Хамтын гэрээ

ХХ Хамтын хэлэлцээр

БРС Бизнес регистрийн сан

ХАБЭА Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй

МШӨ Мэргэжлээс шалтгаалах өвчин

ЭЗҮА Эдийн засгийн үйл ажиллагаа

ҮО Үйлдвэрлэлийн осол


4

АЖИЛ ОЛГОГЧ

АЖИЛТАН

АЖИЛЛАГЧИД

АЖИЛ ОЛГОГЧИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧИД

АЖИЛТНЫ ТӨЛӨӨЛӨГЧИД

БАЙНГЫН АЖИЛТАН

ТҮР АЖИЛТАН

ТӨСВИЙН БАЙГУУЛЛАГА

Хөдөлмөрийн гэрээний үндсэн дээр ажилтан авч ажиллуулж байгаа этгээдийг

Ажил олгогчтой хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан ажиллаж байгаа иргэнийг

Ажиллаж байгаа хүмүүс /Монгол хэлний товч тайлбар толь. 2013 Я. Цэвэл/

Аж ахуй нэгж, байгууллагын удирдлага, ажил олгогчоос эрх олгосон этгээд буюу дүрэмдээ ажил олгогчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг төлөөлөн хамгаалах үүрэг хүлээсэн байгууллагыг

Ажилтны эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг төлөөлөн хамгаалах үүрэг хүлээсэн үйлдвэрчний эвлэл, хэрэв ийм байгууллага байхгүй бол нийт ажилтны хурлаас сонгогдсон төлөөлөгчдийг

Байнгын ажлын байранд ажиллах албан ёсны гэрээтэй бөгөөд ажил олгогч нь татвар болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хариуцан төлдөг, хөдөлмөрийн харилцаа нь хөдөлмөрийн тухай болон төрийн албаны тухай хууль тогтоомжоор зохицуулагддаг иргэнийг.

Хөдөлмөрийн харилцаа нь хөдөлмөрийн болон иргэний хуулиар зохицуулагддаг тодорхой ажил, үйлчилгээг хөдөлмөрийн ба хөлсөөр ажиллах, ажил гүйцэтгэх гэрээг үйл ажиллагааны онцлогоос хамааран зургаан сар хүртэлх хугацаагаар байгуулж, цалин хөлс, орлого олдог, эдийн засгийн идэвхтэй хүн амд хамаарах, татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг өөрөө бие даан хариуцаж төлдөг иргэнийг хамруулна.(Цагийн ажил хийж буй хөдөлмөрийн насны суралцагчийг хамруулахгүй)

Төрийн чиг үүрэгт хамаарах ажил , үйлчилгээг улсын буюу орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлдэг байгууллагыг

НЭР ТОМЬЁОНЫ ТАЙЛБАР


5

ХАМТЫН ГЭРЭЭ

ХАМТЫН ХЭЛЭЛЦЭЭР

ХӨДӨЛМӨРИЙН ХӨЛСНИЙ ДООД ХЭМЖЭЭ

ХӨДӨЛМӨРИЙН НӨХЦӨЛ

ДОТООД СУРГАЛТ

ГАДААД СУРГАЛТ

Тухайн ААНБ-ын нийт ажиллагчдын хөдөлмөрлөх эрх, түүнтэй холбогдсон хууль ёсны ашиг сонирхлыг хуулиар тогтоосон баталгаанаас илүү нөхцөлөөр хангах болон энэ хуулиар шууд зохицуулаагүй асуудлаар ажил олгогч, ажилтны хооронд байгуулсан тохиролцоог.

Иргэний хөдөлмөрлөх эрх, түүнтэй холбогдсон хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамтран хамгаалах зорилгоор улсын хэмжээнд болон тодорхой бүс нутаг, засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, салбар мэргэжлийн хүрээнд ажил олгогч, ажилтны төлөөлөгчид, төрийн захиргааны байгууллагын хооронд байгуулсан тохиролцоог.

Тодорхой боловсрол, тусгай мэргэжил үл шаардах энгийн ажилд хөдөлмөрийн гэрээ болон хөлсөөр ажиллах гэрээ, тэдгээртэй адилтгах бусад гэрээгээр ажиллаж байгаа ажилтан болон ажиллагч/цаашид ажилтан гэх/-ийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах зорилгоор эрх бүхий этгээдээс тогтоосон цагийн үндсэн цалин/хөлс/-гийн нийтээр дагаж мөрдвөл зохих хамгийн доод хязгаарыг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ гэнэ.

Хөдөлмөрлөх явцад ажилтны ажиллах чадвар, эрүүл мэндэд дагнасан буюу хамссан байдлаар нөлөөлөх ажлын байрны болон үйлдвэрлэлийн орчны хүчин зүйлийг.

Тухайн ААНБ байгууллагын хэрэгцээнд байгууллагын нөөц бололцоог ашиглан өөрийн хөрөнгөөр ажиллагчдадаа зохион байгуулсан сургалт

Сургалтын болон бусад ААНБ -ын зохион байгуулсан сургалт


6

ГАРЧИГ

ӨМНӨХ ҮГ 12

СУДАЛГААНЫ ХУРААНГУЙ 13

БҮЛЭГ 1. СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА

1.1 Судалгааны зорилго, зорилт 18

1.2 Судалгааны хамрах хүрээ 18

1.3 Судалгааны түүвэр 18

1.3.1 Судалгааны түүврийн хэмжээ, 18

1.3.2 Судалгааны түүврийн хуваарилалт. 19

1.3.3 Түүвэр нэгжийг сонгох техник 20

1.4 Судалгааны зохион байгуулалт 21

1.4.1 Асуулгын бүтэц 21

1.4.2 Мэдээлэл цуглуулалт, боловсруулалт 21

БҮЛЭГ 2. ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН ТӨЛӨВ

2.1. Ажил олгогч. ААНБ-ын төлөв байдал. /Хамтын гэрээтэй Хамтын гэрээгүй 24

2.1.1 Ажил олгогч ААНБ-ын байршил 24

2.1.2 Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар 24

2.1.3 Ажил олгогч ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэр 25

2.1.4 ААНБ-ын ажиллагчдын тооны бүлгээр 26

2.2. Ажилтан ажиллагчдын төлөв байдал. /Хамтын гэрээтэй, Хамтын гэрээгүй 27

2.2.1 Ажилтан ажиллагчдын хүйс ЭЗҮ салбар 27

2.2.2 Ажилласан жил ЭЗҮ салбар, боловсрол 28

2.2.3 Ажиллагчдын насны бүлэг ажилтны тоогоор 32

2.2.4 ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэр 32


7

БҮЛЭГ 3. ХӨДӨЛМӨРИЙН ХАРИЛЦАА. /Хамтын гэрээтэй , хамтын гэрээгүй/

3.1 Хөдөлмөр эрхлэлт, ажлын байрны баталгаа 36

3.2 Нийгмийн хамгаалал 44

3.3 Ажил амралтын цаг 48

3.4 Цалин хөлс 49

3.5 Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуй 56

БҮЛЭГ 4. ХАМТЫН ГЭРЭЭ, ХАМТЫН ХЭЛЭЛЦЭЭРТ ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУДЫН ОРОЛЦОО.

4.1 Үйлдвэрчний эвлэлтэй болон үйлдвэрчний эвлэлгүй 66

4.2 ҮЭ, ажилтны төлөөллийн хурал /тайлагнал/ 68

4.3 Ажиллагчдаас гарч ирсэн шаардлага /хөдөлмөрийн харилцаа/ 70

4.4 ҮЭ, ажилтны төлөөллийн чадамж, оролцоо 71

4.5 Хамтын гэрээ хамтын хэлэлцээрээр зохицуулагдаж буй хөдөлмөрийн харилцааны хэрэгжилт 74

БҮЛЭГ 5. ХАМТЫН ГЭРЭЭ , ХАМТЫН ХЭЛЭЛЦЭЭРИЙН ТАЛААРХ ОЙЛГОЛТ.

5.1 Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн талаарх мэдлэг 80

5.2 ҮЭ болон ажилтны төлөөллийн талаарх мэдлэг 83

5.3 Мэдээллийн эх сурвалж 84

ДҮГНЭЛТ 87

ЗӨВЛӨМЖ 89

ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ 90


8

ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ

Зураг 1. Судалгаанд хамрагдсан аж ахуйн нэгж улсын хэмжээнд байршлаар 20

Зураг 2. Ажил олгогчийн асуулгын бүтэц 21Зураг 3. Ажиллагчдын асуулгын бүтэц 21Зураг 4. Аж ахуйн нэгжийн байршил бүсээр 24Зураг 5. Аж ахуйн нэгжийн эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар 24Зураг 6. Аж ахуйн нэгжийн хариуцлагын хэлбэрээр 25Зураг 7. ААНБ-ын ажиллагчдын тооны бүлгээр,

хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй 26Зураг 8. Ажиллагчдын төлөв байдал ААНБ-ын

ЭЗҮА-ны салбараар 27Зураг 9. Ажиллагчдын төлөв байдал боловсролоор 29Зураг 10. Ажиллагчид ажилласан жилээр 29 Зураг 11. Ажиллагчдын төлөв байдал ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр 32Зураг 12. Аж ахуйн нэгж байгууллагын дотоод журам 36Зураг 13. Аж ахуйн нэгж байгууллагын дотоод журмын хэрэгжилт 36Зураг 14. ААНБ-ын ажиллагчдадаа сургалт зохион байгуулдаг эсэх 38Зураг 15. ААНБ-ын ажиллагчдадаа сургалт зохион байгуулдаг сургалт 38Зураг 16. ААНБ-ын ажиллагчдадаа сурах явцад үзүүлдэг сургалтын

төлбөрийн хөнгөлөлт 40Зураг 17. Ажилтныг бусад сургалтад сурах хугацаанд

цалин олгож буй байдал /Ажил олгогч/ 42Зураг 18. Ажил олгогч, ажиллагчдын хооронд зөрчил,

маргаан үл ойлголцол 42Зураг 19. Хөдөлмөрийн маргааныг шийдвэрлэсэн байдал. /Ажиллагчид/ 43Зураг 20. Ажил олгогч болон ажиллагчдын хооронд зөрчил,

маргаан үл ойлголцол 44Зураг 21. ААНБ-ын нийгмийн хамгаалалд зориулж

мөнгө төсөвлөдөг эсэх /Ажил олгогч 45Зураг 22. Тэтгэмж хөнгөлөлтүүдийн сэтгэл ханамж 46Зураг 23. ААНБ-ын нийгмийн хамгааллын төсвийг тогтоож буй байдал 46Зураг 24. ААНБ-ын ажил амралтын цаг 48Зураг 25. ААНБ-ын ажил амралтын цаг, ажиллагчдын тооны бүлгээр 48Зураг 26. ААНБ-ын нийтээр амрах баярын өдөр, амралтын өдөр

ажилласан тохиолдолд олгодог олговор 49Зураг 27. 7 хоногт ажиллах ажлын цаг 49


9

Зураг 28. ААНБ-ын ажиллагчдадаа олгодог цалин хөлс ХГ-тэй, ХГ-гүй ААНБ 51

Зураг 29. ААНБ-ын ажиллагчдадаа олгодог нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс олговор. /АО/ Хэмжих нэгж: Хувь 52

Зураг 30. ААНБ-ын ажиллагчдын цалингийн бүтэц. 52Зураг 31. ААНБ-ын сүүлийн 2 жилийн хугацаанд

цалин хөлс нэмсэн байдал 54Зураг 32. ААНБ-ын хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа 56Зураг 33. ААНБ-ын хөдөлмөр хамгааллын хувцас,

хэрэгслүүдээр хангаж буй байдал. 57Зураг 34. Хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүдээр хангаж буй байдал 57Зураг 35. Сүүлийн 2 жилийн хугацаанд хурц хордлого,

МШӨ, үйлдвэрлэлийн осол гарч байсан эсэх 59Зураг 36. ААНБ-ын ХАБЭА-н аян 59Зураг 37. ҮЭХ, ажилтны төлөөллийг сонгосон байдал 67Зураг 38 ААНБ-ын ҮЭХ, ажилтны төлөөлөл хурал хийдэг эсэх,

бүсээр /Ажиллагчид/ 68Зураг 39. ААНБ-н ҮЭ, ажилтны төлөөлөл хурал хийдэг давтамж 68Зураг 40. ААНБ-н ҮЭ, ажилтны төлөөлөл ХГ-ний хэрэгжилтийг

тайлагнадаг эсэх ажилтны тооны бүлгээр 69Зураг 41. ХГ байгуулахад ААНБ-аас ҮЭХ АТ-д шаардлагатай

мэдээлэл гаргаж өгдөг эсэх, бүсээр 70Зураг 42. Ажиллагчдаас гарч ирсэн шаардлага болон

ХГ тусгагдах асуудлаар судалгаа хийдэг 71Зураг 43. ҮЭ-ийн байгууллага ажилтан болон ажиллагчдыг

бүрэн төлөөлж чаддаг эсэх 72Зураг 44. Хамтын гэрээнд тусгагдсан асуудлыг шийдвэрлэх чадамж,

ЭЗҮА-ны салбараар. 72Зураг 45. Мэргэжлийн холбоод асуудлыг шийдвэрлэх чадамж, салбараар.

Хэмжих нэгж: Хувь/Ажилтан/ 73Зураг 46. Мэргэжлийн холбоо, АТ байх шаардлага эсэх эсэх 74Зураг 47. ҮЭХ, ажилтны төлөөллийн үйл ажиллагааг үнэлсэн байдал 74Зураг 48. Судалгаанд хамрагдсан удирдах ажилтны ХХ, ХГ талаар мэдлэг 80Зураг 49. ХГ, ХХ-ийн талаарх ажиллагчдын мэдлэг / Ажиллагчид/ 80Зураг 50. Судалгаанд хамрагдсан удирдах ажилтны

ХХ-н зүйл заалтын талаар мэдлэг 81Зураг 51. Ажиллагчдын хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн

зүйл заалтуудын талаарх мэдлэг 83 Зураг 52 Судалгаанд хамрагдсан удирдах ажилтаны АТ,

мэргэжлийн холбоо, ҮЭХ-ны талаар мэдлэг 83Зураг 53. ҮЭХ, АТ-ийн талаар мэдлэг ажиллагчдын ажилласан жилээр 84


10

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ

Хүснэгт 1. Түүврийн бүтэц, салбараар 19Хүснэгт 2. ААНБ-уудаас ажилтан хамрагдах байдал, ажилтны тооны бүлгээр 20Хүснэгт 3. ААНБ-уудаас ажилтан хамрагдах байдал 20Хүснэгт 4. Мэдээлэл цуглуулалтын гүйцэтгэл салбараар 22Хүснэгт 5. Аж ахуйн нэгжийн байршил хариуцлагын хэлбэрээр 26Хүснэгт 6. Ажиллагчдын байршил ЭЗҮ салбараар 28Хүснэгт 7. Ажиллагчдын ЭЗҮА-ны салбар ажилласан жилээр 30Хүснэгт 8. Ажиллагчдын ажилласан жил,боловсролоор. 31Хүснэгт 9. Ажиллагчдын тооны бүлэг, насны ангиллаар. 32Хүснэгт 10. Ажиллагчдын ЭЗҮА-ны салбар

ААНБ -н хариуцлагын хэлбэрээр 33Хүснэгт 11. Ажиллагчдын ААНБ -ын дотоод журам,

“Хөдөлмөрийн тухай” хуулийн нийцэл 37Хүснэгт 12. Ажиллагчдадаа сургалт зохион байгуулдаг

ААНБ-н байршил сургалтын төрлөөр 39 Хүснэгт 13. Гаднаас зохион байгуулдаг сургалтанд ажиллагчдаа

хамруулсан байдал. / ЭЗҮА-ны салбараар , АО/ 40 Хүснэгт 14. ААНБ-ын ажиллагчдадаа сурах явцад үзүүлдэг сургалтын

төлбөрийн хөнгөлөлт ЭЗҮА-ны салбараар /Ажил олгогч/ 41Хүснэгт 15. Ажил олгогч, ажиллагчдын хооронд

зөрчил, маргаан үл ойлголцол 43Хүснэгт 16. Байгууллагын тэтгэмж хөнгөлөлтийг хүйсээр 45Хүснэгт 17. ААНБ-ын нийгмийн хамгааллын төсвийг тогтоож

буй байдал ажиллагчдын тооны бүлгээр 46Хүснэгт 18. ААНБ-ын ажиллагчдадаа олгодог тэтгэмж хөнгөлөлт байршлаар 47Хүснэгт 19. Салбарын хэлэлцээрээр зохицуулж буй цалингийн доод хэмжээ 50Хүснэгт 20. ААНБ-ын ажиллагчдад олгодог цалин хөлс ЭЗҮА-ны салбараар. 50Хүснэгт 21. Ажиллагчдын үндсэн цалин, хүйсээр. 51Хүснэгт 22. ААНБ-ын цалин хөлс олгодог давтамж,

ЭЗҮА-ы салбараар. /АО/ 53Хүснэгт 23. ААНБ-ын сүүлийн 2 жилийн хугацаанд цалин хөлс

нэмсэн байдал ЭЗҮА-ны салбараар. /АО/ 55Хүснэгт 24. ААНБ-ын сүүлийн 2 жилийн хугацаанд

цалин хөлс нэмсэн байдал ажиллагчдын тооны бүлгээр. 56 Хүснэгт 25. ААНБ-ын хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүдээр

хангаж буй байдал, ЭЗҮА-ны салбараар. /АО/ 58Хүснэгт 26. ААНБ-ын ажиллагчдыг эрүүл мэндийн үзлэгт хамруулдаг

байдал, ажиллагчдын тооны бүлгээр /Ажил олгогч, ажилтан/ 60


11

Хүснэгт 27. ААНБ-ын ажлын байрны үнэлгээ хийлгэдэг, ХАБЭА стандарт мөрдөж хэрэгжүүлдэг эсэх, ЭЗҮА салбараар. 61

Хүснэгт 28. ААНБ-ын ХАБЭА -д зарцуулах хөрөнгө, ЭЗҮА-ны салбараар. 62Хүснэгт 29. ААНБ-ын хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлд ажиллагчдад

үзүүлэх хөнгөлөлт, ЭЗҮА-ны салбараар. 63Хүснэгт 30. Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй, Үйлдвэрчний эвлэл,

ажилтны төлөөлөлтэй эсэх 66Хүснэгт 31. ААНБ-ын ҮЭ, ажилтны төлөөлөл ХГ-ний хэрэгжилтийн

талаар хэрхэн тайлагнадаг, ЭЗҮА салбараар. 69Хүснэгт 32. Ажиллагчдаас гарч ирсэн шаардлага хөдөлмөрийн харилцааны

асуудал, ажиллагчдын тооны бүлгээр 70Хүснэгт 33. Хамтын гэрээнд тусгагдсан үзүүлэлтийг ажиллагчдын

үнэлсэн байдал, ажилласан жил,ЭЗҮА-ы салбараар. 75Хүснэгт 34.ААНБ-ын ҮЭХ, АТ ажилласнаар гарах өөрчлөлт,

ажилласан жил, ЭЗҮА салбараар /Ажиллагчид/ 76Хүснэгт 35 .ААНБ-ын ҮЭХ, АТ ажилласнаар гарах өөрчлөлт,

ЭЗҮА-ны салбараар /АО/ 77 Хүснэгт 36. Судалгаанд хамрагдсан удирдах ажилтаны ХХ-н зүйл

заалтын талаар мэдлэг. /АО/ 82Хүснэгт 37. Ажил олгогчийн мэдээллийн эх сурвалж, салбараар. 84Хүснэгт 38. Ажиллагчдын мэдээллийн эх сурвалж, салбараар. 86


12

ӨМНӨХ ҮГ

Монгол Улсын “ Хөдөлмөрийн тухай” хуулинд 1973, 1991, 1999 онуудад томоохон хэмжээний шинэчилсэн найруулга хийн, зүйл заалтуудад өөрчлөлт оруулж байсан ба 1999 оны шинэчилсэн найруулгаар хуулийн зохицуулах заалтыг дэлгэрэнгүй болгож эрх тэгш байдлыг хангах заалтуудыг илүү тусгасан байдаг.

Иймээс Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт, Хөдөлмөрийн тухай хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох, нийгмийн түншлэлийг хөгжүүлэх, Хөдөлмөрийн тухай хуулиар зохицуулагдаагүй хөдөлмөрийн зах зээлд оролцогч талуудын зарим харилцаа, аж ахуйн нэгж байгууллага, ажиллагчдын хөдөлмөрлөх эрх, түүнтэй холбоотой хууль ёсны ашиг сонирхлыг хуулиар тогтоосон баталгаанаас илүү нөхцөлөөр хангах, хөдөлмөрлөх эрхийг хамтран хамгаалах зорилгоор улсын хэмжээнд салбаруудад ажиллагчдын үйл ажиллагааны онцлогийг харгалзан хөдөлмөрийн харилцааг хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрээр шийдвэрлэж байхаар тусгасан.

Сүүлийн жилүүдэд эдийн засаг, нийгмийн хөгжилтэй уялдан эдийн засгийн салбар, аж ахуйн нэгж байгууллагад хөдөлмөрийн олон талт харилцаа хөгжиж, хамтын гэрээ хэлэлцээрийг боловсронгуй болгох нийгмийн хэрэгцээ байгаа нь “ Хөдөлмөрийн тухай” хуулийн хэрэгжилтийн судалгаа, “ Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа”- ны үр дүнгээс харагдаж байгаа тул хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээр байгуулсан аж ахуйн нэгж байгууллага, салбаруудын “Хамтын гэрээ, Хамтын хэлэлцээрийн төлөв байдал, хэрэгжилт”-ийн судалгааг хийх шаардлагыг бий болгосон.

ТУС СУДАЛГААНЫ ХҮРЭЭНД:

- Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ -ыг харьцуулан жиших замаар ижил төстэй болон ялгаатай талуудыг гаргахыг зорьсон.

- Ажил олгогч ААНБ, ажиллагчдын ҮЭХ болон ажилтны төлөөллийн талаар ойлголт, хөдөлмөрийн харилцаанд гарсан өөрчлөлтийг тодруулсан.

- Судалгаагаар ААНБ-ыг байршил, ЭЗҮА-ны салбар, хариуцлагын, өмчийн хэлбэр, ажилтны тооны бүлэг, ажиллагчдыг нас, хүйс боловсрол, байршил, үйл ажиллагааны салбар зэрэг үзүүлэлтээр харьцуулан авч үзлээ.

- Хөдөлмөрийн харилцаанд оролцогч талуудын талаарх ойлголт, мэдлэг, оролцоо, байр суурийг харьцуулан шинжилсэн.

“Хамтын гэрээ, Хамтын хэлэлцээрийн төлөв байдал, хэрэгжилт”-ийн судалгаа нь улсын хэмжээнд энэ чиглэлээр хийгдэж буй анхны томоохон судалгаа юм.

Бид Олон Улсад өргөн ашигладаг шинжлэх ухааны арга зүйд тулгуурлан судалгааны арга зүйг боловсруулсан бөгөөд мэдээлэл цуглуулах, боловсруулах, үйл явцын олон шатат хяналтын аргыг хэрэглэсэн нь судалгааны үр дүнг итгэж болохуйц мэдээлэл болсон гэж үзэж байна.

Та бүхэн судалгааны үр дүн, мэдээлэлтэй танилцан, үйл ажиллагаандаа ашиглаж, санал бодлоо солилцон, судалгааны үр дүн, арга зүйтэй холбоотой ирүүлсэн санал зөвлөмжийг бид хүлээн авч, цаашид хамтран ажиллах болно.


13

Хөдөлмөрийн судалгааны институт нь “Хамтын гэрээ, Хамтын хэлэлцээрийн төлөв байдал, хэрэгжилт”-ийн судалгааг улсын хэмжээнд анх удаа хийж гүйцэтгэлээ. Тус судалгааны зорилго нь Хамтын гэрээ, Хамтын хэлэлцээр байгуулсан салбар, аж ахуйн нэгж байгууллагын гэрээ хэлэлцээрээр зохицуулж буй хөдөлмөр эрхлэлт - ажлын байрны баталгаа, цалин хөлс, ажил амралтын цаг, нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуй тэдгээрийн төлөв байдал, хэрэгжилт, үр нөлөөг судлах, хөдөлмөрийн харилцаанд гарч буй асуудлаар бодлого боловсруулагчид, хэрэглэгчдийг шаардлагатай мэдээллээр хангахад оршино.

Судалгааны үр дүнг Монгол Улсын хэмжээнд 2013 оны жилийн эцсийн байдлаар БРС-д албан ёсны бүртгэлтэй эдийн засгийн үйл ажиллагааны 9 салбарт байнгын үйл ажиллагаа явуулж байгаа 10 ба түүнээс дээш ажилтантай аж ахуйн нэгж, тэдгээрт ажиллаж буй ажилтан ажиллагчдад тархаан тайлбарласан болно.

Судалгааг чанарын болон тоон судалгааны аргаар гүйцэтгэн, товч үр дүнг дор дурьдлаа.

• СУДАЛГААНД ХАМРАГДСАН АЖИЛ ОЛГОГЧ, АЖИЛЛАГЧДЫН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ:

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ыг байршлаар авч үзвэл Улаанбаатар хотын хувьд хамтын гэрээгүй ААНБ хамтын гэрээтэй ААНБ-аас их, бүсүүдийн хувьд хамтын гэрээтэй ААНБ хамтын гэрээгүй

ААНБ-аас илүү байна. Боловсролын салбарын хамтын гэрээтэй ААНБ -ын эзлэх хувь өндөр байгаа бол худалдааны салбарт хамтын гэрээгүй ААНБ-ын тоо өндөр байна. Хариуцлагын хэлбэрээр төсөвт байгууллагын хамтын гэрээтэй ААНБ-ын хувь өндөр байна.

Судалгаанд хамрагдсан ажиллагчдын 51.7 хувь нь хамтын гэрээтэй ААНБ-д, 48.3 хувь нь хамтын гэрээгүй ААНБ - д ажилладаг байна. ААНБ-ын ажиллагчдын тооны бүлгээр хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллагчдын тоо хамтын гэрээгүй ААНБ-д ажиллагчдын тооноос их байна. Ажиллагчдын боловсролоор нь авч үзвэл ААНБ-ын хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй үл шалтгаалан дээд боловсролтой ажиллагчдын тоо өндөр байна. Хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллагчдын 10-аас дээш жил ажилласан ажиллагчид харьцангуй их, 6 сараас 1 жил хүртэлх ажилласан ажиллагчид бага хувийг эзэлж байна.

Боловсролын салбарын хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллаж байгаа эмэгтэйчүүд, худалдааны салбарын хамтын гэрээгүй ААНБ-ын эмэгтэйчүүдийн тоо өндөр, ажиллагчдын тооны бүлгээр 100-аас дээш ажиллагчтай хамтын гэрээгүй ААНБ-д 26-35 насны ажиллагчид 53,0 хувь байна.

• ХӨДӨЛМӨРИЙН ХАРИЛЦАА:

1. Хөдөлмөр эрхлэлт ажлын байрны баталгаа.

Хөдөлмөр эрхлэлт ажлын байрны баталгаа гэсэн үзүүлэлтэд хөдөлмөрийн тухай хуулиар болон хамтын гэрээ хэлэлцээрээр зохицуулж буй хөдөлмөрийн

СУДАЛГААНЫ ХУРААНГУЙ.


14

харилцааны бүх үзүүлэлтийг харгалзан авч үздэг ч дотоод журам, сургалтын асуудлыг гол үзүүлэлт болгон авч үзлээ. Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй нийт ААНБ-д дотоод журмын хэрэгжилт, “ Хөдөлмөрийн тухай хууль”-ийн нийцэл сайн байв. Нийт ААНБ мэргэшүүлэх сургалтыг дотооддоо илүүтэй зохион байгуулжээ. Хамтын гэрээтэй ААНБ-д харилцаа, хандлага, ёс зүйн сургалт, хамтын гэрээгүй ААНБ-д мэргэшүүлэх сургалтыг илүүтэй зохион байгуулдаг байна. Гаднаас зохион байгуулж байгаа сургалтанд барилга, урлагийн салбараас бусад салбарын хамтын гэрээгүй ААНБ ажиллагчдаа мэргэшүүлэх сургалтанд түлхүү хамруулдаг байна. Ажилтны сургалтанд сурах хугацаанд цалин олгож буй байдлыг тодруулахад ажил олгогч, ажиллагчдын хариултын дүн зөрүүтэй байсан. Ажил олгогч, ажиллагчдын хоорондын зөрчил, маргаан, үл ойлголцолд хувь хүн хоорондын үл ойлголцол, цалин хөлсний асуудал зонхилдог, шийдвэрлэлтэд ҮЭ, ажилтны төлөөллийн оролцоо бага байдаг байна.

2. Нийгмийн хамгаалал.

ААНБ нийгмийн хамгаалалд зориулан хөрөнгө төсөвлөдөг эсэх, тэтгэмж, хөнгөлөлтийн төрөл, хөнгөлөлтөд хамрагдсан ажиллагчдын сэтгэл ханамж зэргийг тус тус авч үзсэн. Хамтын гэрээтэй болон хамтын гэрээгүй ААНБ-ууд нийгмийн хамгаалалд зориулан хөрөнгө төсөвлөдөг, хоол унаа, ажилтны ар гэрийн хүмүүс нас барсан тохиолдолд олгох тэтгэмжүүдийг илүүтэй олгодог байна. Хөнгөлөлт, тэтгэмжүүдэд хамрагдсан ажиллагчдын дийлэнх нь сэтгэл хангалуун гэж хариулсан байна. Ажиллагчдын тоо ихсэх тусам нийгмийн хамгааллын асуудлыг хамтын гэрээгээр шийдвэрлэж байна. Хамтын гэрээгүй

ажил олгогчоос 1.6 хувь нь нийгмийн хамгаалалтын зардалд хамтын гэрээгээр заасан хэмжээгээр хөрөнгө төсөвлөдөг гэж хариулсан нь байгууллагаа хамтын гэрээ байгуулсан талаар мэддэггүй байгааг харуулж байлаа.

3. Ажил амралтын цаг.

Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ажил амралтын цагийг хэрхэн тогтоож байгаа, нийтээр амрах, баярын өдөр ажилласан тохиолдолд нэмэгдэл хөлс тооцож олгодог эсэх, нөхөн амраадаг эсэхийг судлахад ихэнх ААНБ хуульд заасны дагуу ажил, амралтын цагийг зохицуулдаг байна. Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ажлын 5 өдөр ажиллах нь хамтын гэрээгүй ААНБ-аас илүү, харин хамтын гэрээгүй ААНБ-ууд ажлын онцлогоос хамаарч өөр өөр байдаг.

4. Цалин хөлс.

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын цалин хөлсний асуудлыг цалин хөлс олгох давтамж, бүтэц, суулийн 2 жилийн хугацаанд цалин хөлсийг нэмсэн байдал, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг салбаруудын хамтын хэлэлцээрийн заалтаар олгож буй эсэхээр судалсан. Хамтын гэрээгүй ААНБ шагнал урамшууллыг илүү олгодог, харин хамтын гэрээтэй ААНБ-ын хувьд үр дүнгийн нэмэгдэл хөлс, мэргэжлийн зэргийн нэмэгдэл, хавсран болон хослон ажилласны нэмэгдэл хөлсийг хамтын гэрээгүй ААНБ-аас илүү олгодог байна. ЭЗҮА-ны салбараар хамтын гэрээтэй, хамгийн гэрээгүй ААНБ -ын цалин хөлс олгож буй давтамжийг харвал Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 60.11 дэх заалтын хэрэгжилт сул байна. Сүүлийн 2 жилийн хугацаанд судалгаанд хамрагдсан ихэнх ААНБ цалинг нэмсэн гэж хариулжээ.

1 “Хөдөлмөрийн тухай” хуулийн 60-р зүйлийн 1-д ажилтны цалин хөлсийг сард хоёр ба түүнээс дээш удаа тогтоосон өдөр олгоно


15

5. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй.

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын ХАБЭА-н асуудалд ХАБЭА-н зааварчилгаа, хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүдээр хангаж буй байдал, сүүлийн 2 жилийн хугацаанд ҮО, МШӨ, Хурц хордлого гарч байсан эсэх, ААНБ-ын ХАБЭА-д зарцуулах хөрөнгө, ажлын байрны үнэлгээ, стандартыг мөрдөж хэрэгжүүлдэг эсэх, ХАБЭА-н аян, эрүүл мэндийн үзлэгт хамруулдгийг тодрууллаа. Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ХАБЭА-н зааварчилгаа, аян, эрүүл мэндийн үзлэг, хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүдээр хангаж буй байдлын хэрэгжилт сайн, судалгаанд хамрагдсан салбаруудаас цахилгаан, хий, уур агааржуулалт, худалдааны салбаруудад хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцлийн нэмэгдлийг олгодог, хүний эрүүл мэндийн салбарт ажлын цагийг богиносгох хөнгөлөлтийг илүү үзүүлдэг байна.

• ХАМТЫН ГЭРЭЭ, ХАМТЫН ХЭЛЭЛЦЭЭРТ ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУДЫН ОРОЛЦОО:

1. Үйлдвэрчний эвлэл, ажилтны төлөөлөл.

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын хувьд хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй, ажиллагчдын хувьд ҮЭ, ажилтны төлөөлөлтэй эсэх, ҮЭ, ажилтны төлөөллийн чадвар чадамж, оролцоо, хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрээр зохицуулагдаж буй асуудлуудыг судлахад ААНБ-ын 40,3 хувь нь хамтын гэрээтэй, 59,7 хувь нь хамтын гэрээгүй ААНБ хамрагдсан боловч хамтын гэрээтэй ААНБ 34,2 хувь, хамтын гэрээгүй ААНБ 65,8 хувь болж зөрүүтэй дүн гарсан. ҮЭ, ажилтны төлөөлөлтэй ААНБ-ын ажиллагчдын хариулснаар ҮЭХ, ажилтны төлөөллөө ажиллагчдын хурлаар

ихэвчлэн сонгодог байна. Мэргэжлийн холбоод, ҮЭ, ажилтны төлөөллийг ажил олгогч, ажиллагчдаар үнэлүүлсэн ба судалгаанд хамрагдсан салбаруудын хамтын гэрээтэй ААНБ-ын удирдах ажилтнууд мэргэжлийн холбоо, ҮЭ, ажилтны төлөөлөл байх шаардлагатай гэж үзжээ. ААНБ-д ҮЭХ, ажилтны төлөөлөл ажилласнаар хөдөлмөрийн харилцаанд гарсан өөрчлөлтүүдийг ажил олгогч, ажиллагчдаар үнэлүүлсэн. Ажиллагчдаас гарч ирсэн хөдөлмөрийн харилцааны шаардлагуудыг эрэмбэлүүлэхэд цалин хөлс, нийгмийн хамгааллын асуудлыг эхэнд эрэмбэлсэн нь хамтын гэрээгээр нэн түрүүнд шийдвэрлэх чухал асуудал болж байна. ҮЭ, ажилтны төлөөлөл нь ажиллагчдын эрх ашгийг бүрэн төлөөлж чадаж байгааг тодруулахад ажиллагчдын ажилласан жилээс хамаарч, 6 сараас 1 жил хүртэл ажиллагчид хангалтгүй гэж үнэлжээ.

2. Мэдлэг мэдээлэл, мэдээллийн хүртээмжтэй байдал.

Судалгаагаар ажил олгогч, ажилтны хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн талаар болон мэргэжлийн холбоод, ҮЭХ, ажилтны төлөөллийн талаарх ойлголт мэдлэг, мэдээллийг хаанаас авч байгаа талаар судлахад ААНБ-ын удирдах ажилтнууд хамтын гэрээний талаар мэдлэгтэй ч хамтын хэлэлцээрийн талаар мэдлэг хангалтгүй байлаа. Хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллагчдын хувьд гэрээ, хэлэлцээрийн талаарх мэдлэг хамтын гэрээгүй ААНБ-д ажиллагчдаас илүү байсан. Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ажил олгогч, ажиллагчид мэдээллийг ҮЭ, ажилтны төлөөллийн хурлаас авдаг бол хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ажил олгогч, ажиллагчид Хөдөлмөрийн тухай хууль, бусад хууль тогтоомжоос авдаг байна.


16


17

БҮЛЭГ 1.СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА.


18

1.1. СУДАЛГААНЫ ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТ.

Хамтын хэлэлцээр, хамтын гэрээ байгуулагдсан салбар, аж ахуйн нэгж байгууллагын гэрээ хэлэлцээрээр зохицуулж буй хөдөлмөр эрхлэлт - ажлын байрны баталгаа, цалин хөлс, ажил амралтын цаг, нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуй тэдгээрийн төлөв байдал, хэрэгжилт, үр нөлөөг судлахад оршино.

Дээрх зорилгын хүрээнд дараах зорилтуудыг дэвшүүлж байна.

1. Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн төлөв байдал:- Талуудын төлөөлөх чадвар- Тэнцвэртэй мэдээллээр

хангагдсан байдал2. Хамтын гэрээ, хамтын

хэлэлцээрийн хоорондын уялдаа холбоо:- Гэрээ хэлэлцээрт тусгагдсан

заалтуудаар- Ажилтан ажиллагчдын

шаардлага, тайлан3. Хөдөлмөрийн харилцаанд

оролцогч талуудын ХГ, ХХ-ийн талаар ойлголт- Ажил олгогч, ажиллагчдын

мэдлэг мэдээлэл,- Ойлголт, хүртээмж.

4. ХГ, ХХ-ийн хэрэгжилт үр нөлөө:- Ажил олгогч, ажиллагчдын

оролцоо- Гарсан санал шийдвэрт

тусгагдсан байдал

1.2 СУДАЛГААНЫ ХАМРАХ ХҮРЭЭ.

Монгол Улсын хэмжээнд албан ёсны бүртгэлтэй хамтын хэлэлцээр байгуулсан эдийн засгийн үйл ажиллагааны 9 салбар(Барилга, Боловсрол, Бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ, Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа, Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам, Уул уурхай, олборлолт,

Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур, Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагаа, Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж)-т байнгын үйл ажиллагаа явуулж байгаа 10 ба түүнээс дээш ажилтантай аж ахуйн нэгж, тэдгээрт ажиллаж буй ажилтан ажиллагчид тус судалгааны эх олонлогийг бүрдүүлнэ.

Судалгааны түүврийн хүрээг 2013 оны жилийн эцэст Бизнес регистрийн санд бүртгэлтэй дээрх 9 салбарын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж байгаа 10 түүнээс дээш ажиллагчидтай, хотын аж ахуйн нэгжүүдийн жагсаалтаар бүрдүүлсэн болно.

Хамтын хэлэлцээрт орсон Монгол Улсын эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарууд:

1.3. СУДАЛГААНЫ ТҮҮВЭР.

1.3.1 Судалгааны түүврийн хэмжээ.

Судалгааны түүврийн хэмжээг тодорхойлохдоо дараах зарчмыг баримталсан.

Үүнд:

a) Түүврийн хэмжээг тодорхойлох үндсэн томьёоллын дагуу тооцоолол хийх

b) Эдийн засгийн үйл ажиллагааны нэг салбарын хувьд шаардлагатай түүврийн хэмжээг тодорхойлох

c) Эдийн засгийн үйл ажиллагааны 9 салбарын хувьд шаардлагатай түүврийн хэмжээг тогтоох

Түүврийн хэмжээг дараах томьёоллын дагуу тооцно. Үүнд:

Z= хүсэж буй ач холбогдлын түвшинг тодорхойлсон статистик утга

P0= түлхүүр үзүүлэлтийн тооцоо (хувийн жин)

e= алдааны хязгаар


19

Дээрх томьёоллын дагуу түүврийнхээ хэмжээг тодорхойлохын тулд эхлээд өгөгдсөн хувьсагчдын утгыг тодорхойлж өгөх шаардлагатай.

z- 95 хувийн ач холбогдолын түвшин дэх t статистикийн тархалтын утга 1.96

P0 - түлхүүр үзүүлэлтийн хувийн жин. (судалгааг анх удаа хийж байгаа бөгөөд бидний таамаглаж байгаагаар тогтоосон хүрээний 2 аж ахуйн нэгж байгууллагын нэг нь хамтын гэрээ хэлэлцээр хийсэн байна гэсэн таамаглалыг дэвшүүлсэн =0.5)

e - таамаглаж байгаа алдааны хязгаарыг аль болох бага хэмжээтэйгээр авдаг бөгөөд практикт 5-15 хувийн алдаатай байхад судалгааны үр дүнг ашиглаж болдог. (Бидний тохиолдолд харьцангуй алдаа 17.9 хувь буюу абсолют алдаа 8.9 хувь)

Дээрх хувьсагчдыг тодорхойлж, түүврийн хэмжээг тооцоход шаардлагатай түүврийн хэмжээг тодорхойлоход ойролцоогоор 105 болсон.

Нийт түүврийн хэмжээ 105*9 = 945

1.3.2 Судалгааны түүврийн хуваарилалт.

Түүврийн хэмжээг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, ажиллагчдын тооны бүлэгт хуваарилахдаа дараах зарчмыг баримталсан.

a) Эдийн засгийн үйл ажиллагааны нэг салбарын ажиллагчдын тооны бүлэг тус бүрт түүврийн хэмжээг хуваарилах

b) Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, ажиллагчдын тооны бүлгээр үүссэн дэд хэсгүүдэд түүврийн хэмжээ хангалтгүй тохиолдолд cut-off (байгаа түүврийг бүхэлд нь сонгох),

c) Шаардлагатай тохиолдолд баланслуулах зорилгоор тохиромжтой хэмжээгээр нэмэгдүүлэх.Дээрх зарчмыг баримталсаны үндсэн

дээр нийт түүврийн хэмжээ дараах байдалтайгаар өөрчлөгдсөн.

Хүснэгт 1. Түүврийн бүтэц, ЭЗҮА-ны салбар. Хэмжих нэгж: Тоо

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар

Аж ахуйн нэгж байгууллага, ажиллагчдын тооны бүлгээр Нийт

10-19 20-49 50-99 100 +

Барилга 30 30 30 25 115

Боловсрол 30 65 60 30 185

Бөөний болон жижиглэн худалдаа; машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ

30 30 25 25 110

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 30 25 25 22 102

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 55 24 21 3 103

Уул уурхай, олборлолт 25 25 20 20 90

Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур

25 20 6 4 55

Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагаа

30 30 20 25 105

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж

30 20 15 15 80

БҮГД 310 254 207 174 945

Нийт түүврийн хэмжээ = 945


20

Зураг 1. Судалгаанд хамрагдсан аж ахуйн нэгжийн байршил.

1.3.3. Түүвэр нэгжийг сонгох техник.

Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн төлөв байдал, хэрэгжилтийн судалгаанд бүлэглэсэн энгийн санамсаргүй түүврийн аргыг ашигласан.

Аж ахуйн нэгжийн түвшигд эдийн засгийн үйл ажиллагааны 9 салбар, ажиллагчдын тооны 4 бүлгийн дагуу үүсгэсэн дэд бүлэг болгоны хувьд дээрх тогтсон хуваарилалтын дагуу энгийн санамсаргүй түүврийн аргыг ашиглан түүвэр олонлогийг бүрдүүлсэн.

Харин сонгогдсон аж ахуйн нэгж байгууллагаас судалгаанд хамруулах ажилтны тоог ажиллагчдын тооны бүлэгт харгалзуулан дараах байдлаар тодорхойлсон.

Хүснэгт 2. ААНБ-уудаас хамрагдах ажилтны тоо, ажилтны тооны бүлгээр.

Үзүүлэлт Хамрагдах ажилтны тоо Нийт Нөөц Хамтын гэрээтэй

ААНБ

Аж

илт

ны

тоо

10-19 ажилтантай 4 310 165 15

20-49 ажилтантай 5 254 134 53

50-99 ажилтантай 5 207 85 55

100+ ажилтантай 6 174 96 81

Нийт 945 480 204

Судалгаанд хамрагдах ажилтныг сонгохдоо тухайн аж ахуй нэгж байгууллагын ажиллагчдын цалингийн жагсаалтын дугаарлалтаас тодорхой давтамжаар сонгох зарчмыг баримталсан болно.

Хүснэгт 3. ААНБ-уудаас ажилтан хамрагдах байдал.

Ажилтны тоо Нэрсийн дугаар

10-19 3 8 13 18

20-49 8 18 28 38 48

50-99 17 37 57 77 97

100 бол 4 22 40 58 76 94

100 + 5 25 45 65 85 105


21

1.4.1 Асуулгын бүтэц.

Судалгааны зорилго, зорилтуудыг харгалзан өмнө нь хийгдсэн ижил төстэй судалгаа, мэдээллийн хоёрдогч эх үүсвэрүүдийг судлан судалгааны онцлогт нийцүүлэн судалгааны асуулгыг боловсруулсан.

“Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн төлөв байдал, хэрэгжилт”-ийн судалгааны асуулга нь дараах 2 төрлийн асуулгаас бүрдэнэ.

1. Ажил олгогчоос авах асуулгын маягт

2. Ажилтнаас авах асуулгын маягт

Ажил олгогч байгууллагаас авах судалгааны асуулгын маягт нь 4 бүлэг, 107 асуултаас, ажилтнаас авах судалгааны асуулга 5 бүлэг 100 асуултаас тус тус бүрдэнэ. Асуулгын бүтцийг зургаар харуулав.

Зураг 2. Ажил олгогчийн асуулгын бүтэц. Зураг 3. Ажиллагчдын асуулгын бүтэц.

Бүлэг 2. Хөдөлмөрийн харилцааг тодохойлох үзүүлэлтүүд

ХГ, ХХ-т орсон ХГ, ХХ-т ороогүй ААНБ

ХГ, ХХ-т ороогүй ААНБ

дуусгах

ХГ, ХХ-т орсон ААНБ

Бүлэг 3. Мэдлэг, мэдээллийн

Бүлэг 4. Талуудын оролцоо

Бүлэг 1. Ерөнхий мэдээлэл

ААНБ/Ажил олгогч/

Бүлэг 3. Хөдөлмөрийн харилцааг тодорхойлох үзүүлэлтүүд

ҮЭ, ажилтны төлөөлөлтэй ажиллагчид

ҮЭ, ажилтны төлөөлөлтэй ажиллагчид

ҮЭ, АТ-гүй ажиллагчид

дуусгах

ҮЭ, АТ-тэй ажиллагчид

Бүлэг 4. Мэдлэг, мэдээллийн хүртээмж

Бүлэг 5. Бүлэг Талуудын оролцоо

Бүлэг 1. Ерөнхий мэдээлэл

Бүлэг 2. Хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал

Ажилтан

1.4 СУДАЛГААНЫ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ.

1.4.2 Мэдээлэл цуглуулалт болон боловсруулалт.

Судалгааны мэдээллийг чанарын болон тоон судалгааны аргыг хослуулан ашиглан цуглууллаа. Үүнд:

1. Анкет /Асуумжийн арга/ түүвэрт сонгогдсон ААНБ-ын удирдлага ба байгууллагын ажиллагчдаас санал асуулгын аргаар судалгаа авсан.

2. Фокус бүлгийн ярилцлагын арга /хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн оролцогч талуудын төлөөлөх чадвар, оролцооны асуудлын учир шалтгааныг ажил олгогч, ажилтны төлөөллийн хүмүүсээс тодруулсан./

Судалгааны зорилго, зорилт, асуулгын хуудас танилцуулах сургалтыг судалгаанд ажиллах судлаач, оператор нарын дунд зохион байгуулсан. Улаанбаатар хот, 21 аймгийн мэдээлэл цуглуулах ажлыг Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа Хамтын хэлэлцээр хийсэн эдийн засгийн үйл ажиллагааны 9 салбарын нийт 945 байгууллага, 4589 ажиллагчдаас батлагдсан асуулгын маягтын дагуу нүүр тулсан ярилцлага хийж мэдээллийн сан бүрдүүлсэн.

Судалгааны үндсэн нэгжээр сонгогдсон нийт 9 салбараас уул уурхай, олборлолт, бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа, тээвэр ба агуулах үйл ажиллагаа, хөдөө


22

аж ахуй, ойн аж ахуйн, загас барилт, ан агнуурын салбарын байгууллагууд судалгаанд хамрагдах идэвх оролцоо болон судалгааны шүүлтүүрт тэнцэхгүй байгууллагууд (10 хүрэхгүй ажиллагчидтай, үйл ажиллагаагаа албан ёсоор зогсоогоогүй ч ажиллагчдаа

тараасан, ажиллагчид нь 6 сараас дээш хугацаанд ажиллаагүй, байгууллагын ихэнх ажиллагчид нь түр ажиллагчидтай) нэлээдгүй байсан нь нөөц байгууллагаас судалгаа авах нэг хүчин зүйл болж байсан юм.

Хүснэгт 4. Мэдээлэл цуглуулалтын гүйцэтгэл, ЭЗҮА-ны салбар.

№ СалбарТүүврийн хэмжээ

ГүйцэтгэлСудалгаанд хамрагдсан байгууллага

Судалгаанд хамрагдсан ажиллагчид

Үндсэн Нөөц Тоо Хувь Тоо1 Барилга 115 80 101 87.8% 484

2 Боловсрол 185 80 186 100.5% 968

3Бөөний болон жижиглэн худалдаа; машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ

110 80 106 96.4%513

4 Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа

102 55 83 81.4% 400

5 Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 103 25 94 91.3% 444

6 Уул уурхай, олборлолт 90 70 75 83.3% 344

7 Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур

55 30 33 60.0% 142

8 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагаа

105 55 95 90.5% 507

9 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж

80 5 78 97.5% 393

Нийт 945 480 851 90.1% 4195

Хөдөлмөрийн судалгааны институтын зүгээс судалгааны мэдээлэл цуглуулах явцыг хянаж, гарч буй алдаа дутагдлыг цаг тухай бүрд нь танилцуулж арга хэмжээ авч ажилласан

Түүвэрлэлтийн бус алдааг багасгах зорилгоор шивэлтийн үед гарч болох алдааг багасгахад анхаарч шивэлтийн үед оруулсан мэдээлэл ба бөглөсөн асуулгыг санамсаргүй сонголтоор тулган механик болон логик алдааг шалгаж шалгалтыг тогтмол хийсэн. Мэдээлэл оруулах программыг АНУ-ын тооллогын товчооны боловсруулах тооллого түүвэр судалгааны CSPro програмын хамгийн сүүлийн хувилбарын мэдээлэл оруулах хэрэгсэл (Data entry tools) болон

мэдээллийг шалгах, засварлах багцын тусламжтайгаар боловсрууллаа.

Судалгааны мэдээллийн сан бэлэн болсны дараа дүнд шинжилгээ хийх болон нэгдсэн хүснэгт, үр дүн гаргах зорилгоор MS Excel программ хангамжийн форматад хөрвүүлж бэлтгэн авсан.

ААНБ-аас асууж байгаа асуудлын хүрээнд цар хүрээ нь нэлээд өргөн байсан бөгөөд энгийн асуултууд хэрнээ байгууллагын ажилтны нийгмийн хамгаалалд, хөдөлмөрийн хуулийн хэрэгжилтийг тандан асуусан асуултууд нэлээдгүй байснаараа байгууллагын удирдлагыг энэ судалгаанд хамрагдах эсэхэд эргэлзээ төрүүлсэн судалгаа байлаа.


23

БҮЛЭГ 2.АЖИЛ ОЛГОГЧ, АЖИЛТНЫ ТӨЛӨВ БАЙДАЛ.


24

2.1 АЖИЛ ОЛГОГЧ.

Судалгаанд Монгол Улсын хэмжээнд нийт эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын хамтын хэлэлцээрт орсон 9 салбарын 10-аас дээш ажиллагчидтай, хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй 851 ААНБ-ыг хамруулж, үр дүнг тархааснаар нийт 3406 ажил олгогч, үүнээс хамтын гэрээтэй 1372, хамтын гэрээгүй 2034 ААНБ –д тооцож тайлбарлав.

Энэ бүлэгт ААНБ-уудын байршил, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар,

хариуцлагын хэлбэр, өмчийн хэлбэр, ажиллагчдын тооны бүлгээр ажил олгогч, ажилтны төлөв байдлыг харуулахыг зорилоо.

2.1.1 Аж ахуйн нэгжийн байршил:

Судалгаанд хамрагдсан аж ахуйн нэгжийн 40,3 хувь нь хамтын гэрээтэй, 59,7 хувь нь хамтын гэрээгүй байгууллагууд байна.

2.1.2 Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар.

Зураг 5. Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарт хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын эзлэх тоо. Хэмжих нэгж: Хувь

Зураг 4. ААНБ –ын тоо бүс дүнд эзлэх хувиар. Хэмжих нэгж: Хувь

77.0

52.347.7

51.049.0

29.770.3

77.3

Улаанбаатар

Урлаг үзвэр, тоглоом наадам

Хүний эрүүл мэнд

Боловсрол

Тээвэр, агуулахын үйл ажиллагаа

Худалдаа

БарилгаЦахилгаан, хий, уур,

агааржуулалтУул уурхай

Хөдөөаж ахуй

Зүүн бүс

Төвийн бүс

Хангайн бүс

Баруун бүс

59.22.1

5.05.6

12.28.6

12.46.7

11.3

Хамтын гэрээгүй


Хамтын гэрээтэй


Аж ахуйн нэгж байгууллагыг байршлаар нь авч үзвэл: Улаанбаатараас бусад бүсүүдийн хувьд хамтын гэрээтэй

22.788.8

11.277.2

22.839.9

60.177.1

22.974.1

25.9

ААНБ, хамтын гэрээгүй ААНБ-аас илүү байна. Улаанбаатар хотын хувьд хамтын гэрээгүй ААНБ нь их байна.


25

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар ААНБ -ыг авч үзвэл: Бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин мотоциклийн засвар үйлчилгээний салбарт хамтын гэрээгүй ААНБ өндөр байна. Энэ салбарт жижиг, дунд хувийн хэвшлийн ААНБ-ууд ихэнх хувийг эзэлдэг, эдгээрт үйлдвэрчний эвлэл байх шаардлагагүй, боломжгүй гэж үздэг нь “Хөдөлмөрийн

тухай хуулийн хэрэгжилтийн судалгаа”-ны үр дүн1тэй нийцэж байна. Боловсрол, хүний эрүүл мэнд, цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын салбарт хамтын гэрээтэй ААНБ илүү байгаа нь эдгээр салбаруудад төсвийн байгууллагууд ихэнх хувийг эзэлж байдагтай холбоотой.

1 Хөдөлмөрийн тухай хуулийн хэрэгжилтийн судалгааны дөрөвдүгээр бүлэг

2.1.3 Ажил олгогч ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэр.

Зураг 6. Хариуцлагын хэлбэрээр хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын эзлэх тоо.

Хэмжих нэгж: Хувь

3.30.8

4.93.6

2.10.4

18.855.3

2.13.2

0.62.9

1.75.9

66.527.8

Хоршоо

Нөхөрлөл

Төрийн бус байгууллага

Төсөвт байгууллагаОрон нутгийн өмчит

аж ахуйн …Төрийн өмчит аж

ахуйн

ХК

ХХК

Хамтын гэрээгүй Хамтын гэрээтэй

ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр нь авч үзвэл: Орон нутгийн өмчит ААНБ-ын хамтын гэрээтэй болон хамтын гэрээгүй ААНБ-ын харьцаа ойролцоо, төсөвт байгууллага, төрийн өмчит аж ахуйн тооцоот байгууллагын хамтын гэрээтэй ААНБ ихэнх, бусад хариуцлагын хэлбэрийн ААНБ-ын хамтын гэрээгүй

ААНБ өндөр хувийг эзэлж байна. Хариуцлагын хэлбэрээр хамтын гэрээтэй ААНБ-ын хамгийн өндөр хувийг төсөвт болон төрийн өмчит ААНБ эзэлж байгаа нь эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар гаргасан үр дүнтэй адил байна.


26

Хүснэгт 5. ААНБ-ын байршил хариуцлагын хэлбэрээр хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын тоо. Хэмжих нэгж: Хувь

Байршил, бүс,

ХХК

ХК

Төрийн ө

мчи

т аж

ах

уйн т

ооцоото

й

үйлд

вэрийн г

азар

Орон н

утги

йн

өм

чит

аж а

хуйн

тооцоото

й

үйлд

вэрийн г

азар

Төсө

вт

бай

гуул

лага

Төрийн б

ус

бай

гуул

лага

Нөхө

рлө

л

Хорш

оо

Нийт

дүн

/Хув

иар

/

Баруун бүс 27.7 2.6 0.0 6.5 51.2 2.0 2.0 7.9 100

Хамтын гэрээтэй 16.3 4.8 0.0 6.0 69.1 0.0 3.8 0.0 100

Хамтын гэрээгүй 40.7 0.0 0.0 7.1 31.0 4.3 0.0 16.9 100

Хангайн бүс 35.2 3.5 0.8 1.9 46.9 0.0 6.2 5.6 100

Хамтын гэрээтэй 31.1 6.8 1.7 1.5 57.8 0.0 0.0 1.2 100

Хамтын гэрээгүй 39.2 0.3 0.0 2.3 36.2 0.0 12.2 9.9 100

Төвийн бүс 19.1 4.3 1.9 1.2 70.0 0.0 0.0 3.6 100

Хамтын гэрээтэй 13.9 4.2 3.2 2.0 72.4 0.0 0.0 4.4 100

Хамтын гэрээгүй 26.6 4.4 0.0 0.0 66.5 0.0 0.0 2.4 100

Зүүн бүс 29.1 3.6 2.3 0.8 54.2 0.0 9.9 0.0 100

Хамтын гэрээтэй 8.0 3.8 3.8 1.4 79.1 0.0 4.0 0.0 100

Хамтын гэрээгүй 62.6 3.4 0.0 0.0 14.6 0.0 19.4 0.0 100

Улаанбаатар 60.8 3.3 1.7 2.4 24.1 1.7 4.7 1.1 100

Хамтын гэрээтэй 33.8 6.4 3.6 3.4 46.7 0.7 5.1 0.3 100

Хамтын гэрээгүй 74.8 1.7 0.8 1.9 12.4 2.3 4.5 1.5 100

ААНБ-ын байршил хариуцлагын хэлбэрээр харьцуулан авч үзвэл: Улаанбаатараас бусад бүсүүдэд хамтын гэрээтэй ААНБ-уудад төсөвт байгууллагуудын эзлэх хувь өндөр байна.

Энэ нь төсөвт байгууллага байршил хариуцлагын хэлбэр үл харгалзан хамтын гэрээ байгуулах болон ажилтны төлөөлөл, ҮЭ-тэй байх нь нийтлэг харагдаж байна.

2.1.4 ААНБ-ын ажиллагчдын тооны бүлгээр.

Зураг 7. ААНБ-ын ажиллагчдын тооны бүлгээр, ХГ-тэй, ХГ-гүй. Хэмжих нэгж: Хувь

Нийт

59.7

20.4

79.6

51.9

48.158.7

41.328.9

40.36

71.1

10-19 20-49 50-99 100+



27

Ажиллагчдын тооны бүлгийн 50-99 ба 100-гаас дээш ажиллагчидтай ААНБ-ын хамтын гэрээтэй ААНБ-ын тоо өндөр эсрэгээрээ 10-19 ба 20-49 ажиллагчидтай ААНБ-ын хамтын гэрээтэй ААНБ-ын тоо бага байна. ААНБ-ын ажиллагчдын тоо ихсэх тусам Үйлдвэрчний хороо, ажилтны төлөөлөлтэй болж, хамтын гэрээ байгуулах нь нэмэгддэг байна.

2.2 АЖИЛТАН.

Судалгаанд Монгол Улсын хэмжээнд нийт эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын хамтын хэлэлцээрт орсон 9 салбарын 10-аас дээш ажиллагчидтай, хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй 4195 ажиллагчдыг хамруулж, үр дүнг

тархааснаар нийт 174342 ажиллагчид, үүнээс хамтын гэрээтэй 90056, хамтын гэрээгүй 84286 ажиллагчдаас тооцож тайлбарлав. Хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллагчдаас хамтын гэрээгүй ААНБ-д ажиллагчид бага байна.

Ажиллагчдын төлөв байдлын хүрээнд тухайн ажиллагчдын ажиллаж буй ААНБ-ын байршил, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, хариуцлагын хэлбэр, өмчийн хэлбэр, ажиллагчдын ажилласан жил, боловсрол, насны бүлгээр төлөв байдлыг харууллаа.

2.2.1. Ажиллагчдын хүйс, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, байршил

Зураг 8. ЭЗҮА-ны салбарт ажиллагчдын тоо хүйсээр. Хэмжих нэгж: Хувь


28

Судалгаанд хамрагдсан нийт ажиллагчдыг хүйс, ЭЗҮА-ны салбараар авч үзвэл: Барилга, уул уурхай, худалдаа, хөдөө аж ахуйн салбарт эрэгтэй, боловсрол, худалдаа, хүний эрүүл мэнд, барилгын салбарт эмэгтэй ажиллагчид түлхүү ажиллаж байна. Салбарын ААНБ-ыг хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-аар харьцуулан харвал боловсрол,

Хүний эрүүл мэндийн салбарын хамтын гэрээтэй ААНБ-д эмэгтэйчүүдийн тоо өндөр, худалдааны салбарын хамтын гэрээгүй ААНБ-д эмэгтэйчүүдийн тоо өндөр байна. Уул уурхай, барилга, цахилгаан хий, уур агааржуулалтын салбарын хамтын гэрээгүй ААНБ-д эрэгтэй ажиллагчид ихэнх хувийг эзэлж байна.

Хүснэгт 6. Ажиллагчдын байршил ЭЗҮА-ны салбараар. Хэмжих нэгж: Хувь

Байршил, бүс, хамтын гэрээтэй эсэх

Хөд

өө а

ж а

хуй

Уул

уур

хай

Цах

илг

аан,

хий,

уур,

ага

арж

уула

лт

Бар

илг

а

Худ

алдаа

Тээв

эр, аг

уула

хын

үйл

ажилл

агаа

Бол

овср

ол

Хүн

ий э

рүүл

мэн

д

Урл

аг ү

звэр

, то

глоо

м н

аадам

Нийт

дүн

/Хув

ь/

Нийт дүн 1.3 16.7 3.7 20.3 20.4 5.5 21.2 9.2 1.8 100Хамтын гэрээтэй 0.7 11.9 6.6 11.9 12.1 5.3 34.9 14.5 2.3 100Хамтын гэрээгүй 1.9 21.8 0.7 29.2 29.4 5.7 6.6 3.6 1.2 100Баруун бүс 3.9 4.4 8.7 15.7 4.0 1.2 46.2 13.1 2.9 100Хамтын гэрээтэй 2.6 3.2 10.1 3.7 0.0 0.0 62.3 14.4 3.7 100Хамтын гэрээгүй 6.7 6.9 5.7 40.4 12.4 3.6 12.9 10.3 1.1 100Хангайн бүс 0.6 8.2 9.2 19.8 9.2 2.6 38.9 10.3 1.2 100Хамтын гэрээтэй 0.0 10.6 10.8 19.3 1.3 1.6 44.9 10.8 0.6 100Хамтын гэрээгүй 2.6 0.0 3.9 21.5 35.5 5.9 18.8 8.6 3.2 100Төвийн бүс 1.9 24.7 10.3 9.5 4.5 3.0 28.2 14.1 3.9 100Хамтын гэрээтэй 1.2 17.7 14.9 9.8 0.0 0.9 35.1 16.6 3.8 100Хамтын гэрээгүй 3.3 38.0 1.4 8.8 12.9 6.9 15.1 9.2 4.2 100Зүүн бүс 4.5 33.6 3.7 6.0 3.6 1.3 36.1 7.4 4.0 100Хамтын гэрээтэй 2.8 23.9 5.6 4.4 0.0 0.0 50.3 7.0 5.8 100Хамтын гэрээгүй 7.6 51.8 0.0 9.1 10.5 3.6 9.0 8.0 0.5 100Улаанбаатар 1.0 17.6 2.2 21.8 24.7 6.5 16.1 8.5 1.6 100Хамтын гэрээтэй 0.5 11.9 4.5 11.5 17.6 7.3 29.0 15.5 2.2 100Хамтын гэрээгүй 1.5 22.4 0.3 30.5 30.8 5.7 5.2 2.7 1.0 100

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарыг байршлаар авч үзвэл: Баруун бүсийн хамтын гэрээтэй ААНБ-ын 62,3 хувийг боловсролын салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа ААНБ хамрагдсан нь бүсүүдийн хувьд өндөр хувийг эзэлж байна. Нийт дүнгээр харвал боловсрол, хүний эрүүл мэндийн салбарт хамтын гэрээтэй ААНБ-ын эзлэх хувь их байна эдгээр салбарт төсвийн байгууллага ихээхэн хувийг эзэлдэгтэй холбоотой. Зүүн бүсийн уул уурхайн салбарын хамтын гэрээгүй ААНБ 51,8

хувийг эзэлж байгаа нь бүс, салбарын хувьд өндөр байна.

2.2.2 Ажиллагчдын ажилласан жил, Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, боловсрол

Судалгаанд хамрагдсан ажиллагчдын ажилласан жил, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, боловсрол зэргээр харьцуулан авч үзлээ.


29

Зураг 9. Ажиллагчдын төлөв байдал боловсролоор. Хэмжих нэгж: Хувь

Ажиллагчдын төлөв байдлын нэг чухал үзүүлэлт болох хүйсийг боловсролоор авч үзлээ. Боловсролгүй болон бага боловсролтой эрэгтэй ажиллагчид хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллагчдын 0,02 хувь, хамтын гэрээгүй ААНБ –д ажиллагчдын 0,23 хувь, эмэгтэй ажиллагчдын хувьд боловсролгүй болон бага боловсролтой ажиллагчдын 0,04 хувь нь хамтын гэрээгүй ААНБ-д, 0,10 хувь нь хамтын гэрээтэй ААНБ –д ажиллаж байгаа ч судалгаанд хамрагдсан

салбарт ажиллагчдын өндөр хувийг дээд боловсролтой ажиллагчид эзэлж байна. Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын бага болон боловсролгүй ажиллагчдын эзлэх хувь бага байгаа нь улсын хэмжээнд бичиг үсэг тайлагдалтын хувь өндөр байдагтай холбоотой юм. Ажиллагчдын хүйсийг боловсрол, салбараар нь авч үзсэнийг харьцуулан харвал хамтын гэрээгүй ААНБ-ын дээд боловсролтой эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь өндөр байна.

Зураг 10. Ажиллагчид ажилласан жилээр. Хэмжих нэгж: Хувь


30

Хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллагчдын 10-аас дээш жил ажилласан ажиллагчид 31,1 хувь байхад 6 сараас 1 жил хүртэлх хугацаанд ажилласан ажиллагчид бага байгаа нь хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллагчдын ажлын байрны тогтвортой

байдал илүү хадгалагдаж байна. Хамтын гэрээгүй ААНБ-д ажиллагчдын 1-3 жил ажиллаж байгаа ажиллагчдын хувь өндөр байгаа ч ажилласан жил ахих тусам ажиллагчдын тоо буурч байна.

Хүснэгт 7. Ажиллагчдын ЭЗҮА-ны салбар ажилласан жилээр. Хэмжих нэгж: Хувь


6 са

раа

с-1

жил

хүртэ

л

1жилэ

эс 3

жил

хүртэ

л

3 ж

илэ

эс 5

ж

ил

хүртэ

л

5 ж

илэ

эс 1

0 ж

ил

хүртэ

л

10 ж

ил-

с дээ

ш

Нийт

дүн

/ху

вь/

Хөдөө аж ахуй 13.4 25.5 14.5 28.5 18.1 100

Хамтын гэрээтэй 11.7 11.3 13.6 23.6 39.7 100

Хамтын гэрээгүй 14.1 30.8 14.8 30.3 10.0 100

Уул уурхай 8.3 35.9 24.6 20.8 10.3 100

Хамтын гэрээтэй 9.0 26.2 15.9 29.1 19.9 100

Хамтын гэрээгүй 7.9 41.6 29.7 16.0 4.8 100

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 10.0 16.6 14.1 21.1 38.2 100

Хамтын гэрээтэй 9.7 16.0 13.0 21.2 40.1 100

Хамтын гэрээгүй 13.5 22.6 25.9 19.5 18.4 100

Барилга 15.9 30.1 19.5 18.2 16.3 100

Хамтын гэрээтэй 11.8 23.0 18.9 20.0 26.3 100

Хамтын гэрээгүй 17.7 33.1 19.7 17.4 12.0 100

Худалдаа 19.5 33.4 17.2 17.7 12.1 100

Хамтын гэрээтэй 9.7 26.1 24.9 17.8 21.6 100

Хамтын гэрээгүй 23.9 36.6 13.9 17.7 8.0 100

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 14.8 30.2 22.4 17.9 14.7 100

Хамтын гэрээтэй 11.7 27.0 18.9 19.7 22.8 100

Хамтын гэрээгүй 17.9 33.5 25.9 16.1 6.6 100

Боловсрол 7.1 17.7 13.8 28.1 33.2 100

Хамтын гэрээтэй 6.5 17.8 14.0 27.3 34.3 100

Хамтын гэрээгүй 10.9 17.3 12.6 32.2 27.1 100

Хүний эрүүл мэнд 9.6 18.2 12.9 20.2 39.0 100

Хамтын гэрээтэй 9.0 16.8 11.6 20.0 42.6 100

Хамтын гэрээгүй 12.5 24.2 18.6 21.0 23.7 100

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 9.4 21.3 16.6 27.6 25.1 100

Хамтын гэрээтэй 7.9 20.1 13.9 27.7 30.4 100

Хамтын гэрээгүй 12.5 23.7 21.9 27.3 14.6 100


31

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарт ажилласан жилээр нь авч үзвэл: хөдөө аж ахуй, урлаг үзвэр, тоглоом наадмын салбарт ажиллагчдын 5-10 жил салбарт ажиллагчдын 5-10 жил,ажилласан , уул уурхай, барилга, худалдаа, тээвэр агуулахын үйл ажиллагааны салбарт ажиллагчдын 1-3 жил, цахилгаан, хий, уур агааржуулалт, боловсрол, хүний эрүүл мэндийн салбарт ажиллагчдын 10-аас дээш жил ажилласан ажиллагчдын хувь өндөр, Хөдөө аж ахуй, уул уурхай, цахилгаан, хий , уур агааржуулалт, боловсрол, хүний эрүүл мэнд, урлаг, үзвэр тоглоом, наадмын салбарын хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-д ажиллагчид

ялгаагүй 6 сараас 1 жилийн хугацаанд ажиллагчид бага хувийг эзэлж байна. Барилгын салбарын хамтын гэрээгүй ААНБ-д ажиллагчдын 10-аас дээш жил ажиллагч, худалдааны салбарын хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллагчдын 6 сараас 1 жил хүртэл ажилласан, худалдаа, тээвэр агуулахын үйл ажиллагааны хамтын гэрээгүй ААНБ-д ажиллагчдын 10-аас дээш жил ажилласан ажиллагчид бага хувийг эзэлж байна. Цахилгаан, хий, уур агааржуулалт, боловсрол, хүний эрүүл мэндийн салбарын ААНБ-д ажиллагчдын 10-аас дээш жил ажиллагчид өндөр байгаа нь төрийн болон орон нутгийн өмчит газар, төсвийн байгууллагад ажиллагчид байна.

Ажиллагчдын ажилласан жилийг боловсролоор авч үзвэл: Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүйгээс үл шалтгаалан дээд боловсролтой ажиллагчид давамгайлж, бүрэн дунд боловсролтой ажиллагчид өндөр хувийг эзэлж байна. 5-10, 10-аас дээш жил ажилласан ажиллагчдын хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллагчдын тодорхой хувийг мэргэжлийн тусгай дунд боловсролтой ажиллагчид, хамтын гэрээгүй ААНБ-д ажиллагчдын 10-аас дээш жил ажиллагчдын мэргэжлийн

анхан шатны боловсролтой ажиллагчдын хувь өндөр байна. 6 сараас 1 жил, 1- 3 жил ажилласан дээд боловсролтой ажиллагчид хамтын гэрээгүй ААНБ-д ажиллаж байгаагаас харахад хамтын гэрээгүй ААНБ нь залуучуудыг ажилд авах нь илүү байна. 5-10 жил, 10-аас дээш жил ажиллаж байгаа ажиллагчдын хувьд ажиллагчдын тооны хувь ойролцоо байгаа нь хамтын гэрээтэй болон хамтын гэрээгүйгээс үл хамаарч байна.

Хүснэгт 8. Ажиллагчдын ажилласан жил,боловсролоор. Хэмжих нэгж: Хувь

Ажиллагчдын ажилласан жилээр

Боло

всролг

үй

Баг

а

Бүр

эн б

ус д

унд

Бүр

эн д

унд

Мэр

гэж

лийн

анха

н ш

ат

Мэр

гэж

лийн

тусг

ай д

унд

Дээ

д

Зэрэг

тэй д

ээд

Нийт

дүн

/Хув

ь/

6 сараас-1 жилХГ-тэй 0.0 0.0 2.4 8.5 7.8 9.4 66.4 5.5 100ХГ-гүй 0.0 0.1 3.4 11.8 6.1 4.4 70.0 4.2 100

1 жилээс 3 жилХГ-тэй 0.2 0.0 3.2 15.4 5.5 9.2 61.5 4.9 100ХГ-гүй 0.0 0.1 2.2 12.3 5.0 4.4 71.9 4.1 100



10 жил-с дээшХГ-тэй 0.0 0.0 5.1 13.1 7.2 20.5 49.7 4.3 100ХГ-гүй 0.0 0.4 4.3 17.0 17.6 13.7 44.3 2.7 100


32

2.2.3 Ажиллагчдын насны бүлэг ажиллагчдын тоогоор.

Хүснэгт 9. Ажиллагчдын тооны бүлэг, насны ангиллаар. Хэмжих нэгж: Хувь

Ажиллагчдын тооны бүлэг 16-25 нас

26-35 нас

36-45 нас

46-55 нас

56+ нас

Нийт дүн /Хувь/

10-20Хамтын гэрээтэй 12.2 29.8 29.6 25.6 2.8 100

Хамтыг гэрээгүй 15.7 37.3 27.8 15.1 4.1 100

20-50Хамтын гэрээтэй 6.8 26.9 38.7 25.2 2.3 100

Хамтыг гэрээгүй 13.9 41.4 24.0 16.8 3.9 100

50-99Хамтын гэрээтэй 10.8 36.8 24.3 25.3 2.8 100

Хамтыг гэрээгүй 17.3 38.8 22.9 16.6 4.4 100

100+Хамтын гэрээтэй 8.3 32.6 28.5 25.1 5.5 100

Хамтыг гэрээгүй 14.5 53.0 21.2 9.3 2.1 100

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-д ажиллагчдын тооны бүлгээр 100-гаас дээш ажиллагчидтай хамтын гэрээгүй ААНБ-д 26-35 насны ажиллагчдын эзлэх хувь илүү байгаа нь хамтын гэрээтэй ААНБ-аас илүүтэй хамтын гэрээгүй ААНБ

нь 26-35 насны залуучууд илүү хөдөлмөр эрхэлж байна. ААНБ-ын хамтын гэрээтэй, гэрээгүй, ажиллагчдын тоо зэргээс хамааралгүйгээр 36-45 насны ажиллагчид ААНБ-ын ажиллагчдын тодорхой хувийг эзэлдэг байна.

2.2.4 Аж ахуйн нэгж байгууллагын хариуцлагын хэлбэр.

Зураг 11. Ажиллагчдын төлөв ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр. Хэмжих нэгж: Хувь

Хоршоо

Нөхөрлөл


Төсөвт байгууллага

Орон нутгийн өмчит аж ахуйн

Төрийн өмчит аж ахуйн

ХК

ХХК

0 20 40 60 80 100

0.6

1.2

1.4

7.7

0.6

0.3

2.0

86.1

0.1

0.5

0.4

47.3

2.3

4.1

9.3

35.8



33

Судалгаанд хамрагдсан нийт ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр авч үзвэл: Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын хувьд төсөвт байгууллага өндөр хувийг, эсрэгээрээ хоршоо, нөхөрлөл хамгийн бага хувийг эзэлж байна. Төсвийн байгууллага тэдгээрт ҮЭ ажилтны төлөөллийн

байгууллага байгуулах хамтран ажиллах боломжтой ч бусад аж ахуйн нэгж нөхөрлөл хоршоонд болон жижиг байгууллагад ҮЭ ажилтны төлөөлөл байх шаардлагагүй, боломжгүйтэй холбоотой гэж үзсэн.

Хүснэгт 10. ААНБ –ын ЭЗҮА-ны салбар хариуцлагын хэлбэрээр. /Ажиллагчдын/ Хэмжих нэгж: Хувь

Хариуцлагын хэлбэрээр

ХХК

ХК

Төрийн ө

мчи

т аж

ах

уйн т

ооцоото

й

үйлд

вэрийн г

азар

Орон н

утги

йн ө

мчи

т аж

аху

йн т

ооцоото

й

үйлд

вэрийн г

азар

Төсө

вт б

айгу

улла

га

Төрийн б

ус

бай

гуул

лага

Нөхө

рлө

л

Хорш

оо

Нийт

дүн

/Хув

ь/

Хөдөө аж ахуй 90.5 8.3 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100Хамтын гэрээтэй 82.7 14.1 3.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100Хамтын гэрээгүй 95.0 5.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100

Уул уурхай 18.3 47.8 6.7 19.7 7.1 0.0 0.0 0.3 100Хамтын гэрээтэй 11.8 51.9 7.3 21.2 7.8 0.0 0.0 0.0 100Хамтын гэрээгүй 86.0 5.7 0.0 4.6 0.0 0.0 0.0 3.8 100

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 91.3 4.5 0.2 0.8 3.1 0.0 0.0 0.0 100

Хамтын гэрээтэй 82.1 11.7 0.8 2.7 2.7 0.0 0.0 0.0 100

Хамтын гэрээгүй 95.3 1.4 0.0 0.0 3.3 0.0 0.0 0.0 100

Барилга 89.8 6.4 2.4 1.1 0.0 0.0 0.3 0.0 100Хамтын гэрээтэй 76.4 17.7 5.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100Хамтын гэрээгүй 95.7 1.3 0.9 1.6 0.0 0.0 0.4 0.0 100

Худалдаа 67.9 2.8 11.4 5.5 7.4 0.0 0.0 4.8 100Хамтын гэрээтэй 51.3 5.7 22.8 9.6 9.0 0.0 0.0 1.6 100Хамтын гэрээгүй 84.6 0.0 0.0 1.5 5.8 0.0 0.0 8.1 100

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 6.7 0.0 1.9 0.0 88.0 3.3 0.1 0.0 100

Хамтын гэрээтэй 4.4 0.0 2.2 0.0 92.7 0.7 0.0 0.0 100Хамтын гэрээгүй 19.8 0.0 0.0 0.0 61.6 18.1 0.5 0.0 100

Боловсрол 12.1 2.2 1.7 0.0 74.0 1.9 8.1 0.0 100Хамтын гэрээтэй 8.0 2.1 2.1 0.0 82.9 1.3 3.5 0.0 100Хамтын гэрээгүй 29.4 2.5 0.0 0.0 35.7 4.6 27.8 0.0 100

Хүний эрүүл мэнд 23.2 0.5 5.0 4.1 67.1 0.1 0.0 0.0 100Хамтын гэрээтэй 21.9 0.4 7.5 5.7 64.4 0.2 0.0 0.0 100Хамтын гэрээгүй 25.7 0.8 0.0 1.0 72.5 0.0 0.0 0.0 100

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 23.2 0.5 5.0 4.1 67.1 0.1 0.0 0.0 100

Хамтын гэрээтэй 21.9 0.4 7.5 5.7 64.4 0.2 0.0 0.0 100Хамтын гэрээгүй 25.7 0.8 0.0 1.0 72.5 0.0 0.0 0.0 100

ААНБ-ын эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарт хамтын гэрээгүй ХХК-д ажиллагчид хөдөө аж ахуй, цахилгаан , хий, уур агааржуулалт, барилгын салбарын ажиллагчид хамгийн

их хувийг эзэлж байна. Харин хамтын гэрээтэй боловсрол, тээврийн салбарын төсөвт байгууллагад ажиллагчдын хувь өндөр байна.


34


35

БҮЛЭГ 3.ХӨДӨЛМӨРИЙН ХАРИЛЦАА


36

Сайн Дунд

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ууд хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүйгээс үл хамааран хөдөлмөрийн дотоод журмыг батлан мөрдөж ажилладаг байна.

Зураг 13. ААНБ-ын байгууллагын дотоод журмын хэрэгжилт. /Ажил олгогч/


Монгол Улсын “Хөдөлмөрийн тухай” хуулинд хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрээр зохицуулах харилцааг тодорхой тусгасан байдаг. Энэ харилцаанд Хөдөлмөрийн тухай хуулиар шууд зохицуулагдаагүй дараах асуудлууд болох үндсэн цалингийн хэмжээ тогтоох, ажилтны мэргэжлийг дээшлүүлэх, ажил амралтын горимыг тогтоох, ажилтны нийгмийн хамгаалал, ХАБЭА-н асуудал, ҮЭ-ийн үйл ажиллагааг хэвийн явуулах нөхцөлөөр хангах, хамтын гэрээний хэрэгжилтэд хяналт тавих, хөдөлмөрийн онцлог харилцаа, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөдөлмөрийн харилцааны асуудлууд ордог. Эдгээр нийтлэг асуудлуудаас баримт бичгийн шинжилгээний ажлын үр дүнд тулгуурлан

ач холбогдлоор нь эрэмбэлж, хөдөлмөр эрхлэлт ажлын байрны баталгаа, цалин хөлс, нийгмийн хамгаалал, ажил амралтын цаг, ХАБЭА-н асуудлуудын хамтын гэрээнд заасан төлөв байдал, хэрэгжилтийг судалсан.

3.1 ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ, АЖЛЫН БАЙРНЫ БАТАЛГАА.

Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрээр зохицуулагдаж буй хөдөлмөрийн харилцааны хөдөлмөр эрхлэлт ажлын байрны баталгааг дотоод журам, сургалтын асуудлаар гол үзүүлэлт болгон ашиглаж, судалгаанд хамрагдсан хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-д хэрхэн зохицуулагдаж байгааг харууллаа.

Зураг 12. ААНБ-ын хөдөлмөрийн дотоод журам. Хэмжих нэгж: Хувь

1.5 1.1 2.0

98.4 98.9 98.0

Нийт дүн

Дотоод журамтай

Муу

Дотоод журамгүй



88.492.4

7.1 11.10.5 0.4


37

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын хөдөлмөрийн дотоод журмаа мөрдөн хэрэгжүүлж буй байдлыг ажил олгогчоос тодруулахад хамтын гэрээтэй ААНБ-ын 92,4 хувь, хамтын гэрээгүй ААНБ-

ын 88,4 хувь нь хөдөлмөрийн дотоод журмын хэрэгжилт сайн гэж хариулсан байна. Энэ үр дүн нь “Хөдөлмөрийн тухай хуулийн хэрэгжилтийн судалгаа”-ны үр дүнтэй нийцэж байна.

Хүснэгт 11. Ажиллагчдын ААНБ –ын дотоод журам, “Хөдөлмөрийн тухай” хуулийн нийцэл. /Ажилласан жилээр/ Хэмжих нэгж: Хувь

Ажилласан жилээр

Бүр

эн

нийцдэг

Зарим

та

лаар

аа

нийцдэг

Нийцэл

баг

атай

Нийцдэг

гүй

Нийт

дүн

/Хув

ь/

6 сараас-1 жил хүртэл 83.5 15.5 0.5 0.5 100

Хамтын гэрээтэй 82.4 15.5 0.7 1.4 100

Хамтын гэрээгүй 84.0 15.6 0.4 0.0 100

1жилээс 3 жил хүртэл 83.0 15.6 0.8 0.5 100

Хамтын гэрээтэй 84.0 14.9 0.2 0.9 100

Хамтын гэрээгүй 82.4 16.1 1.2 0.3 100

3 жилээс 5 жил хүртэл 82.5 15.9 1.0 0.6 100

Хамтын гэрээтэй 85.4 14.1 0.3 0.2 100

Хамтын гэрээгүй 80.1 17.6 1.6 0.8 100

5 жилээс 10 жил хүртэл 85.0 12.5 2.0 0.5 100

Хамтын гэрээтэй 86.6 10.8 2.1 0.5 100

Хамтын гэрээгүй 82.7 15.0 1.8 0.5 100

10 жил-с дээш 83.3 15.5 1.0 0.2 100

Хамтын гэрээтэй 82.3 16.2 1.2 0.2 100

Хамтын гэрээгүй 86.4 13.2 0.4 0.0 100

Дээрх хүснэгтээс үзэхэд хамтын гэрээтэй болон хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ажиллагчдын 80-аас дээш хувь нь тухайн ААНБ-ын хөдөлмөрийн дотоод журамд заасан асуудлууд Хөдөлмөрийн тухай хуулийн холбогдох

зүйл заалтуудтай нийцдэг гэж хариулсан. Энэ нь судалгаанд хамрагдсан нийт ААНБ хөдөлмөрийн дотоод журмаа Хөдөлмөрийн тухай хуультай нийцүүлж боловсруулан мөрдөж буйг харуулж байна.


38

Зураг 14. ААНБ-н ажиллагчдадаа сургалт зохион байгуулдаг эсэх / АО /


ААНБ нь ажиллагчдын хөдөлмөр эрхлэлт ажлын байрны баталгааг хангах үүднээс тэдэнд зориулсан дотооддоо сургалт зохион байгуулдаг эсэхийг

тодруулахад хамтын гэрээтэй ААНБ нь хамтын гэрээгүй ААНБ-аас илүү сургалт зохион байгуулдаг байна.

Зураг 15. ААНБ-н ажиллагчдадаа зохион байгуулдаг сургалт./АО /

Хэмжих нэж:Хувь


39

Судалгаанд оролцсон сургалт зохион байгуулдаг ААНБ-ын сургалтыг төрлөөр нь авч үзвэл: Нийт дүнгээр ААНБ ажиллагчиддаа мэргэшүүлэх сургалтыг илүүтэй зохион байгуулдаг ба үүнээс

хамтын гэрээтэй ААНБ-ын хувьд харилцаа хандлага ёс зүйн сургалт, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын хувьд мэргэшүүлэх сургалтыг илүү зохион байгуулдаг байна

Хүснэгт 12. Ажиллагчдадаа сургалт зохион байгуулдаг ААНБ-ын байршил сургалтын төрлөөр

Хэмжих нэж:Хувь

Байршил, бүс, хамтын гэрээтэй

эсэх

Мэр

гэж

ил

олг

ох

сурга

лт

Мэр

гэш

үүлэ

х су

рга

лт

Дав

тан с

урга

лт

ХА

БЭА

сур

галт

Хар

илц

аа х

андла

га

ёс з

үйн с

урга

лт

Дээ

рх

бүг

д

Нийт

дүн

/Хув

ь/

Баруун бүс 6.6 23.1 11.1 30.1 26.2 2.9 100

Хамтын гэрээтэй 8.0 20.9 14.1 29.1 24.5 3.4 100

Хамтын гэрээгүй 4.3 26.7 6.1 31.9 29.0 2.1 100

Хангайн бүс 6.7 25.1 16.1 23.4 26.1 2.7 100

Хамтын гэрээтэй 7.1 24.1 13.7 25.1 28.1 2.0 100

Хамтын гэрээгүй 6.0 26.6 19.7 20.8 23.1 3.8 100

Төвийн бүс 5.1 29.5 12.4 24.3 25.8 2.9 100

Хамтын гэрээтэй 6.8 26.1 15.8 24.8 24.4 2.2 100

Хамтын гэрээгүй 2.2 35.4 6.4 23.4 28.2 4.3 100

Зүүн бүс 6.1 31.8 10.1 25.0 24.4 2.5 100

Хамтын гэрээтэй 8.2 30.7 13.3 21.9 22.1 3.8 100

Хамтын гэрээгүй 2.1 34.0 4.0 31.1 28.7 0.0 100

Улаанбаатар 8.8 28.5 9.2 25.4 23.2 4.9 100

Хамтын гэрээтэй 6.8 25.4 11.0 24.0 26.4 6.5 100

Хамтын гэрээгүй 10.3 30.7 7.9 26.3 20.9 3.8 100

ААНБ-ын ажиллагчдадаа зохион байгуулдаг сургалтын төрлийг ААНБ-ын байршлаар нь авч үзвэл: Баруун бүсийн ААНБ-ууд ХАБЭА-н сургалт, Хангайн бүсийн ААНБ-ууд харилцаа хандлага ёс зүйн сургалт, Зүүн болон төвийн

бүсийн ААНБ-ууд мэргэшүүлэх сургалтыг зохион байгуулдаг байна. Үүнийг тухайн ААНБ-ын байршил, эдийн засгийн үйл ажиллагааны онцлогтой холбон тайлбарлаж болох юм.


40

Хүснэгт 13. Гаднаас зохион байгуулдаг сургалтанд ажиллагчдаа хамруулсан байдал. / ЭЗҮА-ын салбараар , АО/ Хэмжих нэгж: Хувь


Мэр

гэж

ил

олг

ох

сурга

лт

Мэр

гэш

үүлэ

х су

рга

лт

Дав

тан с

урга

лт

ХА

БЭА

сур

галт

Хар

илц

аа

хандал

ага

ёс

зүйн с

урга

лт

Шаа

рдла

ггүй

Нийт

дүн

/Хув

ь/

Хөдөө аж ахуйХГ-тэй 13.5 34.6 10.1 5.9 27.9 8.1 100ХГ-гүй 15.4 49.4 7.8 20.1 1.0 6.4 100

Уул уурхайХГ-тэй 27.5 43.0 6.7 15.1 7.8 0.0 100ХГ-гүй 18.3 39.1 3.6 22.7 11.3 5.0 100

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт

ХГ-тэй 17.8 36.9 9.7 19.9 15.0 0.7 100ХГ-гүй 15.8 46.0 4.0 27.3 6.9 0.0 100

БарилгаХГ-тэй 23.7 41.2 7.5 17.5 8.5 1.5 100ХГ-гүй 20.3 32.0 8.6 25.6 9.6 3.9 100

ХудалдааХГ-тэй 21.9 21.6 7.9 21.0 21.0 6.6 100ХГ-гүй 13.0 35.3 6.2 17.5 22.4 5.6 100

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа

ХГ-тэй 8.2 39.0 11.5 16.1 16.6 8.5 100ХГ-гүй 16.0 45.5 6.8 10.6 14.1 6.9 100

БоловсролХГ-тэй 13.4 34.7 15.9 12.6 23.3 0.2 100ХГ-гүй 14.9 58.2 8.1 5.5 8.3 5.0 100

Хүний эрүүл мэндХГ-тэй 20.7 27.4 15.5 17.1 19.3 0.0 100ХГ-гүй 13.5 40.3 15.2 9.3 19.0 2.7 100

Урлаг үзвэр тоглоом наадам

ХГ-тэй 9.6 46.4 14.8 9.8 19.5 0.0 100ХГ-гүй 19.9 41.6 8.4 5.9 22.9 1.3 100

Зураг 16. ААНБ-ын ажиллагчиддаа сурах явцад үзүүлдэг сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлm.


Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын ажиллагчдаа гаднаас зохион байгуулсан сургалтанд хамруулсан байдлыг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар авч үзвэл: Худалдааны салбараас бусад салбарууд 27,4 хувиас дээш хувиар

ажиллагчдаа мэргэшүүлэх сургалтанд түлхүү хамруулдаг ба нийт сургалтын хувьд хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ харилцан адилгүй хамруулдаг байна.


41

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын ажиллагчдадаа сурах явцад үзүүлдэг сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг харвал хамтын гэрээтэй ААНБ-ын хувьд 38,1 хувь нь сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг 100 хувь олгодог бол хамтын гэрээгүй ААНБ-ын 46,5 хувь нь ажиллагчдынхаа сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг 100 хувь олгодог байна. Ажиллагчдын хувьд хамтын гэрээтэй ААНБ-ын хувьд 32,2 хувь нь сургалтын

төлбөрийн хөнгөлөлтийг 100 хувь олгодог бол хамтын гэрээгүй ААНБ-ын 52,1 хувь нь ажиллагчдынхаа сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг 100 хувь олгодог байна. Хамтын гэрээтэй ААНБ-аас хамтын гэрээгүй ААНБ нь илүү ажиллагчдын хөдөлмөр эрхлэлт ажлын байрны баталгааг хангах үзүүлэлтийн нэг болох сургалтын төлбөрийн асуудлыг түлхүү анхаардаг нь харагдаж байна.

Хүснэгт 14. ААНБ-ын ажиллагчдадаа сурах явцад үзүүлдэг сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлт ЭЗҮА-ны салбараар /Ажил олгогч/ Хэмжих нэгж: Хувь


Сур

галт

ын т

өлб

өр

100

хувь

олг

одог

Сур

галт

ын

төлб

өрийг

50-с

дээ

ш х

увь

олг

одог

Сур

галт

ын

төлб

өрийг

50%

хү

ртэ

л олг

одог

Сур

галт

ын т

өлб

өр

олг

одогг

үй

Мэд

эхгү

й

Нийт

дүн

/Хув

ь/

Хөдөө аж ахуйХГ-тэй 12.3 4.2 33.2 48.3 2.1 100

ХГ-гүй 32.0 7.1 0.9 56.5 3.4 100

Уул уурхайХГ-тэй 80.1 2.4 1.7 11.5 4.2 100

ХГ-гүй 71.5 13.4 8.8 6.3 0.0 100


ХГ-тэй 69.9 3.9 14.0 5.7 6.4 100

ХГ-гүй 58.4 5.0 16.3 11.3 9.0 100

БарилгаХГ-тэй 89.2 7.6 1.4 0.8 0.9 100

ХГ-гүй 67.3 11.0 8.8 8.4 4.6 100

ХудалдааХГ-тэй 59.8 13.4 4.5 13.1 9.2 100

ХГ-гүй 51.6 3.5 18.1 12.3 14.5 100

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа

ХГ-тэй 43.1 14.4 17.0 19.0 6.4 100

ХГ-гүй 56.4 8.9 7.0 17.5 10.2 100

БоловсролХГ-тэй 8.6 13.1 21.3 49.7 7.3 100

ХГ-гүй 31.9 11.1 15.5 40.8 0.7 100

Хүний эрүүл мэндХГ-тэй 50.6 6.4 20.4 16.3 6.2 100

ХГ-гүй 32.2 7.0 3.6 56.8 0.3 100

Урлаг үзвэр тоглоом наадам

ХГ-тэй 21.8 4.1 11.0 52.4 10.8 100

ХГ-гүй 18.5 3.9 15.1 56.8 5.8 100

ААНБ-ын ажиллагчдадаа сурах явцад үзүүлдэг сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар авч үзвэл уул уурхай, барилгын салбарын ААНБ хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй байдлаас үл шалтгаалан сургалтын төлбөрийг 100

хувь олгодог үзүүлэлт бусад салбараас өндөр байна. Харин боловсролын салбарын хамтын гэрээтэй ААНБ-ын хувьд сургалтын төлбөрийг олгодоггүй гэсэн үзүүлэлт өндөр байгаа нь сонирхол татахуйц байна.


42

Зураг 17. Ажилтныг бусад сургалтад сурах хугацаанд цалин олгож буй байдал. /АО/


ААНБ-ын сургалтанд сурах хугацаанд цалин олгож буй байдлын талаар ажил олгогч, ажиллагчдын хариулсан дүнг харьцуулан харвал ажил олгогч, ажиллагчдын хариулт зөрүүтэй байгааг харж болохоор байна. Харин хамтын

гэрээтэй, гэрээгүй ААНБ-ыг харьцуулбал ажил олгогчдын хувьд хамтын гэрээтэй ААНБ илүүтэй цалинг бүтэн олгодог гэж хариулсан бол ажиллагчдын хувьд хамтын гэрээгүй ААНБ илүү олгодог байна.

Зураг 18. Ажил олгогч, ажиллагчдын хооронд зөрчил, маргаан үл ойлголцол. /АО/


43

Ажил олгогчийн хувьд хөдөлмөрийн маргаан, зөрчил үл ойлголцол нь хамтын гэрээтэй, гэрээгүйгээс үл хамааран хувь хүн хоорондын үл ойлголцол, цалин хөлсний асуудлаарх маргаан өндөр хувийг эзэлж байна.

Хүснэгт 15. Ажил олгогч, ажиллагчдын хооронд зөрчил, маргаан үл ойлголцол. /Ажилтан/


Ажиллагчдын хүйсээр

Цал

ин х

өлс

Аж

ил,

ам

рал

тын ц

аг

Аж

лын а

чаал

ал

Аж

лын о

рчи

н, нөхц

өл

Хув

ь хү

н х

ооронды

н

үл о

йлг

олц

ол

Хөдөлм

өрийн

аюул

гүй а

жилл

агаа

Аж

лын б

айран

дах

ь ял

гава

рла

н г

адуу

рха

л

Аху

й, ха

нга

мж

ийн

дэм

жлэ

г

Аж

лын б

айрны

ха

нга

мж

Бус

ад

Эрэгтэй 33.9 28.2 27.4 12.2 29.7 10.1 1.4 6.6 14.2 10.7

Хамтын гэрээтэй 26.0 25.1 32.8 16.8 34.1 10.3 2.7 7.7 21.4 12.3

Хамтын гэрээгүй 42.2 31.4 21.7 7.6 25.1 9.9 0.0 5.5 6.7 9.1

Эмэгтэй 36.0 21.1 37.6 16.9 35.7 7.3 15.6 3.5 7.3 5.4

Хамтын гэрээтэй 30.4 21.8 44.3 18.6 36.2 8.7 15.7 3.8 7.3 5.5

Хамтын гэрээгүй 44.5 20.0 27.6 14.4 35.0 5.3 15.5 3.0 7.3 5.3

Ажиллагчдын хувьд хамтын гэрээгүй ААНБ-ын эрэгтэй, эмэгтэй ажиллагчдын ажил олгогчтой үл ойлголцох асуудал нь цалин хөлсний асуудал давамгайлж байна. Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын эмэгтэй ажиллагчдын хувьд ажлын ачааллын асуудлаарх маргаан илүүтэй зонхилж байна.

Зураг 19. Хөдөлмөрийн маргааныг шийдвэрлэсэн байдал. /Ажиллагчид/



44

Хөдөлмөрийн маргааныг хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ажиллагчдын хувьд ойлголцох асуудал нь өндөр хувьтай гарч байгаа ч хуулийн байгууллагад хандахаас илүү ҮЭ Хороо, ажилтны төлөөллөөр маргааныг шийдвэрлэсэн нь илүү байна. БОЛ

Зураг 20. Ажил олгогч болон ажиллагчдын хооронд зөрчил, маргаан үл ойлголцол. /АО /


Ажил олгогч, ажиллагчдын хоорондын маргааныг шийдвэрлэж байгаа байдал нь хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ажил олгогчийн хувьд хууль, хяналтын байгууллагаар шийдвэрлүүлэхээс илүү ҮЭХ, ажилтны төлөөлөлөөр шийдвэрлэж байгааг дээрх зургаас харж болно. Хамтын гэрээгүй ААНБ-ын хувьд маргааны дийлэнх хувийг ойлголцлоор, тодорхой хувийг хууль, хяналтын байгууллагаар шийдвэрлүүлдэг байна.

Хөдөлмөр эрхлэлт-ажлын байрны баталгааг дотоод журмыг мөрдөх, ажилтны мэргэжлийг дээшлүүлэх, мэргэшүүлэх, хөдөлмөрийн маргааныг

шийдвэрлэх зэрэг асуудлаар судалсан нь “ Хөдөлмөрийн тухай хуулийн хэрэгжилтийн судалгаа”-ны үр дүнтэй нийцэж байна.

3.2 Нийгмийн хамгаалал

ААНБ-ын нийгмийн хамгаалалд зарцуулах хөрөнгийн хэмжээг тогтоох, ямар төрлийн тэтгэмж, хөнгөлөлтийг үзүүлдэг, тэтгэмж, хөнгөлөлтөнд хамрагдсан ажиллагчдын сэтгэл ханамжийг ААНБ-ын байршил, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, ажиллагчдын тооны бүлгээр судалсан.


45

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын нийгмийн хамгаалалд зориулж мөнгө төсөвлөдөг эсэхийг ажил олгогчдоос тодруулж, ажиллагчдын тооны бүлгээр харахад: Хамтын гэрээтэй ААНБ нь хамтын гэрээгүй ААНБ-аас нийгмийн

хамгаалалд зориулсан хөрөнгийг илүү их төсөвлөдөг байна. Бүх ААНБ-ын хувьд ажиллагчдын тооны бүлэг нэмэгдэх тусам нийгмийн хамгаалалд зориулж төсөвлөх мөнгө ихсэж байна.

Хүснэгт 16. Байгууллагын тэтгэмж хөнгөлөлтийг хүйсээр /Ажиллагчид/

Хэмжих нэгж хувь

Хүйс

Хүү

хэд а

сарсн

ы т

этгэ

мж

Тэтг

эвэр

т га

рч

бай

гаа

ажилт

анд о

лгох

тэтг

эмж

Бай

р о

рон с

ууцны

хө

нгө

лөлт

Нүү

рс,

түл

ээ, ха

лаал

тын

хөлс

ний ү

нийн

хөнгө

лөлт

Раш

аан с

увила

лд а

мрах

хө

нгө

лөлт

Аж

лаас

гэн

эт х

алаг

дса

ны

тэ

тгэм

ж

Хоол,

унаа

ны

хөнгө

лөлт

Өрх

толг

ойлс

он э

цэг

(эх

),

хөгж

лийн б

эрхш

ээлт

эй

иргэ

нд

олг

ох

тусл

амж

Аж

илт

ан, аж

илт

ны

ар

гэрийн х

үмүү

сээс

нас

бар

сан т

охи

олд

олд

олг

ох

тэтг

эмж

Нэг

удаа

гийн т

этгэ

мж

Дээ

рх

бүг

дийг

олг

одог

Эрэгтэй 26.7 28.3 26.8 32.9 15.3 20.6 69.8 8.1 68.6 29.7 0.5

ХГ-тэй 28.1 42.3 24.3 41.0 21.8 20.5 65.2 9.6 64.2 21.5 1.2

ХГ-гүй 25.6 17.5 28.7 26.6 10.4 20.7 73.4 6.9 72.0 36.0 0.0

Эмэгтэй 41.6 39.5 17.7 27.8 17.3 23.2 67.6 11.5 72.9 30.5 1.2

ХГ-тэй 44.2 51.8 12.9 33.1 23.3 23.5 65.8 13.3 71.5 25.7 1.8

ХГ- гүй 38.0 23.0 24.2 20.8 9.4 22.8 70.0 9.0 74.8 36.8 0.4

Зураг 21. ААНБ-ын нийгмийн хамгаалалд зориулж мөнгө төсөвлөдөг эсэх /АО/


46

ААНБ-ын тэтгэмж, хөнгөлөлтөд хамрагдсан ажиллагчдыг хүйсээр харвал: Хамтын гэрээтэй, гэрээгүй байдлаас үл хамааран хоол унааны хөнгөлөлт болон ажилтан, ажилтны ар гэрийн хүмүүс нас барсан тохиолдолд олгох тэтгэмж нь бусад тэтгэмж хөнгөлөлтөөс өндөр

хувийг эзэлж байна. Хамтын гэрээтэй, гэрээгүй ААНБ-д хүүхэд асарсны тэтгэмж нь хүйсээр ялгаатай байна. Нүүрс, түлээ халаалтын хөнгөлөлтийн хөлсний үнийг хамтын гэрээтэй ААНБ нь илүү анхаардаг нь харагдаж байна.

Зураг 22. Тэтгэмж хөнгөлөлтүүдийн сэтгэл ханамж Хэмжих нэгж Хувь

Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын тэтгэмж хөнгөлөлтөд хамрагдсан ажиллагчдын сэтгэл ханамжийн байдлыг тодруулахад: Ажиллагчдын дийлэнх нь тэтгэмж, хөнгөлөлтүүдэд сэтгэл хангалуун гэж хариулсан байна.

Зураг 23.

Хамтын гэрээтэй Хамтын гэрээгүй

Хүснэгт 17.

ААНБ-ын нийгмийн хамгааллын төсвийг тогтоож буй байдал. Хэмжих нэгж Хувь /Ажиллагчдын тооны бүлгээр/

Аж

илл

агчд

ын

тооны

бүл

гээр

Дото

од

жур

маа

р

заас

ан х

эмж

ээ

Хам

тын

гэрээ

гээр

за

асан

хэм

жээ

Удирдла

гын

шийдвэ

рээ

р

10-19 55.1 5.4 39.6ХГ-тэй 43.2 14.5 42.3ХГ-гүй 58.4 2.8 38.8

20-49 59.6 12.2 28.2ХГ-тэй 56.8 25.2 18.0ХГ-гүй 62.2 0.0 37.8

50-99 62.1 20.7 17.2ХГ-тэй 58.6 33.9 7.5ХГ-гүй 67.1 1.5 31.3

100+ 47.2 29.2 23.6ХГ-тэй 45.4 40.5 14.1ХГ-гүй 51.8 0.6 47.6


47

Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ нь ажиллагчдын нийгмийн хамгааллын асуудлыг дотоод журмаар илүү их зохицуулдаг нь харагдаж байна. Хамтын гэрээтэй ААНБ-ыг ажиллагчдын тооны бүлгээр харахад: Ажиллагчдын тоо ихсэх тусам нийгмийн хамгааллын

асуудлыг хамтын гэрээгээр шийдвэрлэж байна. Хамтын гэрээгүй ААНБ-аас 1.6 хувь нь хамтын гэрээгээр заасан хэмжээгээр төсөвлөдөг гэж хариулсан нь байгууллагаа хамтын гэрээ байгуулсан талаар мэддэггүй байгааг харуулж байна.

Хүснэгт 18. ААНБ-ын ажиллагчдадаа олгодог тэтгэмж хөнгөлөлт байршлаар.

Хэмжих нэгж. Хувь


Хүү

хэд а

сарсн

ы т

этгэ

мж

Тэтг

эвэр

т га

рч

бай

гаа

ажилт

анд о

лгох

тэтг

эмж

Бай

р о

рон с

ууцны

хөнгө

лөлт

Нүү

рс,

түл

ээ, ха

лаал

тын

хөлс

ний ү

нийн х

өнгө

лөлт

Раш

аан с

увила

лд а

мрах

хө

нгө

лөлт

Аж

лаас

гэн

эт х

алаг

дса

ны

тэ

тгэм

ж

Хоол

унаа

ны

хөнгө

лөлт

Өрх

толг

ойлс

он э

цэг

\ э

х,

хөгж

лийн б

эрхш

ээлт

эй и

ргэ

н

Аж

илт

ан, аж

илт

ны

ар

гэрийн х

үмүү

сээс

нас

бар

сан

тохи

олд

олд

олг

ох

тэтг

эмж

Нэг

удаа

гийн т

этгэ

мж

Дээ

рх

бүг

дийг

олг

одог

Баруун бүс 27.3 49.6 5.4 62.9 18.0 20.2 52.7 17.4 66.9 32.6 3.2

Хамтын гэрээтэй 31.7 61.8 1.1 65.1 18.0 31.2 50.0 20.6 76.2 29.7 6.1

Хамтын гэрээгүй 22.3 35.8 10.4 60.5 18.0 7.8 55.6 13.9 56.3 35.9 0.0

Хангайн бүс 44.5 44.6 6.7 33.8 13.9 19.2 56.7 10.3 69.9 42.2 4.8

Хамтын гэрээтэй 57.6 51.4 10.3 28.2 24.5 23.2 56.1 10.2 56.1 28.7 8.0

Хамтын гэрээгүй 31.8 37.9 3.2 39.3 3.5 15.4 57.2 10.3 83.2 55.4 1.6

Төвийн бүс 36.4 53.7 6.6 44.6 17.0 16.2 37.9 2.7 78.5 57.5 3.6

Хамтын гэрээтэй 41.1 65.9 3.3 52.2 22.6 17.4 28.9 3.0 77.0 54.8 5.4

Хамтын гэрээгүй 29.4 35.8 11.4 33.5 8.8 14.4 51.0 2.3 80.8 61.6 0.8

Зүүн бүс 39.8 47.8 9.7 51.1 25.1 17.1 68.1 12.8 91.2 63.7 1.9

Хамтын гэрээтэй 43.5 57.2 3.6 60.1 23.9 20.6 66.1 18.1 89.8 60.9 1.2

Хамтын гэрээгүй 33.9 32.7 19.3 36.7 26.9 11.6 71.5 4.2 93.6 68.1 3.0

Улаанбаатар 36.0 35.2 20.3 38.4 13.3 20.0 74.0 6.3 78.2 39.6 2.4

Хамтын гэрээтэй 41.5 54.8 18.9 39.1 21.4 23.8 74.8 11.6 81.1 39.7 3.0

Хамтын гэрээгүй 33.1 25.0 21.0 38.1 9.2 18.1 73.6 3.5 76.7 39.5 2.1

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын ажиллагчдадаа олгодог тэтгэмж хөнгөлөлтийг бүс нутгаар харахад: Хоол унааны хөнгөлөлтийг хамтын гэрээ байгуулаагүй ААНБ-ууд нь хамтын гэрээ байгуулсан ААНБ-уудаас илүү олгодог. Улаанбаатараас бусад бүсүүдэд хамтын

гэрээтэй ААНБ-ын нийгмийн хамгааллын тэтгэмж, хөнгөлөлтүүд сул байгааг дээрх хүснэгтээс харагдаж байна.


48

3.3. Ажил амралтын цаг

Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ажил, амралтын цагийг хэрхэн тогтоож байгаа, нийтээр амрах, баярын өдөр ажилласан тохиолдолд нэмэгдэл хөлс тооцож олгодог эсэх, нөхөн амраадаг эсэхийг судаллаа.

Зураг 24. ААНБ-ын ажил амралтын цаг. /Ажил олгогч/ Хэмжих нэгж: Хувь

ААНБ-ын удирдах ажилтнаас ажил амралтын цагийг хэрхэн тогтоож буйг тодруулахад: Ажил амралтын цагийг хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ууд ихэнх нь хуульд заасны дагуу зохицуулдаг байна. Хамтын

гэрээгүй ААНБ –ын хувьд байгууллагын үйл ажиллагааны онцлогт тохируулан дотоод журмаар ажил амралтын цагийг тогтоодог нь хамтын гэрээтэй ААНБ-аас 10,9 пунктээр өндөр байна.

Зураг 25. ААНБ-ын ажил амралтын цаг, ажиллагчдын тооны бүлгээр. /АО/


Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын ажил амралтын цагийг ажиллагчдын тооны бүлгээр харахад: 10-19 ажиллагчидтай хамтын гэрээтэй ААНБ-ын 5.9 хувь, хамтын гэрээгүй ААНБ –ын

3.5 хувь нь тогтоосон ажлын цаг байхгүй гэж хариулсан нь эдгээр ААНБ-ын хувьд “Хөдөлмөрийн тухай” хуулийн хэрэгжилт хангалтгүй байгааг харуулж байна.


49

Зураг 26. ААНБ-ын нийтээр амрах баярын өдөр, амралтын өдөр ажилласан тохиолдолд олгодог олговор Хэмжих нэгж: Хувь

ААНБ-н үйл ажиллагааны онцлогоос хамаараад хамтын гэрээтэй, гэрээгүй байгууллагууд нийтээр амрах баярын өдөр, амралтын өдрүүдэд ажиллуулсан үед нэмэгдэл хөлс олгодог, нөхөж амраадаг байна. Гэвч хамтын гэрээтэй ААНБ –н 13.1 хувь нь нэмэгдэл хөлс олгодоггүй, 16,5 хувь нь амралт, нөхөн

олгодоггүй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын 11,9 хувь нь нэмэгдэл хөлс олгодоггүй,19,4 хувь нь амралт нөхөн олгодоггүй байна. Үүнээс харвал аль алийг олгодоггүй ААНБ-д тодорхой хувийг эзэлдэг байна. Энэ үр дүн нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн хэрэгжилтийн судалгааны үр дүнтэй нийцэж байна.

Зураг 27. ААНБ-ын 7 хоногт ажиллах ажлын цаг. /Ажиллагчид/ Хэмжих нэгж: Хувь

ААНБ-ын ажиллагчдаас 7 хоногт ажиллах ажлын цагийг тодруулан хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ыг харьцуулан харвал: Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ажлын 5 өдөр ажиллах нь хамтын гэрээгүй ААНБ-аас илүү өндөр, харин хамтын гэрээгүй ААНБ-ууд ажлын онцлогоос хамаарч өөр өөр байдаг нь илүү байна.

3.4 Цалин хөлс

Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрээр хамгийн түгээмэл зохицуулагддаг асуудал болох цалин хөлсний талаар авч үзлээ.

Хамтын хэлэлцээр байгуулсан салбарууд өөр өөрийн үйл ажиллагааны онцлогоос хамааран өөр өөр цалингийн доод түвшнийг хамтын хэлэлцээрт тусган мөрддөг байна.


50

Хүснэгт 19. Салбарын хэлэлцээрээр зохицуулж буй цалингийн доод хэмжээ

Хамтын хэлэлцээр хийгдсэн салбарууд

Эрчи

м х

үч

Геоло

ги у

ул

, уу

рха

й

Бар

илг

а

Авт

о

тээв

рийн

салб

ар

Авт

о з

ам

Орон с

ууц,

нийти

йн а

ж

ахуй

Хэлэлцээрээр зохицуулагдсан цалингийн доод хэмжээ

308480 385600 358848 289200 308480 268800

Хамтын хэлэлцээрээр зохилцуулж буй цалингийн доод хэмжээ нь улсын хэмжээнд мөрдөж буй хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 1,5-2 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээтэй тогтоодсон байна.

Хүснэгт 20 . ААНБ-ын ажиллагчдад олгодог цалин хөлс ЭЗҮА-ны салбараар. Хэмжих нэгж: Хувь


192.

0 м

янга

ас

доош

193.

0-23

5.0

мян

га

236.

0-26

8.0

м

янга

269.

0-28

8.0

м

янга

289.

0-35

0.0

мян

га

351.0-

500.

0 м

янга

501.0-

999.

9 м

янга

1 Сая

ба

түүн

ээс

дээ

ш

Нийт

дүн

/Хув

ь/

Хөдөө аж ахуй 1.3 4.0 3.7 0.5 9.7 32.5 46.2 2.1 100

Хамтын гэрээтэй 4.9 4.2 6.9 1.8 6.7 30.5 45.1 0.0 100

Хамтын гэрээгүй 0.0 4.0 2.5 0.0 10.8 33.2 46.6 2.9 100

Уул уурхай 0.7 0.0 0.2 0.2 1.7 14.3 43.8 39.0 100

Хамтын гэрээтэй 1.3 0.0 0.6 0.0 2.2 14.3 50.7 31.0 100

Хамтын гэрээгүй 0.4 0.0 0.0 0.3 1.4 14.3 39.8 43.7 100

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 0.0 1.2 1.4 2.2 7.1 38.8 44.4 4.7 100

Хамтын гэрээтэй 0.0 0.9 1.1 2.0 6.9 39.4 45.1 4.6 100

Хамтын гэрээгүй 0.0 4.2 4.9 4.9 9.5 32.6 37.7 5.7 100

Барилга 0.2 0.3 2.3 0.1 1.6 13.2 53.8 28.3 100

Хамтын гэрээтэй 0.8 0.8 4.2 0.0 2.4 15.0 53.6 23.2 100

Хамтын гэрээгүй 0.0 0.2 1.5 0.2 1.3 12.4 54.0 30.6 100

Худалдаа 0.3 0.8 1.3 1.1 4.9 18.2 56.1 17.2 100

Хамтын гэрээтэй 0.0 1.0 2.8 2.4 3.9 19.9 57.2 12.8 100

Хамтын гэрээгүй 0.4 0.7 0.7 0.5 5.4 17.5 55.7 19.2 100

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 0.5 2.1 1.5 0.4 4.8 25.2 47.9 17.6 100

Хамтын гэрээтэй 0.0 2.7 1.9 0.3 2.9 30.3 52.6 9.2 100

Хамтын гэрээгүй 0.9 1.4 1.1 0.6 6.7 20.1 43.1 26.1 100

Боловсрол 0.0 0.4 0.3 0.2 6.8 39.8 50.3 2.2 100

Хамтын гэрээтэй 0.0 0.4 0.3 0.1 7.3 39.8 51.5 0.7 100

Хамтын гэрээгүй 0.0 0.7 0.7 0.7 4.4 39.3 43.0 11.1 100

Хүний эрүүл мэнд 0.0 0.2 0.1 0.5 3.5 44.7 50.3 0.5 100

Хамтын гэрээтэй 0.0 0.2 0.1 0.0 2.3 43.6 53.4 0.5 100

Хамтын гэрээгүй 0.0 0.3 0.4 2.8 8.9 49.7 37.0 0.9 100

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 0.0 1.2 0.9 0.4 6.1 44.0 44.2 3.2 100

Хамтын гэрээтэй 0.0 1.4 1.0 0.3 5.3 41.6 47.8 2.7 100

Хамтын гэрээгүй 0.0 0.8 0.8 0.8 7.8 48.7 36.9 4.2 100


51

Хамтын хэлэлцээр байгуулсан салбарын хувьд ажиллагчдын авч буй үндсэн цалинг тодруулахад тухайн салбарынхаа хамтын хэлэлцээрт заасан цалингийн доод хэмжээнээс доогуур цалин хөлс авч буй ажиллагчид цалингийн доод хэмжээг тогтоосон салбаруудад байгаа нь хамтын хэлэлцээрийн

хэрэгжилт сул байна гэж үзэж болохоор байна. Харин 1 сая ба түүнээс дээш цалин авч буй ажиллагчдыг хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-аар харьцуулан харвал хамтын гэрээгүй уул уурхайн салбарын ААНБ-ын ажиллагчдын хувь хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ажиллагчдаас илүү байна.

Зураг 28. ХГ-тэй, ХГ-гүй ААНБ-ын ажиллагчдадаа олгодог цалин хөлс.


Хамтын гэрээтэй Хамтын гэрээгүй

Судалгаанд хамрагдсан нийт ААНБ-ын ажиллагчдын авч буй үндсэн цалингаар харвал хамтын гэрээгүй ААНБ – уудад 1 сая ба түүнээс дээш төгрөгийн цалинтай ажиллагчдын хувь илүү байна.

Хүснэгт 21 . Ажиллагчдын үндсэн цалин, хүйсээр. Хэмжих нэгж: Хувь

Хүйс

192.

0 м

янга

ас

доош

193.

0-23

5.0

мян

га

236.

0-26

8.0

м

янга

269.

0-28

8.0

м

янга

289.

0-35

0.0

мян

га

351.0-

500.

0 м

янга

501.0-

999.

9 м

янга

1 Сая

ба

түүн

ээс

дээ

ш


Эрэгтэй 0.2 0.5 2.0 0.4 4.2 23.7 53.8 15.2

Эмэгтэй 0.4 0.7 0.8 0.5 4.9 35.6 51.2 5.8


Эрэгтэй 0.3 0.4 1.0 0.3 3.2 15.1 50.4 29.3

Эмэгтэй 0.2 0.5 0.7 0.7 4.0 22.4 47.6 23.8

Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ажиллагчдын үндсэн цалинг хүйсээр авч үзвэл 1 сая ба түүнээс дээш цалин авч буй эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь хамтын гэрээгүй ААНБ-д өндөр байна. Хамтын гэрээтэй ААНБ-д 351,0-500,0

мян төгрөгийн үндсэн цалин авч буй эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь өндөр байгааг хамтын гэрээтэй төсөвт байгууллагад эмэгтэйчүүд ихэнх хувийг эзэлж байгаатай холбон тайлбарлаж болно.


52

Зураг 29. ААНБ-ын ажиллагчиддаа олгодог нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс олговор. /АО/


Зураг 30. ААНБ-ын ажиллагчдын цалингийн бүтэц. /АО/ Хэмжих нэгж: Хувь

Судалгаанд хамрагдсан нийт ААНБ-ын 94,6 хувь нь нэмэгдэл хөлс, олговоруудыг олгодог бол 5,4 хувь олгодоггүй байна. Хамтын гэрээтэй,

гэрээгүй ААНБ-ыг харьцуулан харвал хамтын гэрээтэй ААНБ хамтын гэрээгүй ААНБ-аас илүү хувиар нэмэгдэл хөлс, олговоруудыг олгодог байна.

Бусад

Дээрх бүгд

Шагнал урамшуулал

Буруу халсан буюу шилжүүлсэн

Хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар ажилдаа

Орон нутагт шилжих үеийн олговор

Сул зогсолтын олговор

Мэргэжлийн зэргийн нэмэгдэл

Хавсран буюу хослон ажилласны

Үр дүнгийн нэмэгдэл хөлс

Шөнийн цагаар ажилласны нэмэгдэл


53

Судалгаанд оролцогч ААНБ-уудын ажиллагчдын цалинг бүтцээр нь авч үзвэл хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын хувьд шагнал урамшууллыг илүүтэй олгодог. Нэмэгдэл хөлс, үр дүнгийн нэмэгдэл хөлс, мэргэжлийн зэргийн нэмэгдэл, хавсран буюу хослон ажилласны нэмэгдэл хөлс зэргийг

хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ууд зөрүүтэйгээр олгодог байна. Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ҮЭ, АТ цалингийн асуудалд анхаарал илүүтэйгээр хандуулдаг байна. Сул зогсолтын олговорыг хамтын гэрээгүй ААНБ илүү олгодог нь харагдаж байна.

Хүснэгт 22. ААНБ-ын цалин хөлс олгодог давтамж,ЭЗҮА-ны салбар, ажиллагчдын тооны бүлгээр. /АО/ Хэмжих нэгж: Хувь


Сар

д 1

уд

аа

Сар

д 2

уд

аа

2 са

рд н

эг

удаа

Ажиллагчдын тооны бүлгээр

Сар

д 1

уд

аа

Сар

д 2

уд

аа

2 са

рд н

эг

удаа

Хөдөө аж ахуй 45.3 50.9 3.8 10-19 31.5 68.1 0.3

Хамтын гэрээтэй 38.3 47.0 14.7 Хамтын гэрээтэй 32.9 65.7 1.4

Хамтын гэрээгүй 47.7 52.3 0.0 Хамтын гэрээгүй 31.2 68.6 0.1

Уул уурхай 41.3 58.7 0.0 20-49 31.6 67.9 0.5



Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 43.6 56.4 0.0 50-99 21.7 78.1 0.2



Барилга 34.1 65.4 0.5 100+ 20.8 78.8 0.3



Худалдаа 9.6 90.4 0.0

Хамтын гэрээтэй 14.5 85.5 0.0

Хамтын гэрээгүй 9.0 91.0 0.0

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 20.6 79.4 0.0



Боловсрол 24.5 75.5 0.0



Хүний эрүүл мэнд 42.3 57.7 0.0



Урлаг үзвэр тоглоом наадам 37.4 62.6 0.0




54

“Хөдөлмөрийн тухай” хуулийн 60-р зүйлийн 1-д ажилтны цалин хөлсийг сард хоёр ба түүнээс дээш удаа тогтоосон өдөр олгоно гэж заасан байдаг. Цалин хөлс олгох давтамжийг харуулбал хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй зэргээс үл хамааран сард 1 удаа болон 2 сард 1 удаа олгож байгаа нь “Хөдөлмөрийн тухай” хуулийн дээрх заалтын хэрэгжилт сул

байгааг харуулж байна. Энэ үр дүн нь “Хөдөлмөрийн тухай хуулийн судалгаа”-ны тухайн бизнесийн болон ажил эрхлэлтийн онцлогтой холбоотой байж болох ч, нөгөө талаас ажил олгогчид Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 60 –р зүйлийг төдийлөн сайн мэддэггүйтэй холбоотой байж болох юм гэсэн үр дүнтэй** ойролцоо гарч байна.

Зураг 31. ААНБ-ын сүүлийн 2 жилийн хугацаанд цалин хөлс нэмсэн байдал. /АО/


ААНБ-ын сүүлийн 2 жилийн хугацаанд цалин хөлсийг хэрхэн өөрчилж нэмсэн тухай тодруулахад нийт ажил олгогчдын 90,3 хувь, хамтын гэрээтэй аж ахуй

нэгж байгууллагын 94,7 хувь нь, хамтын гэрээгүй ажил олгогчдын 87,3 хувь нь цалин хөлсөө нэмсэн байна.


55

Хүснэгт 23. ААНБ-ын сүүлийн 2 жилийн хугацаанд цалин хөлс нэмсэн байдал ЭЗҮА-ны салбараар. /АО/ Хэмжих нэгж: Хувь


Сүүлийн 2 жилийн хугацаанд цалинг

нэмсэн

Хамгийн сүүлд хэзээ нэмсэн

Тийм

Үгү

й

6 са

ры

н

өм

нө

1 ж

или

йн

өм

нө

2 ж

ил

Хөдөө аж ахуй 60.4 39.6 48.9 40.6 10.5

Хамтын гэрээтэй 72.0 28.0 83.3 0.0 16.7

Хамтын гэрээгүй 56.4 43.6 33.5 58.7 7.7

Уул уурхай 82.6 17.4 40.4 51.6 8.1

Хамтын гэрээтэй 75.4 24.6 30.8 68.4 0.8

Хамтын гэрээгүй 84.8 15.2 42.9 47.1 10.0

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 92.1 7.9 40.3 54.3 5.3

Хамтын гэрээтэй 89.6 10.4 35.4 55.5 9.1

Хамтын гэрээгүй 95.8 4.2 47.3 52.7 0.0

Барилга 89.3 10.7 63.2 33.3 3.5

Хамтын гэрээтэй 94.3 5.7 71.3 23.6 5.1

Хамтын гэрээгүй 87.8 12.2 60.6 36.4 3.0

Худалдаа 97.3 2.7 59.0 37.9 3.1

Хамтын гэрээтэй 100.0 0.0 81.0 12.6 6.3

Хамтын гэрээгүй 97.0 3.0 56.1 41.1 2.7

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 93.4 6.6 57.7 40.9 1.4

Хамтын гэрээтэй 94.6 5.4 46.4 47.4 6.2

Хамтын гэрээгүй 93.0 7.0 61.1 38.9 0.0

Боловсрол 94.7 5.3 73.6 25.9 0.5

Хамтын гэрээтэй 97.4 2.6 78.0 21.3 0.7

Хамтын гэрээгүй 88.2 11.8 62.1 37.9 0.0

Хүний эрүүл мэнд 89.3 10.7 81.3 14.9 3.8

Хамтын гэрээтэй 100.0 0.0 79.2 13.9 6.9

Хамтын гэрээгүй 79.0 21.0 83.8 16.2 0.0

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 93.1 6.9 85.1 12.7 2.2

Хамтын гэрээтэй 97.8 2.2 90.0 6.6 3.4

Хамтын гэрээгүй 88.9 11.1 80.2 18.8 1.0

Цалин хөлс нэмсэн байдлыг ААНБ-ын ЭЗҮА-ны салбараар авч үзвэл ААНБ-ын хамтын гэрээтэй, гэрээгүйгээс үл хамааран цалин хөлсийг нэмсэн байна. Уул уурхай болон цахилгаан хий, уур, агааржуулалтын салбарын хамтын гэрээгүй ажил олгогчдын 84,8 /уул

уурхай /хувь, 95,8/цахилгаан/ хувь нь цалин хөлсөө нэмсэн нь энэ салбарын хамтын гэрээтэй ажил олгогчдоос өндөр хувийг эзэлж байна. Хамгийн сүүлд цалин нэмсэн хугацаагаар харвал ихэнх салбарын ажил олгогчид 6 сарын өмнө цалин хөлсөө нэмсэн байна.


56

Хүснэгт 24. ААНБ-ын сүүлийн 2 жилийн хугацаанд цалин хөлс нэмсэн байдал ажиллагчдын тооны бүлгээр. Хэмжих нэгж: Хувь

Ажиллагчдынтооны бүлгээр

Сүүлийн 2 жилийн хугацаанд цалин нэмсэн Хамгийн сүүлд хэзээ нэмсэн

Тийм Үгүй 6 сарын өмнө

1 жилийн өмнө 2 жил

10-19 86.1 13.9 61.4 35.3 3.3Хамтын гэрээтэй 95.5 4.5 73.7 18.9 7.4Хамтын гэрээгүй 83.7 16.3 57.8 40.1 2.120-49 93.3 6.7 70.4 27.1 2.6Хамтын гэрээтэй 95.4 4.6 76.6 20.9 2.6Хамтын гэрээгүй 91.3 8.7 64.3 33.1 2.650-99 90.5 9.5 68.0 28.1 3.8Хамтын гэрээтэй 88.4 11.6 68.9 27.7 3.4Хамтын гэрээгүй 93.4 6.6 66.9 28.7 4.4100+ 97.1 2.9 62.0 33.8 4.2Хамтын гэрээтэй 98.4 1.6 62.6 32.1 5.3Хамтын гэрээгүй 93.7 6.3 60.4 38.1 1.5

Сүүлийн хоёр жилд цалин хөлсөө нэмсэн байдлыг ААНБ-ын ажиллагчдын тооны бүлгээр харвал 20-оос дээш ажиллагчидтай ААНБ-ын хувьд 90-ээс дээш хувь нь, 10-19 ажилтантай ААНБ-ын хувьд энэ үзүүлэлт 86,1 хувьтай байна. ААНБ-ын ажилчдын тооны бүлгээс үл хамааран цалин хөлсөө нэмэгдүүлсэн байна.

3.5 ХӨДӨЛМӨРИЙН АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ, ЭРҮҮЛ АХУЙ

Монгол улсын “Хөдөлмөрийн тухай” хуулиар ХАБЭА-н асуудлыг зохицуулж байсан. 2008 оноос ХАБЭА-н тухай бие даасан хууль батлагдсанаар ХАБЭА-н эрх зүйн орчны үндсэн нөхцөл шинэ шатанд гарсан гэж хэлж болно. Хуулийн

зорилт нь хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаарх төрийн бодлого, үндсэн зарчмыг тодорхойлж, төрийн байгууллагын удирдлага, хяналтын тогтолцоо, ажлын байранд тавигдах хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн шаардлага, стандартыг хангах, ажилтан, хөдөлмөр эрхлэгч иргэнийг эрүүл, аюулгүй орчинд ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад чиглэгдэж, хуулинд тусгагдсан болон тусгагдаагүй бусад асуудлууд ААНБ хамтын гэрээгээр зохицуулагдахаар заасан байна. Тус судалгаанд ХАБЭА-н асуудлыг хөдөлмөрийн харилцааны чухал үзүүлэлт болгон авч үзэн судаллаа.

Зураг 32. ААНБ-н хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа./АО/ Хэмжих нэгж: Хувь


57

ХАБЭА-н тухай хуулинд ажил олгогч нь аюулгүй ажиллагааны мэдлэг олгох сургалт явуулах, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн мэдлэгийг жил бүр шалгах, аюулгүй ажиллагааны зааварчилга өгөх, сургалтад хамрагдаагүй, зааварчилга аваагүй, шалгалт өгөөгүй ажилтнаар ажил үүрэг гүйцэтгүүлэхгүй байх үүрэгтэй байхаар заасан байдаг. Ажил олгогчоос хөдөлмөрийн аюулгүй

ажиллагааны зааварчилгаа өгдөг эсэхийг тодруулахад судалгаанд хамрагдсан нийт дүнгээр 91 хувь нь тийм гэж хариулсан ба 6,2 хувь нь шаардлагагүй гэсэн байв. Хамтын гэрээтэй, гэрээгүй ААНБ-ыг харьцуулбал хамтын гэрээтэй ААНБ нь хамтын гэрээгүй ААНБ-аас илүү хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа өгдөг байна.

Зураг 33. Хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүдээр хангаж буй байдал. /АО/


Судалгаанд хамрагдсан хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ууд хөдөлмөр хамгааллын хувцас, хэрэгслээр бүрэн хангадаг ч мөн хамтын гэрээтэй

болон хамтын гэрээгүй ААНБ-аас хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгсэл шаардлагагүй гэж хариулсан нь багагүй хувийг эзэлдэг байна.

Зураг 34. Хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүдээр хангаж буй байдал. /АА/



58

Ажиллагчдын хувьд хөдөлмөр хамгааллын хувцас, хэрэгслүүдээр хангаж буй байдлыг харвал хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ажиллагчдаас хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүд

олгодоггүй гэж хариулсан нь ажил олгогчийн хувьд хариулсан байдалтай харьцуулахад эсрэг үр дүнтэй харагдаж байна.

Хүснэгт 25. ААНБ-н хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүдээр хангаж буй байдал, ЭЗҮА-ны салбараар. /АО/ Хэмжих нэгж: Хувь


Бүр

эн о

лгодог

Хан

галт

тай б

иш

Үгү

й

Шаа

рдла

гагү

й

Нийт

дүн

/Хув

ь/

Хөдөө аж ахуй 67.5 9.6 6.7 16.3 100

Хамтын гэрээтэй 50.0 12.6 5.2 32.2 100

Хамтын гэрээгүй 73.6 8.5 7.2 10.7 100

Уул уурхай 90.3 0.9 0.7 8.2 100

Хамтын гэрээтэй 95.0 2.1 1.7 1.2 100

Хамтын гэрээгүй 88.8 0.5 0.4 10.3 100

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 93.0 3.1 1.9 2.0 100

Хамтын гэрээтэй 89.4 4.1 3.2 3.3 100

Хамтын гэрээгүй 98.4 1.6 0.0 0.0 100

Барилга 85.5 4.6 5.5 4.4 100

Хамтын гэрээтэй 87.4 5.3 6.6 0.6 100

Хамтын гэрээгүй 84.9 4.4 5.1 5.5 100

Худалдаа 69.7 2.5 5.8 22.1 100

Хамтын гэрээтэй 87.2 5.2 3.1 4.5 100

Хамтын гэрээгүй 67.5 2.1 6.1 24.3 100

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 63.2 3.1 20.3 13.4 100

Хамтын гэрээтэй 78.7 2.3 11.2 7.7 100

Хамтын гэрээгүй 58.7 3.3 22.9 15.1 100

Боловсрол 52.2 14.3 6.2 27.4 100

Хамтын гэрээтэй 55.0 16.3 7.0 21.7 100

Хамтын гэрээгүй 45.6 9.5 4.2 40.7 100

Хүний эрүүл мэнд 77.2 7.1 7.1 8.6 100

Хамтын гэрээтэй 83.4 5.1 5.9 5.6 100

Хамтын гэрээгүй 71.3 9.1 8.1 11.5 100

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 49.1 11.4 16.2 23.3 100

Хамтын гэрээтэй 55.2 16.9 4.8 23.1 100

Хамтын гэрээгүй 43.5 6.4 26.5 23.5 100


59

Ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслээр хангаж байгаа байдлыг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар авч үзвэл: Хамгааллын хувцас, хэрэгслийг бүрэн олгодог хувь хамгийн өндөр нь цахилгаан, хий агааржуулалтын салбарын ААНБ-ууд байна. Тээвэр агуулахын үйл ажиллагааны салбар хамгааллын хувцас,

хэрэгслийг олгодоггүй гэж хариулсан хувь өндөр байна. Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ыг харьцуулбал цахилгаан, хөдөө аж ахуйн салбарын хамтын гэрээгүй ААНБ нь хамтын гэрээтэй ААНБ-аас илүү хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүдээр бүрэн хангадаг байна.

Зураг 35. Сүүлийн 2 жилийн хугацаанд хурц хордлого, МШӨ, үйлдвэрлэлийн осол гарч байсан эсэх, Ажиллагчдын тооны бүлгээр /АО/ Хэмжих нэгж: Хувь

Судалгаанд хамрагдсан нийт ААНБ-ыг ажиллагчдын тооны бүлгээр харьцуулан хурц хордлого, МШӨ, үйлдвэрлэлийн ослын сүүлийн 2 жил дэх тохиолдлыг тодруулахад: ААНБ-ын үйл ажиллагаа, ажиллагчдын тоо нэмэгдэх тусам

тохиолдлын тоо ихсэж байна. Энэ нь ААНБ-ын үйл ажиллагаа өргөжин тэлэх тусам эрсдэлийн хувь нэмэгдэж, ХАБЭА-н талаар авах арга хэмжээний хүртээмж багас ч байгаатай холбоотой байж болох юм.

Зураг 36. ААНБ-ын ХАБЭА - н аян. / АО / Хэмжих нэгж: Хувь


60

ААНБ-ын ХАБЭА-н аян зохион байгуулдаг эсэхийг ААНБ-ын ажиллагчдын тооны бүлгээр авч үзвэл нийт ААНБ-ын ажиллагчдын тоо ихсэх тусам тухайн байгууллагадаа ХАБЭА-н аяныг зохион байгуулах нь нэмэгдэж

байна. Ажиллагчдын то нэмэгдэх, ААНБ өргөсөх тусам МШӨ, үйлдвэрлэлийн осол гарах магадлал ихэсдэгтэй холбоотойгоор эрсдэлээс хамгаалах ХАБЭА-н аяныг зохион байгуулдаг байна.

Хүснэгт 26. ААНБ-ын ажиллагчдыг эрүүл мэндийн үзлэгт хамруулдаг байдал, ажиллагчдын тооны бүлгээр /Ажил олгогч, ажилтан/ Хэмжих нэгж: Хувь


Ажилтан Ажил олгогч1

удаа

2 уд

аа

2-оос

дээ

ш

Хяз

гаар

лалт

бай

хгүй

1 уд

аа

2 уд

аа

2-оос

дээ

ш

10-19 77.7 17.5 3 1.8 79 19.4 1.5

Хамтын гэрээтэй 76.5 21.7 0 1.7 85.3 14.7 0

Хамтын гэрээгүй 78 16.4 3.8 1.9 77 21 2

20-49 63.1 32.1 3.8 1 63.4 34.9 1.7

Хамтын гэрээтэй 49.3 44.9 4.8 0.9 52.8 46.2 1.1

Хамтын гэрээгүй 79.4 16.9 2.6 1.1 75.7 21.9 2.4

50-99 80.8 15.6 2.1 1.5 79.3 19.8 0.9

Хамтын гэрээтэй 82.3 14.4 2 1.3 80.1 18.4 1.5

Хамтын гэрээгүй 79 17 2.2 1.8 77.9 22.1 0

100+ 76.6 18.6 2.6 2.2 78 19.3 2.7

Хамтын гэрээтэй 76.8 18.7 2.7 1.8 77.4 20 2.5

Хамтын гэрээгүй 76.2 18.5 2.6 2.8 79.4 17.6 3

ААНБ-ын ажиллагчдыг эрүүл мэндийн үзлэгт хамруулж байгаа байдлыг ажил олгогч, ажилтнаас тодруулахад жилд 1 удаа үзлэгт хамруулсан гэж хариулсан нь хамгийн өндөр ба бусад үзүүлэлтүүдэд ажил олгогч, ажиллагчдын хариулт

ойролцоо байна. Үүнээс онцлоход 20-49 ажиллагчидтай хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ажил олгогч, ажиллагчдын хариулснаар бусад хамтын гэрээтэй ААНБ-аас илүү эрүүл мэндийн үзлэгт жилд 2 удаа ордог байна.


61

Хүснэгт 27. ААНБ-ын ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийлгэдэг, ХАБЭА стандарт мөрдөж хэрэгжүүлдэг эсэх, ЭЗҮА-ны салбараар. Хэмжих нэгж хувь


Ажлын байрны үнэлгээ хийлгэдэг

ХАБЭА стандарт мөрдөж хэрэгжүүлдэг

эсэх

Тийм Үгүй Тийм Үгүй

Хөдөө аж ахуй 46.4 53.6 80.2 19.8

Хамтын гэрээтэй 73.6 26.4 76.6 23.4

Хамтын гэрээгүй 36.9 63.1 81.5 18.5

Уул уурхай 53.9 46.1 78.8 21.2



Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 69.5 30.5 94.2 5.8



Барилга 61.9 38.1 93.0 7.0



Худалдаа 67.8 32.2 90.9 9.1



Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 49.3 50.7 81.6 18.4



Боловсрол 73.3 26.7 91.9 8.1



Хүний эрүүл мэнд 80.3 19.7 97.0 3.0



Урлаг үзвэр тоглоом наадам 65.2 34.8 80.3 19.7



“Ажил олгогч нь ажлын байрны нөхцөлийн үнэлгээг мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэнэ” гэж ХАБЭА-н хуулинд заасны дагуу ажлын байрны нөхцөлийн үнэлгээг хийлгэдэг байна. Эрүүл мэндийн салбарын хамтын гэрээгүй ААНБ-ын үнэлгээ хийлгэдэг хувь , уул уурхайн салбарын хамтын гэрээгүй

ААНБ-ын үнэлгээ хийлгэдэггүй ААНБ-ын хувь тус тус өндөр байна. ХАБЭА стандарт мөрдөж хэрэгжүүлдэг эсэхэд хөдөлмөр хамгаалал, эрүүл ахуй, аюулгүй ажиллагааг хамруулан авч үзсэн. Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ууд ХАБЭА-н стандартыг мөрдөж ажилладаг нь харагдаж байна.


62

Хүснэгт 28. ААНБ-ын ХАБЭА -д зарцуулах хөрөнгө, ЭЗҮА-ны салбараар. Хэмжих нэгж: Хувь


0.2%

ба

түүн

ээс

доош

0.3%

0.4%

-1%

хүр

тэл

1%-а

ас д

ээш

Зарцуу

лдаг

гүй

Мэд

эхгү

й

Нийт

дүн

/Хув

ь/

Нийт дүн 17.6 12.4 12.1 22.2 6.5 29.3 100Хамтын гэрээтэй 18.3 11.9 12.8 24.2 4.7 28.1 100Хамтын гэрээгүй 17.1 12.7 11.6 20.9 7.7 30.0 100

Хөдөө аж ахуй 30.5 6.6 10.8 19.3 3.8 29.0 100Хамтын гэрээтэй 17.4 4.5 21.8 30.0 14.7 11.7 100Хамтын гэрээгүй 35.1 7.3 7.0 15.6 0.0 35.0 100

Уул уурхай 10.1 6.7 19.8 34.1 3.9 25.4 100Хамтын гэрээтэй 7.0 5.0 27.4 30.3 0.0 30.3 100Хамтын гэрээгүй 11.1 7.2 17.5 35.2 5.0 23.9 100

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 15.3 13.0 11.9 36.0 0.0 23.9 100

Хамтын гэрээтэй 9.6 8.1 14.2 40.5 0.0 27.7 100

Хамтын гэрээгүй 23.8 20.3 8.3 29.3 0.0 18.2 100

Барилга 8.2 15.3 17.9 34.9 2.6 21.1 100Хамтын гэрээтэй 2.9 20.6 16.4 34.3 1.2 24.6 100Хамтын гэрээгүй 9.8 13.7 18.4 35.1 3.0 20.0 100

Худалдаа 6.2 15.7 13.4 23.1 4.7 36.9 100Хамтын гэрээтэй 4.6 3.2 20.9 41.4 0.0 29.9 100Хамтын гэрээгүй 6.4 17.3 12.5 20.8 5.3 37.8 100

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 11.3 10.4 14.0 21.7 1.8 40.7 100Хамтын гэрээтэй 6.8 11.7 4.8 33.9 0.0 42.7 100Хамтын гэрээгүй 12.6 10.1 16.8 18.2 2.3 40.1 100

Боловсрол 24.6 14.3 9.5 14.1 7.5 30.0 100Хамтын гэрээтэй 24.8 15.5 9.6 17.1 7.3 25.7 100Хамтын гэрээгүй 24.1 11.3 9.3 7.1 8.1 40.1 100

Хүний эрүүл мэнд 24.6 12.2 14.5 19.9 3.7 25.0 100Хамтын гэрээтэй 25.6 8.9 21.0 25.7 2.0 16.8 100Хамтын гэрээгүй 23.6 15.4 8.4 14.3 5.4 32.9 100

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 23.7 11.3 2.9 11.7 21.7 28.7 100Хамтын гэрээтэй 20.6 12.2 4.7 11.7 8.1 42.6 100

Хамтын гэрээгүй 26.5 10.5 1.2 11.7 34.0 16.0

100

ХАБЭА-н хуулийн 26.2-т төсвийн байгууллага улсын төсвийн хөрөнгөөр нийлүүлэх бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээний зардлын 0.3 хувиас, ААНБ үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зардлын 1.0 хувиас доошгүй хэмжээний хөрөнгийг ХАБЭА-н болон үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлого, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд зарцуулахыг, 28.1.9-д

хөдөлмөрийн аюултай хортой нөхцөлд ажил үүрэг гүйцэтгэдэг ажилтныг ажил олгогч нь хор саармагжуулах бодис, хүнсний бүтээгдэхүүн, хоолоор үнэгүй хангах тухай үүргийг хүлээх тухай заалтуудыг тусгасан байна. Дээр дурьдсан хуулийн заалтуудыг судалгаанд хамрагдсан хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ХАБЭА-д зарцуулах ажил үйлчилгээний зардлын хувийг мэдэхгүй


63

гэж хариулсан нь өндөр хувийг эзэлж байна. Энэ нь ажил олгогчид тухайн ААНБ-ын хувьд ХАБЭА-д зарцуулах төсөв төлөвлөгөөг хамтын гэрээнд тусган хэрэгжүүлдэггүйтэй холбоотой

байж болох юм. Түүнчлэн судалгаанд хамрагдсан салбарууд ХАБЭА-н үйл ажиллагаанд зарцуулах зардлын хувийг хуулинд тусгагдсан доод хэмжээнээс доогуур байна.

Хүснэгт 29. ААНБ-ын хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлд ажиллагчдад үзүүлэх хөнгөлөлт, ЭЗҮА-ны салбараар. Хэмжих нэгж: Хувь


Аж

лын ц

агийг

боги

носг

ох

Хөдөлм

өрийн х

эвийн

бус

нөхц

лийн н

эмэг

дэл

Дээ

рх

бүг

д

Хөнгө

лөлт

үзү

үлдэг

гүй

Хэв

ийн б

ус а

жлы

н ц

аг

бай

хгүй

Нийт

дүн

/Хув

ь/

Нийт дүн 7.9 15.3 4.4 3.6 68.8 100Хамтын гэрээтэй 11.5 18.7 5.6 4.3 59.9 100Хамтын гэрээгүй 5.5 13.0 3.6 3.1 74.8 100

Хөдөө аж ахуй 5.0 10.0 4.1 14.2 66.7 100Хамтын гэрээтэй 8.0 19.6 4.5 11.7 56.2 100Хамтын гэрээгүй 3.9 6.7 3.9 15.1 70.4 100

Уул уурхай 4.1 24.7 11.0 5.8 54.3 100Хамтын гэрээтэй 5.6 32.6 6.2 2.5 53.3 100Хамтын гэрээгүй 3.7 22.4 12.5 6.8 54.6 100

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 11.5 39.6 4.3 1.9 42.8 100

Хамтын гэрээтэй 16.3 41.3 4.4 3.2 34.8 100Хамтын гэрээгүй 4.2 36.9 4.2 0.0 54.7 100

Барилга 5.3 22.4 7.6 1.8 62.8 100Хамтын гэрээтэй 1.7 32.3 14.4 2.0 49.6 100

Хамтын гэрээгүй 6.4 19.5 5.6 1.8 66.8 100

Худалдаа 5.0 18.7 2.0 0.4 73.9 100Хамтын гэрээтэй 4.6 43.4 6.3 0.0 45.6 100Хамтын гэрээгүй 5.1 15.6 1.4 0.4 77.5 100

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 9.8 11.7 3.6 1.9 73.0 100

Хамтын гэрээтэй 4.9 12.5 10.9 6.5 65.4 100Хамтын гэрээгүй 11.2 11.5 1.5 0.6 75.2 100

Боловсрол 3.1 10.4 0.0 4.4 82.1 100Хамтын гэрээтэй 3.8 13.0 0.0 3.6 79.6 100Хамтын гэрээгүй 1.5 4.1 0.0 6.4 88.0 100

Хүний эрүүл мэнд 21.5 8.1 12.3 0.0 58.1 100Хамтын гэрээтэй 43.4 8.5 18.7 0.0 29.4 100Хамтын гэрээгүй 0.5 7.7 6.2 0.0 85.7 100

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 6.7 5.1 0.4 6.7 81.1 100Хамтын гэрээтэй 3.9 10.6 0.9 10.4 74.2 100Хамтын гэрээгүй 9.4 0.0 0.0 3.3 87.3 100

ААНБ-ын хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлд ажиллагчдад үзүүлэх хөнгөлөлтийг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар авч үзвэл: Судалгаанд хамрагдсан салбаруудаас цахилгаан, хий, уур агааржуулалт,

худалдааны салбаруудад хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлийн нэмэгдлийг илүү олгодог, хүний эрүүл мэндийн салбарт ажлын цагийг богиносгох хөнгөлөлтийг илүү үзүүлдэг байна.


64


65

БҮЛЭГ 4.ХАМТЫН ГЭРЭЭ, ХАМТЫН ХЭЛЭЛЦЭЭРТ ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУДЫН ОРОЛЦОО


66

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 3.1.6,3.1.7-д заасан ажил олгогчийн болон ажилтны төлөөлөгчөөс гадна төрийн захиргааны төв байгууллагын төлөөлөгчид оролцож болохыг заасны дагуу хамтын гэрээ, хэлэлцээрийг байгуулахад оролцогч талуудын хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн талаарх мэдлэг, хамтын гэрээ хэлэлцээрийн тайлагналтыг авч үзсэн.

4.1 ҮЙЛДВЭРЧНИЙ ЭВЛЭЛ, АЖИЛТНЫ ТӨЛӨӨЛӨЛ

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын удирдах ажилтнаас хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүйг, ажиллагчдаас Үйлдвэрчний эвлэл, ажилтны төлөөлөлтэй эсэхийг судаллаа.

Хүснэгт 30. Хамтын гэрээтэй, хамтын гэрэээгүй, Үйлдвэрчний эвлэл, ажилтны төлөөлөлтэй эсэх.


Үзүүлэлт

Ажил олгогч Ажиллагчид

Судалгаанд сонгогдсон

Ажил олгогч хариулсан

Зөрүү

Судалгаанд сонгогдсон

Ажиллагчид хариулсан

Зөрүү

Хам

тын

гэрээ

тэй

Хам

тын

гэрээ

гүй

ХГ

бай

гуул

сан

ХГ

бай

гуул

аагү

й

Хам

тын

гэрээ

тэй

Хам

тын

гэрээ

гүй

ҮЭ, А

Т-тэ

й

ҮЭ, А

Т-гү

й

Улсын дүн 40.3 59.7 34.2 65.8 6.0 51.7 48.3 43.2 56.8 8.5


ХХК 22.0 78.0 17.2 82.8 4.7 18.5 41.6 10.7 49.4 7.8

ХК 70.3 29.7 72.0 28.0 -1.6 4.8 1.0 4.5 1.3 0.3

Төрийн өмчит аж ахуйн тооцоотой үйлдвэрийн газар

77.0 23.0 95.8 4.2 -18.8 2.1 0.1 2.1 0.1 0.0

Орон нутгийн өмчит аж ахуйн тооцоотой үйлдвэрийн газар

50.3 49.7 56.8 43.2 -6.5 1.2 0.3 1.1 0.4 0.1


66.5 33.5 57.8 42.2 8.7 24.4 3.7 24.4 3.8 0.0


11.6 88.4 5.5 94.5 6.2 0.2 0.7 0.2 0.7 0.0

Нөхөрлөл 33.3 66.7 13.8 86.2 19.5 0.3 0.6 0.1 0.8 0.2

Хоршоо 14.7 85.3 2.6 97.4 12.1 0.1 0.3 0.1 0.3 0.0

ЭЗҮА-ы салбараар

ХАА 25.9 74.1 27.7 72.3 -1.9 0.3 0.9 0.3 1.0 0.1

Уул уурхай 22.9 77.1 23.1 76.9 -0.3 6.1 10.6 4.4 12.3 1.8


60.1 39.9 56.2 43.8 4.0 3.4 0.3 3.3 0.4 0.1


67

Барилга 22.8 77.2 19.0 81.0 3.8 6.2 14.1 4.3 16.0 1.9

Худалдаа 11.2 88.8 11.8 88.2 -0.5 6.2 14.2 3.8 16.7 2.5


22.7 77.3 14.2 85.8 8.5 2.7 2.7 1.9 3.6 0.9

Боловсрол 70.3 29.7 64.6 35.4 5.7 18.0 3.2 17.6 3.6 0.5

Хүний эрүүл мэнд 49.0 51.0 38.7 61.3 10.3 7.5 1.7 6.7 2.5 0.8


47.7 52.3 31.3 68.7 16.4 1.2 0.6 1.1 0.7 0.1

Судалгаанд сонгогдсон ААНБ-ын 40,3 хувь нь хамтын гэрээтэй, 59,7 хувь нь хамтын гэрээгүй байсан боловч ажил олгогчдын хариулснаар хамтын гэрээтэй 34,2, хамтын гэрээгүй 65,8 хувь болж зөрүүтэй дүн гарсан байна. Хамтын гэрээгүй ажил олгогчоос хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээтэй ажил олгогчоос хамтын гэрээгүй гэсэн хариултыг өгсөн нь зөрүүтэй дүн гарахад нөлөөлж байна. Харин ажиллагчдын хариулснаар хамтын гэрээтэй ААНБ ажил олгогчийн

хариулсан ААНБ-ын хувиас илүү байгаа нь хамтын гэрээтэй ААНБ-д ажиллагчдын тоо ихсэж байгаатай холбоотой. Түүнчлэн үйлдвэрчний эвлэлтэй, үйлдвэрчний эвлэлгүй гэж хариулсан ажиллагчдын хувь судалгаанд сонгогдсон хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-д ажиллагчдын дүнтэй зөрүүтэй гарсан байна. Ийм үр дүн гарсан нь ажил олгогч болон ажиллагчид ААНБ-ын Үйлдвэрчний эвлэл, ажилтны төлөөлөлд оролцох оролцоо сул байгааг энэ зөрүүгээр тайлбарлаж болох юм.

Зураг 37. ҮЭХ, АТ –г сонгосон байдал. Хэмжих нэгж: Хувь


68

Улаанбаатар хот, бүсүүдийн үйлдвэрчний эвлэл, ажилтны төлөөлөлтэй ААНБ-ын ажиллагчид ҮЭХ, ажилтны төлөөллөө ажиллагчдын хурлаар ихэвчлэн сонгодог байна. Ихэнх бүсүүдэд ҮЭХ,

ажилтны төлөөллийг ажил олгогчийн санал хүсэлтээр сонгохоос илүү ҮЭХ-ноос сонгох байдал нь илүү харагдаж байна. Энэ нь ҮЭХ төлөөллийг сонгох сонголтод нөлөөлж байх магадлалтай.

4.2. ҮЭ, АЖИЛТНЫ ТӨЛӨӨЛЛИЙН ХУРАЛ / ТАЙЛАГНАЛТ /

Зураг 38. ААНБ-ын ҮЭХ, ажилтны төлөөлөл хурал хийдэг эсэх, бүсээр /Ажиллагчид/


ААНБ-ын ҮЭХ, ажилтны төлөөлөл хурал хийдэг эсэхийг бүсээр авч үзэхэд: Зүүн бүсийн ААНБ-ын ҮЭХ, ажилтны төлөөлөл хурлыг илүү зохион байгуулдаг байна.

Зураг 39. ААНБ-ын ҮЭ, ажилтны төлөөлөл хурал хийдэг давтамж. Хэмжих нэгж: Хувь


69

ААНБ-ын ҮЭ, ажилтны төлөөллийн хурал хийдэг давтамжийг бүсээр авч үзвэл: Хангайн бүсийн хувьд ҮЭ, ажилтны төлөөллийн хурал хийдэггүй гэсэн үзүүлэлтээр өндөр байгаа нь ҮЭ,

ажилтны төлөөллийн үйл ажиллагаа хангалтгүй байгаатай холбоотой гэж үзэж болохоор байна. Харин баруун бүсийн хувьд ААНБ-ын ҮЭ, ажилтны төлөөллийн үйл ажиллагааг хангалттай байна.

Зураг 40. ААНБ-н ҮЭ, ажилтны төлөөлөл ХГ-ний хэрэгжилтийг тайлагнадаг эсэх, ажилтны тооны бүлгээр. Хэмжих нэгж. Хувь

Хамтын гэрээ байгуулсан 10-19 ажиллагчидтай ААНБ-аас бусад ААНБ-ын ажилтны зөвлөл, ҮЭ-ийн байгууллага нь гэрээний хэрэгжилтийг илүү тайлагнадаг харагдаж байна.

Хүснэгт 31. ААНБ-ын ҮЭ, ажилтны төлөөлөл ХГ-ний хэрэгжилтийн талаар хэрхэн тайлагнадаг, ЭЗҮА салбараар. Хэмжих нэгж. Хувь


ҮЭ-и

йн

хоро

онд

Аж

илт

ны

хура

л дээ

р

ҮЭ-и

йн

хоро

онд

бол

он

ажилт

ны

хура

л дээ

р

Тайла

н хи

йж

бай

гааг

үй

ХАА 26.8 37.2 25.1 11.0

Уул уурхай 5.0 67.3 20.9 6.8

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 5.7 47.8 40.4 6.1

Барилга 21.9 58.9 9.8 9.4

Худалдаа 7.4 80.5 9.0 3.0

Тээвэр, агуулахын үйл ажиллагаа 13.8 45.7 31.1 9.3

Боловсрол 8.2 55.3 31.5 4.9

Хүний эрүүл мэнд 7.7 73.6 17.5 1.1

Урлаг үзвэр, тоглоом наадам 13.3 45.1 25.9 15.8


70

ААНБ-ын ҮЭ, ажилтны төлөөлөл хамтын гэрээний хэрэгжилтийн талаар хэрхэн тайлагнадаг эсэхийг ЭЗҮА салбараар харвал худалдааны салбар бусад салбаруудтай харьцуулахад хөдөлмөрийн гэрээний хэрэгжилтийг ажилтны хурал дээр илүүтэй тайлагнадаг гэж хариулсан байна. ААНБ-н ҮЭ, ажилтны төлөөлөл хамтын гэрээний хэрэгжилтийн талаар тайлагнадаггүй

гэж хариулсан салбар өндөр байгаа нь урлаг, ХАА-н салбар байна. Энэ нь хөдөлмөрийн тухай хуулийн заалтын дагуу / 17-р зүйлийн 4-д. Талууд хамтран ба дангаар хамтын гэрээ, хэлэлцээрийн биелэлт, түүний явцыг хагас жил тутам буюу хамтын гэрээ, хэлэлцээрт заасан хугацаанд дүгнэж, нийт ажилтанд мэдээлнэ/ хамтын гэрээний хэрэгжилт хангалтгүй байна.

Хүснэгт 32. Ажиллагчдаас гарч ирсэн шаардлага хөдөлмөрийн харилцааны асуудал, ажиллагчдын тооны бүлгээр Хэмжих нэгж. Хувь


Цал

ин

Аж

ил

амрал

тын ц

аг

Хөдөлм

өр

эрхл

элт,

ажлы

н

бай

рны

бат

алга

а

Хөдөлм

өрийн

аюул

гүй

бай

дал

,эрүү

л ах

уй

Нийгм

ийн

хам

гаал

ал

Улсын дүн 65.9 6.0 6.6 5.8 15.6

10-19 58.2 8.8 1.4 7.0 24.6

20-49 64.8 7.9 5.3 6.9 15.0

50-99 68.2 2.4 12.8 5.6 11.1

100+ 71.9 3.6 7.6 3.1 13.9

4.3. АЖИЛЛАГЧДААС ГАРЧ ИРСЭН ШААРДЛАГА / ХӨДӨЛМӨРИЙН ХАРИЛЦАА /

Зураг 41. ХГ байгуулахад ААНБ-аас ҮЭХ АТ-д шаардлагатай мэдээлэл гаргаж өгдөг эсэх, бүсээр. Хэмжих нэгж: Хувь

Хамтын гэрээтэй ААНБ хамтын гэрээ байгуулах үед ҮЭХ, АТ-д шаардлагатай мэдээллийг ажил олгогчоос гаргаж өгдөг эсэхийг бүсээр авч үзвэл: Орон нутгийн

ААНБ-ууд хамтын гэрээ байгуулах үед ҮЭХ, АТ-д шаардлагатай мэдээллийг гаргаж өгч буй байдал нь Улаанбаатарын ААНБ-уудаас өндөр байна.


71

Хамтын гэрээгээр зохицуулах хөдөлмөрийн харилцааны асуудлын хүрээнд ҮЭХ, АТ-тэй ААНБ-ын ажиллагчдаас нэн шаардлагатайг

эрэмблүүлэхэд цалин, нийгмийн хамгааллын талаарх асуудлуудыг чухалд эрэмбэлэгдсэн байна.

Зураг 42. Ажиллагчдаас гарч ирсэн шаардлага болон ХГ тусгагдах асуудлаар судалгаа хийдэг эсэх. Хэмжих нэгж. Хувь

Судалгаанд хамрагдсан хамтын гэрээтэй ААНБ-ын хүрээнд ажил олгогч нь ажиллагчдаас гарсан шаардлага,

хамтын гэрээнд тусгагдах асуудлаар судалгаа хийдэг гэж хариулсан байна.

4.4. ҮЭ, АЖИЛТНЫ ТӨЛӨӨЛЛИЙН ЧАДАМЖ, ОРОЛЦОО

Энэ хэсэгт хамтын гэрээ, хэлэлцээрт ҮЭ, мэргэжлийн холбоод, ажилтны төлөөллийн оролцоо, чадамжийг

ажил олгогч, ажиллагчдаар үнэлүүлж, хөдөлмөрийн харилцааны асуудлыг шийдвэрлэх байдал, ажиллагчдыг төлөөлөх чадавхийг тодрууллаа.


72

Зураг 44. Хамтын гэрээнд тусгагдсан асуудлыг шийдвэрлэх чадамж, ЭЗҮА-ы салбараар. /АО/


Зураг 43. ҮЭ-ийн байгууллага ажилтан болон ажиллагчдыг бүрэн төлөөлж чаддаг эсэх.


ААНБ-ын ажиллагчдын ажилласан жилээр харьцуулан харвал 5-аас дээш жил ажилласан ажиллагчид ҮЭ, ажилтны төлөөллийн чадамжийг өөрсдийг нь бүрэн төлөөлөх чадвартай гэж хариулсан

нь өндөр хувийг эзэлж байгаа бол 6 сараас 1 жил хүртэл хугацаанд ажилласан ажиллагчдын тодорхой хувь нь хангалтгүй гэсэн хариултыг өгч байна.


73

ҮЭ, АТ-ийн хамтын гэрээнд тусгагдсан асуудал, шийдвэрлэх чадамжийн талаарх ажиллагчдын үнэлгээг ЭЗҮА-ы салбараар харвал судалгаанд хамрагдсан нийт салбарын ААНБ-ын хувьд хөдөлмөрийн харилцааны асуудлыг бүрэн болон зарим

талаар шийдвэрлэж чадаж байгааг харуулж байна. Салбаруудын хувьд мэргэжлийн холбоодоос шийдвэрлэж чадахгүй байгаа асуудлыг хамтын гэрээнд тусгадаггүй байх магадлалтай юм.

Зураг 45. Мэргэжлийн холбоод асуудлыг шийдвэрлэх чадамж, салбараар.

Хэмжих нэгж: Хувь/Ажилтан/

Мэргэжлийн холбоодын асуудлыг шийдвэрлэх чадамжийг ажил олгогчоор үнэлүүлэхэд худалдаа, барилга, уул уурхайн салбарын мэргэжлийн холбоодыг

муу гэж үнэлсэн нь өндөр хувьтай байна. Энэ нь мэргэжлийн холбоодын үйл ажиллагаа анхан шатны нэгжид хүрэхгүй байгаатай холбоотой байж болно.


74

Зураг 46. Мэргэжлийн холбоо, АТ байх шаардлагатай эсэх. Хэмжих нэгж: Хувь

Судалгаанд хамрагдсан салбаруудын хамтын гэрээтэй ААНБ-ын удирдах ажилтнуудын 82,4 дээш хувь нь мэргэжлийн холбоо, ажилтны төлөөлөл байх шаардлагатай гэж үзсэн байна.

Зураг 47. ҮЭХ, АТ-н үйл ажиллагааг үнэлсэн байдал. Хэмжих нэгж: Хувь

Ажил олгогч нь ҮЭХ, АТ-ийн үйл ажиллагааг ажилтны санал хүлээн авах, зохион байгуулалт үйл ажиллагаа, ажилтнаас тавьсан шаардлагыг шийдвэрлэсэн байдал зэргийг үнэлүүлэхэд бүх үйл ажиллагааны хүрээнд сайн гэсэн үнэлэлт өгсөн байна. Энэ нь ажил олгогчийн зүгээс ҮЭХ, АТ-ийн үйл ажиллагааг хангалттай гэж үнэлдэгийг харуулж байна.

4.5.ХАМТЫН ГЭРЭЭГЭЭР ЗОХИЦУУЛАГДАЖ БУЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН ХАРИЛЦААНЫ ХЭРЭГЖИЛТ

Хамтын гэрээнд тусгагдсан хөдөлмөрийн харилцааны асуудлуудын хэрэгжилт, тэдгээрийн үр дагавраас гарч буй өөрчлөлтийг ажил олгогч, ажилтны үнэлсэн байдлыг тодрууллаа.


75

Хүснэгт 33. Хамтын гэрээнд тусгагдсан үзүүлэлтийг ажиллагчдын үнэлсэн байдал, ажилласан жил,ЭЗҮА-ы салбараар. Хэмжих нэгж: Хувь

Ажиллагчдын ажилласан

жилээр

Хөдөлмөр эрхлэлт,ажлын

байрны баталгаа

Нийгмийн хамгаалал

Ажил амралтын цаг ЦАЛИН ХӨЛС

Хөдөлмөрийн аяюулгүй

байдал, эрүүл ахуй

Сай

н

Дун

д

Муу

Сай

н

Дун

д

Муу

Сай

н

Дун

д

Муу

Сай

н

Дун

д

Муу

Сай

н

Дун

д

Муу

6 сараас-1 жил 11.2 25.4 63.4 9.2 27.8 63.1 13.2 19.3 67.5 12.0 36.8 51.2 8.8 21.8 69.4

1жилээс 3 жил 8.2 29.7 62.2 9.7 29.8 60.5 9.0 21.4 69.5 12.7 30.6 56.7 9.4 23.3 67.3

3 жилээс 5 жил 13.7 23.9 62.4 11.6 28.4 60.0 12.1 18.8 69.1 13.9 35.5 50.6 11.5 23.0 65.5

5 жилээс 10 жил 6.6 22.3 71.1 7.7 27.9 64.4 7.4 17.1 75.5 10.7 31.1 58.3 6.9 24.3 68.8

10 жил-с дээш 4.2 22.7 73.1 4.5 28.8 66.7 5.1 20.3 74.5 10.0 30.3 59.7 3.9 26.4 69.7


ХАА 14.5 17.0 68.5 11.4 23.5 65.1 16.2 12.6 71.2 17.9 22.2 59.8 11.4 16.2 72.4

Уул уурхай 8.8 23.2 68.1 4.4 21.9 73.7 9.3 10.0 80.8 8.1 22.4 69.6 4.4 20.7 74.9


6.7 18.8 74.5 6.5 18.4 75.1 5.3 11.6 83.1 7.7 28.2 64.1 6.1 18.7 75.2

Барилга 9.4 30.0 60.6 7.6 21.3 71.1 13.1 14.9 72.0 10.0 23.2 66.9 7.6 15.9 76.5

Худалдаа 12.1 22.8 65.1 12.1 22.8 65.1 12.6 29.9 57.5 13.7 40.1 46.2 13.7 20.1 66.2


17.3 31.2 51.5 17.8 29.5 52.7 18.0 20.4 61.7 19.2 34.4 46.5 16.8 30.7 52.5

Боловсрол 3.2 22.4 74.3 4.5 31.4 64.1 4.3 22.8 72.9 9.1 33.7 57.2 4.0 25.2 70.9

Хүний эрүүл мэнд 10.1 27.3 62.5 11.8 39.0 49.2 8.2 17.5 74.4 17.0 35.2 47.8 9.4 34.5 56.1


11.4 23.1 65.5 13.3 25.8 60.9 14.1 18.2 67.7 19.4 31.5 49.1 13.7 25.7 60.6

Хамтын гэрээнд тусгагдсан асуудлыг ААНБ-ын ажиллагчдаар үнэлүүлэн ажилласан жилээр харьцуулан харвал: Ажиллагчдын ажилласан жил ахих тутам хөдөлмөр эрхлэлт - ажлын байрны баталгаа, ажил амралтын цагийн талаарх үзүүлэлтүүдийн сайн гэж үнэлсэн үнэлгээ буурч байгаа ба нийт асуудлын хүрээнд

үнэлгээ хангалттай сайн биш байна. Үүнээс бусад үзүүлэлтийн үнэлгээг бодвол цалингийн үзүүлэлт дунд зэрэг үнэлсэн байгаа нь судалгаанд хамрагдсан ажиллагчдаар өмнөх дэд хэсэгт хөдөлмөрийн харилцааны асуудлуудыг эрэмбэлүүлэхэд цалингийн асуудал хамгийн чухалд эрэмбэлэгдсэнтэй нийцэж


76

Хүснэгт 34. ААНБ-ын ҮЭХ, АТ ажилласнаар гарах өөрчлөлт, ажилласан жил, ЭЗҮА –ны салбараар /Ажиллагчид/ Хэмжих нэгж: Хувь

Ажиллагчдын ажилласан

жилээр

Цалин Илүү цагаар ажиллах

ХАБЭА-д гарсан өөрчлөлт

Нэм

сэн

Буу

рса

н

Өөрчл

өлт

гүй

Нэм

сэн

Буу

рса

н

Өөрчл

өлт

гүй

Нэм

сэн

Буу

рса

н

Өөрчл

өлт

гүй

6 сараас-1 жил хүртэл

39.0 2.8 58.2 13.7 2.8 83.6 27.0 1.2 71.8

1жилээс 3 жил хүртэл

50.3 0.7 49.0 9.7 5.3 85.0 28.5 2.4 69.1

3 жилээс 5 жил хүртэл

61.8 0.1 38.1 9.4 9.9 80.6 30.4 1.1 68.6


56.6 0.2 43.3 9.7 10.8 79.5 28.6 2.1 69.3

10 жил-с дээш 56.4 0.3 43.3 15.5 7.0 77.6 36.8 2.3 60.9


ХАА 35.1 2.3 62.6 6.9 4.1 89.0 9.1 2.3 88.6

Уул уурхай 67.3 0.8 31.9 22.8 4.6 72.6 48.4 0.0 51.6


65.9 0.9 33.2 9.3 9.5 81.2 40.2 2.3 57.5

Барилга 67.1 0.0 32.9 11.1 8.3 80.6 47.6 1.7 50.7

Худалдаа 44.6 0.0 55.4 16.0 10.5 73.5 40.4 3.9 55.6


46.7 1.2 52.1 8.2 6.6 85.3 22.6 1.7 75.7

Боловсрол 51.0 0.3 48.8 9.3 7.2 83.4 26.0 1.6 72.5

Хүний эрүүл мэнд 53.6 0.9 45.5 13.9 9.5 76.6 23.1 3.6 73.3


56.3 0.0 43.7 5.2 6.8 88.0 10.5 1.2 88.4

байгаа нь уг асуудлыг ажил олгогчдын зүгээс илүүтэй анхаарч, шийдвэрлэдэг нь харагдаж байна.

Хамтын гэрээнд тусгагдсан асуудлыг ААНБ-ын ажиллагчдаар үнэлүүлэн ЭЗҮА-ы салбараар харьцуулан авч үзвэл: Тээвэр агуулахын үйл ажиллагааны салбарын ажиллагчид таван үзүүлэлтэд сайн

дунд үнэлгээг өгсөн бусад салбаруудын ажиллагчдын үнэлгээнээс өндөр байгаа нь тус салбарын хамтын гэрээний хэрэгжилт, тусгагдсан асуудлуудын шийдвэрлэлт, ажиллагчдын хамтын гэрээний талаарх ойлголт мэдээлэл илүү байгаатай холбон тайлбарлаж болох юм.


77

ААНБ-ын ҮЭХ, ажилтны төлөөлөл ажилласнаар ажиллагчдын хөдөлмөрийн харилцаанд гарах өөрчлөлтийг ажиллагчдын ажилласан жилээр харахад: цалингийн өөрчлөлт бусад асуудлуудтай харьцуулахад нэмэгдсэн байгаа нь Засгийн газрын тогтоол, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний өөрчлөлттэй

холбоотойгоор нэмэгдсэн байж болох юм.

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар авч үзвэл: Уул уурхайн салбарын ажиллагчдын цалин, ХАБЭА-д гарсан өөрчлөлт бусад салбаруудаас илүү, хөдөө аж ахуйн салбарын ажиллагчдын хувьд аль ч үзүүлэлтээр өөрчлөлт бага байгаа нь харагдаж байна.

Хүснэгт 35 . ААНБ-ын ҮЭХ, АТ ажилласнаар гарах өөрчлөлт, ЭЗҮА-ны салбараар /АО/



ЦалинИлүү цагийн цалингийн өөрчлөлт

ХАБЭА-д гарсан өөрчлөлт

Нэм

сэн

Буу

рса

н

Өөрчл

өлт

гүй

Нэм

сэн

Буу

рса

н

Өөрчл

өлт

гүй

Нэм

сэн

Буу

рса

н

Өөрчл

өлт

гүй

ХАА 51.3 0.0 48.7 25.1 4.2 70.7 7.5 4.2 88.3

Уул уурхай 57.8 9.1 33.1 25.4 3.7 70.9 63.7 2.5 33.8


61.3 0.0 38.7 28.9 3.5 67.6 44.6 0.0 55.4

Барилга 65.8 0.0 34.2 39.9 0.0 60.1 58.3 3.6 38.2

Худалдаа 83.5 0.0 16.5 68.7 0.0 31.3 59.2 0.0 40.8


69.8 0.0 30.2 31.1 3.1 65.8 30.5 4.5 65.0

Боловсрол 46.2 2.9 50.9 32.2 5.4 62.4 35.8 4.1 60.1

Хүний эрүүл мэнд 41.1 8.2 50.7 30.5 9.5 60.0 29.0 3.9 67.0


56.2 0.0 43.8 10.5 1.3 88.2 33.6 0.8 65.6

ААНБ-ын ҮЭХ, АТ ажилласнаар гарах өөрчлөлтийг ЭЗҮА-ны салбараар ажил олгогчоос тодруулахад Худалдааны салбарын удирдах ажилтнууд дээрх үзүүлэлтүүдэд гарах өөрчлөлтийг

нэмсэн гэж илүүтэй хариулсан байгаа нь ажиллагчдын хариулснаас /Өмнөх хүснэгт/ зөрүүтэй байна. Энэ нь хамтын гэрээнд тавих хяналт сул байгаатай холбон тайлбарлаж болох юм.


78


79

БҮЛЭГ 5.МЭДЛЭГ МЭДЭЭЛЭЛ, МЭДЭЭЛЛИЙН ХҮРТЭЭМЖТЭЙ БАЙДАЛ.


80

Хамтын гэрээний хэрэгжилтэд хяналт тавих, биелэлтийг дүгнэх, мэдээлэх, 2 болон гурван талт харилцааг хөгжүүлэх асуудлыг хамтын гэрээнд тусгахыг Хөдөлмөрийн тухай хуулинд заасны дагуу ажил олгогч, ажилтан нь хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн талаар мэдлэгтэй байх, мэдээлэл олж авах

үүрэгтэй. Судалгааны энэ хэсэгт ажил олгогч, ажилтны хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн талаарх болон Мэргэжлийн холбоод, ҮЭХ, ажилтны төлөөллийн талаарх ойлголт мэдлэг, мэдээллийн эх үүсвэрийг хаанаас авч байгаа талаар авч үзлээ.

5.1 ХАМТЫН ГЭРЭЭ, ХАМТЫН ХЭЛЭЛЦЭЭРИЙН ТАЛААР ОЙЛГОЛТ МЭДЛЭГ.

Зураг 48. Судалгаанд хамрагдсан удирдах ажилтны ХХ, ХГ-ний талаарх мэдлэг.


Судалгаанд оролцсон нийт ААНБ-ын удирдах ажилтнаас хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн талаарх мэдлэгийг тодруулахад хамтын гэрээтэй ААНБ-ын удирдах ажилтнууд хамтын гэрээгүй ААНБ-ын удирдах ажилтнуудаас мэдлэг

өндөр байна. Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын удирдах ажилтнуудын хамтын гэрээний мэдлэг өндөр байгаа ч хамтын хэлэлцээрийн талаарх мэдлэг муу байна. Энэ нь хамтын хэлэлцээрийн ач холбогдол багатай байгааг харуулж байна.

Зураг 49. ХГ, ХХ-ийн талаарх ажиллагчдын мэдлэг / Ажиллагчид/ Хэмжих нэгж: Хувь


81

Ажиллагчдын хувьд хамтын гэрээний талаарх мэдлэгийг авч үзвэл: Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ажиллагчид хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ажиллагчдаас илүү мэдлэгтэй байгаа нь тухайн ААНБ-ын ҮЭ, АТ-ийн үйл ажиллагаа ажиллагчдыг хамарч байгаатай холбон тайлбарлаж болох юм. Хамтын хэлэлцээрийн

талаарх ажиллагчдын мэдлэгийг хамтын гэрээний талаарх ажиллагчдын мэдлэгтэй харьцуулан харвал хамтын хэлэлцээрийн талаарх мэдлэг хангалтгүй байна. Энэ нь ААНБ-ын ҮЭ, АТ-ийн хамтын хэлэлцээрт оролцох оролцоо муу байгаатай холбоотой.

Зураг 50. Судалгаанд хамрагдсан удирдах ажилтны АТ, мэргэжлийн холбоо, ҮЭХ-ны талаар мэдлэг Хэмжих нэгж: Хувь

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын удирдах ажилтнуудын ҮЭ, АТ, Мэргэжлийн холбоодын талаарх мэдлэгийг харьцуулан харвал хамтын гэрээтэй ААНБ-ын удирдах ажилтнуудын 7,8 хувь нь ҮЭ, АТ-ийн талаар мэдэхгүй гэж хариулсан байна. Мэргэжлийн

холбоодын талаарх удирдах ажилтны мэдлэг тун хангалтгүй байгаа нь харагдаж байна. Энэ нь судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын удирдах ажилтнууд тухайн ажлын байранд бага хугацаанд ажиллаж байгаатай холбоотой байх магадлалтай юм.


82

Хүснэгт 36. Судалгаанд хамрагдсан удирдах ажилтаны ХХ-н зүйл заалтын талаар мэдлэг. /АО/


Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар Сайн Дунд Мэдэхгүй

Хөдөө аж ахуй 44.5 48.8 6.7



Уул уурхай 48.5 36.4 15.1



Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 55.5 37.9 6.6



Барилга 37.0 53.5 9.4



Худалдаа 40.6 40.4 19.0



Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 24.6 57.6 17.9



Боловсрол 54.2 40.8 5.0



Хүний эрүүл мэнд 44.6 40.0 15.4



Урлаг үзвэр тоглоом наадам 51.0 24.6 24.4



Хамтын хэлэлцээрийн зүйл заалтуудын талаарх удирдах ажилтнуудын мэдлэг ЭЗҮА-ны салбараар харвал: Цахилгаан, хий, уур агааржуулалтын салбарын удирдах ажилтнууд мэдлэг бусад салбаруудаас өндөр, харин урлагийн салбарын ААНБ-ын удирдах ажилтнууд мэдэхгүй гэж хариулсан нь бусад

салбаруудтай харьцуулахад өндөр харагдаж байна. Хамтын хэлэлцээрийн зүйл заалтуудын мэдлэг нь хамтын хэлэлцээрийн хэрэгжилтэд нөлөөлөх магадлалтай байна. Түүнчлэн хамтын хэлэлцээрийн зүйл заалтуудын мэдлэгтэй байх нь хамтын гэрээ байгуулах, гэрээний зүйл заалтад тусгагдах ач холбогдолтой.


83

Зураг 51. Ажиллагчдын хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн зүйл заалтуудын талаарх мэдлэг


Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн талаар мэдлэгтэй ажиллагчдаас зүйл заалтуудын талаарх мэдлэгийг тодруулахад судалгаанд хамрагдсан нийт ААНБ-ын ажиллагчид мэднэ гэж хариулсан нь 68,8 хувиас дээш байгаа нь сайн үзүүлэлт юм.

5.2 ҮЭ БОЛОН АЖИЛТНЫ ТӨЛӨӨЛЛИЙН ТАЛААР ОЙЛГОЛТ, МЭДЛЭГ

Ажил олгогч, ажиллагчдын ҮЭ болон ажилтны төлөөлөл, мэргэжлийн холбоодын талаарх ойлголт мэдлэгийг судлав.

Зураг 52. Судалгаанд хамрагдсан удирдах ажилтаны АТ, мэргэжлийн холбоо, ҮЭХ-ны талаар мэдлэг Хэмжих нэгж: Хувь

Судалгаанд хамрагдсан удирдах ажилтны ҮЭ, АТ, мэргэжлийн холбооны талаарх мэдлэгийг харьцуулан авч үзвэл: Удирдах ажилтнуудын ҮЭ, АТ-ийн талаарх мэдлэг өндөр, мэргэжлийн

холбоодын талаарх мэдлэг бага байгааг мэргэжлийн холбоодын үйл ажиллагааны цар хүрээтэй холбон тайлбарлаж болох юм.


84

Зураг 53. ҮЭХ, АТ-ийн талаар мэдлэг ажиллагчдын ажилласан жилээр. Хэмжих нэгж: Хувь

ҮЭХ, АТ-ийн талаарх ажиллагчдын мэдлэгийг тухайн байгууллагад ажилласан жилээр харвал: Ажиллагчдын ажилласан жил нэмэгдэх тусам ҮЭХ, АТ-ийн талаар мэднэ гэж хариулсан хувь нэмэгдэж байгаа нь ажиллагчид тухайн ААНБ-даа тогтвор суурьшилтай ажиллаж байгаатай холбоотой.

5.3 МЭДЭЭЛЛИЙН ЭХ СУРВАЛЖ

Судалгаанд хамрагдсан ажил олгогч, ажиллагчдын хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээр, ҮЭ, АТ, Мэргэжлийн холбоодын талаарх мэдээллийг ихэвчлэн хаанаас авдаг талаар судаллаа.

Хүснэгт 37. Ажил олгогчийн мэдээллийн эх сурвалж, салбараар. Хэмжих нэгж: Хувь

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны

салбар

Мэд

ээлл

ийн с

амбар

ҮЭХ б

оло

н А

Т -и

йн

хурал

Брош

юр х

эвлэ

мэл

м

атер

иал

Сонин, хэ

влэл

Хөдөлм

өрийн т

ухай

ху

уль

боло

н б

усад

ху

уль

Хам

т аж

илл

агчд

аас

Төрийн б

айгу

улла

га

Төрийн б

ус

бай

гуул

лага

Инте

рнет

Теле

виз,

рад

ио

Бус

ад

Хөдөө аж ахуй 4.0 9.3 6.4 23.1 16.5 4.0 2.6 1.5 16.2 12.8 3.5

Хамтын гэрээтэй 7.2 12.9 5.9 18.8 17.0 6.9 2.5 1.9 17.1 9.1 0.7

Хамтын гэрээгүй 1.0 5.9 6.8 27.3 15.9 1.2 2.7 1.2 15.3 16.5 6.2

Уул уурхай 1.9 8.3 1.4 11.3 25.3 5.2 1.6 2.7 22.3 19.0 1.0

Хамтын гэрээтэй 3.9 19.1 0.8 14.2 20.3 5.9 2.8 3.8 15.4 13.8 0.0

Хамтын гэрээгүй 0.8 2.2 1.7 9.7 28.1 4.8 1.0 2.1 26.2 21.9 1.5

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 3.6 18.4 1.9 14.9 17.9 10.4 2.9 3.0 12.5 12.6 2.0


85

Хамтын гэрээтэй 3.9 25.5 2.5 9.9 18.7 11.6 4.6 3.0 11.5 5.8 2.9

Хамтын гэрээгүй 3.0 5.7 0.8 23.7 16.4 8.2 0.0 2.9 14.1 24.7 0.6

Барилга 1.9 6.9 1.2 12.9 13.3 9.5 5.4 6.1 26.7 13.5 2.6

Хамтын гэрээтэй 2.9 12.3 0.6 13.3 15.2 8.2 3.6 8.2 23.3 11.7 0.8

Хамтын гэрээгүй 1.5 4.3 1.5 12.7 12.4 10.1 6.3 5.1 28.3 14.3 3.5

Худалдаа 1.5 10.7 2.3 17.0 13.4 4.9 7.7 1.3 20.9 16.9 3.5

Хамтын гэрээтэй 2.2 18.5 4.4 9.3 15.2 8.9 5.5 1.5 18.6 15.9 0.0

Хамтын гэрээгүй 1.4 9.5 1.9 18.2 13.1 4.3 8.0 1.3 21.2 17.0 4.0

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 3.3 8.0 2.9 13.4 17.9 8.4 3.9 3.7 19.5 17.9 1.2

Хамтын гэрээтэй 4.0 15.7 3.0 13.5 13.7 10.0 1.1 4.7 18.5 13.6 2.3

Хамтын гэрээгүй 2.9 4.1 2.8 13.4 20.0 7.6 5.4 3.2 20.0 20.0 0.6

Боловсрол 5.2 21.0 3.4 12.5 19.2 6.6 6.1 0.9 11.8 11.6 1.8

Хамтын гэрээтэй 5.4 25.1 3.6 11.1 19.6 7.5 6.2 0.6 9.6 9.6 1.7

Хамтын гэрээгүй 4.4 6.6 2.9 17.5 17.8 3.2 5.5 1.8 19.2 18.7 2.4

Хүний эрүүл мэнд 3.9 15.2 1.3 12.8 19.2 7.0 9.0 2.4 17.2 10.9 1.0

Хамтын гэрээтэй 4.9 21.2 0.6 12.8 15.6 5.5 9.2 2.4 17.4 8.8 1.6

Хамтын гэрээгүй 2.4 5.7 2.4 12.9 24.9 9.5 8.8 2.3 16.9 14.3 0.0

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 2.5 16.2 1.1 15.8 19.7 7.0 6.0 0.7 15.8 14.6 0.7

Хамтын гэрээтэй 2.1 20.7 1.6 13.9 21.8 7.6 1.5 0.9 12.9 16.2 0.7

Хамтын гэрээгүй 3.1 8.2 0.3 19.2 15.9 5.9 13.8 0.3 21.0 11.7 0.5

ажилтнуудын хувьд Хөдөлмөрийн тухай хууль болон бусад хуулиас илүүтэй авдаг байна. Нийт хамрагдагчдын хувьд ҮЭ, АТ-ийн болон байгууллагын хурал мэдээллийн эх сурвалж болж байгаа нь “Хөдөлмөрийн тухай хуулийн хэрэгжилтийн судалгаа”-ы үр дүнтэй нийцэж байна.

Судалгаанд хамрагдсан цахилгаан, эрүүл мэнд, боловсролын салбаруудын хамтын гэрээтэй ААНБ-ын удирдах ажилтнууд хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээр, ҮЭХ, АТ, Мэргэжлийн холбоодын талаарх мэдээллийг ҮЭ, АТ-ийн хурлаас авдаг нь бусад салбаруудаас онцлог байна. Энэ талын мэдээллийг хамтын гэрээгүй ААНБ-ын удирдах


86

Хүснэгт 38. Ажиллагчдын мэдээллийн эх сурвалж, салбараар. Хэмжих нэгж: Хувь.


салбар

Мэд

ээлл

ийн с

амбар

ҮЭХ б

оло

н А

Т -и

йн

хурал

Брош

юр х

эвлэ

мэл

м

атер

иал

Сонин, хэ

влэл

Хөдөлм

өрийн т

ухай

ху

уль

боло

н б

усад

хуу

ль

Хам

т аж

илл

агчд

аас

Төрийн б

айгу

улла

га

Төрийн б

ус б

айгу

улла

га

Инте

рнет

Теле

виз,

рад

ио

Бус

ад

Хөдөө аж ахуй 7.6 8.5 5.4 16.0 14.6 2.4 0.7 22.1 18.0 4.8 0.0Хамтын гэрээтэй 7.1 17.9 6.1 14.8 15.7 2.3 0.1 18.9 14.0 3.0 0.0Хамтын гэрээгүй 7.9 1.9 4.9 16.8 13.8 2.5 1.0 24.3 20.8 6.0 0.0

Уул уурхай 8.5 9.8 6.6 12.5 16.2 2.5 0.9 27.0 11.2 4.8 0.0Хамтын гэрээтэй 12.8 18.1 4.5 8.2 18.8 2.0 0.3 21.4 8.4 5.5 0.0Хамтын гэрээгүй 4.5 2.0 8.6 16.6 13.8 2.9 1.5 32.1 13.9 4.1 0.0

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 10.4 22.1 6.0 14.3 15.8 2.3 0.7 13.7 10.6 4.2 0.0

Хамтын гэрээтэй 10.5 22.7 6.1 14.2 15.8 2.4 0.7 13.7 9.9 4.0 0.0Хамтын гэрээгүй 6.7 10.9 5.2 15.6 14.6 1.7 0.5 14.2 23.5 7.0 0.0

Барилга 6.7 9.0 4.4 16.0 15.5 3.0 0.9 22.8 18.6 3.2 0.0Хамтын гэрээтэй 5.6 19.5 4.1 14.5 19.7 1.2 1.3 11.7 18.0 4.4 0.0Хамтын гэрээгүй 7.3 2.3 4.6 17.0 12.8 4.2 0.6 29.9 18.9 2.4 0.0

Худалдаа 6.1 8.3 5.0 13.1 16.7 2.9 1.4 27.2 15.8 3.5 0.0Хамтын гэрээтэй 8.4 16.4 6.0 11.2 19.9 2.6 0.8 19.0 13.4 2.3 0.0Хамтын гэрээгүй 4.3 2.2 4.3 14.5 14.3 3.1 1.9 33.3 17.7 4.5 0.0

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 7.0 9.7 6.9 13.8 16.3 2.6 1.6 21.9 16.1 4.1 0.0


Боловсрол 10.6 22.5 3.8 14.3 15.9 2.8 0.3 14.1 13.1 2.5 0.0Хамтын гэрээтэй 11.3 23.8 3.7 14.1 15.9 2.8 0.3 13.1 12.7 2.4 0.0Хамтын гэрээгүй 4.6 11.6 4.3 16.4 16.4 3.0 0.2 23.4 17.2 3.0 0.0

Хүний эрүүл мэнд 10.6 20.5 4.5 11.4 17.8 3.0 0.5 15.6 12.9 3.2 0.0Хамтын гэрээтэй 11.1 23.0 4.2 11.1 17.9 2.8 0.5 14.7 11.9 3.0 0.0Хамтын гэрээгүй 7.4 5.3 6.6 13.1 17.6 4.1 0.6 21.5 19.6 4.1 0.0

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 8.5 14.5 4.9 15.5 14.6 4.3 0.2 19.3 14.1 4.1 0.0


Судалгаанд хамрагдсан ажиллагчдын мэдээллийн эх сурвалжийг ЭЗҮА-ны салбараар авч үзвэл цахилгаан, эрүүл мэнд, боловсролын салбаруудын хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ажиллагчид хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээр, ҮЭХ, АТ, Мэргэжлийн холбоодын талаарх мэдээллийг ҮЭ, АТ-ийн хурлаас авдаг

нь бусад салбаруудаас онцлог байна. Энэ үзүүлэлт нь ААНБ-ын удирдах ажилтны хариулттай ойролцоо байгаа нь харагдаж байна. Худалдааны салбарын ажиллагчдын хувьд төрийн бус байгууллага /мэргэжлийн холбоо/-аас мэдээллийг илүүтэй авдаг байна.


87

ДҮГНЭЛТ

“Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн төлөв байдал, хэрэгжилт”-ийн судалгаагаар хамтын гэрээ, хэлэлцээрийг хуулийн хүрээнд байгуулж мөрдсөн байдал, уг гэрээ, хэлэлцээрийн хүрээнд хөдөлмөрийн харилцааны асуудлуудыг шийдвэрлэдэг эсэх, хамтын гэрээ, хэлэлцээрийн талаарх мэдлэг, мэдээлэл, ажил олгогч болон ҮЭ, АТ-ийн ажлын үр дүн, ажиллагчдаас хөдөлмөрийн харилцааны асуудлаар тавьсан шаардлагууд, тэдгээрийн хэрэгжилт, ҮЭ, АТ, мэргэжлийн холбоодын чадамж, оролцоо, талуудын гэрээгээр хүлээсэн үүрэг, тэдгээрийн үр дагавраас гарч буй өөрчлөлтийг судлан дараах дүгнэлтийг хийж байна.

ХӨДӨЛМӨРИЙН ХАРИЛЦААНЫ АСУУДЛААР:

- Хөдөлмөр эрхлэлтийн хүрээнд ажлын байрны баталгааг хангах асуудал нь ажиллагчдыг, мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэшүүлэх сургалтанд өргөн хамруулж, зохих хөнгөлөлт, олговор олгосноор хэмжигддэг бөгөөд энэ нь судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын хувьд тодорхой түвшинд хүрсэн байна. Мөн хөдөлмөрийн дотоод журмыг Хөдөлмөрийн тухай хуультай нийцүүлэн боловсруулж, мөрдөн хэрэгжүүлэх асуудал ААНБ-д нийтлэг сайн байсан. Түүнд хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээр нөлөөлдөггүй байна. Сургалт зохион байгуулалтын хувьд харилцаа хандлагыг төлөвшүүлэх сургалтыг хамтын гэрээтэй ААНБ-д, мэргэшүүлэх сургалтыг хамтын гэрээгүй ААНБ-д илүүтэйгээр зохион байгуулдаг нь хамтын гэрээтэй ААНБ ажиллагчдын төлөвшил, харилцаанд, хамтын гэрээгүй ААНБ нь ажиллагчдаа мэргэшүүлэх сонирхол илүү байна гэж дүгнэж болох юм. Нийт ажил олгогч, ажилтны хооронд цалин хөлсний асуудлаар гарсан хөдөлмөрийн маргаан илүү зонхилдог бөгөөд маргааныг харилцан ойлголцлын хүрээнд шийдвэрлэж байгаа нь хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ҮЭХ, ажилтны төлөөллийн оролцоо бага байгааг харуулж байна.

- Хамтын гэрээтэй ААНБ нь хамтын гэрээгүй ААНБ-аас нийгмийн хамгаалалд зориулах хөрөнгийг илүү их төсөвлөдөг, төсвийн хэмжээг ААНБ-ууд дотоод журмаар зохицуулж шийдвэрлэдэг байна.

- ААНБ ажил амралтын цагийг Хөдөлмөрийн тухай хуульд заасны дагуу тогтоодог байна. Хамтын гэрээгүй ААНБ-ын хувьд үйл ажиллагааны онцлогт тохируулан хөдөлмөрийн харилцааг хөдөлмөрийн дотоод журмаар зохицуулдаг нь илүү байна.

- Хамтын хэлэлцээр байгуулсан салбарын ажиллагчид салбарынхаа хамтын хэлэлцээрт заасан цалингийн доод хэмжээнээс доогуур цалин хөлс авч байгаа нь хамтын хэлэлцээрийн хэрэгжилт сул, ач холбогдол бага гэсэн дүгнэлтэд хүргэж байна. Сүүлийн 2 жилийн хугацаанд цалин хөлс нэмсэн байдлыг ЭЗҮА-ны салбараар авч үзвэл хамтын гэрээтэй болон хамтын гэрээгүй ААНБ-ууд цалин хөлсөө нэмэгдүүлсэн нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг шинэчлэн тогтоосон шийдвэрийг ямар нэг байдлаар хэрэгжүүлж байгаагийн тодорхой жишээ гэж үзэж болно.


88

- Ажиллагчдад хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилга өгөх, түүнийг баталгаажуулах асуудлыг хамтын гэрээтэй ААНБ-ууд илүү зохион байгуулдаг нь судалгаагаар нотлогдож, хуулийн заалтыг сайн хэрэгжүүлж байгаа үр дүн гарч байна. Ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслүүдээр хангаж буй байдлыг харвал хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ажиллагчид хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ажиллагчдаас илүү хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүд олгодог гэж хариулсан. Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын ажил олгогчид хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгслүүдийг илүү олгодог гэж хариулсан нь ажиллагчдын хариулсан байдалтай харьцуулахад эсрэг үр дүнтэй байв. ААНБ-ын ХАБЭА-д төсөвлөн, зарцуулах зардлын хувьд: хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ААНБ-ын ажил олгогчид ХАБЭА-д зарцуулах ажил үйлчилгээний зардлын хувийг мэдэхгүй байгаа нь ажил олгогчид ХАБЭА-д зарцуулах төсөв төлөвлөгөөг хамтын гэрээнд тусган хэрэгжүүлдэггүйтэй холбоотой байж болох юм. Түүнчлэн судалгаанд хамрагдсан салбарууд ХАБЭА-н үйл ажиллагаандаа зарцуулах зардлын хувийг хуульд тусгагдсан доод хэмжээнээс1 доогуур тусгадаг байна.

ХАМТЫН ГЭРЭЭ, ХАМТЫН ХЭЛЭЛЦЭЭРТ ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУДЫН ОРОЛЦООНЫ ТАЛААР:

Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын удирдах ажилтнуудын 82,4-өөс дээш хувь нь мэргэжлийн холбоо, үйлдвэрчний эвлэл, ажилтны төлөөллийг байх шаардлагатай гэж үзэж байгаа ч ААНБ-уудад Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 17.42 заалтын хэрэгжилт сул байна. Ажиллагчдын ажилласан жил ахих тутам хөдөлмөр эрхлэлт, ажлын байрны баталгаа, ажил амралтын цагийн талаарх үзүүлэлтүүдийн сайн гэж үнэлсэн үнэлгээ буурч байна. Судалгаанд хамрагдсан ажиллагчдаар хөдөлмөрийн харилцааны асуудлуудыг эрэмбэлүүлэхэд цалин, нийгмийн хамгааллын асуудал хамгийн чухалд эрэмбэлэгдсэн нь уг асуудлыг ажил олгогчдын зүгээс илүүтэй анхаарч, шийдвэрлэх шаардлагатайг харуулж байна. ААНБ-д ҮЭХ, АТ ажилласнаар хөдөлмөрийн харилцааны үзүүлэлтүүдэд гарсан өөрчлөлт бага байгаа нь хамтын гэрээнд тавих хяналт сул байгаатай холбон тайлбарлаж болох юм.

Хамтын гэрээтэй ААНБ-ын удирдах ажилтнуудын хамтын гэрээний мэдлэг өндөр байгаа ч хамтын хэлэлцээрийн талаарх мэдлэг муу байгаа нь хамтын хэлэлцээр ач холбогдол багатай байгааг харуулж байна. Ажиллагчдын хувьд Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн талаарх мэдээллийг ҮЭ, ажилтны төлөөлөл, ажиллагчдын нийтийн хурлаас олж авдаг, хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн талаарх мэдлэг хангалтгүй байна.

Судалгааны үр дүнг ерөнхийд нь авч үзвэл хамтын гэрээтэй, хамтын гэрээгүй ялгаагүй ААНБ-д хөдөлмөрийн дотоод журмыг батлан мөрддөг, Хөдөлмөрийн тухай хуулийг хэрэгжүүлдэг, хамтын гэрээтэй ААНБ- цалин, нийгмийн хамгааллын асуудлыг илүү шийдвэрлэдэг нь харагдаж байна. Хамтын гэрээнд тусгагдсан асуудлууд нь хуулинд заасан нөхцөлөөс илүү тусгагдаагүй, ААНБ-н үйл ажиллагааны онцлогт тохироогүйгээс хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн хэрэгжилт хангалтгүй, түүний ач холбогдол харагдахгүй байна.

1 ХАБЭА тухай хууль 26,2 –д заасан.2 17.4 Талууд хамтран ба дангаар хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийн биелэлт, түүний явцыг хагас жил тутам буюу хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрт заасан хугацаанд дүгнэж, нийт ажилтанд мэдээлнэ.


89

ЗӨВЛӨМЖ1. Хөдөлмөрийн тухай хуульд нарийвчлан тусгах асуудал

- Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа нийт ААНБ-ын ихэнх хувь нь 20 хүртэлх ажилтантай ААНБ байгаагаас харахад хамтын гэрээг улсын хэмжээнд 20-иос дээш ажилтантай ААНБ-д заавал байгуулах

- Хамтын гэрээний гол санаачлагч нь ажил олгогч өөрөө байх

- Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрээр зохицуулах харилцааг цөөлж, оновчтой, тодорхой тогтоох

- Эдийн засгийн үйл ажиллагааны бүх салбарт хамтын хэлэлцээрийг заавал байгуулах

- Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг салбаруудад тогтоож мөрдүүлэхээс гадна салбаруудад цалингийн хэлэлцээрийг байгуулах.

2. Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрт тавих төрийн хяналтыг боловсронгуй болгох.

3. Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийг байгуулах, хэрэгжүүлэх, хэрэгжилтэд хяналт тавих арга зүйд суралцах, биелэлтийг дүгнэх мэдээлэх, 2 ба 3 талт харилцааг хөгжүүлэхэд талуудыг чадавхижуулах, бодлогоор дэмжиж ажиллах хэрэгтэй байна.

4. Гэрээ хэлэлцээрийн ач холбогдлыг бүх шатанд мэдээллийн хэрэгслээр сурталчлан таниулах.

САЛБАРЫН ТҮВШИНД:

1. Хамтын хэлэлцээрийг байгуулахад шаардагдах мэдээ мэдээлэл, судалгаа, баримтад түшиглэн салбарын хамтын хэлэлцээрийн зүйл заалтыг хамтын гэрээнд хэрэгжихүйцээр боловсруулан тусгаж, хяналтыг сайжруулах.

2. Салбарын мэргэжлийн холбоодын үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх, төрөөс бодлогоор дэмжиж, хамтран ажиллах. /Төр, Мэргэжлийн холбоод, ААНБ/

3. Хөдөлмөрийн харилцааны асуудлуудыг салбарын үйл ажиллагааны онцлогт тохируулан салбарын ААНБ дагаж мөрдөх, ажил олгогчдыг мэдээлэл, гэрээ хийх арга зүйгээр хангаж ажиллах.

ААНБ-ЫН ТҮВШИНД

1. Хамтын гэрээг ААНБ бүр байгууллагын үйл ажиллагааны онцлогт тохируулан боловсруулж, хамтын гэрээ байгуулахдаа Хөдөлмөрийн тухай хуулиар ажилтанд олгосон баталгааг илүү нөхцөлөөр тогтоож болох заалтыг илүү тусгаж хэрэгжүүлэх.

2. Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрийг байгуулах арга зүйд суралцах.


90

Хав

срал

т хү

снэг

т: 1

Аж

ил о

лгог

ч ААНБ

-н т

өлөв

бай

дал

байр

шил

эди

йн з

асги

йн ү

йл а

жил

лага

аны с

алба

раар

.

Хэм

жих

нэг

ж: Х

увь

Бай

ршил

Эдийн

засг

ийн

үйл

ажилл

агаа

ны с

албар

Бүсээр

Айм

аг, ни

йсл

эл



Хөдөө аж ахуй

Уул уурхай


Барилга

Худалдаа


Боловсрол

Хүний эрүүл мэнд


Нийт

дүн

40,

359

,75,

77,

88,2

10,5

12,4

10,1

18,9

12,4

14,0

Бар

уун б

үс53

,146,

916

,41,

021

,07,

55,

42,

416

,410

,419

,5

Бая

н-Ө

лгий

73,9

26,1

0,0

0,0

9,4

3,4

13,8

0,0

21,3

17,8

34,2

Говь

-Алт

ай24

,875

,213

,30,0

34,9

0,0

0,0

5,0

17,8

13,4

15,6

Завх

ан41,3

58,7

20,1

0,0

49,6

0,0

0,0

5,5

5,9

1,9

16,9

Увс

55,3

44,7

27,4

3,4

14,4

8,9

9,4

0,0

13,7

7,8

15,1

Хов

д56

,143,

922

,81,0

10,3

21,1

0,0

3,4

20,1

9,0

12,4

Хан

гайн б

үс49,

450

,65,

90,

416

,79,

62,

83,

231

,715

,414

,1

Арх

анга

й38

,861,2

0,0

0,0

4,7

9,8

8,8

0,0

27,4

20,9

28,4

Бая

нхон

гор

39,0

61,0

0,0

0,0

50,6

5,7

0,0

0,0

18,1

12,1

13,5

Бул

ган

14,8

85,

222

,60,0

4,3

17,3

15,5

0,0

19,1

21,1

0,0

Орх

он96,1

3,9

0,0

1,5

10,9

3,3

0,0

4,4

58,9

13,4

7,5

Өвө

рхан

гай

16,9

83,

10,0

0,0

34,1

4,8

0,0

5,7

26,7

11,3

17,5

Хөв

сгөл

37,6

62,

417

,80,0

8,3

19,9

0,0

5,5

15,0

16,6

17,1

Төви

йн б

үс59

,440,

64,0

0,9

14,9

3,0

3,6

3,1

30,5

14,7

25,3


91

Го

вьсү

мбэр

85,

214

,80,0

2,7

38,7

0,0

9,4

0,0

40,6

3,1

5,4

Дар

хан-

Уул

34,8

65,

210

,11,4

13,2

7,2

5,2

5,6

27,8

11,9

17,5

Дор

ного

вь40,7

35,4

0,0

0,0

9,9

0,0

0,0

0,0

36,7

42,

211

,1

Дун

дго

вь56

,243,

80,0

2,4

10,3

0,0

10,3

0,0

22,2

8,4

46,5

Өм

нөго

вь55

,744,3

0,0

0,0

3,6

0,0

0,0

7,1

28,9

10,6

49,9

Сэл

энгэ

52,8

47,

20,0

0,0

3,3

2,0

0,0

0,0

48,4

16,4

29,8

Төв

94,2

5,8

0,0

0,0

39,5

0,0

0,0

0,0

25,0

3,4

32,1

Зүүн

бүс

61,4

38,6

9,5

8,3

6,4

5,7

1,6

4,8

26,0

16,8

20,9

Дор

нод

63,

936

,14,3

4,7

10,5

7,5

4,1

0,0

34,6

12,7

21,6

Сүх

баа

тар

66,8

33,2

2,9

24,9

8,9

10,8

0,0

4,9

23,9

1,6

22,1

Хэн

тий

54,8

45,

220

,00,0

0,0

0,0

0,0

9,9

18,3

32,6

19,2

Ула

анбаа

тар

34,1

65,9

4,4

10,5

4,6

12,2

16,2

13,1

15,6

11,7

11,7


92

Хав

срал

т хү

снэг

т: 2

ААНБ-

н Э

ЗҮ с

алба

р, ө

мчи

йн б

олон

хар

иуцл

агын

хэлб

эрээ

.

Хэм

жих

нэг

ж: Х

увь

Эдийн

засг

ийн

үйл

ажилл

агаа

ны

салб

ар

Өм

чийн

хэлб

эрээ

р

Төрийн өмчийн

Төрийн өмчийн

оролцоотой

Төрийн хамтарсан

Орон нутгийн өмчийн

Орон нутгийн өмчийн

оролцоотой

Орон нутгийн хамтарсан

Хувийн МУ-н иргэний

Хувийн хамтарсан

Хувийн гадаад улсын

Нийт

дүн

35,8

0,8

0,5

4,0

0,3

0,0

45,

68,3

4,7

Хам

тын

гэрэ

этэй

59,1

0,3

0,4

6,8

0,7

0,0

23,8

6,4

2,5

Хам

тын

гэрэ

эгүй

20,2

1,1

0,6

2,1

0,0

0,0

60,3

9,6

6,2

Хөдөө а

ж а

хуй

16,3

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

53,1

23,2

7,4

Хам

тын

гэрэ

этэй

29,9

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

38,9

31,3

0,0

Хам

тын

гэрэ

эгүй

11,5

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

58,1

20,4

10,0

Уул

уур

хай

4,7

1,6

0,0

0,0

0,0

0,0

74,9

5,1

13,7

Хам

тын

гэрэ

этэй

1,3

6,9

0,0

0,0

0,0

0,0

51,2

13,3

27,2

Хам

тын

гэрэ

эгүй

5,7

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

81,9

2,7

9,7

Цах

илг

аан, хи

й, уу

р,

агаа

рж

уула

лт22

,90,

00,

026

,01,

30,

048,1

1,7

0,0

Хам

тын

гэрэ

этэй

38,1

0,0

0,0

33,2

2,1

0,0

26,5

0,0

0,0

Хам

тын

гэрэ

эгүй

0,0

0,0

0,0

15,1

0,0

0,0

80,8

4,2

0,0

Бар

илг

а5,

10,

00,

00,

00,

70,

083,

33,

47,

5

Хам

тын

гэрэ

этэй

13,0

0,0

0,0

0,0

3,0

0,0

78,1

6,0

0,0

Хам

тын

гэрэ

эгүй

2,8

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

84,9

2,6

9,7

Худ

алдаа

2,9

0,0

0,4

2,3

0,0

0,0

78,4

10,1

5,9


93

Хам

тын

гэрэ

этэй

0,0

0,0

3,2

0,0

0,0

0,0

87,

49,5

0,0

Хам

тын

гэрэ

эгүй

3,2

0,0

0,0

2,6

0,0

0,0

77,3

10,2

6,7

Тээв

эр а

гуул

ахы

н ү

йл

ажилл

агаа

4,4

0,0

1,1

5,3

0,0

0,0

77,1

8,8

3,3

Хам

тын

гэрэ

этэй

8,8

0,0

4,7

7,8

0,0

0,0

71,4

7,3

0,0

Хам

тын

гэрэ

эгүй

3,1

0,0

0,0

4,6

0,0

0,0

78,7

9,2

4,3

Боло

всрол

80,

10,

00,

01,

10,

30,

013

,30,

94,3

Хам

тын

гэрэ

этэй

88,9

0,0

0,0

1,6

0,4

0,0

6,8

0,6

1,6

Хам

тын

гэрэ

эгүй

59,3

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

28,4

1,5

10,7

Хүн

ий э

рүү

л м

энд

39,1

5,5

2,8

0,0

0,0

0,0

26,0

26,0

0,6

Хам

тын

гэрэ

этэй

59,4

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

18,1

21,3

1,2

Хам

тын

гэрэ

эгүй

19,6

10,8

5,4

0,0

0,0

0,0

33,5

30,7

0,0

Урла

г үз

вэр т

огл

оом

наа

дам

81,

10,

00,

06,

00,

40,

05,

63,

83,

2

Хам

тын

гэрэ

этэй

83,

10,0

0,0

10,8

0,9

0,0

0,9

0,9

3,3

Хам

тын

гэрэ

эгүй

79,3

0,0

0,0

1,5

0,0

0,0

9,8

6,4

3,0


94

Хав

срал

т хү

снэг

т: 3

ААНБ-

н ба

йрш

ил Э

ЗҮ с

алба

р, х

ариу

цлаг

ын

хэлб

эр, аж

илла

гчды

н то

оны б

үлгэ

эр.

Хэм

жих

нэг

ж: Х

увь

Хав

срал

т хү

снэг

т: 3

АА

НБ-н

бай

рш

ил

ЭЗҮ

сал

бар

, ха

риуц

лагы

н х

элбэр

, аж

илл

агчд

ын т

ооны

бүл

гээр

.

Хэм

жих

нэг

ж: Хув

ь

Хар

иуц

лагы

н х

элбэр

ээр

ХХК

ХК

Төрийн өмчит аж ахуйн тооцоотой

үйлдвэрийн газар

Орон нутгийн өмчит аж ахуйн

тооцоотой үйлдвэрийн

газар



Нөхөрлөл

Хоршоо

Нийт

дүн

27,8

5,9

2,9

3,2

55,3

0,4

3,6

0,8

Хам

тын

гэрэ

этэй

66,5

1,7

0,6

2,1

18,8

2,1

4,9

3,3

Хам

тын

гэрэ

эгүй

27,7

2,6

0,0

6,5

51,2

2,0

2,0

7,9

Бар

уун б

үс16

,34,8

0,0

6,0

69,1

0,0

3,8

0,0

Хам

тын

гэрэ

этэй

40,7

0,0

0,0

7,1

31,0

4,3

0,0

16,9

Хам

тын

гэрэ

эгүй

35,2

3,5

0,8

1,9

46,9

0,0

6,2

5,6

Хан

гайн б

үс31

,16,

81,

71,

557

,80,

00,

01,

2

Хам

тын

гэрэ

этэй

39,2

0,3

0,0

2,3

36,2

0,0

12,2

9,9

Хам

тын

гэрэ

эгүй

19,1

4,3

1,9

1,2

70,0

0,0

0,0

3,6

Төви

йн б

үс13

,94,2

3,2

2,0

72,4

0,0

0,0

4,4

Хам

тын

гэрэ

этэй

26,6

4,4

0,0

0,0

66,5

0,0

0,0

2,4

Хам

тын

гэрэ

эгүй

29,1

3,6

2,3

0,8

54,2

0,0

9,9

0,0

Зүүн

бүс

8,0

3,8

3,8

1,4

79,1

0,0

4,0

0,0

Хам

тын

гэрэ

этэй

62,

63,

40,0

0,0

14,6

0,0

19,4

0,0

Хам

тын

гэрэ

эгүй

60,8

3,3

1,7

2,4

24,1

1,7

4,7

1,1

Ула

анбаа

тар

33,8

6,4

3,6

3,4

46,

70,

75,

10,

3

Хам

тын

гэрэ

этэй

74,8

1,7

0,8

1,9

12,4

2,3

4,5

1,5

Хам

тын

гэрэ

эгүй

62,

77,

43,

41,9

14,5

1,7

6,1

2,2


95

Хав

срал

т хү

снэг

т: 4

ААНБ-

н х

ариу

цлаг

ын

хэлб

эр , а

жил

лагч

дын

тоон

ы б

үлгэ

эр.

Х

эмж

их н

эгж

: Хув

ь

Аж

илл

агчд

ын

тоон

ы б

үлгэ

эр

Хар

иуц

лагы

н хэ

лбэр

ээр

ХХК

ХК

Төрийн өмчит аж ахуйн тооцоотой үйлдвэрийн газар

Орон нутгийн өмчит аж ахуйн тооцоотой үйлдвэрийн газар



Нөхөрлөл

Хоршоо

Нийт

дүн

27.8

5.9

2.9

3.2

55.3

0.4

3.6

0.8

Хам

тын

гэрэ

этэй

66.5

1.7

0.6

2.1

18.8

2.1

4.9

3.3

Хам

тын

гэрэ

эгүй

27.7

2.6

0.0

6.5

51.2

2.0

2.0

7.9

10-1

9 5

7.2

1.8

-

2.

7 2

3.0

1.3

9

.8

4.1

Хам

тын

гэрэ

этэй

41.4

-

-

- 4

1.3

-

14.8

2.

5

Хам

тын

гэрэ

эгүй

61.3

2.

3

-

3.4

18.3

1.7

8

.5

4.6

20-4

9 4

7.3

1.3

1

.9

0.

7 4

5.8

1.8

0

.6

0.

7

Хам

тын

гэрэ

этэй

24.3

2.3

2

.2

0.7

6

9.3

-

1

.1

-

Хам

тын

гэрэ

эгүй

68.6

0.2

1.6

0.7

2

4.0

3.

5 -

1.4

50-9

9 4

8.6

4.4

4.1

5.

0 3

4.1

1.3

0

.6

1.9

Хам

тын

гэрэ

этэй

24.4

6.6

6.1

8.6

5

1.3

2.

2 -

0.8

Хам

тын

гэрэ

эгүй

82.

8

1.4

1

.2

-

9.7

-

1

.4

3.

6

100+

40.

8

14.3

3.3

4.8

3

5.8

0.

5 -

0.

5

Хам

тын

гэрэ

этэй

23.

4

18.8

4.6

6.7

4

5.7

-

-

0.8

Хам

тын

гэрэ

эгүй

83.

6

3.

2

-

-

11.3

1.8

-

-


96

Хавсралт хүснэгт: 5 Ажиллагчдын төлөв байдал байршил эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар. Хэмжих нэгж: Хувь

Байршил Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар

Бүс

ээр

Аймаг, нийслэл

Хам

тын г

эрээ

тэй

Хам

тын г

эрээ

гүй

Хөдөө а

ж а

хуй

Уул

уур

хай

Цах

илг

аан, хи

й, уу

р,

агаа

рж

уула

лт

Бар

илг

а

Худ

алдаа

Тээв

эр, аг

уула

хын

үйл

ажилл

агаа

Боло

всрол

Хүн

ий э

рүү

л м

энд

Урла

г үз

вэр, то

глоом

наа

дам

Нийт дүн 51,7 48,3 1,3 16,7 3,7 20,3 20,4 5,5 21,2 9,2 1,8

Баруун бүс 67,3 32,7 3,9 4,4 8,7 15,7 4,0 1,2 46,2 13,1 2,9

Баян-Өлгий 20,0 4,7 0,0 0,0 1,8 2,1 1,5 0,0 16,4 2,0 0,8

Говь-Алтай 9,4 7,7 0,5 0,0 1,0 1,8 0,0 0,6 8,5 4,1 0,5

Завхан 8,9 1,4 1,1 0,0 1,2 0,0 0,0 0,2 4,5 2,9 0,4

Увс 15,0 10,5 1,7 2,2 3,4 5,4 2,5 0,0 7,9 1,7 0,7

Ховд 14,0 8,4 0,7 2,3 1,2 6,3 0,0 0,3 8,9 2,3 0,4

Хангайн бүс 77,0 23,0 0,6 8,2 9,2 19,8 9,2 2,6 38,9 10,3 1,2

Архангай 6,1 2,8 0,0 0,0 0,4 2,1 1,6 0,0 3,7 0,8 0,4

Баянхонгор 3,3 1,3 0,0 0,0 0,3 1,4 0,0 0,0 1,6 1,1 0,1

Булган 3,6 2,9 0,2 0,0 0,5 0,8 0,7 0,1 2,8 1,4 0,0

Орхон 49,7 7,6 0,2 8,2 6,3 7,3 6,7 1,6 22,8 3,9 0,4

Өвөрхангай 2,4 3,8 0,0 0,0 0,5 1,0 0,0 0,1 3,5 0,9 0,2

Хөвсгөл 11,7 4,8 0,2 0,0 1,2 7,3 0,3 0,9 4,4 2,2 0,2

Төвийн бүс 65,4 34,6 1,9 24,7 10,3 9,5 4,5 3,0 28,2 14,1 3,9

Говьсүмбэр 3,1 0,4 0,0 1,2 0,2 0,0 0,3 0,0 1,3 0,5 0,1

Дархан-Уул 19,8 15,6 0,9 8,4 3,6 4,1 3,5 2,0 9,0 3,3 0,7

Дорноговь 7,9 10,2 0,0 9,7 2,0 0,0 0,0 0,4 4,3 1,2 0,4

Дундговь 6,1 2,0 0,0 1,0 0,3 0,0 0,6 0,0 4,8 0,9 0,5

Өмнөговь 10,6 2,3 0,0 1,3 0,8 1,3 0,0 0,6 5,9 2,2 0,7

Сэлэнгэ 5,7 0,7 0,0 0,1 0,4 2,0 0,0 0,0 2,9 0,9 0,2

Төв 12,1 3,4 1,0 3,0 2,9 2,1 0,0 0,0 0,0 5,1 1,4

Зүүн бүс 65,5 34,5 4,5 33,6 3,7 6,0 3,6 1,3 36,1 7,4 4,0

Дорнод 42,0 10,8 0,8 13,7 3,4 3,8 3,6 0,0 24,4 1,7 1,5

Сүхбаатар 10,3 6,0 0,3 7,0 0,3 2,2 0,0 0,2 4,6 1,2 0,4

Хэнтий 13,2 17,7 3,4 12,9 0,0 0,0 0,0 1,0 7,0 4,5 2,1

Улаанбаатар 45,7 54,3 1,0 17,6 2,2 21,8 24,7 6,5 16,1 8,5 1,6


97

Хавсралт хүснэгт: 6 Ажиллагчпыг ЭЗҮ салбар, өмчийн болон хэлбэрээр хамтын гэрээтэй болон хамтын гэрээгүй. Хэмжих нэгж : хувь


Өмчийн хэлбэрээр

Төрийн ө

мчи

йн

Төрийн ө

мчи

йн

оролц

оото

й

Төрийн х

амта

рса

н

Орон н

утги

йн

өм

чийн

Орон н

утги

йн

өм

чийн о

ролц

оото

й

Орон н

утги

йн

хам

тарса

н

Хув

ийн М

У-н

иргэ

ний

Хув

ийн х

амта

рса

н

Хув

ийн г

адаа

д

улсы

н

Нийт 32.7 0.9 0.7 2.2 0.7 0.0 46.8 8.4 7.7

Хамтын гэрээтэй 54.1 1.4 1.2 3.8 1.3 0.0 26.0 9.8 2.4

Хамтын гэрээгүй 9.8 0.2 0.1 0.5 0.0 0.0 69.1 7.0 13.3

Хөдөө аж ахуй 15.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 61.8 19.0 3.4

Хамтын гэрээтэй 32.6 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 28.6 38.8 0.0

Хамтын гэрээгүй 9.5 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 74.3 11.6 4.7

Уул уурхай 4.8 4.3 0.2 0.0 0.0 0.0 51.6 15.1 23.9

Хамтын гэрээтэй 2.7 11.8 0.5 0.0 0.0 0.0 31.4 38.5 15.0

Хамтын гэрээгүй 6.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 63.3 1.5 29.0

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 47.5 0.0 0.0 35.8 3.4 0.0 12.9 0.3 0.0

Хамтын гэрээтэй 51.6 0.0 0.0 38.1 3.8 0.0 6.6 0.0 0.0

Хамтын гэрээгүй 5.7 0.0 0.0 11.7 0.0 0.0 78.9 3.8 0.0

Барилга 8.1 0.0 0.0 0.0 0.8 0.0 76.9 4.2 10.1

Хамтын гэрээтэй 18.9 0.0 0.0 0.0 2.7 0.0 70.2 6.4 1.8

Хамтын гэрээгүй 3.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 79.8 3.2 13.7

Худалдаа 1.5 0.0 1.8 0.6 0.0 0.0 75.1 15.9 5.1

Хамтын гэрээтэй 0.0 0.0 5.9 0.0 0.0 0.0 70.4 23.6 0.0

Хамтын гэрээгүй 2.2 0.0 0.0 0.8 0.0 0.0 77.2 12.5 7.3

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 12.6 0.0 3.8 9.9 0.0 0.0 60.5 10.7 2.4

Хамтын гэрээтэй 20.2 0.0 7.6 17.6 0.0 0.0 44.7 9.9 0.0

Хамтын гэрээгүй 5.0 0.0 0.0 2.3 0.0 0.0 76.4 11.6 4.7

Боловсрол 88.5 0.1 0.0 0.4 1.4 0.0 7.1 0.9 1.5

Хамтын гэрээтэй 93.3 0.1 0.0 0.5 1.7 0.0 3.2 0.6 0.7

Хамтын гэрээгүй 61.6 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 29.1 3.1 6.2

Хүний эрүүл мэнд 78.4 1.3 0.6 0.0 0.0 0.0 11.8 7.1 0.7

Хамтын гэрээтэй 87.5 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 7.9 3.7 0.9

Хамтын гэрээгүй 39.2 6.9 3.5 0.0 0.0 0.0 28.8 21.6 0.0

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 73.0 0.0 0.0 6.6 3.4 0.0 7.0 7.2 2.8

Хамтын гэрээтэй 73.7 0.0 0.0 9.0 5.0 0.0 5.0 5.0 2.1

Хамтын гэрээгүй 71.6 0.0 0.0 1.9 0.0 0.0 10.8 11.5 4.2


98

Хавсралт хүснэгт: 7 Ажиллагчпыг ЭЗҮ салбар, хариуцлагын хэлбэрээр хамтын гэрээтэй болон хамтын гэрээгүй. Хэмжих нэгж: Хувь



ХХК

ХК

Төрийн ө

мчи

т аж

ах

уйн т

ооцоото

й

үйлд

вэрийн г

азар

Орон н

утги

йн ө

мчи

т аж

аху

йн т

ооцоото

й

үйлд

вэрийн г

азар

Төсө

вт б

айгу

улла

га

Төрийн б

ус

бай

гуул

лага

Нөхө

рлө

л

Хорш

оо

Нийт 67.2 4.5 0.0 0.0 15.3 2.0 2.4 8.6

Хамтын гэрээтэй 42.0 16.4 0.0 0.0 30.8 0.0 1.1 9.8

Хамтын гэрээгүй 76.7 0.0 0.0 0.0 9.5 2.8 2.8 8.2

Хөдөө аж ахуй 90.5 8.3 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Хамтын гэрээтэй 82.7 14.1 3.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Хамтын гэрээгүй 95.0 5.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Уул уурхай 18.3 47.8 6.7 19.7 7.1 0.0 0.0 0.3

Хамтын гэрээтэй 11.8 51.9 7.3 21.2 7.8 0.0 0.0 0.0

Хамтын гэрээгүй 86.0 5.7 0.0 4.6 0.0 0.0 0.0 3.8

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 91.3 4.5 0.2 0.8 3.1 0.0 0.0 0.0

Хамтын гэрээтэй 82.1 11.7 0.8 2.7 2.7 0.0 0.0 0.0

Хамтын гэрээгүй 95.3 1.4 0.0 0.0 3.3 0.0 0.0 0.0

Барилга 89.8 6.4 2.4 1.1 0.0 0.0 0.3 0.0

Хамтын гэрээтэй 76.4 17.7 5.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Хамтын гэрээгүй 95.7 1.3 0.9 1.6 0.0 0.0 0.4 0.0

Худалдаа 67.9 2.8 11.4 5.5 7.4 0.0 0.0 4.8

Хамтын гэрээтэй 51.3 5.7 22.8 9.6 9.0 0.0 0.0 1.6

Хамтын гэрээгүй 84.6 0.0 0.0 1.5 5.8 0.0 0.0 8.1

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 6.7 0.0 1.9 0.0 88.0 3.3 0.1 0.0

Хамтын гэрээтэй 4.4 0.0 2.2 0.0 92.7 0.7 0.0 0.0

Хамтын гэрээгүй 19.8 0.0 0.0 0.0 61.6 18.1 0.5 0.0

Боловсрол 12.1 2.2 1.7 0.0 74.0 1.9 8.1 0.0

Хамтын гэрээтэй 8.0 2.1 2.1 0.0 82.9 1.3 3.5 0.0

Хамтын гэрээгүй 29.4 2.5 0.0 0.0 35.7 4.6 27.8 0.0

Хүний эрүүл мэнд 23.2 0.5 5.0 4.1 67.1 0.1 0.0 0.0

Хамтын гэрээтэй 21.9 0.4 7.5 5.7 64.4 0.2 0.0 0.0

Хамтын гэрээгүй 25.7 0.8 0.0 1.0 72.5 0.0 0.0 0.0

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 23.2 0.5 5.0 4.1 67.1 0.1 0.0 0.0

Хамтын гэрээтэй 21.9 0.4 7.5 5.7 64.4 0.2 0.0 0.0

Хамтын гэрээгүй 25.7 0.8 0.0 1.0 72.5 0.0 0.0 0.0


99

Хавсралт хүснэгт: 8 Ажиллагчдыг ЭЗҮ салбар хүйс насны бүлгээр Хэмжих нэгж: Хувь


Хүйсээр Насаар

Эрэг

тэй

Эм

эгтэ

й

16-2

5

26-3

5

36-4

5

46-

55

56+

Нийт дүн 41,7 58,3 11,7 38,8 26,4 19,3 3,8

Хамтын гэрээтэй 35,3 64,7 8,6 32,3 29,5 25,2 4,4

Хамтын гэрээгүй 48,6 51,4 15,1 45,8 23,1 12,9 3,1

Хөдөө аж ахуй 48,5 51,5 7,5 46,2 20,0 23,3 3,1

Хамтын гэрээтэй 42,7 57,3 1,3 32,1 23,1 39,8 3,7

Хамтын гэрээгүй 50,7 49,3 9,8 51,4 18,8 17,2 2,9

Уул уурхай 58,0 42,0 10,8 48,4 22,5 13,4 4,9

Хамтын гэрээтэй 55,4 44,6 7,7 39,1 31,5 17,8 4,0

Хамтын гэрээгүй 59,5 40,5 12,7 53,9 17,3 10,8 5,4

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 58,6 41,4 10,6 32,2 23,4 30,5 3,2

Хамтын гэрээтэй 58,3 41,7 9,6 32,8 22,9 31,7 3,0

Хамтын гэрээгүй 61,9 38,1 21,8 26,2 28,5 18,8 4,6

Барилга 56,7 43,3 16,6 37,2 24,7 16,8 4,7

Хамтын гэрээтэй 61,0 39,0 15,3 28,8 23,1 24,6 8,1

Хамтын гэрээгүй 54,8 45,2 17,2 40,9 25,4 13,4 3,2

Худалдаа 38,5 61,5 16,7 46,8 22,4 12,3 1,8

Хамтын гэрээтэй 30,0 70,0 14,6 41,9 21,2 18,9 3,4

Хамтын гэрээгүй 42,2 57,8 17,7 49,0 22,9 9,4 1,1

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 54,2 45,8 14,7 36,7 24,3 20,1 4,3

Хамтын гэрээтэй 51,6 48,4 12,9 31,2 27,4 23,1 5,4

Хамтын гэрээгүй 56,8 43,2 16,5 42,1 21,2 17,0 3,1

Боловсрол 23,1 76,9 5,0 30,9 34,1 26,8 3,2

Хамтын гэрээтэй 23,0 77,0 4,9 30,2 34,5 27,6 2,8

Хамтын гэрээгүй 23,8 76,2 5,7 35,0 31,6 22,6 5,2

Хүний эрүүл мэнд 15,1 84,9 7,1 28,4 31,2 27,6 5,8

Хамтын гэрээтэй14,7 85,3 6,6 26,1 32,1 28,6 6,5

Хамтын гэрээгүй 16,9 83,1 9,1 38,0 26,9 23,1 2,9

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 37,0 63,0 8,1 38,6 27,6 20,6 5,1

Хамтын гэрээтэй 37,6 62,4 6,9 36,8 26,2 23,4 6,7

Хамтын гэрээгүй 35,7 64,3 10,4 42,3 30,2 15,0 2,0


100

Хавсралт хүснэгт: 9 Ажиллагчдыг ЭЗҮ салбар хүйс насны бүлгээр


Цалингийн интервалаар

Эдийн засгийн үйлажиллагааны салбар

192.

0 м

янга

ас

доош

193.

0-23

5.0

мян

га

236.

0-26

8.0

м

янга

269.

0-28

8.0

м

янга

289.

0-35

0.0

мян

га

351.0-

500.

0 м

янга

501.0-

999.

9 м

янга

1 Сая

ба

түүн

ээс

дээ

ш

Нийт дүн 0,3 0,6 1,1 0,5 4,1 25,3 50,6 17,5

Хамтын гэрээтэй 0,3 0,6 1,3 0,5 4,6 31,4 52,1 9,1

Хамтын гэрээгүй 0,3 0,5 0,9 0,5 3,6 18,8 49,0 26,5

Хөдөө аж ахуй 1,3 4,0 3,7 0,5 9,7 32,5 46,2 2,1

Хамтын гэрээтэй 4,9 4,2 6,9 1,8 6,7 30,5 45,1 0,0

Хамтын гэрээгүй 0,0 4,0 2,5 0,0 10,8 33,2 46,6 2,9

Уул уурхай 0,7 0,0 0,2 0,2 1,7 14,3 43,8 39,0

Хамтын гэрээтэй 1,3 0,0 0,6 0,0 2,2 14,3 50,7 31,0

Хамтын гэрээгүй 0,4 0,0 0,0 0,3 1,4 14,3 39,8 43,7

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 0,0 1,2 1,4 2,2 7,1 38,8 44,4 4,7

Хамтын гэрээтэй 0,0 0,9 1,1 2,0 6,9 39,4 45,1 4,6

Хамтын гэрээгүй 0,6 4,2 4,9 4,9 9,5 32,6 37,7 5,7

Барилга 0,2 0,3 2,3 0,1 1,6 13,2 53,8 28,3

Хамтын гэрээтэй 0,8 0,8 4,2 0,0 2,4 15,0 53,6 23,2

Хамтын гэрээгүй 0,0 0,2 1,5 0,2 1,3 12,4 54,0 30,6

Худалдаа 0,3 0,8 1,3 1,1 4,9 18,2 56,1 17,2

Хамтын гэрээтэй 0,0 1,0 2,8 2,4 3,9 19,9 57,2 12,8

Хамтын гэрээгүй 0,4 0,7 0,7 0,5 5,4 17,5 55,7 19,2

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 0,5 2,1 1,5 0,4 4,8 25,2 47,9 17,6

Хамтын гэрээтэй 0,0 2,7 1,9 0,3 2,9 30,3 52,6 9,2

Хамтын гэрээгүй 0,9 1,4 1,1 0,6 6,7 20,1 43,1 26,1

Боловсрол 0,0 0,4 0,3 0,2 6,8 39,8 50,3 2,2

Хамтын гэрээтэй 0,0 0,4 0,3 0,1 7,3 39,8 51,5 0,7

Хамтын гэрээгүй 0,0 0,7 0,7 0,7 4,4 39,3 43,0 11,1

Хүний эрүүл мэнд 0,0 0,2 0,1 0,5 3,5 44,7 50,3 0,5

Хамтын гэрээтэй 0,0 0,2 0,1 0,0 2,3 43,6 53,4 0,5

Хамтын гэрээгүй 0,0 0,3 0,4 2,8 8,9 49,7 37,0 0,9

Урлаг үзвэр тоглоом наадам0,0 1,2 0,9 0,4 6,1 44,0 44,2 3,2

Хамтын гэрээтэй 0,0 1,4 1,0 0,3 5,3 41,6 47,8 2,7

Хамтын гэрээгүй 0,0 0,8 0,8 0,8 7,8 48,7 36,9 4,2


101

Хавсралт хүснэгт: 10 Ажиллагчдыг ЭЗҮ салбар хүйс насны бүлгээр



Цалингийн интервалаар

192.

0 м

янга

ас

доош

193.

0-23

5.0

мян

га

236.

0-26

8.0

м

янга

269.

0-28

8.0

м

янга

289.

0-35

0.0

мян

га

351.0-

500.

0 м

янга

501.0-

999.

9 м

янга

1 Сая

ба

түүн

ээс

дээ

ш

Улсын дүн 0.27 0.56 1.06 0.48 4.15 25.34 50.61 17.52

Хамтын гэрээтэй 0.28 0.63 1.26 0.48 4.65 31.42 52.14 9.14

Хамтын гэрээгүй 0.26 0.49 0.86 0.49 3.61 18.84 48.98 26.47

Баруун бүс 0.75 2.39 1.81 0.52 11.25 39.15 41.10 3.03

Хамтын гэрээтэй 0.00 1.09 0.57 0.50 11.79 38.97 46.52 0.56

Хамтын гэрээгүй 2.30 5.06 4.37 0.56 10.14 39.53 29.92 8.11

Хангайн бүс 0.65 0.62 0.52 0.85 6.08 32.95 50.72 7.61

Хамтын гэрээтэй 0.58 0.24 0.04 0.02 5.44 35.88 50.80 6.98

Хамтын гэрээгүй 0.91 1.86 2.13 3.63 8.22 23.14 50.43 9.69

Төвийн бүс 0.76 0.11 0.12 0.76 4.41 41.15 43.03 9.66

Хамтын гэрээтэй 0.51 0.07 0.00 0.40 4.49 35.45 49.02 10.05

Хамтын гэрээгүй 1.24 0.18 0.36 1.44 4.26 51.92 31.70 8.90

Зүүн бүс 0.00 1.03 0.14 0.52 5.62 43.93 42.46 6.29

Хамтын гэрээтэй 0.00 0.37 0.11 0.37 7.54 47.58 43.20 0.83

Хамтын гэрээгүй 0.00 2.28 0.20 0.81 1.98 37.01 41.07 16.64

Улаанбаатар 0.16 0.45 1.18 0.41 3.34 21.68 52.00 20.78

Хамтын гэрээтэй 0.23 0.74 1.79 0.60 3.64 28.47 53.72 10.80

Хамтын гэрээгүй 0.10 0.20 0.67 0.25 3.08 15.98 50.55 29.16


102

Хавсралт хүснэгт: 11 Ажиллагчдыг ЭЗҮ салбар хүйс насны бүлгээр Хэмжих нэгж: Хувь

Байршил, бүс, хамтын гэрээтэй

эсэх

Ажиллагчдын ажилласан жилээр

6 сараас-1 жил

хүртэл

1жилээс 3 жил хүртэл



10 жил-с дээш

Нийт дүн 12,52 27,31 17,92 21,21 21,04

Хамтын гэрээтэй 8,70 20,65 15,98 23,63 31,03

Хамтын гэрээгүй 16,60 34,42 19,99 18,61 10,37

Баруун бүс 10,91 15,59 11,96 25,09 36,44

Хамтын гэрээтэй 9,51 13,12 9,05 24,58 43,74

Хамтын гэрээгүй 13,81 20,69 17,95 26,14 21,40

Хангайн бүс 7,54 18,63 13,42 27,10 33,31

Хамтын гэрээтэй 4,32 18,43 13,47 27,37 36,42

Хамтын гэрээгүй 18,31 19,30 13,22 26,23 22,93

Төвийн бүс 10,78 23,61 14,62 18,84 32,16

Хамтын гэрээтэй 7,13 18,46 15,92 21,02 37,46

Хамтын гэрээгүй 17,66 33,35 12,16 14,71 22,12

Зүүн бүс 9,79 15,62 15,52 29,70 29,38

Хамтын гэрээтэй 2,72 11,53 15,46 34,44 35,85

Хамтын гэрээгүй 23,21 23,36 15,63 20,71 17,10

Улаанбаатар 13,54 29,95 19,26 19,99 17,27

Хамтын гэрээтэй 10,10 22,56 17,30 22,39 27,65

Хамтын гэрээгүй 16,43 36,15 20,90 17,97 8,54


103

Хавсралт хүснэгт: 12.Байгууллагын олгож бүй тэтгэмж, хөнглөлт бүсээр



салбар

БАЙГУУЛЛАГЫН ИХЭВЧЛЭН ОЛГОДОГ ТЭТГЭМЖ, ХӨНГӨЛӨЛТ

Хүү

хэд а

сарсн

ы т

этгэ

мж

Тэтг

эвэр

т га

рч

бай

гаа

ажилт

анд о

лгох

тэтг

эмж

Бай

р о

рон с

ууцны

хөнгө

лөлт

Нүү

рс,

түл

ээ, ха

лаал

тын х

өлс

ний ү

нийн

хөнгө

лөлт

Раш

аан с

увила

лд а

мрах

хөнгө

лөлт

Аж

лаас

гэн

эт х

алаг

дса

ны

тэт

гэм

ж

Хоол,

унаа

ны

хөнгө

лөлт

Өрх

толг

ойлс

он э

цэг

(эх

),ээ

лтэй

иргэ

нд

олг

ох

тусл

амж

Аж

илт

ан, аж

илт

ны

ар г

эрийн х

үмүү

сээс

нас

бар

сан т

охи

олд

олд

олг

ох

тэтг

эмж

Нэг

удаа

гийн т

этгэ

мж

Дээ

рх

бүг

дийг

олг

одог

Нийт дүн 35.4 34.9 21.5 29.9 16.5 22.1 68.5 10.1 71.1 30.1 0.9

Хамтын гэрээтэй 38.5 48.5 17.0 35.9 22.7 22.5 65.6 12.0 68.9 24.2 1.6

Хамтын гэрээгүй 32.0 20.3 26.4 23.6 9.9 21.8 71.6 8.0 73.4 36.4 0.2

Баруун бүс 31.2 55.2 8.1 44.9 14.3 22.5 43.5 18.2 68.9 32.5 0.0

Хамтын гэрээтэй 37.7 67.6 9.0 40.9 15.3 24.5 38.8 23.8 73.4 35.9 0.0

Хамтын гэрээгүй 18.0 29.7 6.3 53.1 12.2 18.4 53.2 6.7 59.7 25.6 0.0

Хангайн бүс 41.7 45.6 16.5 31.8 16.6 19.9 57.2 8.0 66.1 19.1 1.8

Хамтын гэрээтэй 44.0 50.3 18.0 34.6 15.3 21.0 56.4 7.9 64.5 17.1 2.3

Хамтын гэрээгүй 33.9 29.8 11.4 22.7 20.9 16.2 59.5 8.2 71.5 25.8 0.0

Төвийн бүс 28.5 36.7 13.6 51.2 24.7 14.9 53.8 11.0 73.8 27.2 0.0

Хамтын гэрээтэй 25.2 42.4 15.2 64.3 31.7 17.0 56.9 8.2 71.3 22.9 0.0

Хамтын гэрээгүй 34.8 25.7 10.5 26.5 11.4 10.8 47.8 16.3 78.3 35.3 0.0

Зүүн бүс 36.6 33.8 9.7 46.7 22.6 18.2 53.0 12.3 71.3 30.2 0.0

Хамтын гэрээтэй 40.9 46.3 10.9 53.4 30.7 24.0 47.8 17.3 82.3 21.7 0.0

Хамтын гэрээгүй 28.5 10.2 7.5 34.2 7.1 7.1 63.0 2.8 50.3 46.5 0.0

Улаанбаатар 35.1 31.9 24.0 26.7 15.9 23.0 73.3 9.7 71.8 31.7 1.0

Хамтын гэрээтэй 38.5 46.8 17.9 32.2 24.0 23.1 72.0 12.0 68.7 25.0 1.8

Хамтын гэрээгүй 32.4 19.4 29.2 22.1 9.1 23.0 74.3 7.7 74.4 37.4 0.3


104

Хавсралт хүснэгт: 13.Байгууллагын олгож бүй урамшуулал,олговор бүсээр



салбар

БАЙГУУЛЛАГЫН ИХЭВЧЛЭН ОЛГОДОГ УРАМШУУЛАЛ, ОЛГОВОР

Илү

ү цаг

аар

бол

он а

мра

лтын

өдөр

аж

илл

асны

нэм

эгдэл

хөл

с

Шөн

ийн

цаг

аар

ажилл

асны

нэ

мэг

дэл

хөл

с

Үр

дүн

гийн

нэм

эгдэл

хөл

с

Хав

сран

бую

у хо

слон

аж

илл

асны

нэ

мэг

дэл

хөл

с

Мэр

гэж

лийн

зэрг

ийн

нэм

эгдэл

Сул

зог

солт

ын

олго

вор

Оро

н ну

тагт

шилж

их

үеийн

олго

вор

Хүн

дэт

гэн

үзэх

шал

тгаа

наар

аж

илд

аа и

рээг

үй үе

ийн

олго

вор

Бур

уу х

алса

н бую

у ш

илж

үүлс

эн

үеийн

олго

вор

Шаг

нал

урам

шуу

лал

Бүг

дийг

олго

дог

Улсын дүн 61.1 26.5 55.8 30.5 40.9 14.7 5.8 15.0 2.0 65.1 1.8

Хамтын гэрээтэй 62.1 28.8 68.1 36.0 55.7 9.9 3.3 16.5 2.0 65.8 1.5

Хамтын гэрээгүй 60.1 24.2 42.7 24.7 25.0 19.9 8.5 13.3 2.0 64.3 2.2

Баруун бүс 50.2 26.5 53.7 25.9 61.3 4.1 3.2 14.0 1.3 66.2 2.9

Хамтын гэрээтэй 47.1 21.9 61.8 29.2 74.8 1.4 2.8 17.9 1.1 73.4 3.2

Хамтын гэрээгүй 56.7 35.9 36.9 19.1 33.6 9.6 3.8 5.8 1.6 51.4 2.2

Хангайн бүс 65.4 43.7 74.4 31.4 59.4 4.6 1.2 15.2 0.5 70.1 0.3

Хамтын гэрээтэй 68.3 45.8 85.1 33.3 67.1 3.5 0.7 17.2 0.6 75.3 0.3

Хамтын гэрээгүй 55.6 36.6 38.6 25.0 33.8 8.3 3.1 8.3 0.0 52.7 0.2

Төвийн бүс 58.3 32.2 67.9 31.4 51.9 13.5 4.3 11.6 6.7 64.3 0.8

Хамтын гэрээтэй 62.9 39.2 77.9 40.3 69.8 12.8 4.7 12.2 4.1 61.6 1.1

Хамтын гэрээгүй 49.6 18.8 48.9 14.4 17.9 14.8 3.6 10.6 11.6 69.4 0.3

Зүүн бүс 61.6 25.2 59.0 31.0 45.6 7.4 1.7 18.1 0.3 62.9 0.1

Хамтын гэрээтэй 57.4 28.2 73.9 33.1 62.1 6.9 2.6 22.0 0.4 63.1 0.0

Хамтын гэрээгүй 69.7 19.5 30.8 26.9 14.2 8.5 0.0 10.7 0.0 62.5 0.2

Улаанбаатар 61.4 23.8 52.5 30.6 36.0 17.2 6.9 15.1 2.1 64.4 2.1

Хамтын гэрээтэй 62.2 24.4 63.5 37.0 49.5 12.1 3.9 16.3 2.3 63.3 1.7

Хамтын гэрээгүй 60.8 23.3 43.2 25.3 24.7 21.5 9.4 14.1 1.8 65.3 2.5


105

Хавсралт хүснэгт: 13. ҮЭ, ажилтны төлөөллийн үйл ажиллагааг үнэлсэн байдал.



салбар

Ажилтны санал хүлээг авах

Зохион байгуулалт Ү/А

Ажилтны шаардлага

шийдвэрлэсэн байдал

Ажилтны шаардлага

хамтын гэрээнд тусгах

Муу

Дун

д

Сай

н

Муу

Дун

д

Сай

н

Муу

Дун

д

Сай

н

Муу

Дун

д

Сай

н

ХАА0.0 33.0 67.0 0.0 33.0 67.0 0.0 22.5 77.5 0.0 7.9 92.1

Уул уурхай3.7 26.3 70.0 12.4 26.8 60.7 3.7 30.2 66.1 3.7 27.6 68.7

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 6.1 22.7 71.2 6.9 42.4 50.7 5.1 38.1 56.8 6.1 18.1 75.8

Барилга14.9 38.2 47.0 14.9 24.5 60.7 23.7 37.4 38.9 14.0 12.9 73.0

Худалдаа0.0 40.7 59.3 0.0 23.9 76.1 0.0 19.5 80.5 0.0 26.9 73.1

Тээвэр, агуулахын үйл ажиллагаа 7.6 24.6 67.8 6.2 53.6 40.2 3.1 42.0 54.9 0.0 35.3 64.7

Боловсрол0.0 20.6 79.4 0.8 31.9 67.3 2.0 27.4 70.6 0.2 18.0 81.8

Хүний эрүүл мэнд10.3 15.1 74.6 16.6 33.4 50.1 11.3 32.6 56.2 9.8 28.2 62.0

Урлаг үзвэр, тоглоом наадам 0.0 16.2 83.8 2.6 40.1 57.4 0.6 33.3 66.1 0.6 28.6 70.8


106

Хавсралт хүснэгт: 14. Хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрээр зохицуулагдаж буй хөдөлмөрийн харилцаа түүний хэрэгжилт. Хэмжих нэгж: Хувь

Зохицуулагдаж буй хөдөлмөрийн

харилцаа


Хөдөө а

ж а

хуй

Уул

уур

хай

Цах

илг

аан, хи

й,

уур, аг

аарж

уула

лт

Бар

илг

а

Худ

алдаа

Тээв

эр а

гуул

ахы

н

үйл

ажилл

агаа

Боло

всрол

Хүн

ий э

рүү

л м

энд

Урла

г үз

вэр

тогл

оом

наа

дам

Цал

ин

Нэмсэн 0.4 12.3 9.2 12.0 7.1 3.7 37.7 15.1 2.5

Буурсан 2.8 16.6 14.9 0.0 0.0 10.5 24.7 30.5 0.0

Өөрчлөлтгүй 0.8 7.2 5.7 7.3 10.9 5.1 44.6 15.9 2.4

Аж

лын

цаг

ийн

өөрч

лөлт

Нэмсэн 0.7 19.4 5.8 5.3 7.1 7.7 24.2 27.6 2.1

Буурсан 0.2 17.0 10.1 14.7 2.5 2.1 32.1 20.6 0.6

Өөрчлөлтгүй 0.6 8.9 7.7 9.9 9.3 4.2 42.5 14.3 2.6

Илү

ү цаг

аар

ажилл

ах

Нэмсэн 0.3 19.2 6.0 9.2 11.7 3.0 31.6 18.1 1.1

Буурсан 0.3 5.9 9.3 10.5 11.7 3.6 37.7 18.8 2.1

Өөрчлөлтгүй 0.6 9.1 7.8 9.9 8.0 4.6 42.3 14.8 2.7

Илү

ү цаг

ийн

цал

инг

ийн

өөрч

лөлт

Нэмсэн 0.2 20.5 6.6 11.4 9.8 3.1 31.0 16.2 1.2

Буурсан 0.6 0.0 9.6 16.3 2.7 3.2 45.6 20.5 1.5

Өөрчлөлтгүй 0.7 6.8 8.0 9.2 8.6 4.8 43.8 15.2 2.9

ХАБЭА-д

гар

сан

өөрч

лөлт

Нэмсэн 0.2 15.4 9.8 14.9 11.2 3.1 33.4 11.3 0.8

Буурсан 0.7 0.0 8.8 8.5 17.2 3.6 31.9 27.9 1.4

Өөрчлөлтгүй 0.8 7.9 6.7 7.6 7.3 5.0 44.4 17.2 3.2


107

Хавсралт хүснэгт: 15 Судалгаанд хамрагдсан удирдах ажилтаны Мэргэжлийн холбоо,

АТ, ҮЭХ-ны талаар мэдлэг ЭЗҮА салбараар. Хэмжих нэгж: Хувь


АТ, ҮЭХ-ны талаар мэдлэг Мэргэжлийн холбооны талаар мэдлэг

Сайн Дунд Муу Сайн Дунд Муу

Хөдөө аж ахуй 42.7 23.7 33.5 15.5 24.7 59.9

Хамтын гэрээтэй 51.6 36.7 11.7 34.8 37.0 28.2

Хамтын гэрээгүй 39.6 19.2 41.2 8.7 20.4 70.9

Уул уурхай 55.9 19.9 24.2 38.9 15.1 46.1

Хамтын гэрээтэй 72.8 17.2 10.0 56.2 18.5 25.2

Хамтын гэрээгүй 50.8 20.8 28.4 33.7 14.0 52.3

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 69.4 19.5 11.1 46.5 27.1 26.4

Хамтын гэрээтэй 77.3 10.8 11.9 49.1 28.5 22.4

Хамтын гэрээгүй 57.6 32.5 9.9 42.6 25.1 32.3

Барилга 46.7 27.3 26.0 31.6 21.5 46.9

Хамтын гэрээтэй 53.1 39.5 7.3 30.3 36.8 32.9

Хамтын гэрээгүй 44.8 23.6 31.6 32.0 16.9 51.0

Худалдаа 40.8 29.7 29.6 32.1 19.6 48.2

Хамтын гэрээтэй 49.1 34.9 16.0 55.4 7.8 36.8

Хамтын гэрээгүй 39.7 29.0 31.3 29.2 21.1 49.7

Тээвэр агуулахын үйл ажиллагаа 34.8 34.0 31.2 29.5 23.7 46.8

Хамтын гэрээтэй 47.9 39.3 12.8 34.9 57.4 7.8

Хамтын гэрээгүй 31.0 32.5 36.6 27.9 13.8 58.3

Боловсрол 77.6 13.2 9.2 43.3 29.9 26.8

Хамтын гэрээтэй 86.4 9.1 4.5 45.7 35.8 18.6

Хамтын гэрээгүй 56.9 22.9 20.2 37.9 16.0 46.2

Хүний эрүүл мэнд 60.8 16.3 22.9 50.4 20.0 29.6

Хамтын гэрээтэй 74.8 11.1 14.2 61.9 23.9 14.3

Хамтын гэрээгүй 47.3 21.3 31.4 39.4 16.4 44.3

Урлаг үзвэр тоглоом наадам 49.7 35.8 14.5 31.2 26.7 42.1

Хамтын гэрээтэй 76.3 22.8 0.9 48.2 35.4 16.5

Хамтын гэрээгүй 25.4 47.7 26.9 15.8 18.7 65.4


108

УЛААНБААТАР ХОТ 2015...

Documents