ÀÃÓÓËÃÀªÌÍªÕ ¯Ã 2

ÎÐÎËÖÎÃ× ÒÀËÛÍ ÕªÃÆÈË 4

1. ÎÐØÈË 5

2. ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÇÀÐ×ÌÓÓÄ 6

3. ÕÝÝË ÕÀÕÓÓËÜÒÀÉ ÒÝÌÖÝÕ ÕªÒªËÁªÐ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀÕ ÍÜ 7

4. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ¯ÍÝËÃÝÝ 7

5. ÕªÒªËÁªÐÈÉÍ ÕÀÌÐÀÕ Õ¯ÐÝÝ 85.1 Àøèã ñîíèðõëûí çºð÷èë 85.2 Õýýë õàõóóëü 85.3 Óëñ òºðèéí õàíäèâ 85.4 Áóÿíû õàíäèâ, èâýýí òýòãýõ 85.5 Äàâóó áàéäàë îëãîõ òºëáºð 85.6 Áýëýã äóðñãàë, çî÷ëîí õ¿íäëýõ ÿâäàë, çàðäàë 9

6. ÕªÒªËÁªÐ ÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕÝÄ ÒÀÂÈÃÄÀÕ ØÀÀÐÄËÀÃÀ 96.1 Çîõèîí áàéãóóëàëò áà ¿¿ðýã õàðèóöëàãà 96.2 Áèçíåñèéí õàðèëöàà 96.3 Õ¿íèé íººö 116.4 Ñóðãàëò 116.5 Àñóóäàë äýâø¿¿ëýõ, óäèðäàìæ õ¿ñýõ 116.6 Õàðèëöàà õîëáîî áà òàéëàãíàë 116.7 Äîòîîä õÿíàëò áà á¿ðòãýë õºòëºëò 126.8 Ìîíèòîðèíã áà õÿíàëò 126.9 Òºðèéí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí àæèëëàõ 126.10 Õàðààò áóñ áàòëàìæ 12

ÀÂËÈÃÀ, ÕÝÝË ÕÀÕÓÓËÜÒÀÉ ÒÝÌÖÝÕ ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÇÀÐ×ÌÓÓÄ2

ªÌÍªÕ ¯Ã Êîìïàíèóä õýýë õàõóóëèéí àñóóäàëòàé òóëãàðàõ, ºðñºëäºã÷èä íü õýýë õàõóóëü ºãºõ, àæèëòíóóä íü ¸ñ ç¿éí ä¿ðìýý çºð÷èõ çýðãýýð àâëèãà, õýýë õàõóóëüòàé õîëáîîòîé ýðñäýë íü õýçýý õýçýýíýýñ èë¿¿òýéãýýð êîìïàíèéí ãîë ñàíàà òàâèõ àñóóäàë áîëîîä áàéíà.

Àâëèãà, õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ áèçíåñèéí çàð÷ìóóä 2003 îíä àíõ õýâëýãäñýíýýñ õîéø õ¿ðýýëýí áóé îð÷èí èõýýõýí ººð÷ëºã人ä áàéãàà áèëýý. Ãàäààä, äîòîîäûí õàòóó çîõèöóóëàëòòàé õóóëü òîãòîîìæ ãàð÷, òýäãýýðèéí õýðýãæèëò ñàéæèðñàíààð ºìíº íü íîîãäóóëæ áàéãààã¿é ºíäºð òîðãóóëü, êîìïàíèéí çàõèðàë, àæèëòíóóäàä íîîãäóóëæ áîëçîøã¿é ýð¿¿ãèéí øèéòãýë çýðýã íü áèçíåñèéí õ¿ðýýëýëä öî÷ðîëûí äàâàëãààã áèé áîëãîîä áàéíà. Öààøëààä, íèéãìèéí õàðèóöëàãàòàé õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàíãóóä ìºí èíäåêñ¿¿äèéí ç¿ãýýñ ÷ äàðàìò èðäýã, ó÷èð íü ýäãýýð íü õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ øàëãóóðûã ººðñäèéí ñîíãîëò õèéõ ä¿ðìèéí õ¿ðýýíä ÷óõàë÷ëàí àâ÷ ¿çäýã áàéíà.

Çîõèöóóëàã÷èä áîëîí îðîëöîã÷ òàëóóä íü àâèëãûí ýñðýã õóóëü çºð÷èõºä õ¿ëýýöòýé õàíäàõ ÿâäàë áóóð÷ áàéãààòàé õîëáîãäóóëàí õýýë õàõóóëèéí ýðñäýëèéã ¿ð ä¿íòýé èëð¿¿ëæ, áóóðóóëàõ íºõöºëèéã áàòàëãààæóóëàõ ÷èãëýëýýð òàñðàëòã¿é õ¿÷èí ÷àðìàéëò ãàðãàõ ¸ñòîé ãýäãèéã õàðèóöëàãàòàé êîìïàíèóä óëàì á¿ð îéëãîæ áàéíà.

Êîìïàíèóäàä õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ ¿ð ä¿íòýé áîäëîãî áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõýä íü òóñëàõ çîðèëãîîð Òðàíñïýðýíñè Èíòåðíýøíë (ÒÈ) áîëîí Ñîøèàë Ýêàóíòàáèëèòè Èíòåðíýøíë íàð õ¿÷ýý íýãòãýæ Àâëèãà, õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ áèçíåñèéí çàð÷ìóóäûã 2003 îíä àíõëàí áîëîâñðóóëæýý. Áèçíåñèéí çàð÷ìóóäûã áîëîâñðóóëàõ íü îëîí òàëò îðîëöîã÷äûã õàìðóóëñàí ¿éë ÿâö áàéñàí áà ýíý íü áèçíåñèéí, øèíæëýõ óõààíû ñàëáàðûí, ¿éëäâýð÷íèé ýâëýëèéí áîëîí áóñàä òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí òºëººë뺺ñ á¿ðäñýí Óäèðäàõ õîðîîíû õàìòûí àæèëëàãààãààð õýðýãæñýí þì. Óäèðäàõ õîðîîíû á¿òýö á¿ðýëäýõ¿¿í öàã õóãàöààíû ÿâöàä ººð÷ëºãäºæ áàéñàí õýäèé ÷ òóñ õîðîî íü Áèçíåñèéí çàð÷ìóóäûã ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ, õàäãàëàí ¿ëäýýõ õ¿÷èí ÷àðìàéëòàä íÿãò îðîëöîîòîé õýâýýð ¿ëäæýý.

Áèçíåñèéí çàð÷ìóóä íü ÒÈ-ûí õóâèéí õýâøëèéí ñàëáàðò ÿâóóëäàã ¿éë àæèëëàãààíû ãîë öºì íü áîëñîí þì. ̺í ýäãýýð íü õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõòýé õîëáîîòîé íèëýýä õýäýí ñòàíäàðò, ñàíàë ñàíàà÷èëãàä íºëººëñºí áàéíà. Ñ¿¿ëèéí àðâàí æèëèéí õóãàöààíä Áèçíåñèéí çàð÷ìóóäûã 10 ãàðóé õýë ð¿¿ õºðâ¿¿ëýí îð÷óóëñíààñ ãàäíà ýäãýýðèéã Òðàíñïýðýíñè Èíòåðíýøíë-ûí ñ¿ëæýý ñàëáàðóóä áèçíåñèéí ñàëáàðûíõàíòàé õàìòðàí àæèëëàõäàà ýð÷èìòýé àøèãëàæ èðæýý. ̺í òýä Òðàíñïýðýíñè Èíòåðíýøíë-ûí ò¿ëõ¿¿ð ñóäàëãààíû àðãà õýðýãñë¿¿äýä ìýäýýëëèéí ýõ ñóðâàëæ áîëñîí.

Ýíýõ¿¿ ãóòãààð õýâëýë íü àâëèãà, õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ òóðøëàãûí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ÷èã õàíäëàãûã òóñãàõûí ñàöóó, 2009 îíä øèíý÷ëýí çàñâàðëàñàí õóâèëáàðààñ õîéø öóãëóóëñàí òóðøëàãàä ñóóðèëàí àíõíû òåêñòòýé õàðüöóóëàõàä îðñîí ººð÷ëºëò, ñ¿¿ëèéí ñàðóóäàä ºðí¿¿ëñýí íèéòèéí õýëýëö¿¿ëãèéí ñàíàë ä¿ãíýëòèéã ìºí àãóóëæýý. Óäèðäàõ õîðîî íü ýíýõ¿¿ ¿éë ÿâöàä ººðèéí ¿íýò ìýäëýã, òóðøëàãààð õóâü íýìðýý îðóóëñàí þì.

ÒÐÀÍÑÏÝÐÝÍÑÈ ÈÍÒÅÐÍÝØÍË 3

Õýëýëö¿¿ëýã, ãàçàð äýýðõ òóðøèëò, ñåìèíàð çýðýã íü ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äèéí òóðø Áèçíåñèéí çàð÷ìóóä áîëîí ýäãýýðèéã äýìæñýí àðãà õýðýãñëèéí èæ á¿ðäëèéã áàÿæóóëñàí þì. ªíººäºð õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ ¿ð ä¿íòýé õºòºëáºðèéí òàëààðõ îéëãîëò óðüä ºìíº íü áàéãààã¿é ò¿âøèíä õ¿ðñýí õýäèé ÷ àâëèãà, õýýë õàõóóëü íü ãîë ñîðèë õýâýýð áàéñààð áàéíà. ¯íýí÷ øóäðàãà áàéäàë íü áèçíåñò õýðýãòýé ãýæ Òðàíñïýðýíñè Èíòåðíýøíë èòãýäýã áà Áèçíåñèéí çàð÷ìóóä íü àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ èë¿¿ ñàéí, èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé õºòºëáºð áîëîâñðóóëàõàä íü ëàâëàõ, çºâëºìæ õýâýýð áàéñààð áàéíà ãýäýãò íàéäàæ áàéíà. Èíãýñíýýð äýëõèé íèéòýä íýãýí æèãä ìºðäºãäºõ æèøèã áèé áîëîõ þì.

Êîáóñ äý Ñâàðäò,

ÿéöýòãýõ çàõèðàë, Òðàíñïýðýíñè Èíòåðíýøíë2013 îí

ÀÂËÈÃÀ, ÕÝÝË ÕÀÕÓÓËÜÒÀÉ ÒÝÌÖÝÕ ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÇÀÐ×ÌÓÓÄ4

ÎÐÎËÖÎÃ× ÒÀËÛÍ ÕªÃÆÈËÀâëèãà, õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ áèçíåñèéí çàð÷ìóóä-ûí ýíýõ¿¿ ãóòãààð õýâëýëèéã Òðàíñïýðýíñè Èíòåðíýøíë ýìõëýí ãàðãàñàí áà ò¿¿íèéã áîëîâñðóóëàõàä îëîí òàëò îðîëöîã÷äûí òºëººë뺺ñ á¿ðäñýí Óäèðäàõ õîðîîíû îðîëöîî, óäèðäàìæ ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áàéñàí þì. Áèçíåñèéí çàð÷ìóóäûí àãóóëãà íü Óäèðäàõ õîðîîíû ¿çýë áîäëûã òîëèäîõ áà òóõàéëñàí ãèø¿¿í òóñ á¿ðèéí áàéð ñóóðèéã çàéëøã¿é õàðóóëñàí áàéõ ó÷èðã¿é áèëýý.

2003 îíä õýâëýãäýí ãàðñàí Àâëèãà, õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ áèçíåñèéí çàð÷ìóóä-ûí íýãä¿ãýýð õýâëýëèéí òºñëèéã Óäèðäàõ õîðîîíû àíõíû ãèø¿¿ä áîëîâñðóóëæ, óëìààð ãàçàð äýýðõ òóðøèëò õèéæ, íèéòèéí õýëýëö¿¿ëýã ºðí¿¿ëñýí þì. 2009 îíä Áèçíåñèéí çàð÷ìóóäàä áàãà çýðýã íýìýëò ººð÷ëºëò îðóóëñàí áàéäàã. Óíøèã÷ Òàíû ºìíº áóé ýíýõ¿¿ õóâèëáàð íü Àâëèãà, õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ áèçíåñèéí çàð÷ìóóä-ûí ãóòãààð õýâëýë þì. ¯¿íä Óäèðäàõ õîðîîíîîñ ãàðñàí ñàíàë, íèéòèéí õýëýëö¿¿ëãèéí ¿ð ä¿íä ¿íäýñëýí íýìýëò ººð÷ëºëò¿¿äèéã îðóóëñàí áîëíî.

ÓÄÈÐÄÀÕ ÕÎÐÎÎÍÛ ÃÈد¯Í×ËÝË

Ãèø¿¿í êîìïàíèóä• BP plc / ÁèÏè ïè-ýë-ñè• HSBC / Ýé÷ÝñÁèÑè• Norsk Hydro ASA / Íîðñê Õàéäðî ÝéÝñÝé• PricewaterhouseCoopers / ÏðàéñâîòýðõàóçÊóïýðñ• Sanlam / Ñàíëýì• SGS / ÝñÆèÝñ• Shell International / Øýë Èíòåðíýøíë

Áóñàä ãèø¿¿í áàéãóóëëàãóóä• The Conference Board / Õóðëûí Ǻâëºë• European Bank for Reconstruction and Development / Åâðîïûí Ñýðãýýí Áîñãîëò Õºãæëèéí Áàíê• International Federation of Consulting Engineers / Îëîí Óëñûí Ǻâëºõ Èíæåíåð¿¿äèéí Õîëáîî• International Federation of Inspection Agencies / Îëîí Óëñûí Õÿíàëò Øàëãàëòûí Õîðîîäûí

Õîëáîî• Social Accountability International / Íèéãìèéí Òàéëàãíàë Èíòåðíýøíë• Supplier Ethical Data Exchange (SEDEX) / Õàíãàí Íèéë¿¿ëýã÷èéí ¨ñ ç¿éí Ìýäýýëëèéí

Ñîëèëöîî (Į́ÇÑ)• Trade Union Advisory Committee to the OECD / ÎÓÝÇÕÀÕÁ-ûí Àðèëæààíû ¯éëäâýð÷íèé

Ýâëýëèéí Ǻâëºõ Õîðîî• Transparency International / Òðàíñïýðýíñè Èíòåðíýøíë (Äàðãà)• United Nations Global Compact / Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãûí Ãëîáàëü Êîìïàêò

ÄàðãàÊîáóñ äý Ñâàðäò, ÿéöýòãýõ çàõèðàë, Òðàíñïýðýíñè Èíòåðíýøíë

Àæëûí àëáàÑþçàí Êîòý-Ôðèìàí

ÒÐÀÍÑÏÝÐÝÍÑÈ ÈÍÒÅÐÍÝØÍË 5

1. ÎÐØÈË Àâëèãà, õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ áèçíåñèéí çàð÷ìóóä-ûã àíõ îëîí òàëò îðîëöîã÷äûí îðîëöîîòîé ýð÷èìòýé ¿éë ÿâöûí õ¿ðýýíä àæ àõóéí íýãæ¿¿ä, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä, ¿éëäâýð÷íèé ýâëýëèéã õàìðóóëàí, áàéãóóëëàãóóäàä ¿éë àæèëëàãààíûõàà á¿õèé ë ñàëáàðò õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ ¿ð ä¿íòýé àðãà àðãà÷ëàë áîëîâñðóóëàõàä íü òóñëàõ õýðýãñýë áàéõààð áîëîâñðóóëñàí þì.

Áàéãóóëëàãóóä íü èë¿¿ ºðãºí öàð õ¿ðýýòýé ¸ñ ç¿éí ¿íýò ç¿éë áîëîí áàéãóóëëàãûí õàðèóöëàãûí èëðýë áîëãîæ õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ õºòºëáºð áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Ãýõäýý õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ õºòºëáºð íü õýýë õàõóóëèéí ýðñäýëòýé òýìöýõýä òºâëºðºõ ¸ñòîé. Ýðñäýëä îðîõ áàéäàë íü ººð ººð ñàëáàðóóä áîëîí òîäîðõîé êîìïàíèóäûí õóâüä õàðèëöàí àäèëã¿é áàéõ ÷, ÿìàð ÷ êîìïàíè ýðñäýëã¿é áàéíà ãýäýãòýý èòãýëòýé áàéõ áîëîìæã¿é þì. Õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ ¿ð ä¿íòýé õºòºëáºð íü ýíýõ¿¿ ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõýýñ ãàäíà àæèëòíóóäûí äóíä íýð õ¿íäèéã áèé áîëãîõ, ãîë îðîëöîã÷ òàëóóäûí èòãýë ¿íýìøëèéã íýìýãä¿¿ëýõ, áàéãóóëëàãûí ¿íýí÷, øóäàðãà, õàðèóöëàãàòàé çàí áàéäàë ãàðãàõ ¿¿ðãèéã äýìæèõ çýðýã îëîí òàëûí à÷ õîëáîãäîëòîé þì.

Áèçíåñèéí çàð÷ìóóä íü áàéãóóëëàãóóäàä õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ õºòºëáºðºº áîëîâñðóóëàõ, õàðüöóóëàõ, áýõæ¿¿ëýõýä íü òóñëàõ åðºíõèé á¿òöèéã áèé áîëãîõ çîðèëãîòîé. Áèçíåñèéí çàð÷ìóóä íü õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõýä õýðýãæ¿¿ëýõ ºíäºð õýäèé ÷ õ¿ð÷ áîëîõóéö ñòàíäàðòûã çîðèíî. Ýäãýýð áèçíåñèéí çàð÷ìóóä íü òºðèéí àëáàí õààã÷òàé õàðüöàõ, ìºí àæ àõóéí íýãæ¿¿ä õîîðîíäîî õàðüöàõ ¿åä ãàðñàí àâèëãà, õýýë õàõóóëèéí àëü àëèíä õ¿÷èí òºãºëäºð ¿éë÷èëíý.

Áèçíåñèéí çàð÷ìóóä íü àíõ 2003 îíä õýâëýãäñýí áà 2009 îíä ò¿¿íä àíõ óäààãàà íýìýëò ººð÷ëºëò îðóóëñàí áàéíà. 2013 îíû øèíý÷èëñýí õóâèëáàð íü õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ õóóëèóäàä îðîõ íýìýëò ººð÷ëºëò, ìºí êîìïàíèóäàä ¿¿ñýí õºãæèæ áóé òóðøëàãóóäòàé õîëáîãäóóëàí Áèçíåñèéí çàð÷ìóóä õóó÷ðàõã¿é, îð÷èí öàãòàéãàà íèéöñýí áàéõ íºõöºëèéã áàòàëãààæóóëàõ çîðèëãîîð ºðíºäºã, Óäèðäàõ õîðîîíû ñàíàë ä¿ãíýëòýä ñóóðèëñàí òîãòìîë äàâòàìæòàé õÿíàëòûí ¿éë ÿâöûí íýã õýñýã þì.

Õýýë õàõóóëèéí àñóóäàë ¿íäñýí àñóóäàë õýâýýð ¿ëäñýí ÷ Áèçíåñèéí çàð÷ìóóäûí ýíýõ¿¿ õýâëýë íü ýðñäýëèéí ¿íýëãýý, àøèã ñîíèðõëûí çºð÷èë, òºðèéí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí àæèëëàõ, äàâóó áàéäàë îëãîõ òºëáºð, ëîááèäîõ, õàðèëöàà õîëáîî áà òàéëàãíàë ãýõ ìýò ñýäâèéí òàëààð çààëòóóä, õÿíàí çàñâàðëàñàí õýëëýãèéã àãóóëñàí íü ýäãýýð ñýäâ¿¿ä ºíººãèéí õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ òóðøëàãàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áîëñíûã õàðóóëàõààñ ãàäíà ò¿¿íèéã Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãûí Õýýë Õàõóóëüòàé òýìöýõ Êîíâåíöè ãýõ ìýò áóñàä òýðã¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîëòîé õóóëü ýðõ ç¿éí õýðýãñë¿¿äòýé èë¿¿ óÿëäààòàé áîëãîæýý.

ÕÝÝË ÕÀÕÓÓËÜÄàâóó áàéäàë ñàíàë áîëãîõ, àìëàõ, îëãîõ, õ¿ëýýí çºâøººðºõ ýñõ¿ë øàõàæ øààðäàõ ñýäýëòòýé õóóëü áóñ ýñõ¿ë èòãýëöýë ýâäýõ ¿éëäýë.

ÀÂËÈÃÀ, ÕÝÝË ÕÀÕÓÓËÜÒÀÉ ÒÝÌÖÝÕ ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÇÀÐ×ÌÓÓÄ6

2. ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÇÀÐ×ÌÓÓÄ

• Áàéãóóëëàãà íü õýýë õàõóóëèéí øóóä áóþó øóóä áóñ àëèâàà õýëáýðèéã õîðèãëîíî.

• Áàéãóóëëàãà íü õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý. Òóñ õºòºëáºð íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ õ¿÷èí ÷àðìàéëòûã õàðóóëíà, ¿¿íä òóõàéí áàéãóóëëàãûí ýðõýìëýæ ÿâäàã çàð÷ìóóä, ¸ñ ç¿éí ä¿ðýì, íàðèéâ÷èëñàí áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãààíû ãîðèì, ýðñäýëèéí óäèðäëàãà, äîòîîä, ãàäààä õàðèëöàà õîëáîî, ñóðãàëò, óäèðäàìæ, äîòîîä õÿíàëò, õÿíàëò øàëãàëò, ìîíèòîðèíã, áàòàëãààò áàéäàë çýðýã àñóóäëóóä õàìààðíà.

Ýäãýýð Áèçíåñèéí çàð÷ìóóä íü Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëººñ áàðèìòëàõààð øèéäâýðëýñýí ¿íýí÷ øóäðàãà áàéäàë, èë òîä áàéäàë, õàðèóöëàãûí òîãòîëöîîòîé áàéõ çýðýã çàð÷ìûí ¿íýò ç¿éëñýä ñóóðèëíà.

Áàéãóóëëàãóóä íü õýýë õàõóóëèéã õ¿ëýýí çºâøººðäºãã¿é, õóâü õ¿íèé õàðèóöëàãûí òîãòîëöîî á¿õèé, èòãýëöýëä ñóóðèëñàí, îðîëöîîòîé äîòîîä ñî¸ëûã áèé áîëãîõûã çîðüæ, ò¿¿íèéãýý õàäãàëàí áàðèõ ¸ñòîé.

ÒÐÀÍÑÏÝÐÝÍÑÈ ÈÍÒÅÐÍÝØÍË 7

3. ÕÝÝË ÕÀÕÓÓËÜÒÀÉ ÒÝÌÖÝÕ ÕªÒªËÁªÐ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀÕ ÍÜ3.1 Áàéãóóëëàãà íü ººðèéí ç¿ãýýñ ¿ð ä¿íòýé õÿíàëò òàâèõ áîëîìæòîé á¿õèé ë

¿éë àæèëëàãààíä õýýë õàõóóëèéí òîõèîëäîë ãàðàõààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõýä çîðèóëàãäñàí ýðõýìëýæ ÿâäàã çàð÷ìóóä, áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãààíû ãîðèì òîäîðõîé áóþó íàðèéâ÷ëàëûí çîõèñòîé ò¿âøèíä òóñãàñàí õºòºëáºð áîëîâñðóóëíà.

3.2 Áàéãóóëëàãà íü áàéíãûí ýðñäýëèéí ¿íýëãýýíä ñóóðèëñàí õºòºëáºð áîëîâñðóóëæ, ñàéæðóóëäàã áàéíà.

3.3 Õºòºëáºð íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû ýðõ ç¿éí õ¿ðýýíä á¿õèé ë õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõòýé õîëáîîòîé õóóëüòàé íèéöñýí áàéíà.

3.4 Áàéãóóëëàãà íü õºòºëáºðºº áîëîâñðóóëàõäàà àæèëòíóóä, ¿éëäâýð÷íèé ýâëýë áóþó àæèëòíóóäûã òºëººëºõ áóñàä ýâëýë, íýãäýë, ìºí ò¿¿í÷ëýí õîëáîãäîõ áóñàä îðîëöîã÷ òàëóóäòàé çºâëºëäñºí áàéíà.

3.5 Áàéãóóëëàãà íü õºòºëáºðèéã ¿ð ä¿íòýé áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõýä à÷ õîëáîãäîëòîé á¿õèé ë äîòîîä áóþó ãàäààä àñóóäëààð, ÿëàíãóÿà õîëáîãäîõ îðîëöîã÷ òàëóóäûã îðîëöóóëàõ ãýõ ìýò øèíýýð áèé áîëæ áóé ñàéí òóðøëàãûí òàëààð ìýäýýëýë öóãëóóëñàí áàéõ íºõöºëèéã õàíãàíà.

4. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ¯ÍÝËÃÝÝ 4.1 Õºòºëáºð íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí áèçíåñèéí îíöëîãòîé õîëáîîòîé ýðñäýë,

íºõöºë áàéäàë, ñî¸ë çýðýãò òîõèðîí íèéöñýí áàéõ, ¿¿íä áàéãóóëëàãûí ìºí ÷àíàðòàé õîëáîîòîé ýðñäýë¿¿ä áîëîõ áèçíåñèéí áàéðøèë, ýäèéí çàñãèéí ñàëáàð, áàéãóóëëàãûí õýìæýý, çóó÷ëàã÷ ãýõ ìýò ñóâãèéí àøèãëàëòòàé õîëáîîòîé áàéãóóëëàãûí ýðñäýë¿¿äèéã õàðãàëçñàí áàéõ øààðäëàãàòàé.

4.2 Áàéãóóëëàãà íü ýðñäýëèéí ¿íýëãýý õèéõ, õÿíàëò øàëãàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ ÷èã ¿¿ðã¿¿äèéã çîõèõ àæèëòàí, çàõèðàëä äààëãàíà.

ÀÂËÈÃÀ, ÕÝÝË ÕÀÕÓÓËÜÒÀÉ ÒÝÌÖÝÕ ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÇÀÐ×ÌÓÓÄ8

5. ÕªÒªËÁªÐÈÉÍ ÕÀÌÐÀÕ Õ¯ÐÝÝÕºòºëáºð íü òóõàéí áàéãóóëëàãàä çîíõèëîõ õýýë õàõóóëèéí ýðñäýë¿¿äèéã àâ÷ ¿çýõ áà ò¿¿íä äàðààõ àñóóäëóóäûã çààâàë òóñãàñàí áàéíà.

5.1 Àøèã ñîíèðõëûí çºð÷èë 5.1.1 Áàéãóóëëàãà íü áîäèòîé, áîëçîøã¿é ýñõ¿ë ãàäíààñ íü õàðàõàä áîëçîøã¿é õàðàãäàõ, õýýë õàõóóëèéí ýðñäýë áèé áîëãîæ áîëçîøã¿é àøèã ñîíèðõëûí çºð÷ëèéã èëð¿¿ëýõ, õÿíàõ, óäèðäàõ áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãààíû ãîðèìûã òîäîðõîéëíî. Ýíýõ¿¿ áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãààíû ãîðèì íü çàõèðëóóä, àæèëòíóóä ìºí ãýðýýãýýð õîëáîîòîé ýòãýýä¿¿ä (æèøýýëáýë, òºëººëºã÷, ëîááèäîã÷ áà áóñàä çóó÷ëàã÷)-ä íýãýí àäèë õàìààðíà.

5.2 Õýýë õàõóóëü 5.2.1 Áàéãóóëëàãà íü øóóä ýñõ¿ë ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýýð äàìæóóëàí ãàðàõààñ ¿ë õàìààðàí õýýë õàõóóëèéí àëèâàà õýëáýðèéã õîðèãëîíî.

5.2.2 Áàéãóóëëàãà íü àæèëòíóóä ººðñºä人 áîëîí ººðñäèéí ãýð á¿ë, íàéç íºõºä, õîëáîîòîé ýòãýýä áóþó òàíèëóóääàà äàâóó òàë îëãîõ çîðèëãîîð õýýë õàõóóëèéã øàõàæ øààðäàõ, òîõèðîëöîõ, õ¿ëýýí çºâøººðºõèéã àæèëòíóóääàà õîðèãëîíî.

5.3 Óëñ òºðèéí õàíäèâ5.3.1 Áàéãóóëëàãà, ò¿¿íèé àæèëòàí, òºëººëºã÷, ëîááèäîã÷ áóþó áóñàä çóó÷ëàã÷èä íü óëñ òºðèéí íàì, áàéãóóëëàãà, óëñ òºðèéí èäýâõèòýé õóâü õ¿ì¿¿ñò øóóä áóþó øóóä áóñ õàíäèâ ºãºõ çàìààð áèçíåñèéí àæèë õýðýãò øóäðàãà áóñ äàâóó òàë îëæ àâàõã¿é áàéíà.

5.3.2 Áàéãóóëëàãà íü ººðèéí ºãñºí óëñ òºðèéí á¿õèé ë õàíäèâûã îëîí íèéòýä òàéëàãíàíà.

5.4 Áóÿíû õàíäèâ, èâýýí òýòãýõ5.4.1 Áàéãóóëëàãà íü õýýë õàõóóëààñ áóëòàõ çîðèëãîä áóÿíû õàíäèâ òóñëàìæ, èâýýí òýòãýõ çýðãèéã àøèãëàõã¿é.

5.4.2 Áàéãóóëëàãà íü ººðèéí ºãñºí áóÿíû õàíäèâ, òóñëàìæèéã îëîí íèéòýä òàéëàãíàíà.

5.5 Äàâóó áàéäàë îëãîõ òºëáºð 5.5.1 Äàâóó áàéäàë îëãîõ òºëáºð1 íü õýýë õàõóóëü ìºí ãýäãèéã õ¿ëýýí çºâøººðºõ áà áàéãóóëëàãà íü ýäãýýðèéã õîðèãëîâîë çîõèíî.

1 Äàâóó áàéäàë îëãîõ òºëáºð: ìºí “äàâóó áàéäàë îëãîõóéö” (facilitating), ò¿ðãýòãýõ (speed) áóþó “çóñàðäàõ” (grease) òºëáºð ãýæ ºäºð òóòìûí àæèë ¿éë÷èëãýý ýñõ¿ë øààðäëàãàòàé ¿éëäëèéã áàòàëãààæóóëàõ ýñõ¿ë ò¿ðãýñãýõ çîðèëãîîð õèéãääýã áàãà õýìæýýíèé àëáàí áóñ òºëáºðèéã õýëíý. Äàâóó áàéäàë îëãîõ òºëáºðèéã òºëºã÷ íü ¿éë÷èëãýýãýý àâàõ ýðõòýé áàéíà.

ÒÐÀÍÑÏÝÐÝÍÑÈ ÈÍÒÅÐÍÝØÍË 9

5.6 Áýëýã äóðñãàë, çî÷ëîõ ÿâäàë, çàðäàë 5.6.1 Áàéãóóëëàãà íü àëèâàà áýëýã, çî÷ëîõ ÿâäàë, ¿¿íòýé õîëáîîòîé çàðäëóóä ¿íýí÷ýýð (bona fide) áàéõ íºõöºëèéã õàíãàõ áîäëîãî, ä¿ðýì æóðàì áîëîâñðóóëíà. Áàéãóóëëàãà íü áèçíåñèéí àæèë õýðãèéí ¿ð ä¿íä øóäðàãà áóñààð íºëººëºõ ýñõ¿ë èéíõ¿¿ íºëººëºõººð õàðàãäàæ ìàãàäã¿é áàéâàë ÿìàð íýãýí áýëýã ñàíàë áîëãîõ, ºãºõ ýñõ¿ë õ¿ëýýí àâàõ, çî÷ëîõ àðãà õýìæýý çîõèîí áàéãóóëàõ áóþó ¿¿íòýé õîëáîîòîé çàðäàë ãàðãàõûã õîðèãëîíî.

6. ÕªÒªËÁªÐ ÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕÝÄ ÒÀÂÈÃÄÀÕ ØÀÀÐÄËÀÃÀ Äàðààõ õýñýãò õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîîòîé áàéãóóëëàãóóäàä çààâàë òàâèãäàõ øààðäëàãóóäûã òîäîðõîéëîâ.

6.1 Çîõèîí áàéãóóëàëò áà ¿¿ðýã õàðèóöëàãà 6.1.1 Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë áóþó ò¿¿íòýé èæèë òºñòýé óäèðäëàãûí á¿òýö íü áàéãóóëëàãûí õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä áîäèòîé, èäýâõèòýé ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí ãýäãýý õàðóóëàõ ¸ñòîé.

6.1.2 ÿéöýòãýõ çàõèðàë íü õºòºëáºð òîãòâîðòîé áóþó ýðõ ìýäëèéí òîäîðõîé øóãàìààð õýðýãæèõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ õàðèóöëàãûã õ¿ëýýíý.

6.2 Áèçíåñèéí õàðèëöàà6.2.1 Åðºíõèé ç¿éë

Äàðààõ Åðºíõèé õýñýãò äóðäñàí àãóóëãà íü á¿õèé ë êîìïàíèóäàä õàìààðàëòàé áàéíà.

6.2.1.1 Áàéãóóëëàãà íü õºòºëáºðºº ººðèéí ¿ð ä¿íòýé õÿíàëò òàâèõ áîëîìæòîé á¿õèé ë êîìïàíèóäàä õýðýãæ¿¿ëáýë çîõèíî.

6.2.1.2 Áàéãóóëëàãà íü ¿ð ä¿íòýé õÿíàëò òàâèõ áîëîìæã¿é ÷ à÷ õîëáîãäîëòîé õºðºí㺠îðóóëàëò õèéñýí ýñõ¿ë ÷óõàë áèçíåñèéí õàðèëöààòàé êîìïàíèóäàä ººðèéí íºëººã àøèãëàí èæèë òºñòýé õºòºëáºðòýé áîëãîõ òàë äýýð õ¿÷èí ÷àðìàéëò ãàðãàíà.

6.2.1.3 ¯ð ä¿íòýé õÿíàëò òàâèõ áîëîìæòîé ýñýõýýñ ¿ë õàìààðàí, áàéãóóëëàãà íü íýãäýë, õóäàëäàí àâàëò, ÷óõàë õºðºí㺠îðóóëàëò ãýõ ìýò áèçíåñèéí õàðèëöààíä îðæ áóé êîìïàíèóääàà ç¿é ¸ñîîð áàðèìòæóóëñàí, ¿íäýñëýëòýé, òààðñàí àðèëæààíû ò¿íøèéí õýýë õàõóóëüòàé õîëáîîòîé øàëãàëòûã (due diligence) õèéíý.

6.2.1.4 Áàéãóóëëàãà íü õýýë õàõóóëü ºãäºã áóþó àâäàã ãýæ ¿íäýñëýëòýéãýýð ñýæèãëýãääýã êîìïàíèòàé àðèëæàà õèéõýýñ òàòãàëçàíà.

ÀÂËÈÃÀ, ÕÝÝË ÕÀÕÓÓËÜÒÀÉ ÒÝÌÖÝÕ ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÇÀÐ×ÌÓÓÄ10

6.2.1.5 Áàéãóóëëàãà íü ÷óõàë áèçíåñèéí õàðèëöààíäàà ¿íäýñëýëòýé, òààðñàí õÿíàëò òàâèíà. ¯¿íä õàðèëöàã÷èéíõàà äàíñíû á¿ðòãýë õºòëºëò áîëîí áóñàä äîòîîä áè÷èã áàðèìòàä õÿíàëò øàëãàëò õèéõ àñóóäàë õàìààð÷ áîëíî.

6.2.1.6 Áàéãóóëëàãà íü ººðèéí Õºòºëáºðèéí áóþó õîëáîîòîé êîìïàíèéí èæèë òºñòýé Õºòºëáºðèéí õýðýãæèëòèéí à÷ õîëáîãäîëòîé õýñã¿¿äèéã áàðèìòæóóëíà.

6.2.1.7 Õîëáîîòîé êîìïàíèéí áîäëîãî, òóðøëàãà íü áàéãóóëëàãûí Õºòºëáºðèéí çàð÷ìóóäòàé çºð÷èëäºæ áàéâàë áàéãóóëëàãà õîëáîãäîõ àðãà õýìæýýã àâàõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íä áàéãóóëëàãûí Õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîîòîé ó÷èð äóòàãäëûã çàñàæ çàëðóóëàõ, øèéòãýë íîãäóóëàõ çýðýã àðãà õýìæýýí¿¿ä áàãòàíà.

6.2.1.8 Õîëáîîòîé êîìïàíè õýýë õàõóóëüä ºðòñºí ýñõ¿ë ÿìàð íýãýí áàéäëààð áàéãóóëëàãûí õºòºëáºðòýé íèéöýõã¿é çàí ¿éëäýë ãàðãàñàí áîë áàéãóóëëàãà õàðèëöààãàà öóöëàõ ýðõòýé áàéõ ¸ñòîé.

6.2.2 Õàìòàðñàí êîìïàíè, íýãäýë6.2.2.1 Áàéãóóëëàãà íü õàìòàðñàí êîìïàíè áóþó íýãäýë ººðèéíõòýé íü íèéöòýé Õºòºëáºðòýé áàéõ íºõöºëèéã áàòàëãààæóóëàõ áîëîìæã¿é áîë õýýë õàõóóëü ãàðñàí áóþó ãàðñàí áàéõ ìàãàäëàëòàé íºõöºëä àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ çîõèñòîé àðãà õýìæýýíèé òºëºâëºãººòýé áàéõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íä äàðààõ àðãà õýìæýýã õàìðóóëæ áîëíî: õàìòàðñàí êîìïàíè áóþó íýãäëèéí Õºòºëáºðèéí õýðýãæèëòòýé õîëáîîòîé ó÷èð äóòàãäëûã çàñàæ çàëðóóëàõ, øèéòãýë íîãäóóëàõ, ãýðýý öóöëàõ ãýõ ìýò.

6.2.3 Áèå Һ뺺ëºã÷, ëîááèäîã÷, áóñàä çóó÷ëàã÷6.2.3.1 Áàéãóóëëàãà íü ç¿é áóñ òºëáºðèéã òºëººëºã÷, ëîááèäîã÷ áóþó áóñàä çóó÷ëàã÷ààðàà äàìæóóëæ áîëîõã¿é.

6.2.3.2 Áàéãóóëëàãà íü òºëººëºã÷, ëîááèäîã÷ áóþó áóñàä çóó÷ëàã÷èéã òîìèëîõîîñîî ºìíº ç¿é ¸ñîîð áàðèìòæóóëñàí ò¿íøèéí øàëãàëòûã (due diligence) õèéæ ã¿éöýòãýñýí áàéíà.

6.2.3.3 Һ뺺ëºã÷, ëîááèäîã÷ áóþó áóñàä çóó÷ëàã÷òàé õèéõ á¿õèé ë ãýðýý õýëöëèéã ã¿éöýòãýõ óäèðäëàãà áàéãóóëàãäàõààñ íü ºìíº áàòàëñàí áàéíà.

6.2.3.4 Һ뺺ëºã÷, ëîááèäîã÷ áóþó áóñàä çóó÷ëàã÷äàä òºëñºí ¿éë÷èëãýýíèé õºëñ íü õèéæ ã¿éöýòãýñýí õóóëü ¸ñíû àæèë ¿éë÷èëãýýíä òîõèðñîí çºâ çîõèñòîé õºëñ áàéíà.

6.2.3.5 Һ뺺ëºã÷, ëîááèäîã÷, áóñàä çóó÷ëàã÷èä íü áàéãóóëëàãûí Õºòºëáºðèéã äàãàæ ìºðäºõ ¿¿ðãèéã ãýðýýãýýð õ¿ëýýæ, õîëáîãäîõ çºâëºãºº áîëîí òóõàéí ¿¿ðãèéã òàéëáàðëàñàí áàðèìò áè÷ãèéã õ¿ëýýí àâñàí áàéíà.

6.2.3.6 ªºðèéí áàéãóóëëàãààð, àóäèòîð áîëîí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí àæèëòíóóäààð õÿíàëò øàëãàëò õèéõýä áýëýí áàéëãàõ çîðèëãîîð áàéãóóëëàãà íü ººðèéí òºëººëºã÷, ëîááèäîã÷, áóñàä çóó÷ëàã÷äààñ çîõèõ äàíñ õºòëºõ, áàðèìòæóóëàëòòàé áàéõûã ãýðýýãýýð øààðäàíà.

6.2.4 Àæèë ã¿éöýòãýã÷, Õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷6.2.4.1 Áàéãóóëëàãà íü õóäàëäàí àâàëòûã øóäðàãà, èë òîä áàéäëààð õýðýãæ¿¿ëíý.

ÒÐÀÍÑÏÝÐÝÍÑÈ ÈÍÒÅÐÍÝØÍË 11

6.2.4.2 Áàéãóóëëàãà íü àæèë ã¿éöýòãýã÷èä, õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷äýý òàíèí ìýääýã áîëîõ àëõìóóäûã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí áàéíà.

6.2.4.3 Áàéãóóëëàãà íü ººðèéí àæèë ã¿éöýòãýã÷èä, õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷äèéí õýýë õàõóóëèéí ýðñäýëèéã ¿íýëæ, òîãòìîë õÿíàëò òàâüæ àæèëëàíà.

6.2.4.4 Áàéãóóëëàãà íü ººðèéí õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ Õºòºëáºðºº àæèë ã¿éöýòãýã÷, õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷äýä òàíèóëæ, ãîë ãýðýýëýã÷, íèéë¿¿ëýã÷èäòýéãýý õàìòðàí àæèëëàæ, òýäýíä ººðèéí ãýñýí õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ ïðàêòèêóóäûã áîëîâñðóóëàõàä íü òóñëàíà.

6.3 Õ¿íèé íººö 6.3.1 Õ¿íèé íººöèéí ñîíãîí øàëãàðóóëàëò, äýâø¿¿ëýõ, ñóðãàëò, ã¿éöýòãýëèéí ¿íýëãýý, öàëèí õºëñ, ¿íýëýõ ãýõ ìýò ïðàêòèêóóä íü áàéãóóëëàãûí Õºòºëáºðèéí òóõàéä õ¿ëýýñýí ¿¿ðýã àìëàëòàíä òóñãàëàà îëñîí áàéíà.

6.3.2 Õºòºëáºðòýé õàìààðàëòàé õ¿íèé íººöèéí áîäëîãî, ïðàêòèêóóäûã àæèëòíóóä, ¿éëäâýð÷íèé ýâëýë áóþó øààðäëàãàòàé áîë àæèëòíóóäûã òºëººëºõ áóñàä ýâëýë, íýãäýëòýé çºâëºëäñºíèé ¿ð ä¿íä áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëíý.

6.3.3 Áàéãóóëëàãà íü õýýë õàõóóëü òºëºõººñ òàòãàëçñàí ÿìàð ÷ àæèëòàí, ýíý íü áàéãóóëëàãà áèçíåñýý àëäàõàä õ¿ðãýõ áàéñàí ÷, àëáàí òóøààëààñ îãöðîõã¿é, øèéòãýë õ¿ëýýõã¿é áóþó áóñàä ñºðºã ¿ð äàãàâàð ãàðàõã¿é ãýäãèéã áàòàëãààæóóëàõ ¸ñòîé.

6.3.4 Áàéãóóëëàãà íü Õºòºëáºðèéã äàãàæ ìºðäºõ ÿâäëûã íèéò àæèëòàí, çàõèðëóóäûí çàéëøã¿é áèåë¿¿ëýõ ¿¿ðýã áîëãîæ, Õºòºëáºðèéã çºð÷ñºí òîõèîëäîëä õîëáîãäîõ øèéòãýëèéã íîãäóóëíà.

6.4 Ñóðãàëò 6.4.1 Çàõèðàë, ìåíåæåð, àæèëòàí, òºëººëºã÷èä õºòºëáºðèéí òóõàé çîõèñòîé ò¿âøíèé ñóðãàëòàíä õàìðàãäñàí áàéíà.

6.4.2 Øààðäëàãàòàé áîë àæèë ã¿éöýòãýã÷èä, õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷èä ÷ õºòºëáºðèéí òóõàé ñóðãàëòàíä õàìðàãäàíà.

6.5 Àñóóäàë äýâø¿¿ëýõ, óäèðäàìæ õ¿ñýõ 6.5.1 Õºòºëáºð ¿ð ä¿íòýé áàéõûí òóëä àæèëòíóóä áîëîí áóñàä õ¿ì¿¿ñ çºð÷ëèéã áîëîìæèò ýðò õóãàöààíä ìýäýãäýæ àñóóäàë äýâø¿¿ëíý ãýñýí èòãýëöýë áàéõ ¸ñòîé. Òèéìýýñ, áàéãóóëëàãà íü àæèëòíóóä áîëîí áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí èòãýëöëèéí ¿íäñýí äýýð, õîíçîí ñàíàíà ãýñýí àéäàñã¿éãýýð àñóóäàë äýâø¿¿ëæ, çºð÷ëèéã ìýäýýëëýõ (“ø¿ãýëäýõ” áóþó “whistleblowing”) áîëîìæòîé õ¿ðòýýìæòýé ñóâãóóäûã íàéäâàðòàé áèé áîëãîõ øààðäëàãàòàé.

6.5.2 Äýýðõ áóþó áóñàä ñóâãààð àæèëòíóóä õºòºëáºðèéí õýðýãæèëòòýé õîëáîîòîé çºâëºãºº àâàõ áîëîìæòîé áàéâàë çîõèíî.

6.6 Õàðèëöàà õîëáîî áà òàéëàãíàë 6.6.1 Áàéãóóëëàãà íü Õºòºëáºðèéí òàëààð ìýäýýëëýõ ãàäààä áà äîòîîä ¿ð ä¿íòýé õàðèëöàà õîëáîîã áèé áîëãîñîí áàéíà.

6.6.2 Áàéãóóëëàãà íü Õºòºëáºðòýé õîëáîîòîé ìýäýýëëèéã îëîí íèéòýä ìýäýýëëýõ áà ¿¿íä õºòºëáºðèéí õýðýãæèëòèéã õàíãàõûí òóëä àøèãëàæ áàéãàà óäèðäëàãûí òîãòîëöîîíû ìýäýýëýë îðíî.

ÀÂËÈÃÀ, ÕÝÝË ÕÀÕÓÓËÜÒÀÉ ÒÝÌÖÝÕ ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÇÀÐ×ÌÓÓÄ12

6.6.3 Áàéãóóëëàãà íü îðîëöîã÷ òàëóóäààñ èðýõ ìýäýýëýë ñîëèëöîî, Õºòºëáºðòýé õîëáîîòîé îðîëöîã÷äîä íýýëòòýé õàíäàíà.

6.6.4 Áàéãóóëëàãà íü óëñ õîîðîíäûí Çàñãèéí ãàçàðò òºëæ áóé òºëáºð¿¿äýý óëñ òóñ á¿ðýýð íü ÿëãàæ, îëîí íèéòýä íýìæ ìýäýýëíý.

6.6.5 Áàéãóóëëàãûí èë òîä áàéäàë, îðîëöîã÷ òàëóóäûí ºìíº õ¿ëýýõ õàðèóöëàãûí òîãòîëöîîã ñàéæðóóëàõòàé õîëáîãäóóëàí áàéãóóëëàãà íü îõèí êîìïàíè, ýã÷ ä¿¿ êîìïàíè, õàìòàðñàí êîìïàíè áà áóñàä õîëáîîòîé êîìïàíèóä äàõü ìàòåðèàëëàã õóâü ýçýìøëýý ìýäýýëëýõ òàëààð àíõààðâàë çîõèíî.

6.7 Äîòîîä õÿíàëò áà á¿ðòãýë õºòëºëò6.7.1 Áàéãóóëëàãà íü õýýë õàõóóëüòàé òýìöýõ ¿ð ä¿íòýé äîòîîä õÿíàëòûí ñèñòåìèéã áèé áîëãîæ, õýðýãæ¿¿ëíý. Ýíý íü áàéãóóëëàãûí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë, äàíñ õºòëºëòòýé õîëáîîòîé òóðøëàãà áà õºòºëáºðòýé õîëáîîòîé áóñàä áèçíåñèéí ¿éë ÿâöûí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëòûí øàëãàëò, òýíöëýýñ á¿ðäýíý.

6.7.2 Áàéãóóëëàãà íü íÿãò íÿìáàé õºòºëñºí, ñàíõ¿¿ãèéí àæèë ã¿éëãýýã ç¿é ¸ñîîð áóþó øóäàðãààð òóñãàñàí äàíñíóóä, á¿ðòãýëèéã õÿíàëò øàëãàëò õèéõýä áýëýí áàéëãàíà. Áàéãóóëëàãà íü á¿ðòãýëýýñ ãàäóóð äàíñóóäòàé áàéæ áîëîõã¿é.

6.7.3 Áàéãóóëëàãà íü äîòîîä õÿíàëòûí ñèñòåì, ÿëàíãóÿà á¿ðòãýë õºòëºõ àæèë õýðýãò òîãòìîë õÿíàëòàíä áàéëãàæ àóäèòëàõ áà èíãýñíýýð òýäãýýðèéí çàãâàð, õýðýãæèëò, ¿ð ä¿íòýé áàéäëûã õàíãàíà.

6.8 Ìîíèòîðèíã áà õÿíàëò 6.8.1 Áàéãóóëëàãà íü ýðãýõ õîëáîî òîãòîîõ àðãà õýðýãñýë áóþó õºòºëáºðèéã òàñðàëòã¿é ñàéæðóóëàõàä ÷èãëýñýí áóñàä äîòîîä ¿éë ÿâöûã áèé áîëãîíî. Áàéãóóëëàãûí äýýä øàòíû óäèðäëàãà íü õºòºëáºðò ìîíèòîðèíã õèéæ, ò¿¿íèé òîõèðîìæòîé, õàíãàëòòàé, ¿ð ä¿íòýé áàéäàëä òîãòìîë äàâòàìæòàé õÿíàëò òàâüæ, øààðäëàãàòàé áîë ñàéæðóóëàõ íýìýëò ººð÷ëºëòèéã íýâòð¿¿ëíý.

6.8.2 Äýýä øàòíû óäèðäëàãà íü õºòºëáºðò õèéñýí õÿíàëò øàëãàëò áóþó ò¿¿íèé ¿ð ä¿íãèéí òàëààð Àóäèòûí Õîðîî, Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë áóþó èæèë òºñòýé óäèðäëàãûí á¿òöýä òîãòìîë òàéëàãíàíà.

6.8.3 Àóäèòûí Õîðîî, Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë áóþó èæèë òºñòýé óäèðäëàãûí á¿òýö íü õºòºëáºðò õàðààò áóñ ¿íýëãýý ºãºõ áà óã ¿íýëãýýíèé ä¿ãíýëòèéã õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí ýýëæèò õóðàë äýýð òàíèëöóóëíà.

6.9 Òºðèéí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí àæèëëàõ 6.9.1 Áàéãóóëëàãà íü àâëèãà õýýë õàõóóëèéí õýðãèéã ìºðäºí áàéöààõ áîëîí ïðîêóðîðûí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàõ ¿¿ðýãòýé.

6.10 Õàðààò áóñ áàòëàìæ 6.10.1 Øààðäëàãàòàé áîë, áàéãóóëëàãà íü õºòºëáºðèéí çàãâàð, õýðýãæèëò áà/áóþó ¿ð ä¿íòýé õîëáîãäóóëàí ñàéí äóðààðàà õàðààò áóñ áàòëàìæ ãàðãóóëæ áîëíî.

6.10.2 Õýðâýý èéíõ¿¿ õàðààò áóñ áàòëàìæ ãàðãóóëñàí áîë áàéãóóëëàãà íü ãàäíààñ øàëãàëò îðóóëñàí òóõàéãàà áîëîí áàòëàìæ ãàðãàñàí ä¿ãíýëòèéí òóõàé îëîí íèéòýä ìýäýýëëýõ òàëààð àíõààðíà.