หลกสตรทไดจากการจดโครงการ ปศท.2 : ชมชนเทศบาลต าบลหนองลอง

1. ท าไมตองท าเรองน กจกรรมน ? (ปญหา) จากการจดทาประชาคมตาบลหนองลอง เมอวนท 23 เมษายน 2554 ไดสรปปญหาดานสงคม

ไดดงน

ปญหาดานสงคมสวนใหญจะเปนปญหาเกยวกบเยาวชน คอวยรนในตาบลมกจะมวสมในเรอง

สงเสพตด เชน บหร สรา ตามแหลงตางๆ ทลอแหลม มการแบงพรรคพวกตามกลม ตามหมบาน มกจะ

ทะเลาะววาทกนในงานตางๆ ใหความสาคญกบเพอนมากกวาครอบครว มโลกสวนตวสง พอแมขาด

การเอาใจใสดแล เนองจากตองทามาหากนเลยงครอบครว ในเรองการแตงกายมกจะเลยนแบบจากสอ

แตงกายไมสภาพ รดรป สายเดยวเอวลอย กางเกงขาสนจ เดกและเยาวชนขาดความรบผดชอบ ไมม

จตสาธารณะ ขาดความรกใครสามคคปรองดองกน ผใหญเปนตวอยางทไมดแกเดก ไมอยในศลธรรม

ไดรบการปลกฝงทางความคดทผดจากผใหญ เดกและเยาวชนลมวถชวต วฒนธรรม ขนบธรรมเนยม

ประเพณ ไมชอบเขาวดทาบญ ขาดการชกจงจากผใหญ กลมผสงอายเกรงวาพธกรรมทางลานนา

อาชพดงเดมของชมชนจะถกลมเลอนและสญหายไปในทสด ถาไมไดรบการฟนฟ อบรม สงสอน หรอให

ความร เพอเปนการอนรกษไว จะทาใหเกดปญหาดานอนๆ ตามมาอกมากมาย สงคมในตาบลจะไม

สงบสข จงไดกาหนดใหมการถายทอดความร ความเขาใจในเรองพธกรรมลานนาทมกจะปฏบตกนอย

เปนประจาและถายทอดความรดานอาชพดงเดมของชมชนใหแกเดกและเยาวชนในตาบลไดรบร และ

เรยนรไวตอไป

2. มความส าคญอยางไร ? มแนวคดอยางไร ? (หลกการและเหตผล) องคกรในชมชนเทศบาลตาบลหนองลอง ประกอบไปดวยองคกรครอบครว องคกรชมชน วด

แหลงเรยนร ภมปญญาทองถน องคกรปกครองสวนทองถน โรงเรยน สถาบนทางสงคม และกลม

สงเสรมอาชพตางๆ ในตาบล ซงทกองคกรมสทธและอสระในการจดการศกษาทสามารถเชอมโยงกนได

ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศย และการเรยนรตลอดชวต

ชมชนเทศบาลตาบลหนองลอง จงตระหนกถงหลกการแนวคดน โดยจดกจกรรมการเรยนร

ใหกบผเรยนไดเรยนรอยางมความสข เตมตามความตองการและเตมตามศกยภาพของผเรยน โดยมการ

กาหนดใหผเรยนไดเรยนรศาสนา วฒนธรรม ประเพณ อาชพ การรกษาสขภาพ มสมมนาอาชพ

มความเปนอยอยางสนตสข ประชาชนทกกลมทกวยในชมชนเทศบาลตาบลหนองลอง ไดแลกเปลยน

เรยนรซงกนและกน และสามารถนาไปสสขภาวะอยางยงยนตอไป

3. มวตถประสงคอยางไร ? (เพออะไร) ชมชนเทศบาลตาบลหนองลองดาเนนการจดทาโครงการนารองการจดการศกษาแบบม

สวนรวมขององคกร ชมชน เพอสขภาวะคนไทย โดยมวตถประสงคดงน

1. เพอเปนการนารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมกบองคกรในชมชน เพอพฒนาสขภาวะ

ของคนในเขตเทศบาลตาบลหนองลอง

2. เพอพฒนารปแบบการจดกจกรรมการเรยนร ทเนนการพฒนาการดานสขภาพกาย

ดานสขภาพจต ดานสงคม และดานสตปญญา

3. เพอศกษาการจดการศกษาตามความตองการของชมชนและถอดบทเรยนชมชนใหเปน

รปธรรม เพอกอใหเกดการพฒนาและขยายผลอยางตอเนอง

4. มการจดกจกรรมการเรยนรอยางไร ? 4.1 จะเรยนเรองอะไร ? / เรยนอะไร ? เนอหา / สาระ

4.2 ใครเปนผใหความร วทยากร

4.3 มกจกรรมการเรยนแบบใด ? วธการจดการเรยนร

4.4 มการวดผล / ประเมนผลอยางไร การวดผล / ประเมนผล

ชมชนเทศบาลตาบลหนองลองไดมการกาหนดกรอบหลกสตรการจดการเรยนรทสะทอนความ

ตองการของชมชนจากการจดทาประชาคมตาบล โดยไดกาหนดใหผ เรยนทงนกเรยนในสถานศกษา

เดกและเยาวชนในชมชน กลมสตรแมบาน กลมผนาและคนวยทางาน ตลอดจนกลมผสงอาย

ไดรวมกนจดการศกษา โดยความรวมมอของทกกลมทกองคกรในชมชน เปนผถายทอดวชาความร

เนอหาสาระ การปฏบตกจกรรม โดยจดการเรยนรทงในหองเรยน นอกหองเรยน ในวด /

สถานประกอบการตางๆ ไดเรยนรทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต มการวดผลประเมนผล ในระหวาง

เรยนและสนสดการเรยนร ซงกรอบหลกสตรทจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชน

เทศบาลตาบลหนองลองไดดาเนนการ มดงตอไปน

1. ศาสนพธ

ศาสนพธ คอ พธกรรมทมขนเพอเปนแบบแผนในการประพฤตปฏบตของพทธศาสนกชนเพอ

แสดงออกถงความเชอทางพทธศาสนา การประพฤตปฏบตศาสนพธ ตองทาอยางถกตองเปนระเบยบ

เกดความสบายใจ ทาใหผปฏบตเปนคนดเปนแบบอยางทดได

1. ประเภทของศาสนพธ

ศาสนพธในทางพทธศาสนาแบงไดหลายประเภท ตามความตองการของผทจะศกษาวา

จะศกษาในแนวใด เชน แบงเปนงานมงคลกบงานอวมงคลหรองานศาสนพธสาหรบพระสงฆ

กบงานศาสนพธของประชาชน

1.1 ศาสนพธในงานมงคลกบงานอวมงคล มวธการดงน

1.1.1 ศาสนพธในงานมงคล คอ การทาบญเลยงพระในงานมงคล เพอใหเกด ความสข

ความเจรญ เชน ทาบญวนเกด ขนบานใหม แตงงาน อปสมบท ฉลองกจกรรมตาง ๆ เปนตน

1.1.2 ศาสนพธในงานอวมงคล คอ การทาบญทเกยวกบการตาย หรอทาในสงทคด

วารายใหกลายเปนด เชน ทาบญหนาศพ 7 วน 50 วน 100 วน ทาบญอฐ ทาบญ อสนบาต

(ฟาผา) สตวไมเปนมงคลขนบาน เปนตน

ศาสนพธทง 2 อยางน ตามประเพณนยมในพระพทธศาสนา มวธการทจะตองจด

เตรยมการหลายอยาง ดงน

(1) การนมนตพระ งานมงคลจะนมนตพระสงฆมาเจรญพระพทธมนต 5 รป 7 รป 9

รป นอกจากงานมงคลสมรสจะนมนตพระมาเปนค สวนงานอวมงคล จะนมนตพระสงฆมาโดยใชคาวา

ขออาราธนาสวดพระพทธมนต นยมใชพระ 4 รป 8 รป 10 รป เปนตน

(2) การจดสถานท ควรดแลบรเวณทมงานใหสะอาดเรยบรอย สาหรบทพระสงฆควร

ปลาดอาสนะใหสงกวาผเขารวมพธ โดยการยกใหสงขน ปเสอปผากได

(3) การตงโตะหมบชา นยมใหพระพทธรปตงอยดานขวาของพระสงฆหนพระพกตร

ออกทางเดยวกบพระสงฆ

(4) การจดเครองสกการะบชา มการเชญพระพทธรปมาตงบนโตะหมบชาใหเหมะสม

สวยงามถกตองตามพธการ

(5) เตรยมภาชนะสาหรบทานามนต จะใชบาตรหรอหมอนามนตหรอขนนา พานรอง

กได แตไมควรใชขนเงนหรอขนทองเพราะไมควรแกการจบตองของพระสงฆ ใสนาสะอาดไวพอเหมาะ

มเทยนขผงวางไวบนฝาภาชนะและมเครองปะพรมนาพระพทธมนต ซงนยมใชหญาคามามดเปนกาหรอ

จะใชอยางอนแทนกไดแลวแตเหมาะสม

(6) การโยงดวยสายสญจน ใหโยงจากซายไปขวาของสถานทหรอวตถ เชน รอบบาน

รอบรวแลวโยงมาทฐานพระพทธรปบนโตะบชาตอมาทภาชนะสาหรบทานามนตแลววางไวบนพาน

(7) การตอนรบพระสงฆ เมอพระสงฆมาถงกนมนตใหพกในททเหมาะสม เตรยม

เครองรบรอง เชน นาเยน นารอน นาชา ตามโอกาส

(8) การดาเนนการ เมอพรอมแลว เจาภาพกจดเทยน จดธปทโตะบชา แลวเรม

อาราธนาศล รบศล อาราธนาพระปรตร พระสงฆสวดมนต จนกระทงทานามนต

(9) การถวายภตตาหาร เมอพระสงฆเจรญพระพทธมนต ถวายภตตาหารแก พระสงฆ

เสรจแลวถวายไทยธรรม พระสงฆอนโมทนา ผรวมพธกรวดนา อทศสวนกศลทไดทา พระสงฆปะ

พรมนาพระพทธมนต เปนอนเสรจพธ

1.2 ศาสนพธสาหรบพระสงฆกบพทธศาสนกชน มรายละเอยดดงน

1.2.1 ศาสนพธสาหรบพระสงฆ หมายถง พธกรรมทพระสงฆจะตองปฏบตตาม

พระธรรมวนย เชน พธอปสมบท พธกฐน พธในวนสาคญทางพทธศาสนา การทาสงฆกรรมตาง ๆ

1.2.2 ศาสนพธสาหรบพทธศาสนกชน เปนระเบยบแบบแผนทผนบถอศาสนาพทธ

จะตองปฏบตตาม ไดมการจดหมวดหมไวดงน

(1) กศลพธ คอ พธทเกยวกบการบาเพญกศลในดานตาง ๆ ไดแก การแสดง

ตนเปนพทธมามกะ การรกษาอโบสถศล การเวยนเทยน การสวดมนต

ไหวพระ

(2) บญพธ คอ การทาบญตามประเพณนยมทงงานมงคลและงานอวมงคล

ไดแก การทาบญเลยงพระในงานวนเกด งานมงคลสมรส การทาบญใน

งานศพ

(3) ทานพธ คอ การถวายทานแดพระสงฆโดยทว ๆ ไป ไดแกการ ถวาย

สงฆทาน การถวายสลากภต ถวายผาปา

(4) ปกณกพธ คอ พธทว ๆ ไปทรวมไปถงรฐพธดวย เชน การแสดงความ

เคารพพระสงฆ วนเฉลมพระชนมพรรษา วนปยมหาราช วนฉตรมงคล

เปนตน

2. ประโยชนของศาสนพธ

2.1 เปนการอนรกษขนบธรรมเนยมประเพณใหมสบไป

2.2 เปนการปลกฝงใหคนรนใหมไดเขาใจหลกธรรมของพระพทธศาสนา

2.3 ทาใหเกดความรกความสามคคขนในหมคณะทรวมทาพธกน

2.4 เปนสงชกนาใหพทธศาสนกชน เวนจากการทาชว ทาความดมจตใจผองใส

2.5 แสดงถงความรวมมอ ความเจรญทางจตใจของคนในสงคม

2.6 เกดความสขใจ อมเอมใจและเปนแบบอยางในการดาเนนชวตของผประพฤตปฏบต

3. คณลกษณะของการประกอบศาสนพธ

3.1 มวตถประสงคททาใหเกดความสงบสข เกดความเรยบรอย ในสงคมผปฏบตเกด

ความสข เกดกศล

3.2 มเปาหมาย เพอใหเกดความสามคคในสงคม เกดความรวมมอรวมใจในการทจะให

พทธศาสนาคงอยและสบทอดตอไป

3.3 มกระบวนการทเรยบงาย ไมฟมเฟอยยงยากทกคนยอมรบทจะปฏบตได

4. เครองสกการะบชาพระรตนตรยในการประกอบศาสนพธ

เครองบชาพระรตนตรย ในการประกอบศาสนพธทางพระพทธศาสนา ม 3 อยางคอ

4.1 ธป สาหรบบชาพระพทธเจา นยมจดบชาครงละ 3 ดอก โดยมความหมายวา

พระพทธเจาทรงมพระคณอนย ง ใหญ 3 ประการคอ มพระปญญาธคณ พระบรสทธคณ

พระมหากรณาคณ ธปสามดอกจงบชาแทนพระคณทงหมด ลกษณะของธปตองมกลนหอม แตเปน

กลนหอมททาใหกเลสยบตวลง จตใจสงบไมฟงซาน ธปหมดแลวกยงมกลนอบอวล เปรยบเหมอนกบ

พระพทธคณของพระพทธเจาทยงอยในจตใจของบคคลมาถงทกวนน

4.2 เทยนสาหรบบชาพระธรรม จะนยมใชจดครงละ 2 เลม โดยมความหมายวา

พระธรรมคาสงสอนของพระพทธเจาม 2 ประเภท คอ พระวนย สาหรบฝกหดกาย วาจา ใหเปน

ระเบยบเรยบรอยและพระธรรมสาหรบอบรมจตใจ ใหสงบระงบความชวทจรตทกประการ เทยน 2

เลมจะบชาพระวนย 1 เลม และพระธรรม 1 เลม เทยนทบชาควรมลกษณะเลมใหญเหมาะกบพธการ

เพราะแสงสวางจากเทยนเปนเสมอนพระธรรมคาสงสอนของพระพทธองค ทใหปราศจากความ

4.3 ดอกไมสาหรบบชาพระสงฆ มความหมายวา ดอกไมนานาทมอยตามธรรมชาตก

จะสวยงามตามสภาพนน ๆ เมอนามาจดสรรตบแตง กจะมระเบยบสวยงามขนเปรยบไดกบ พระสงฆ

เมอยงเปนคฤหสถ กมกรยามารยาทตามฐานะตามตระกล แตเมอมาบวชในพทธศาสนาแลว

พระพทธองคไดทรงวางพระธรรมวนยไวเปนแบบแผนใหประพฤตปฏบต พระสงฆทกรปจงตอง

ประพฤตปฏบตอย ในรปแบบเดยวกนจนเกดความเปนระเบยบเรยบรอย นาเคารพ นาบชา

เชนเดยวกบดอกไมทจดสรรแลวฉนนน ดอกไมทใชบชาพระสงฆ นยมใชดอกไมทมลกษณะสสวยม

กลนหอมและกาลงสดชน

2. การเรยนรเรอง “ขนแกวทงสาม”

ขนแกวทงสาม หมายถง พานทใชใสดอกไมธปเทยนบชาสกการะพระรตนตรย ซงทาง

ลานนา เรยกวา ขนแกวตงสาม อนหมายถง พระพทธ พระธรรม พระสงฒ

การทาขนแกวทงสามขนมาสาหรบวดตางๆ นน ทางชมชน สมยโบราณตองการใหประชาชน

นาเอาดอกไมธปเทยนมารวมกนเปนจดเดยว เปนเครองเตอนใจใหเหนวาเปนอนหนงอนเดยวกน ซงตรง

กบคาวา เอกฉนท พรอมใจเปนหนง เอกสามคค หรอเอกสามงค พรอมกนเปนหนงเดยว

ขนแกวทงสามบางแหงทาเปนพานกลมทรงสง มขนาดเสนผาศนยกลางประมษณ 18 – 20 นว

สงจากพนประมาณ 30 นว นยมทาดวยรกและชาด ปดทอง และจะเขยนลวดลายรดนาอยางสวยงาม

วถประเคนนน เมอถงเวลาประกอบพธไหวพระรบศลหรอสวดมนตถวายไทยทานนน ผแทน

ทายก ทายกา คนใดคนหนง จะยกเอาขนแกวทงสามไปไว ณ หนาพระพทธรปประธาน โดยการประเคน

คอ เอาขนแกวทงสาม แตะกบฐานชกช หรอแทนแกวเบาๆ ถอวาเปนการประเคนและวางไวตรงนน

กราบ 3 หน เปนเสรจพธประเคนขนแกวทงสาม

ทกๆ คนไปทวด หลงจากกราบและบชาพระประธานแลวจะตองใสขนแกวทงสามกอน และโดย

ธรรมเนยมปฏบต คนแรกทใสจะตองเปนผชาย ซงจะตองแบงธปเทยนและดอกไมเปน 3 ชด ใสชดละ 1

มม กอนใสจะตองกลาวคาอธษฐานชดทหนงวา “พทโธ อะระหง” ชดทสองวา “ธมโม ปจจตตง” และ

ชดทสามวา “สงโฆ ยะททง”

3. การเรยนรเรอง “ประเพณขนทาวทงส”

“ทาวทงส” เปนลกษณะของความเชอ เปนภมปญญาของชาวบาน เวลามกจกรรมและพธ

การตางๆ ลกษณะของความเชอ เชน มการทาบญขนบานใหม ปลกบานสรางบาน การทาบญกศลทาง

พระพทธศาสนา อทศสวนบญสวนกศลแกผวายชนม กอนพธการอนใดจะเกดขน กจะมการเซนไหว

หรอบวงสรวง ทางลานนาเรยกวา ขนทาวทงส ทาวทงสในทนเปนชอของเทวดา ซงทางภาคกลางจะใช

คาวา ทาวจตโลกบาล ดแลทศทงส เบองบนมพระอนทร เบองลางมแมธรณเปนทสด

ทาวทงส หรอเรยกวา ทาวจตโลกบาล เปนเทวดาทรกษาทกขสขของมนษยโลกไวทงสทศ และ

ทาหนาทปองกนอนตรายทจะเกดแกมนษยโลก อานวยความสขเจรญ ใหแกมนษยโลกทงหลายอกดวย

ทาวจตโลกบาลทง 4 องคน คอ

1. ทาวกเวร หรอบางทเรยกวา ทาวเวสสวรรณ มหนาทรกษาอยทางทศอดร (เหนอ) มพวก

ยกษเปนบรวาร

2. ทาวธตะรฐ มหนาทรกษาอยทางทศบรพา (ตะวนออก) มพวกคนธรรพ เปนบรวาร

3. ทาววรฬหก มหนาทรกษาอยทางทศทกษณ (ใต) มพวกอสรเปนบรวาร

4. ทาววรฬปกข มหนาทรกษาอยทางทศประจม (ตะวนตก) มฝงนาคเปนบรวาร

ทาวจตโลกบาล หรอทาวทงสน มพระยาอนทราธราช เปนประธาน ในการทาพธขนทาวทงส

น ทาเพอความเปนสรมงคลแกตนเองและครอบครว

เครองพลกรรม กมขนม ของหวาน คาว บหร หมาก เมยง กลวย ออย ชอ ทง อยางละ 4

ธปเทยน บรรจลงในสะตวง (กระทง) ททาดวยหยวกกลวย ขนาดกวางประมาณ 1 คบเศษ หรออาจเลก

กวานดหนอย เพราะจะตองเอาสะตวงนไปวางไวบนเสาไม ซงสมมตวาเปนประสาทของเทวดาทง 4 ตน

น สวนอนกลางจะสงกวา สมมตวาเปนของพระยาอนทราธราช องคประมข สะตวงนจะตองเตรยมไว

5 อน สาหรบเทวดา และกระทงเลกอก 1 กระทง วางไวทตนเสาประสาท สมมตวาเปนของแมธรณเจา

ท ซงเปนประจกษพยานในการมงคลทจดขน สวนความมงหมายในการทาพธขนทาวทง 4 นกเพอขอให

เทวดาทง 4 คน มาพทกษรกษา คมครอง และดลบนดาลใหมความสขสวสด ปราศจากภยนอนตราย

ทงมวล

ในการทาพธจะม “อาจารย” หรอทางลานนาเรยกวา “ปจาน” ประจาหมบานมาเปนผทาพธ ม

การอนเชญเทวดากอน แลวกลาวคาโอกาสเวนทานถวายแกเทวดาใหมารบของพลกรรมนนๆ แลวเปน

เสรจพธ

ภาพแสดงการท าพธทาวทงส

4. การเรยนรเรอง “พธสงเคราะหแบบลานนา”

การสง หรอพธกรรมในการสงเวยตามแบบลานนา เมอมเหตการณไมดเกดขน เชน ความ

เจบปวยทรกษาไมหาย ประสบเหต เชนไฟไหมบาน หรอมเคราะหรายตางๆ บอยครง ซงเชอกนวาอาจ

ม สาเหตเนองจากถกผหรออานาจอนกระทา การแกไขอยางหนงคอ การสงหรอการสงเวยแกเทพ

หรอผนนๆโดยตรงเพอจะไดพนจากสภาพทเลวรายนน ๆ ได ซงพธสงมหลายชนด เชน สงขด สงกว

สงผสงเทวดา สงเคราะห สงแถนเปนตน ซงในพธกรรมการสงจะมเครองประกอบพธกรรมแและ

คาสงเวยแตกตางกนไปแลวแตชนดของการสง โดยทวไปทตองเตรยมมดงน

1. เครองแสดงความยกยอง อนประกอบดวย ขาวตอกดอกไม ธป เทยน

2. เครองประกอบยศ ซงม ชอ (ธงสามเหลยมขนาดเลก) และ ทง (ธงตะขาบ) ทงนอาจมฉตร

ดวยกได เทยนคาฅง (เทยนสงเทากบความสงของเจาชาตา) สสายหรอสายนามนคาฅง (ไสประทปยาว

เทาตวเจาชาตา) ผาขาว ผาแดง หอเงน หอทอง ฯลฯ

3. อาหารและเครองขบเคยวอนประกอบดวย แกงสม แกงหวาน ขาว ขนม มะพราว กลวย

ออย หมาก พล บหร

4. เครองสงเวยตามวตถประสงค เชน ดนหรอแปงทปนเปนรปสตวตาง ๆ

5. เครองทานประกอบเชน สตวสาหรบปลอยเพอสะเดาะเคราะห หนอกลวย หนอออย ไมคา

ตนโพธ เปนตน

6. การจดชดและตาแหนงของเครองสงเวย ตลอดถงการจดวางเครองบชาเมอเสรจพธ

7. คาโอกาสหรอคากลาวในการสงเวยอนเปนการแสดงเจตนารมณในการสงเวยนน ๆ

8. เครองคานบครของอาจารยผประกอบพธซงมกจะประกอบดวยดอกไมธปเทยน หมากพล

เมยง บหร และเงนตามอตรา ทงนการจดอปกรณในพธอาจจดวางบนจานสงกะส ใสพาน ใสฅวก คอ

กระทง ใสสะทวง คอ กระบะบตรพลทาดวยกาบกลวยหรอวางบนตะแกรงไมไผสานกได เมอทาพธเสรจ

แลวกจะนากระบะไปวางตามทางแยกหรอทางแพง ซงเชอเปนสถานททมผมาชมนมกน ชนดของพธสง

เชน

8.1 สงพญานาค พธสงพญานาคหรอขอทดนจากพญานาคนเปนขนตอนหนงในการ

ปลกเรอนของชาวลานนากลาวคอ เมอเจาของเรอนใหมไดเตรยมไมเครองเรอนตางๆ พรอมแลวกจะ

ขดหลมเพอจะลงเสาเรอนซงกอนทจะขดหลมนน เจาของเรอนจะตองทาพธ สงพญานาค หรอขอทดน

จากพญานาคเสยกอนทงนเพอความอยเยนเปนสขของบคคลในเรอนนน ๆ

8.2 สงไฟไหม หรอ ปชาสงไฟไหม เปนพธกรรมทชาวลานนาจะทาขนเมอเกดไฟไหมวด

บานยงขาวหรอกองขาวในนา เปนตน เมอจดพธนแลวจงจะสามารถปลกสรางอาคารในบรเวณไฟไหม

นนได

8.3 สงแมเกด หรอบางแหงเรยกวา สงเกด นเปนพธกรรมทจดขนเพอสงเวยแกแมซอ

เมอเหนวา ทารกหรอเดกปวยไขกระเสาะกระแสะรองไหกวนโยเยบอย เชอกนวาแมเกด หรอแมซอซง

เปนวญญาณนนจะมารบเอาเดกไปอยดวย ดงนนการทาพธสงแมเกดหรอสงเวยแกแมซอนจงเปนการ

กระทาเพอใหแมซอพอใจและยตการกระทาทจะนาตวเดกไปอยดวยเสย

8.4 สงวานเกด หรอ สงพอเกดแมเกด เปนพธททาขนเมอเหนวาเดกหรอทารกปวย

กระเสาะกระแสะ มแนวโนมวา วานหรอญาตในปรภพจะมารบตวเดกนนใหกลบคนไปอยในสภาพ

วญญาณเหมอนเดม พธสงวานเกด นเปนพธททาตอจากการสงเกดหรอสงแมเกด กลาวคอ จะมการ

สงแมเกดคอสงแมซอในวนแรก และวนตอมาจะมการสงวานเกดวานเกด ในทนมความหมายวาญาตท

เกยวของกบการเกดของทารกดงจะเหนไดจาก คาโอกาส หรอโองการสงเวยในพธน ซงผทเชญมารบ

เครองสงเวยนนไดถกระบวาเปน “เสยว” “ยเสยว”และ “เสยวสหายทงสอง”ซงแปลวาผมารบเครอง

สงเวยนนเปนเกลอกบบดามารดาของเดก และในบางตอนกเรยกเปน “พอเกดแมเกด” และ”พอยแมย”

ดวยเชนกน ดงนน เมอทารกนนเตบโตขนกเกรงไปวาบดามารดาซงอยในสภาพของวญญาณจะมารบตว

เดกทารกนนไปจงตองมเครองสงเวยตางๆ เพอเอาใจ พรอมกบอางวาเดกนนไดระคนกบสงทนา

ขยะแขยงเชนกนเขยดแหง กนทาก กนตบของอกาหรอดวงตาขององอาง เปนตน มาแลว เพอใหบดา

มารดาในภาควญญาณนนเกดรงเกยจแลวคลายความรกและผกพนในเดกนนไป

8.5 สงโลกาวฑฒ หรอโลกวฒเปนพธสงหรอการสงเวยเพอใหพนจากการกระทาทเปน

โลกหาณหรอการกระทาทเกดความเสอมแกโลก ซงจากขอทกาหนดไวในคมภรชอโลกสมมตราช พบวา

เปนเรองเกยวกบตาแหนงทปลกเรอนเปนสวนใหญ ซงหากผปลกเรอนกระทาเขาลกษณะดงกลาวนน

ยอมจะเปนทตฉนของผอน ดงนน การสงโลกาวฑฒ จงเปนวธการทจะแกไขความผดดงกลาวนนได

8.6 สงหาบ พธสงหาบนทาขนเมอเดกทมอาย 1 ป ถง 10 ป เปนพยาธ คอเจบไขได

ปวยเนองๆ เชนอาจเปนเดกพงโรกนปอด เปนตานขโมย เปนโรคผวหนงมผนคนไมรจกหาย รางกายไม

แขงแรงหรอขแยผเฒาผแกหมอยา หรออาจารยผประกอบพธอาจแนะให สงหาบสงคอน สงวานเกด

สงแถนหรอสงเทวดาแลวแตอาการเจบไขนนๆ ตามทเหนวาเหมาะสม และในการสงหาบนนจะใช

กวยตนชาง(อาน”กวยตนจาง”) (ตะกราสานใหตาหางๆ มลกษณะคลายเทาชาง เมอจะใชตองเอาใบตอง

กรดานในเสยกอน) ขนาดกวางประมาณ 7 นว สงประมาณ 9 นว จานวนสามหาบคอสามค เพอทาพธ

สงในตอนเยนวนและหาบรวมสามวนแตละหาบบรรจเครอง 4 คอเครองสงเวยตางๆ อนประกอบดวย

ดอกไมธปเทยนกลวย ออยมะพราว ขาวตมขนมและอาหารตามกาหนดโดยเฉพาะจะตองมเงน 3

บาท หอดวยผาขาวมดนจากจอมปลวกหรอขผงหรอแปงปนเปนรปสตวเลยงอยางละ 1 ตวและใหมรป

ปนชายหญง 1 ค อยในหาบนน

8.7 สงหาบสงหาม เปนพธกรรมของพรานปาเพอเลยงผปาทดแลรกษาสตวปา ซง

พรานเรยกผปานวาพระยาแกวพรานปาจาเนอ พธสงหาบสงหามนบางแหงกเรยกวาส งหามสงคอน

พธสงหาบสงหามหรอสงหาบสงคอนจะทากอนทพรานจะชาแหละเนอสตวแบงปนสวนแบงกน

พธสงหาบสงหามหรอสงหาบสงคอนจะทาดงน พรานจะตดเอาเนอและเครองในสตวมาทาเปนชนหาบ

และชนหาม หรอชนคอน โดยนาเนอและเครองในสตวทาเปนพวงเลก ๆ ขนาดเทากบหวแมมอ 2 พวง

เสยบตดกบปลายไมไผเลก ๆ ยาวประมาณ 1 คบขางละ 1 พวงซงเรยกวา ชนหาบ จากนนกนาเนอและ

เครองในทาเปนพวงเลก ๆ ขนาดหวแมมออก 1 พวง เสยบตดกบไมไผโดยใหพวงเนอนนอยตรงกลางไม

ไผซงเรยกวา ชนหาม แตถาใหพวงเนอนนคอนไปทางปลายไมขางใดขางหนง กจะเรยกวา ชนคอน

หลงจากทาชนหาบและชนหามหรอชนคอน เสรจแลวกนาไปถวายแกพระยาแกวพรานปาจาเนอ โดยใช

มดถากตนไมแลวเอาชนหาบชนหามหรอชนคอนเหนบตดกบตนไมนนพรอมกบกลาว คาถวาย

8.8 สงฮา แมลงเพลยง แมลงบง นก หน คนโบราณลานนาในสมยกอน ถามสตวตางๆ

แมลงตางๆ เปนตนวานก หน บง หรอเพลยง ลงกนพชพนธธญญาหารในไรในนาขาวกลาหรอในไรใน

สวน ทานวาเปนอบาทวชนดหนงหรอบางแหงกวาฮา (หรอหาลง) กมกจะกระทาพธสงหรอบชาเพอให

พนจากความเลวรายนน ๆ ถาเหตการณเกดขนทใดกใหทาพธสงในทเกดเหต นน

8.9 สงอบาทว 8 ประการ หรอ อภไทโภวบาทว อบาทวคอสงทนามาซงความเปน

เสนยดจญไรใหแกตวเอง แกครอบครวและแกบานเมอง ซงสงทเปนอบาทวนหมายรวมทงความไมดไม

งามตาง ๆ ทจะทาใหวถชวตของผประสบพบเหนยงลางรายตางๆ เชนเดยวกบขด คอเปนการแสดงให

เหนเหตกาลตางๆ เรยกวาลางสงหรณ ซงอาจมาในรปของสตว 2 เทา 4 เทา สตวเลอยคลาน สตวนา

สตวปกซงถอกนวาเทวดามาแสดงนมตใหเหนเรยกวา อบาทว ทงนสงทเหนนนอาจจะเหนเปนของแปลก

พศดารหรอทไมเคยพบเคยเหนกไดรไดเหนไดยนไดฟงไดฝน ถอเปนลางมาบอกเหตลวงหนา เมอไดพบ

ไดเหนไดยนไดฟงแลว โบราณาจารยลานนาทานใหรบหาทางแกไขเสยภายใน 3-5 วน เมอเจอ

เหตการณเชนนในบานในเรอนเราทานใหรบจดพธ บชาสง ถอน เสดาะเคราะห หรอ รดนามนตเสย

เหตการณรายกจะไมเกดขน

8.10 สงเคราะห บคคลทถกใสความ ประสบอบตเหต เปนไข คาขายขาดทน

ทางานมกผดพลาดหรอเกดความเสยหายบอย ๆ ถอวาบคคลผนนมเคราะหมากระทบ การสงเคราะห

จะทาใหเคราะหทงหลาย ตกไปได

8.11 สงเคราะหเรอน พธสงเคราะหเรอนนถอกนวาเปนพธกรรมทจดทาขนเมอเหนวา

มผปวยหนกจนอาจถงแกชวต เมอทาพธนแลวจะทาใหผปวยนนพนจากความปวยไขหรออปทวนตราย

ทงปวง และชวยใหเกดศรมงคลแกสมาชกในเรอนหรอในครอบครว

8.12 สงขด คอพธกรรมอยางหนงในการแกไขสภาพความอปมงคลซงตกแกผกระทา

ผดจารตของสงคม หรอทเรยกวา ตองขด ซงจาเปนจะตองแกไขโดยการ สงขดหรอ ถอนขด

8.13 สงกว “กว”มความหมายวาชะตาชวต, โชควาสนาหรอ”ดวง”ในปจจบน ดงทมก

พดเปนคาพงเพยวา”กวพ กวดอยผอหน กวฅนใผผอบหน” (รอยคอดของภเขานนเหนได แตโชค

วาสนาของคนนนไมมใครมองเหนได) เมอในทบานเมองเกดมอบตภยหรอโรคภยเชนโรคระบาดตาง ๆ

หรอในกรณทบคคลคาขายขาดทนหรอมวถชวตลมๆ ดอนๆ โดยหาสาเหตไมพบ การสงกวนจะชวยให

ภาวะทเลวรายดงกลาวนนหมดไปได

8.14 สงไข สงผหรอ สงเทวดาพธสงไขน บางแหงบางทองถนกจะเรยกวา สงผบาง

สงเทวดาบาง แลวแตผประกอบพธแตละแหงจะเรยกชอเอาเอง อยางไรกตามพธนกมทมาอยวาบคคล

ใดกดมธระไปทไหนๆ มาแลวไปไดรบความเจบไขไดปวยมาในวนนนหรอวาเจบปวดปวยไขอยาง

กระทนหนมกจะเรยกกนวาไปถกผทกบาง ถกเทวดาทกบาง ตามทศตางๆ ทไปมานน

5. การเรยนรเรอง “ลกประคบสมนไพร”

ลกประคบสมนไพร คอ การนาสมนไพรหลายๆ ชนดมาหอรวมกน สวนใหญจะเปนยาสมนไพรท

มนามนหอมระเหย ซงเมอถกความรอนจะระเหยออกมากลายเปนกลน เชน ไพล ขมนชน ขมนออย

ตะไคร มะกรด การบร โดยเราสามารถนาเอาสมนไพรเหลานนมาหน ยอยอยางหยาบ ๆ จากนนหอดวย

ผาดบ แลวนาไปผานกระบวนการความรอนดวยวธการนงไอนาหรอใสไมโครเวฟ เพอใหสมนไพร

ละลายออกมาเปนตวยาซมเขาใตผวหนงตามรางกาย ถาใชไมโครเวฟจะตองพรมนาใหชมมากกวาการ

นงดวยไอนา สมยโบราณจะใชเหลาขาวไปพรมดวย เพราะเหลาขาวเปนตวนายา (หรอกษยยา) เปนการ

ชวยทาใหสมนไพรละลายและซมเขาสผวหนงไดดยงขน การนงระยะแรก จะใชเวลาประมาณ ๑๐-๑๕

นาท หากใชไมโครเวฟในการอนลกประคบ หามพรมดวยเหลาขาวเดดขาด เพราะอาจทาใหเกด

อนตรายได ลกประคบ เปนวธการบาบดรกษาของแพทยแผนไทย ซงสามารถนาไปใชควบคกบการนวด

ไทย โดยใชการประคบหลงการนวดหรอประคบพรอมนวดรางกาย

ชนดของลกประคบ

ลกประคบม ๒ ชนด คอ และ และลกประคบสมนไพรสด

1 ลกประคบสมนไพรสด

ขอด คอ การใชสมนไพรสดในการปรงลกประคบนน สมนไพรจะมนาอยแลว จงไม

จาเปนตองพรมนากอนนาไปใชไมตองตากแหงไมตองอบฆาเชอไมตองกลวขนรา

ขอจ ากด คอ เมอปรงลกประคบเสรจแลว ตองรบนาไปใช ไมสามารถเกบไวไดนานในอณหภม

ปกต ตองเกบในตเยนหรอภาชนะบรรจพเศษ

2. ลกประคบสมนไพรแหง

ขอด คอ เกบไวไดนาน สะดวกในการนาไปใช สามารถเตรยมสมนไพรทใชในการปรง

ลกประคบไดครบถวนมากขน เนองจากสมนไพรบางชนดไมสามารถหาไดในทองถน ตองหามา

จากแหลงอน

การท าลกประคบสมนไพรสด

อปกรณ

1. ผาดบ ขนาด 40 x 40 ซม. หรอขนาด 50 x 50 ซม.

สาหรบหอลกประคบสมนไพรขนาด 150-200 กรม

2. ผาเศษดบ ตดเปนเสนกวาง 1-2 ซม. ยาว 80 ซม.

สาหรบผกลกประคบสมนไพร

3. เชอกฝาย สาหรบมดและตกแตง

4. เครองชง

5. ชามใหญ สาหรบคลกเคลาสมนไพร

6. ทพพ สาหรบคนสมนไพรใหเขากน

7. ชามเลก สาหรบใสสมนไพร

8. ชอน สาหรบตกสมนไพร

9. กรรไกร

10. เขยง

11. มด

ปรมาณ 150 กรม ตอ 1 ลก

สวนผสมสมนไพร

1. ไพล (Zingiberaceae) จานวน 30 กรม

2. ขมนชน (Turmeric) จานวน 20 กรม

3. ขมนออย (Zedoary) จานวน 10 กรม

4. ใบมะกรด (Kaffir lime, leech lime) จานวน 10 กรม

5. ตะไครบาน (Lemon Grass, Lapine) จานวน 20 กรม

6. ใบพลบพลง (Crinum Lily, Veldlily) จานวน 10 กรม

7. ใบสมปอย (Acacia concinna) จานวน 10 กรม

8. ใบมะขาม (Tamarind) จานวน 10 กรม

9. ใบขเหลก (Cassod Tree, Thai Copper Pod) จานวน 5 กรม

10. พมเสน (Borneo camphor) จานวน 5 กรม

11. การบร (Camphor) จานวน 10 กรม

12. เกลอแกง (salt) จานวน 10 กรม

คณประโยชนของสมนไพร

ลกประคบสมนไพรสด ประกอบดวยสมนไพร 12 ชนด ทมสรรพคณแตกตางกนจงทาให

ลกประคบไดชอวา เปนสมนไพรสารพดประโยชน ไดแก

1. เหงาไพล (Zingiberaceae) บรรเทาปวดเมอยลดการอกเสบ

2. ขมนชน (Turmeric) บรรเทาฟกชา เมดผดผนคน

3. ขมนออย (Zedoary) บรรเทาฟกชา เมดผดผนคน

4. ใบมะกรด (Kaffir lime, leech lime) บรรเทาลมวงเวยน

6. ตะไครบาน (Lemon grass, Lapine) บรรเทาปวดเมอยลดอาการอกเสบ

7. ใบพลบพลง (Crinum Lily, Veldlily) บรรเทาเคลดบวม ขดยอก ปวดศรษะ

8. ใบสมปอย (Acacia concinna) ชวยบารงผว ชาระเมอกมน

9. ใบมะขาม (Tamarind) บรรเทาอาการคนตามรางกาย บารงผว ชาระไขมน

9. ใบขเหลก (Cassod Tree, Thai Copper Pod) ชวยละลายไขมนใตผวหนง ทาใหหลบสบาย

10. พมเสน (Borneo camphor) แตงกลน แกพพอง แกหวด

11. การบร (Camphor) แตงกลน บารงหวใจ แกพพอง

12. เกลอแกง (salt) ชวยดดความชน ชวยพาตวยาซมผานผวหนงไดอยางสะดวก

วธการท าลกประคบสมนไพรสด

1. เตรยมสมนไพรทง 12 ชนดใหพรอมกอนลงมอปรง นาสมนไพรมาชงนาหนกแตละชนดตาม

สตรมาตรฐานทกาหนดไว

2. นาสวนผสมทงหมดมาคลกเคลาเขากน เมอสวนผสมเขากนดแลวใหนามาทดสอบนาหนก

รวมกนอกครงหนง แลวจงนามาหอลกประคบ

3. นาสวนทงหมดมาวางตรงกลางของผา เรมตนจบมมผา ๒ มม ขนมาทบกน โดยจบทละมมจน

ครบทง 4 มม จากนนจะเกดมมผาขนมาอก 4 มม ใหรวบมมผาทละมม อกครงหนงจนครบทง 4 มม

4. แตงชายผาใหเรยบรอย ซอนกนเปนชายเดยว จากนนคอย ๆจดแตงลกประคบใหเปน

รปทรงกลมทสวยงาม

5. เมอไดลกประคบเปนรปทรงกลมทสวยงามแลว ใหนาเชอกมาพบครง รอยเปนหวงใหชายทง

สองเทากน จากนนพนทบกน ๒ รอบแลวผกใหแนนดวยเงอนตาย ๑ รอบ กจะทาใหเหลอ

ปลายผาทเทากนทงสองขาง จากนนจงคอย ๆ จดระเบยบชายผาในสวนทจะทาดามจบ

6. การทาดามจบ โดยการจบชายผาทเหลอมาซอนกนใหเรยบรอย เสรจแลวพบเขาหากนเพอ

เกบซอนชายผาทงสองดาน

7. หลงจากทเราจดแตงและซอนชายผาเปนทเรยบรอยแลว ใหพบลงมาประมาณ ๒ นวครง เพอ

ทาดามจบใชปลายเชอกเสนเดมมาพนทบกนอก ๒ รอบโดยการผกแบบเงอนตายใหแนน อกครง

หนง

8. จากนนใหซอนปลายเชอกไวในซอกผาตรงรอยพบทเปนดามจบ และเพอใหลกประคบมความ

แขงแรงสวยงาม คงทนตอการใชงาน ใหนาเชอกปานผกใหแนนอกครงโดยผกแบบเงอนตาย ให

ปลายดานหนงยาวประมาณ ๒ นวครง เสรจแลวใหยกขนมาแนบกบดามจบใชปลายเชอกสวนท

ยาวกวาคอยพนขนมา โดยใชปลายนวไลกดเชอกใหแนน การทาเชนนจะทาใหเชอกเรยงกนด

สวยงามและเปนระเบยบ เมอพนจนสดชายเชอกแลวใหผกเงอนตายไวกบปลายเชอกเสนทแนบไว

กบดามจบในตอนแรก จากนนซอนปลายไวในซอกผาทเปนดามจบ เพยงเทานกจะไดลกประคบท

สวยงามพรอมใชงาน

วธการประคบ

1. จดทาคนไขใหเหมาะสม เชน นอนหงาย นง นอนตะแคง ขนอยกบตาแหนงทจะทาการ

ประคบสมนไพร

2. นาลกประคบทรบความรอนไดทแลวมาประคบบรเวณทตองการประคบ (การทดลอบความ

รอนของลกประคบคอแตะททองแขนหรอหลงมอของผประคบกอน)

3. ในการวางลกประคบบนผวหนงคนไขโดยตรงในชวงแรกๆ ตองทาดวยความเรว วางแช

นาน ๆ เพอปองกนคนไขจากการถกลวกดวยความรอน

4. เมอลกประคบคลายความรอนลงกสามารถเปลยนลกประคบอกลกทนงไดท (นาลกเดมไป

นงตอ) ทาซาตามขอ 2 , 3 , 4

ประโยชนของการประคบ

1. บรรเทาอาการปวดเมอย

2. ชวยลดอาการบวม อกเสบของกลามเนอ เอน ขอตอ หลง ๒๔-๔๘ ชวโมง

3. ลดอาการเกรงของกลามเนอ

4. ชวยใหเนอเยอ พงผด ยดตวออก

5. ลดการตดขดของขอตอ

6. ลดอาการปวด

7. ชวยเพมการไหลเวยนของเลอด

ขอควรระวง

1. หามใชลกประคบทรอนเกนไป โดยเฉพาะกบบรเวณผวหนงออน ๆ หรอบรเวณทเคยเปน

แผลมากอน ถาตองการใชควรมผาขนหนรองกอนหรอรอจนกวาลกประคบจะคลายรอนลงจาก

เดม

2. ควรระวงเปนพเศษในผปวยเบาหวาน อมพาต เดก และผสงอาย เนองจากกลมบคคล

ดงกลาวความรสกตอบสนองตอความรอนชา อาจจะทาใหผวหนงไหม พองไดงาย ถาตองการใช

ควรจะ “ใชลกประคบทอนๆ”

3. ไมควรใชลกประคบสมนไพรในกรณทมแผลการอกเสบ (ปวด บวม แดง รอน) ในชวง ๒๔

ชวโมงแรกอาจจะทาใหบวมมากขน

4. หลงจากประคบสมนไพรแลว ไมควรอาบนาทนทเพราะจะไปชะลางตวยาออกจากผวหนง

และอณหภมของรางกายปรบเปลยนไมทนอาจจะทาใหเปนไขได

วธเกบรกษา

1. ลกประคบสมนไพรททาในแตละครง สามารถเกบไวใชซาได ๓-๕ วน

2. ควรเกบลกประคบไวในตเยน จะทาใหเกบไดนานขน ควรตรวจลกประคบดวย ถามกลนบด

หรอเหมนเปรยวไมควรเกบไว)

3. ถาลกประคบแหง กอนใชควรพรมดวยนาหรอเหลาขาว

4. ถาลกประคบทใชไมมสเหลองหรอสเหลองออนลงแสดงวายาทใชจดแลว (คณภาพนอยลง)

จะใชไมไดผลควรเปลยนลกประคบใหม

แบบทดสอบ เรอง การท าลกประคบสมนไพรสด

ค าชแจง ใหนกเรยนท าเครองหมายกากบาท (X) ค าตอบทถกทสดเพยงขอเดยว

แบบทดสอบกอนเรยน

1. สวนประกอบของสมนไพรหลกทใชในการทาลกประคบสมนไพรเพอสขภาพมกชนด

ก. 10 ชนด

ข. 11 ชนด

ค. 12 ชนด

ง. 13 ชนด

2. ลกประคบสมนไพรมกชนด

ก. 2 ชนด

ข. 3 ชนด

ค. 4 ชนด

ง. 5 ชนด

3. ขอใด ไมใช สมนไพรทนามาใชในการทาลกประคบ

ก. ไพล

ข. ขมน

ค. ขา

ง. ตะไคร

4. ขอใดตอไปนกลาว ผด

ก. หลกการของลกประคบ คอ การใชประโยชนจากนามนหอมระเหยทมอยในสมนไพร

ดงนนจงตองนงหรอใหความรอนลกประคบกอนใชงาน

ข. สมนไพรทนามาทาลกประคบตองใชสมนไพรทมนามนมากเสมอ

ค. สดสวนหรอนาหนกของสมนไพรแตละชนด ไมมความสาคญตอคณภาพของลกประคบ

ง. โดยทวไปสมนไพรสดมโอกาสปนเปอนของจลนทรงายกวาสมนไพรแหง เนองจากม

ความชนสง

5. ขนาดผาทนามาใชในการหอลกประคบสมนไพร คอขนาดใด

ก. 80 * 80 เซนตเมตร

ข. 20 * 70 เซนตเมตร

ค. 40 * 40 เซนตเมตร หรอ 50 * 50 เซนตเมตร

ง. 60 * 60 เซนตเมตร

6. การเกบลกประคบสมนไพรสดดวยวธทถกหลกจะสามารถเกบลกประคบไวไดนานเทาไร

ก. 6 เดอน

ข. 5 เดอน

ค. 4 เดอน

ง. 3 เดอน

7. ในการนาลกประคบไปใชงานทาไมตองม 2 ลกเปลยนกน

ก. เพราะสมนไพรในลกประคบจะหมดประสทธภาพ

ข. เพราะลกประคบจะเกดกลนไมพงประสงค

ค. เพราะลกประคบจะเปยกชนเกนไป

ง. เพราะลกประคบจะคลายความรอนออกไปเรอย ๆ

8. กากสมนไพรทนาออกมาจากลกประคบทใชงานแลวนาไปทาประโยชนใดไดบาง

ก. ทาผงขดตว

ข. ทาชาชงสมนไพรดม

ค. ทาปยชวภาพ และไลแมลง

ง. ทานาชวภาพสาหรบลางทอนาทงในบาน

9. ขอใดตอไปน เปนวธเกบรกษาลกประคบสมนไพรสดทยงไมไดใชงาน

ก. เกบไวในบรรจภณฑทอากาศเขาได

ข. เกบไวในชองแชแขง (Freeze)

ค. เกบไวในอณหภมหองทวไป

ง. เกบไวในตเยน

10. ขอใดตอไปนกลาวไดถกตอง

ก. เมอใชลกประคบสมนไพรเสรจแลวใหนาเขาตเยนทนท

ข. ลกประคบสมนไพรลกหนงสามารถเกบไวใชได 3 – 5 ครง

ค. การใชลกประคบสมนไพรควรใชครงละ 1 ลก

ง. เมอตองการนาลกประคบสมนไพรมาใชใหมใหนาลกประคบมาแชนากอน

6. การเรยนรเรอง “การปนหมอน าดนเผา”

ความเปนมาของเครองปนดนเผา

มนษยรจกการทาเครองปนดนเผามาตงแตยคดกดาบรรพเมอมนษยเรมรจกการใชไฟและกน

อาหารสก สนนษฐานวา คนพบการทาเครองปนดนเผาจากการเหนกอนดนทปะปนอยในกองไฟ ซงถก

ไฟเผาจนดนสก มความแขงตวไมละลายนา จงนาไปดดแปลงทาเปนภาชนะใชสอยและหงตม โดยการ

นาดนมาปนขนรปดวยมอแบบงายๆ แลวนาไปเผาโดยวธสมฟนหรอหญาแหงใหสกตว

สาหรบในประเทศไทย ไดปรากฏรอยรอยหลกฐานการทาเครองปนดนเผามาตงแต ยคหน

กลาง ซงเรมทาขนราวยคหนกลางตอนปลาย อายประมาณ 10,000 – 8,350 ปมาแลว ภาชนะดนเผา

ททาครงแรก มลกษณะเปนหมอทรงกลมกนมนขนรปดวยมอ ฝมอคอนขางหยาบ ผนงหมอมความหนา

บางไมเสมอกน เผาพอดนสกตวไมแขงแกรง ไมมการตกแตงลวดลาย รปทรงคลายหมอตาลในปจจบน

ซงคนพบทถาผ จงหวดแมฮองสอน และถาองบะ จงหวดกาญจนบร เปนตนหลงจากนนกมการคนพบ

เครองปนดนเผาทวทกภาคในประเทศไทยในยคตอๆมาซงมววฒนาการมากขน โดยมการปนประณต

กวาเดมมรปทรงหลายแบบหลายขนาด ทาเปนภาชนะหลายประเภท มการตกแตงผวดวยการขดมน

และขดลายขดขด ลายทาบเชอก ความหนาบางสมาเสมอ การเผาเนอดนสกแขงแกรงกวาเดม

เครองปนดนเผาสมยหรภญไชย

ประมาณครสตศตวรรษท 7 ในเขตทราบลมแมนาเจาพระยาจนถงเขตพมาทางตอนลาง

เปนดนแดนชมชนเชอสายมอญมอานาจ มศนยกลางชาวมอญตงขนหลายแหงในพมาตอนลาง ใน

ครสตศตวรรษท 8 พระนางจามเทวไดขยายอานาจของชมชนมอญขนมาตงอยทอาณาจกรหรภญไชย

ในเขตทราบลมแมนาปงตอนบน ในปลายครสตศตวรรษท 13 อาณาจกรหรภญไชยถกพระยามงราย

รวบอานาจรวมเขาเปนอาณาจกรหนงของลานนา ซงชนสวนใหญเปนชาวมอญถกกวาดตอนและไดแผ

วฒนธรรมของตนใหแกชนชาตใหมทเขาครอบครอง

ในยคนพบการทาเครองปนดนเผาทงของพมา ทวารวดและหรภญไชย ซงมความแตกตางกน

อยางสนเชง พมาผลตเครองปนดนเผาชนดเคลอบ โดยใชนาเคลอบททาดวยตะกวและเถาถานจากไม

แตหรภญไชยกบทวารวดไมผลตเครองปนดนเผาชนดเคลอบและเผาในอณหภมตา ภาชนะทพบไดแก

ภาชนะทใชในครวเรอน ไดแก คณโท คณฑ ตะเกยงนามน เปนตน

เครองปนดนเผาล าพน (เครองปนหรภญไชยรนหลง)

เครองปนดนเผาลาพนนไมมสวนสมพนธกบเครองปนดนเผาหรภญไชยรนแรก แตคงจะเรม

ผลตหลงจากพระยามงรายรวมหรภญไชยเขาเปนสวนหนงของอาณาจกร ใน ค.ศ.1292 ยงไมเคยพบ

เตาเผาของเครองปนดนเผาของลาพนเลย แมจะพบเศษภาชนะเปนจานวนมากในบรเวณใกลเคยงกบ

ลาพน แตกเชอวาคงจะผลตในแถบนเอง

เศษเครองปนดนเผาพบมากในบรเวณทเปนเมองโบราณในลานนา เชน ทเชยงใหม พะเยา และ

เวยงกาหลง และเมอไมนานมานเองพบคนโทเปนจานวนมากบรเวณหลมฝงศพบนเทอกเขาสงทตาบล

แมตนและอาเภออมกอย จงหวดเชยงใหม และทจงหวดตาก เมอนาไปเทยบเคยงกบเครองปนดนเผา

จนทพบในทเดยวกน ทาใหเราสามารถกาหนดอายเครองปนดนเผาลาพนไดวาอยในครสตศตวรรษท

14 ผานการสบทอดมาจนปจจบน สวนใหญลกษณะของเครองปนดนเผาจะพบวาเปนคณโฑทรงกลม

สงสงาตงบนขอบกนภาชนะรปวงกลม คอสง ซงสนนษฐานวาอาจจะถกปรบเปลยนตามกาลเวลาให

กลายเปนนาตนของคนเชยงใหม ทพบมากทบานหนองกง อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม

เครองปนดนเผาในลานนาปจจบน

ในลานนา การปนเครองปนดนเผา ถกเรยกวาอยในประเภทเครองปนดนเผาพนบาน ซงสภาพ

พนบานชนบทไทยทวๆไป จะมแหลงดนเหนยวในทองถน ซงเดกๆมกจะนามาปนเปนของเลนหรอถกขด

มาใชเผาทาอฐ และบางทองถนกไดทางานเครองปนดนเผาทเรยกวา “เครองปนดนเผาแบบพนบาน”

เพอประโยชนตอการใชสอยของผคนในทองถน สบทอดตระกลชางตกทอดกนมาแตบรรพบรษ ไดแก

จาพวกหมอนา หมอแกง หมอ-ขาว โอง ไห เตา เปนตน ซงสวนใหญงานประเภทนไมไดมรปแบบและ

ลวดลายตลอดจนกรรมวธทาตางไปจากทเคยทามาแตในอดตเทาใดนก จะมความแตกตางไปบางก

ตามสภาพความเปนอยของผคน แบบอยางทางฝมอสายตระกลชาง ตลอดจนวฒนธรรมประเพณและ

ความเชอของผคนในแตละทองถนในแตละภมภาค

หมอน าดนเผา

หมอนาดนเผา เปนภาชนะดนเผาทใชสาหรบบรรจนาดมหรอนาใชบนเรอนทวไป ซงจะมการ

แยกขนาดตามการใชงาน หมอนาทพบจะมขนาดเฉลยความกวางประมาณ 12 นว สง 10 นว มลกษณะ

อวนกลมมฝาปด โดยทวไปมกจะไมมลวดลาย แตหากจะมลวดลายประกอบแลว มกจะทาเปนลายเชง

อยบรเวณคอหมอ และจะเรยกหมอนาทมลวดลายนวา หมอนาดอก

เวลาใสนาดม บางแหงใสหนทเกบมาจากแมนาหรอลาธารตนนา เปนหนสขาวหรอสแดงเรยบ

กลม ขนาดประมาณ 1 นว ใสไว 3 กอน เชอวาทาใหนาในหมอเยน และไมนยมลางตวหมอดานนอก

ปลอยใหพชจาพวกมอสหรอเฟนขน ทาใหนาในหมอเยน นอกจากนการทาลวดลายขดขดรอบตวหมอ

ทาใหเพมพนผวในการระเหยของนา ทาใหนานนเยนอกดวยความเชอทเกยวของกบหมอนาดมน เมอถง

วนสงกรานตหรอปใหมเมอง จะนยมเปลยนหมอนาใหม โดยเชอวาเมอนาหมอใหมเขาบานจะพบแตสง

ใหม ๆ ด ๆ ตลอดป และเพอความเปนสรมงคลแกเจาของบาน สวนหมอนาใบเดมกมกจะนาไปใสนาใน

ครวใสนาลางเทา ปลกตนไม หรอควาไวเฉย ๆ

ประเภทของหมอน า เทาทพบมอย 3 แบบ คอ

1. หมอกนเรยบจะมขนาดใหญอวนกลมและหนกกวาหมอนาชนดอน ลกษณะกนหมอจะเรยบ

ตงได ปากหมอกวางตวหมออวน ทคอหรอไหลหมอทาลายหยกยกเปนขอบและมการตกแตงดวยลาย

ขดขดเปนรว ปากหมอทาเปนขอบกลมประมาณ ๐.๕ นว

2. หมอกนกลม มลกษณะกนกลม ตวหมอกลม ไมมการทาคอและไหลหมอ ลกษณะคลาย

หมอสาว แตขนาดเลกและสงเพรยวกวา ทฝาหมอมการตกแตงดวยลายขอบหยกเชนกนเวลาตงจะใช

ตงหมอคอยประคองมใหลม ตงหมอดงกลาวอาจเปนกะละมง เศษกระเบอง หรอเศษไมไผทเหลอจาก

การเหลามาขดแลวมดเปนวงกลม ใชรองกนหมอไมใหลม

3. หมอทมเชงหรอตน เปนหมอทมเชงหรอตนตงได ตวหมออวนสงเพรยว ปากแคบ ขอบปาก

กลมหนาประมาณ 0.5 นว คอและไหลหมอมการตกแตงดวยลายขดขด และไหลหมอทาเปนขอบหยก

ฝาหมอมการตกแตงดวยลายหยกเชนกน

การปนหมอน าดนเผา บานสนเหมอง

ต าบลหนองลอง อ าเภอเวยงหนองลอง จงหวดล าพน

ในจงหวดลาพน การปนหมอนาดนเผา กลายเปนงานอดเรกของชางฝมอทมความชานาญ

เนองจากในปจจบนการไมนยมใชหมอนาดนเผา เนองจากยคโลกาภวตนทาใหมเครองใชทสะดวกสบาย

เขามาแทนทหมอนาดนเผา เชน ตเยน เครองทานาเยน หมอคลเลอร กระตกนา เปนตน ทาให

อตสาหกรรมการปนหมอนาดนเผา เลอนหายไปจากวถชวตของคนในลาพนและชางฝมอดงกลาว จง

หนไปประกอบอาชพอนแทนทาใหการปนหมอนาดนเผากลายเปนงานฝมอทถกละเลย ขาดการสบทอด

อยางตอเนองและเปนระบบ จงเหนชางฝมอดานการปนหมอนาดนเผา สมควรไดรบการสงเสรมและ

อนรกษ เพอถายทอดภมปญญาดงกลาวใหนกเรยนเยาวชน และประชาชนทวไปไดเรยนรและตระหนก

ในความสาคญของชางฝมอพนบานใหคงอยสบไป

ในอดตบานสนเหมอง ตาบลหนองลอง อาเภอเวยงหนองลอง จงหวดลาพน เปนแหลงผลต

หมอนาดนเผาขนาดใหญของจงหวดลาพน นอกจากมการผลตหมอนาดนเผาแลว ยงมผลตภณฑ

เครองปนดนเผาอนๆ อก อาทเชน กระถางดอกไม หมอสาว (หมอแกงของคนเหนอ เนองจากใน

สมยกอนไมมกะทะ จงใชหมอดนเผากนกลมใชในการประกอบอาหารแทน) หมอตอม (หมอสาหรบใช

ใสกระดกคนตาย แลวนาไปฝงบรเวณปาชา หรอนาไปลอยนา เชอวาจะทาใหวญญาณคนตายไดรบ

การปลดปลอยและไปเกดในภพทด)หมอขาวดนเผา (มลกษณะเหมอนหมอสาว และมขนาดเทาหมอ

ตอม แตมปากหมอทกวางกวา ใชสาหรบใสขาวเหนยว) และหมอตมเหลา (ซงมขนาดใหญมาก

ประมาณเสนผาศนยกลาง 50 - 60 เซนตเมตร )

หมอตอม หมอขาว

ซงผลตภณฑเหลานจะทากตอเมอมผสนใจมาสงทาเทานน มเรองเลากนวาหากเดนทางผาน

สนเหมองจะไดยนแตเสยงทบหมอ (ไหหมอ) และเหนควนไฟลอยคละคลงไปทว ปจจบนเมอ 10 ปท

ผานมาการปนหมอเรมหายไป เนองจากชาวบานสวนใหญหนไปทาสวนลาไยและปลกหอมแดงเปน

อาชพหลก อกประการหนงความตองการในการใชหมอนาดนเผาลดนอยลง ทาใหผลผลตมยอดขาย

ลดลงเนองจากคนไมนยมใชกนแลว

ลกษณะของหมอน าดนเผาทบานสนเหมอง

เปนหมอดนเหนยวสมยโบราณทมลกษณะกนกลม ลกษณะคลายหมอสาว แตมขนาดเลกและสง

เพรยวกวา ทฝาหมอมการตกแตงดวยลายขอบหยกเชนกน เวลาตงจะใชตงหมอคอยประคองมใหลม

ในการขนรปหมอนาไมใชเครองมอทนแรงในการทา แตใชการขนรปดวยมอทงหมด และเปนการสบ

ทอดจากบรรพบรษ ซงปจจบนไมสามารถหาหมอนารปแบบนไดทวไป

ประโยชนใชสอยคอใชใสนาดม เชอวาหมอดนเผาทาใหนาในหมอเยนและไมนยมลางตวหมอ

ดานนอกปลอยใหพชจาพวกมอสหรอเฟนขน ทาใหนาในหมอเยน และลวดลายทเกดจากการไหหมอ

ดานนอกทาใหเพมพนผวในการระเหยของนา ทาใหนานนเยนอกดวย ความเชอทเกยวกบหมอนาดมน

เมอถงวนสงกรานตหรอปใหมเมอง จะนยมเปลยนหมอใหม โดยเชอวาเมอนาหมอใหมเขาบานจะพบแต

สงใหมๆ ดๆ ตลอดป และเพอความเปนสรมงคลแกเจาของบาน สวนหมอนาใบเดมกมกจะนาไปใสนา

ในครว ใสนาลางเทา ปลกตนไปไม หรอควาไวเฉยๆ

วสดทใชในการผลตผลงาน ประกอบดวย

1. ดนเหนยว ซงหาไดจากดนเหนยวกลางทงนาในเขต บานสนเหมอง อาเภอเวยงหนองลอง

จงหวดลาพน โดยขดลกลงไปประมาณ 20-30 เซนตเมตร และลกษณะเนอดนตองละเอยด มความ

เหนยวนม และไมมกรวดทรายปนมากเกนไป นามาตากแหงและบดใหเปนกอนเลกๆ กอนนาไปใชใน

กระบวนการผลต

2. ทราย ไดจากแหลงแมนาล ซงไหลผานในเขตอาเภอเวยงหนองลอง นามารอนเพอใหได

ทรายละเอยด ถอวาทรายจากแหลงนเหมาะสมสาหรบการปนหมอ เมอนาเนอดนและทรายผสมแลว

จะทาใหมความเหนยวนม และเมอเผาแลวไมทาใหหมอแตกราว

3. แกลบและข เถาแกลบ ไดจากโรงสข าวภายในหมบาน ใ ชสาหรบรองพนใน

การกระบวนการเผาหมอนาดนเผาและขเถาแกลบทไดจากการเผาแลวจะเกบไวเพอใชคลมดานบนสด

ของกระบวนการเผาหมอ

4. ฟางขาว หาซอไดภายในหมบาน ในราคามดละ 3 บาท

5. ฟนและใบไมแหง หาไดภายในบาน ซงสวนใหญฟนทใชเปนฟนจากตนลาไย และใบไมแหง

กใชใบของลาไย ซงมทวไปภายในบรเวณบาน

เครองมอทใชในการผลต ประกอบดวย

1.

ลกหนไหหมอ

2. ไมไห (คอนไหหมอ)ทงทมลวดลายและไมมลวดลาย

เพอใชในการตกแตงและไหหมอใหมลกษณะกลม

3. มด ใชสาหรบปาดดนกนหมอ

4. เชอกปาดดน

5. ไมหลาบ

6. แทนปนหมอ

7. แทนไมวางหมอ

8. กระเบองดนขอ ใชสาหรบวางฝาหมอนา

ขนตอนกระบวนการผลต/วธท า

ขนเตรยมการ

การเตรยมดนปนหมอน า

1. นาดนเหนยว มาตากใหแหงสนท เกบเศษวสดทตดดนออกนาดนเหนยวทตากแหงดแลว ทบ

ใหละเอยด นาไปใสกระสอบไปแชนาประมาณ 1 ชวโมง การหมกดน เปนการรกษาใหดนเหนยวมสภาพ

ความชนและความนมพอเหมาะแกการใชงานอยไดเปนระยะเวลานานๆ แลวจงนาไปนวด

2. การนวดดนและผสมดน เปนวธการททาใหดนเหนยวมความนมเสมอเปนเนอเดยวกน เพอ

ความเหมาะสมในการใชงานหรอเพอความสะดวกในการนาไปขนรปดวยวธตางๆ ขณะเดยวกนเพอ

ไมใหดนหดตวกจะผสมทรายไปพรอมกนในขณะนวดในอตราสวนดนเหนยว 3 สวนตอทราย 1 สวน

นวดใหเขากนดวยเทา โดยใชวธเหยยบและกลงใหเปนเนอเดยวกน นวดจนกระทงดนเหนยวไมตดเทา

หลงจากนนนาเชอกปาดดนมาตดใหเปนทอนเพอสะดวกแกการนาไปใชทเหลอจะนาไปถงพลาสตดเพอ

ชวยรกษาความชมชนของดนเอาไว

ขนการผลต

1.การปนหมอ/การขนรปหมอน า

1.1. ใชการขนรปดวยวธอสระบนแปนไม โดยนาดนเหนยวทผสมแลวมาปนขนรปดวยมอ โดยเรม

จากนาดนทนวดไวแลว ปนเปนกอนกลมขนาดเสนผาศนยกลาง 22 เซนตเมตร เพอวางเปนฐานหรอกน

หมอ แลวกดใหตดกบตรงจดศนยกลางของแปนทจะใชปน ตองใหตรงจดศนยกลางแปน มฉะนนภาชนะ

จะบดเบยวไมไดรปทรงตามตองการ

1.2. นาดนเหนยวมาปนใหมขนาดเสนผาศนยกลาง 5 เซนตเมตรยาวประมาณ 30 เซนตเมตร

มาวางบนสวนทเปนฐานหมอ ใชมอกดใหเปนเนอเดยวกนจากนนใชมอคลงเปนรปวงกลมใชนวหวแมมอ

ทงสองคอยๆจบประคองดนรดใหสงใชไมหลาบและเชอกคอยปาดดนสวนทเกนโดยมความสงประมาณ

20 เซนตเมตร

1.3. นาดนเหนยวมาปนใหมเสนผาศนยกลาง 2 เซนตเมตร ยาวประมาณ 30 เซนตเมตร เพอ

ทาสวนของปากหมอวางทาบดานบน ใชมอกดเพอใหดนประสานกน ใชมอแตงผวและกดเพอทาปาก

หมอใหมความโคงเวาตามตองการ จากนนใชเศษผาเรยบชบนาหมาดๆ ชวยขดแตงผวใหเรยบเสมอกน

เพอความสวยงามใหใชไมไหหมอดานทลวดลาย ตบบรเวณรอบๆคอหมอ เมอไดภาชนะรปทรงตามท

ตองการแลว กใชเชอกตดกนภาชนะใหหลดจากแปน นาไปผงลมพอหมาดประมาณ 3 ชวโมง หรอ

นาไปตากแดดประมาณ 1 ชวโมง และตองควาหมอเพอใหอกดานหนงหมาดเหมอนกน

1.4 เปนขนตอนตอจากการนาหมอไปตากลมพอหมาดไดทดแลวนามากลงดวยมอ โดยใชมอ

สมผสลายดอกคอของหมอ หากมอไมเปอนดนแสดงวาดนแหงหมาดดแลว ใชมดปาดดนขอบของกน

หมอออก ใชมอตและหนดนโดยใชมอขวาจบลกหนไวดานใน ใชมอซายถอไมไหหมอตบดานนอก โดย

ตบใหตรงกนไปรอบหมอจนไดรปทรงตามตองการ หากดนแหงไปกจะใชผาชบนาหมาดๆ ชบใหทวกอน

แลวใชไมตไปรอบๆเพอจดแตงรปทรงตามตองการ ขนตอนน ถาตองการใหตวหมอมลวดลายกใชไมไห

หมอดานทมลายตบไปรอบ ๆ เสรจแลวนาไปควาไวในทรมหรอนาไปตากกลางแดดประมาณ ๒ วน

กอนจะเผาจะนาหมอมาทาดวยดนสแดงใหมความสวยงาม เนองจากตลาดมความสนใจและตองการ

หมอทมสสนมากกวา แลวจงนาไปตากแดดใหสแหงอกครง เพอรอการเผาตอไป

2.การท าฝาหมอ

2.1 นาดนเหนยวทผสมแลวมาปนขนรปดวยมอ โดยเรมจากนาดนทนวดไวแลว ปนเปนกอนกลม

ขนาดเสนผาศนยกลาง 10 เซนตเมตร เพอวางเปนฐานฝาหมอ นาดนเหนยวสวนทสองมาตอบนขอบฝา

ใชมอกดใหเปนเนอเดยวกน จากนนใชมอคลงเปนรปวงกลม ใชนวหวแมมอทงสองคอยๆ จบประคอง

ดนรดใหสง ใชไมหลาบและเชอกคอยปาดดนสวนทเกน โดยมความสงประมาณ 8 เซนตเมตร

2.2 ใชไมหลาบตบรอบๆ ใชผาชดนานามาเชดรอบๆ สลบกบการใชไมหลาบ ใชมอกดดน

เหนยวขณะเดยวกนกใชไมหลาบกดดานในฝาหมอโดยหมนไปรอบๆ เพอใหฝาหมอมลกษณะบานออก

ใชมอจบจบขอบฝาหมอใหเปนลวดลายหยกรว

2.3 ปนดนเหนยวเพอทาเปนสวนทใชจบฝาหมอ โดยปนดนเหนยวใหมลกษณะคลายแกนหลอด

ดาย เวาคอดตรงกลาง เสนผาศนยกลางประมาณ 2 เซนตเมตร สงประมาณ 2 เซนตเมตร นามาวาง

บนฝาหมอ ใหอยในกงกลางฝาหมอ ใชมอกดเนอดนใหเชอมตดกบฝาหมอ ตกแตงใหมลายหยกรวบน

ฝาหมอและมอจบฝาหมอใหสวยงาม นาไปตากกลางแดดใหแหงประมาณ 2 วน

3.การเผาหมอ

การเผาหมอดนเหนยว เปนการเผาแบบใชแรงไฟตา วสดเชอเพลงทใชเผาไดจากวสดพนบาน

เชน ฟน ฟางขาว เศษใบไมแหง เปนการเผาแบบเตาเปด ใชเวลาในการเผาตงแตเรมจดไฟจนหมอดน

เหนยวสก ประมาณ 3-4 ชวโมง ทงนตองขนอยกบขนาดของผลตภณฑทเผา โดยมขนตอนและวธการ

ดงน

3.1 เมอหมอทตองการเผามจานวนมากพอ ประมาณ 30 ใบขนไป กจะทาการเตรยมสถานท

เผาหมอ โดยจะนาแกลบ (เปลอกขาวทนามาจากโรงสในหมบาน) มาโรยเพอปเปนฐานชนแรกบน

พนดนทเตรยมไวสาหรบทเปนเผาหมอดนเหนยว หนาพอประมาณ

3.2 นาหมอดนเหนยวทจะเผามาวางเรยงกน โดยหมอคแรกหนปากหมอชนกน ใบตอๆไปเรยงตาม

จนเตมพนท นาฝาหมอมาวางขางๆหมอดนเหนยว

3.3 วางฟนไวรอบๆ หมอดนเหนยวทเรยงไวแลว นาฟางขาวมาตงรอบๆ อกชนหนง โดยฟางขาว

10 มดจะเผาหมอดนเหนยวไดประมาณ 60 ใบ ขนตอนนถามใบไมแหง กใชคลมดานบน ใชขเถาโรยทบ

ดานบนอกชนหนง ทงนเพอปองกนไมใหไฟลามลกไหมจนเกนไป ใชฟางจดไฟวางรอบๆ เผาจนหมอดน

เหนยวสก ขนตอนนใชเวลาประมาณ 3-4 ชวโมง เมอหมอสกแลวจะยงไมเกบจะอบทงไวจนไฟมอด

ดบไปเอง สวนใหญจะเผาในตอนเยนและจะเกบหมอในตอนเชาของอกวน

3.4 หลงจากนนเกบหมอดนนาดนเผาออกมาวางไวในสวนทเตรยมไวขายใหลกคาตอไป

จากประสบการณของการปนหมอนาดนเผา จะเหนวาทกขนตอนและวธการจะไมใชเทคนค

หรอเทคโนโลยสมยใหมเขามาผลต ถงแมวาจะมการนาเครองใชททนสมยเชน แปนหมนดวยมอเตอร

เขามาประยกตใช แตตวชางไมมความถนดและมความชานาญในการปนดวยมอมากกวา และสามารถ

ปนหมอดวยมอใหผลตภณฑออกมามความสวยงามได และยงคงนาภมปญญาดงเดมมาใชในปจจบน

เชน การเลอกใชทรายจากแหลงนาลแหลงเดยวเนองจากหากใชทรายจากแหลงอนจะทาใหหมอนาแขง

และแตกในระหวางการเผาและการเผาเตาเปด ซงใชวตถดบเหลอใชทมอยในทองถนไดอยางเหมาะสม

เปนตน

หมอนาดนเผาใชสาหรบใสนาดม บางแหงใสหนทเกบมาจากแมนาหรอลาธารตนนา เปนหนส

ขาวหรอสแดงเรยบกลม ขนาดประมาณ ๑ นว ใสไว ๓ กอน เชอวาทาใหนาในหมอเยน และไมนยมลาง

ตวหมอดานนอก ปลอยใหพชจาพวกมอสหรอเฟนขน ทาใหนาในหมอเยน นอกจากนการทาลวดลาย

ขดขดรอบตวหมอทาใหเพมพนผวในการระเหยของนา ทาใหนานนเยนอกดวยความเชอทเกยวของกบ

หมอนาดมน เมอถงวนสงกรานตหรอปใหมเมอง จะนยมเปลยนหมอนาใหม โดยเชอวาเมอนาหมอใหม

เขาบานจะพบแตสงใหม ๆ ด ๆ ตลอดป และเพอความเปนสรมงคลแกเจาของบาน สวนหมอนาใบเดม

กมกจะนาไปใสนาในครว ใสนาลางเทา ปลกตนไม หรอควาไวเฉย ๆ

7. การเรยนรเรอง “การเลนฮลาฮป ลดพง ลดความอวน”

การนาเอาของเลนของเดกๆ มาประยกตใชในการออกกาลงกาย เพมเตมสสน และความ

สนกสนานในการออกกาลงและลดพง ลดความอวนได

อปกรณทใช

เพอใหการออกกาลงกายเพอลดพง ลดความอวนไดผลดทสด ควรเลอกใชหวงฮลาฮป

ทมนาหนกราว 3 ปอนด หรออาจใชฮลาฮปแบบธรรมดาทวๆ ไป หลายๆ อน เพอเพมนาหนก

ระยะเวลาในการออกก าลง

ควรใชระยะเวลาประมาณ 30 – 40 นาท ในการออกกาลงแตละครง

ขนตอนในการออกก าลงกาย

1. ยาเทาอยกบทประมาณ 3 นาท เพออบอนรางกาย

2. คลองฮลาฮปเขากบสะโพก และหมนไป-มา ประมาณ 3 – 5 นาท

3. ยนแยกขาใหกวางเทาชวงไหล ปลายเทาชออกดานซายเลกนอย จากนนวางหวงบน

พนขางเทาซาย จบสวนบนของหวงดวยมอซาย ยกขาขวาขนดานขางใหสงระดบ

สะโพก หรอสงทสดเทาทจะทาได ในขณะเดยวกน กลงหวงออกใหหางตว และยก

แขนขวาขนเหนอหว ทาซา 12 ครง แลวเปลยนไปอกขางหนง ทาซา 12 ครง เชนกน

4. หมนหวงรอบสะโพก 3 – 5 นาท

5. ยนแยกขากวางเทาชวงไหล ปลายเทาชตรงไปขางหนา ถอหวงไวในมอแบบเดยวกบ

จบพวงมาลยรถ หมนตวไปขางซายเลกนอย และเหยยดแขนขวาขามไปจบดานซาย

ของหวง ขณะททาทาน เขยงปลายเทาขวาขนดวย ทาซาอกดานหนง (ทงหมด

นบเปนหนงครง) ทาสองเซต เซตละ 12 ครง

6. หมนหวงรอบสะโพก 5 – 10 นาท

7. นอนหงายบนพน ยกขาทามม 90 องศากบพน ถอหวงไวมอซายและวางเทาทงสอง

ขางแตะเบาๆ ทดานลางของหวง เหยยดแขนขวาขนเหนอศรษะ พรอมกบยกไหลขน

เหนอพนเลกนอย (พยายามยกเอวตามดวย) และลดขาลงจนกระทงอยเหนอพน

สองสามนว กลบสทาเรมตน นบเปน 1 ครง ทาซา 2 เซต เซตละ 12 ครง โดย

เปลยนมาเปนขางขวาในเซตท 2

8. ยาอยกบท 3 นาท (คลดาวน)

การออกกาลงกายดวย ฮลาฮปจะทาใหกลามเนอมดใหญไดทางาน การไหลเวยน

โลหตเพมมากขน อตราการเตนของหวใจเพมสงขน แถมยงชวยใหเผาผลาญไขมนไปเปนพลงงาน จง

ชวยใหรางกายมนาหนกลดลงเพยงแคเลนฮลาฮป 30 นาท กสามารถเผาผลาญพลงงานไดมากถง 200

แคลอร

นอกจากน การเลนฮลาฮป ยงกระชบความแขงแรงของกลามเนอบรเวณหนาทอง

และหลงสวนลางดวย ยงสงผลใหสะโพกกนกระชบขนอก ฉะนน ถาหนมาเลนฮลาฮปวนละ 30 – 40

นาท จะชวยลดพง ลดความอวนไดแนนอน

8. หลกสตรการณรงคลด ละ เลก อบายมข

กจกรรม “สขภาพด ชวเปนสข”

โทษของสรา

1. ผลของสราตอภาวะสขภาพ การดมสรามผลตอรางกาย 2 แบบ คอ แบบเฉยบพลน และ

แบบเรอรง

1.1 แบบเฉยบพลน (acute) จะเกดการเสยการควบคมระบบกลามเนอ (muscular

incoordination) (Sullivan, 1995) ระยะเวลาการตดสนใจชาลง สมรรถภาพการมองเหนลดลง ขาดความ

ยบยงชงใจ มความกลามากขน ขบรถดวยความประมาท มนงง (stuporous) พบระดบนาตาลในเลอดตา

การหายใจและการเตนของหวใจถกกด (Johnson, 1995) ประสาทสมผสตาง ๆ จะเสยไป ไมรสกตว

(unconciousness) การหายใจชาลง และอาจเสยชวตได (ปรทรรศ ศลปกจ และคณะ, 2542)

1.2 แบบเรอรง (chronic) ผทดมสราตดตอกนเปนระยะเวลานาน จะทาใหเกดการเปนพษตอ

อวยวะทกสวนของรางกาย ซงเปนสาเหตทาใหเกดโรคตาง ๆ ดงน คอ

1.2.1 ผลตอสมอง แอลกอฮอลมผลตอเยอหมเซลลประสาท(membranes of neuron)

โดยไปเพมความไมมนคงตอผนงเซลล จะทาใหคณสมบตทเกยวของกบหนาทตวรบสอประสาท สมพนธ

กบชองทางไหลเขาออกของประจไฟฟาบนผนงเซลล ซงเกยวของกบการทางานเพมขนของ นโคตนค อะ

ซตลโคลน (nicotinic acytylcholine) ซโรโตนน (serotonin), ตวรบกาบาชนดเอ (GABA type A receptors)

และยบยงการทางานของ กลตาเมท รเซบเตอร (glutamate receptors) ซงเกยวของกบชองทางเขาออก

ของประจแคลเซยม (voltage-gated calcium channels) และตวรบโปรตนทมาจบกบผนงเซลลอน ๆ

(membrane-bound function protines) เปลยนแปลงไปจากเดมในระยะสน ๆ และ ถาดมแอลกอฮอลไป

นาน ๆ จะมผลทาใหผนงเซลลเรมกรอบ และแขง ผลตอการนอนหลบ พบวา มผลทาใหวงจรการนอน

หลบเสย กลาวคอ แอลกอฮอลลดวงจรการนอนระยะ REM (rapid eye movement) sleep และระยะ

หลบลก (NREM stage 4) ทาใหวงจรการนอนขาดเปนชวง ๆ (increased sleep fragmentation) เปนผล

ทาใหนอนหลบไมสนทหลบ ๆ ตน ๆ จนถงนอน ไมหลบทงคน

1.2.2 ผลตอตบเนองจากตบเปนแหลงสนดาป ทสาคญของ แอลกอฮอล ดงนน ตบจงเปน

อวยวะทรบพษของแอลกอฮอลมากกวาอวยวะอน (Naegle & D’Avanzo, 2001) พษของแอลกอฮอลจะ

ทาใหเกดการสะสมไขมนและโปรตนในตบ นาไปสโรคตบเหลอง (fatty liver) ตบอกเสบเนองจากพษของ

สรา (alcoholic hepatitis) และตบแขง (cirrhosis)

1.2.3 ผลตอระบบทางเดนอาหารแอลกอฮอลจะทาใหมการหลงฮอรโมนเกสตรน

(hormone gastrin) เพมขนทาใหมการเปนกรดมากขน ทาใหเกดแผลในกระเพาะอาหาร (peptic ulcer)

โรคหลอดอาหารอกเสบ (esophagitis) กระเพาะอาหารอกเสบ (gastritis) หลอดเลอดดาโปงพองบรเวณ

หลอดอาหารสวนปลาย (esophageal varices) โรคมะเรงตบออน (pancreatic cancer) โรคขาดวตามน

อยางรนแรง (serious vitamin deficiency) เชน การขาดวตามนบ 1 บ 12 โฟลค ไนอาซน (B1, B12, Folic

acid, Niacin) โรคตบออนอกเสบ (pancreatritis) เปนตน (ไพรตน พฤกษชาตคณากร, 2542)

1.2.4 ผลตอหวใจและระบบการไหลเวยนโลหต เกดภาวะของโรคกลามเนอหวใจ

(alcohol heart failure) โดยจะทาใหกลามเนอหวใจบวมโต การเตนของหวใจผดปกต อาจทาใหเกดภาวะ

หวใจวาย (congestive heart failure) เนองจากแอลกอฮอลจะทาใหการสงเคราะหไขมนพวกไตรกลเซอร

ไรดสงและจะยบยงการสงเคราะห

2. ผลของสราตอสงคม

กอใหเกดปญหาดานกาลงคน ดานครอบครว ดานอบตเหต ดานเศรษฐกจ และความ

ไมสงบของสงคม เกดอาชญากรรม การปวยดวยโรคทางกายและทางจตใจของ ผทดมสราจะกระทบ

ถงบคคลทอยรอบขาง ขยายขอบเขตเปนปญหาสงคมทกระทบกบบคคลในสงคม เชน ปญหาดาน

กาลงคน การสญเสยทรพยากรบคคลเนองจากการตดสรา ปญหาทางดานครอบครว เมอมสมาชกใน

ครอบครวมการใชสรา จะทาใหครอบครวขาดความอบอน ขาดความสข ความสมพนธทไมราบรน เกด

การทะเลาะเบาะแวง การสอสารทขดแยงกน อนอาจเปนสาเหต ผลกดนใหเดกวยรนมพฤตกรรมทไม

เหมาะสม นาไปสการใชสารเสพตดโดยเฉพาะสราได สาหรบปญหาทางดานเศรษฐกจและปญหาดาน

อาชญากรรม เนองมาจากผทดมสราจะตองเสยเงนในการซอสรามาดม คาใชจายในการดมเครองดม

แอลกอฮอลในครอบครวทมผดมสราสงถงเฉลยประมาณวนละ 100-300 บาท เมอพจารณาจาก

จานวนผทดมขนตา ประมาณ 13 ลานคน และในอตราความถของการดมสปดาหละครง คดเปนเงนคา

ใชจายในการดมเครองดมแอลกอฮอลถง 4.68 ลานบาท ในแตละป สราซงนอกจากไมมคณคาทาง

อาหารทเปนประโยชนตอรางกายแลว ยงสามารถกอใหเกดพษ เกดโรคอน ๆ ตามมาดงทไดกลาวมา

ขางตน แมกระทงสาหรบผทดมในปรมาณทไมมากนก (6-15 มลลกรมตอซ.ซ) จะมความรสกกระตน

ประสาท ทาใหมความกลามากขน ความสามารถของรางกายในการใชวจารณญาณถงความถกตองของ

สงคมลดลง กอใหเกดคดตาง ๆ ไดงายและยงกอใหเกดอบตเหต เชน อบตเหตจราจร การทะเลาะ

ววาท ทาใหประเทศตองสญเสยงบประมาณเปนจานวนมากในการรกษาพยาบาล (กรมสขภาพจต,

2547)

สาระการเรยนรขางตนดงกลาว ชมชนเทศบาลตาบลหนองลอง ไดดาเนนการสสงเสรมให

ประชาชนในตาบล ลด ละ เลก อบายมข ดวยวธการตางๆ ดงน

การประชาสมพนธ

การตดปายเพอประชาสมพนธ

การตดปายหามสบบหร

การเลกเลยงสราในงานตางๆ ของชมชน

หามเลนการพนนในงานตาง ๆ ของชมชน

นอกจากนทางชมชนเทศบาลตาบลหนองลองยงไดกาหนดใหหมบานทง 9 หมบาน รวมรณรงค

งดเหลาเขาพรรษา ภายใตแนวคด “เขาพรรษา ชวนครอบครวเลกเหลา” โดย

1. รวมบรณาการกบหนวยงานทางศาสนา พระสงฆ หนวยงานทางการศกษา พฒนาชมชน

จดการรณรงคเชญชวนใหขาราชการ เจาหนาท ประชาชนทวไป จดกจกรรมแสดง

นทรรศการความรเกยวกบโทษและพษภยของเครองดมแอลกอฮอลในแงศลธรรมและ

กฎหมายในวนเขาพรรษา และรวมกนปฏญาณตนงดเหลาชวงเขาพรรษา

2. ใหการยกยอง เชดชเกยรต บคคลตนแบบทมประวตเคยดมสรามาอยางหนกจนเกดปญหา

ตางๆ ตามมา แตสามารถเอาชนะใจตนเอง ลด ละ เลก ไดในทสด อยางเดดขาด มการมอบ

ใบประกาศเกยรตคณและของทระลกตามสมควร

3. เชญชวนใหขาราชการ เจาหนาท ประชาชนทวไป รวมลงนามปฏญาณตนงดเหลา

เขาพรรษา

9. หลกสตรเยาวชนเพมขดความสามารถในการพฒนาชมชน

ในปจจบน ประเทศไทยตองการคนรนใหมทมภาวะผนา เปนกาลงสาคญในการนาทศทาง

ประเทศใหอยรอด ทามกลางการเปลยนแปลงทางการเมอง สงคม และเศรษฐกจ แตสงทนาเปนหวง คอ

เดกไทยรนใหมจานวนมากไมตองการเปนผนา เนองจากชนกบการเปนผตามมากกวา ซงมสาเหต มา

จากการเลยงดแบบประคบประหงมจากครอบครว ระบบการศกษาทสรางเดกใหคดตามมากกวา คด

สรางสรรค และหลกสตรทใชในโรงเรยนขาดเนอหาทสอนใหเดกมภาวะผนา ดงนน ประเทศไทยอาจ

ประสบปญหา ขาดผทตองการเขามานาทศทางประเทศในอนาคต การสรางผนาจงเปนเรองใหญทควร

ใหความสาคญ และตองเรมพฒนาผนาตงแตระดบการศกษาขนพนฐาน โดยมแนวทางดงน

1. สรางคณลกษณะผนา ผนาควรมคณลกษณะบางประการ ทผอนมองแลวเกดการยอมรบ

ไมเพยงลกษณะภายนอก แตรวมถงความรความสามารถภายในทแสดงออกมาดวย ซงสงท

โรงเรยนควรสอน ไดแก

2. ทกษะสาคญของผนา ทกษะการพด การวางแผน การแกปญหาในสถานการณตางๆ วธ

ตงเปาหมายระยะสนระยะยาว วธสรางความสมพนธ การบรหารเวลา การสรางทมงาน

ความฉลาดทางอารมณ เปนทกษะสาคญของผนา โรงเรยนสามารถสรางทกษะเหลานได

โดยสอนผานสถานการณจรง เชน ใหผเรยนจดทมไปทากจกรรมกบชมชน เพอใหผเรยนร

วธสรางทมงาน วางแผนการทางานและแกปญหา หรอใหดภาพยนตรหรอละครทใหขอคด

การเปนผนา แลวลองวเคราะหภาวะผนาทอยในภาพยนตร เปนตน

3. ฝกสงเกตและเขาใจผอน การเขาใจผอนเปนพนฐานของผนาประการหนง โรงเรยนควรฝก

ใหผเรยนมองผอนอยางถกตอง เชน มองผอนในดานบวก มองทกคนมคณคาและม

ศกยภาพ แมตางกนแตนามาเสรมสรางกนได โรงเรยนอาจสอดแทรกมมมองดงกลาว ผาน

การสอนในหองเรยนและการทากจกรรม

4. ฝกนสยการเรยนรตลอดชวต ผนาควรมฐานความคดทด รอบคอบ และมความรความเขาใจ

ในเรองตางๆ ซงการพฒนาคณสมบตนได โรงเรยนควรสงเสรมใหผเรยนอานหนงสอ หรอ

เขาถงสอตางๆ ทงในและนอกหองเรยน เพอเขาถงองคความรในเรองตางๆ ทชวยหลอมเปน

รากฐานความคดและความเขาใจ

5. สนบสนนเดกทฉายแววความเปนผนา ใชวาเดกทกคนจะมลกษณะความเปนผนาอยาง

ชดเจน แตจะมบางคนเทานนทฉายแววออกมา ซงโรงเรยนควรสนบสนนเดกกลมน เชน

มอบหมายใหเปนผนาหอง สนบสนนใหสมครเปนประธานนกเรยน สงเดกเขาประกวดการ

โตวาท ฯลฯ นอกจากน โรงเรยนอาจทาแบบทดสอบภาวะผนาเพอคดเลอกผเรยนทมแวว

ผนา แลวสงเสรมเดกกลมใหเปนผนาสงคมตอไป

ทงนเปรยบไดกบเรอทอยกลางทะเล หากขาดกปตน ลกเรอกเควงควางสบสน เชนเดยวกบ

ประเทศยอมตองการผนาทนาประเทศไปตลอดรอดฝง ซงการสรางผนาทดนนตองเรมตงแตการศกษา

ขนพนฐาน โดยเฉพาะในเดกทฉายแววความเปนผนาควรไดรบการสนบสนน เพอใหพวกเขากลายเปน

ผนาทดในอนาคต

ดงนนเยาวชนจงนบไดวาเปนกาลงสาคญในการพฒนาชมชน/ทองถน ประเทศชาต และเปนผ

นาสการเปลยนแปลงในอนาคต ซงในสงคมปจจบนหากเยาวชนไดรบการยอมรบ/มโอกาสไดเขารบการ

อบรมเพอพฒนาศกยภาพ มความรความสามารถ มความเขาใจตอกระบวนการพฒนาสงคม ชมชน

ทองถน และไดรบความไววางใจจากผใหญ ใหมสวนรวมในการคด วางแผน และตดสนใจเกยวกบการ

แกไขปญหาสงคม เยาวชนเหลานกสามารถทจะเตบโตเปนผใหญทด มคณภาพในวนขางหนาอยาง

แนนอน

แตในทางตรงกนขาม หากเยาวชนไมมโอกาสทจะไดแลกเปลยนเรยนรประสบการณ ไม

มผเชอมประสาน ไมมเวททจะแสดงพลงความสามารถ ขาดผใหการสนบสนนสงเสรม และใหคาแนะนา

ทจะกอใหเกดกลม/องคกร ไมมการชวยเหลอซงกนและกน เยาวชนเหลานนกจะเตบโตขนตามยถากรรม

ทามกลางความเลอนไหลของวฒนธรรม ตามกระแสโลกาภวฒน และตามสอทชกนาสความเสอมถอย

ของสงคม ดวยจตใจทหยาบกระดาง การแกงแยงแขงขน ตวใครตวมน และวฒนธรรมทเปลยนไป

การจดกจกรรมเยาวชนเพมขดความสามารถในการพฒนาชมชน นบเปนกจกรรมทมคณคา

กจกรรมหนง ทเปดโอกาสใหเยาวชนไดมการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน สรางความรความเขาใจ

ในการพฒนาศกย ภาพของตนเอง พฒนาสงคม ชมชน ทองถน สรางการเปนผนา และกอใหเกดการ

จดตงกลม/องคกร ตลอดถงมสวนรวมในการคด วางแผน ตดสนใจ การแกไขปญหาของสงคม และการ

มสวนรวมในทางการเมอง เปนอยางดเสมอมา ซงในการจดกจกรรมครงน มวตถประสงคเพอ

1. เพอพฒนาศกยภาพผนาเยาวชน ใหมความรความสามารถ ในดานการพฒนาตนเอง พฒนา

กลม/องค กร/สงคม/ชมชนทองถน ตลอดถงเรยนรดานการสอสารเพอใชเปนเครองมอในการพฒนา

2. เพอเสรมสรางความรกความสามคค และความเขาใจอนดแกกลมเยาวชนในเขตชมชนเมอง

3. เพอการจดตงกลม/องคกร และเชอมรอยเครอขายองคกรเยาวชนใหครอบคลมทกชมชน

4. เพอสรางกระบวนการมสวนรวมใหเยาวชนไดมสวนในการรวมคด รวมวางแผน รวมแกไข

ปญหา รวมพฒนาชมชน-ทองถน รวมอนรกษศลปวฒนธรรมประเพณ และเปนการปลกจตสานกให

เยาวชนไดตระหนกถงคณคาของชมชนอยางแทจรง

5. เพอใหเยาวชนไดรเทาทนตอกระแสความเปลยนแปลงในสงคม รเทาทนสอ เพอสราง

ภมคมกน และเฝาระวง ดแลสงคม ชมชน ทองถน ใหปลอดภยจากกระแสวฒนธรรมแปลกปลอม

พรอมทงมความกลาทจะแสดงออกในทางทด กลาคด กลาทา นาไปสการพฒนาสงคมและประเทศชาต

ตอไป