บทท�� 14 บ�คลิกภาพแลิะการประเมิน

ความิหมิายของบ�คลิกภาพร�ปแบบต่�างๆของลิ�กษณะ

พฤต่กรรมิแลิะวธี�การคดซึ่&�งก'าหนดแนวทางการปร�บต่�วของบ�คคลิต่�อสิ่�งแวดลิ)อมิ (Hilgard,1979 )

น�กทฤษฎี�มิ�ความิเห+นแต่กต่�างก�น บางคนเชื่-�อว�าพฤต่กรรมิเป.นสิ่�งท��ถู�กควบค�มิมิาจากภายในซึ่&�งถู�กก'าหนดโดยลิ�กษณะเฉพาะของแต่�ลิะบ�คคลิแลิะค�อนข)างจะคงท��ในขณะท��บางคนเห+นว�าพฤต่กรรมิเป.นสิ่�งท��ถู�กควบค�มิจากภายนอกซึ่&�งถู�กก'าหนดโดยสิ่ถูานการณ4เฉพาะอย�าง

การวางร�ปแบบบ�คลิกภาพพ�นธี�กรรมิ ทารกแต่กต่�างก�นในระด�บ–การแสิ่ดงออก ชื่�วงระยะความิสิ่นใจ การปร�บต่�วต่�อสิ่�งแวดลิ)อมิท��เปลิ��ยนไป ลิ�กษณะอารมิณ4โดยท��วไป ความิว�องไว เป.นต่)นต่ย . ฝาแฝดแท)ท��เลิ�7ยงในคนลิะว�ฒนธีรรมิ

ประสิ่บการณ4•ประสิ่บการณ4 ซึ่&�งแบ�งเป.น – 2 ชื่นด ค-อ•ประสิ่บการณ4ร�วมิ ( common experiences)

•ประสิ่บการณ4เฉพาะ (unique experiences)

ประสิ่บการณ4ร�วมิมิาจาก ว�ฒนธีรรมิ สิ่�งคมิ ความิคาดหว�งของสิ่�งคมิ แต่�ก+ย�งไมิ�สิ่ามิารถูท'านายได)ท�7งหมิด เพราะ1.การถู�ายทอดท��แต่กต่�างก�นไปในแต่�ลิะครอบคร�ว2.แต่�ลิะคนมิ�ประสิ่บการณ4ท��แต่กต่�างจากคนอ-�น

ประสิ่บการณ4เฉพาะ เน-�องมิาจาก

2.1 ความิแต่กต่�างทางชื่�ววทยา

2.2 ประสิ่บการณ4พเศษ เชื่�น การเจ+บป:วยระยะ นาน การเกดอ�บ�ต่เหต่� การชื่นะการแข�งข�น ฯ

ทฤษฎี�บ�คลิกภาพ•แนวคดลิ�กษณะนสิ่�ย•แนวคดจต่วเคราะห4•แนวคดการเร�ยนร�)ทางสิ่�งคมิ•แนวคดปรากฏการณ4หร-อ

มิน�ษยนยมิ

แนวคดลิ�กษณะนสิ่�ย • แบบของบ�คลิกภาพ

( personality types )• เครทเมิอร4 ( Kretsmer )

แบ�งผู้�)ป:วยออกเป.น 3 ประเภท• Pyknic อ)วนเต่�7ย อารมิณ4ด� เศร)า• Asthenic ผู้อมิสิ่�ง เก+บต่�ว ข�7อาย• Athletic ผู้สิ่มิ กระต่-อร-อร)น

แนวคดลิ�กษณะนสิ่�ย

เชื่ลิดอน (Sheldon) แบ�งบ�คคลิออกเป.น 3 ประเภทต่ามิร�ปร�าง ด�งน�7• Endomorphs อ)วน• Mesomorph กลิ)ามิเน-7อ• Ectomorphs สิ่�ง ศ�รษะใหญ่�

แนวคดลิ�กษณะนสิ่�ย• จ�ง (Jung) แบ�งบ�คคลิ

ออกเป.น 2 ประเภท ด�งน�7• Introvert• Extravert

แนวคดลิ�กษณะนสิ่�ย•ลิ�กษณะนสิ่�ย (Trait)•พยายามิท��จะก'าหนดนสิ่�ยพ-7นฐาน

แลิะจ�ดลิ�กษณะนสิ่�ยเหลิ�าน�7น –เรย4มิอน บ� คะเทลิ ศ&กษานสิ่�ยซึ่�อนเร)นมิ�อย�� 16 อย�าง

16 แฟคเต่อร4แห�งบ�คลิกภาพ ของคะเทลิ

1 .อาร�อารอบ/เบ�ยดเบ�ยน ข�ดร�ด

2. เชื่าวน4ไว/ท&บซึ่&มิ3. หน�กแน�น/หว��นไหว4. ใฝ:อ'านาจ/ยอมิต่ามิ5. มิ�หลิ�กการ/ปลิ�อยต่ามิ

เร-�อง6. เบกบาน/เหงาซึ่&มิ7. องอาจ/ขลิาดอาย

8. อ�อนไหว/เด+ดขาด9. รษยา/ยอมิร�บสิ่ถูานการณ410. ใฝ:ฝAน/ท'าต่ามิสิ่ถูานการณ411. เจ)าพธี�/เร�ยบง�าย12. กระวนกระวาย/มิ��นใจ13. หาแนวทางใหมิ�/ชื่อบประเพณ�14. พ&�งต่�วเอง/พ&�งพวกพ)อง15. ย&ดอ�ดมิการณ4/ปลิ�อยต่ามิพวกมิาก16. ต่-�นเต่)น/น�งเฉย

การประเมินแนวคดลิ�กษณะนสิ่�ย•การประเมินแนวคดลิ�กษณะนสิ่�ย•ความิสิ่�มิพ�นธี4ของคะแนนก�บพฤต่กรรมิต่'�า•ไมิ�ได)บอกว�าลิ�กษณะนสิ่�ยน�7รวมิก�นเป.น

บ�คลิกภาพอย�างไร•บ�คคลิแสิ่ดงพฤต่กรรมิเปลิ��ยนไปใน

สิ่ถูานการณ4ต่�างๆ

แนวคดจต่วเคราะห4

โครงสิ่ร)างบ�คลิกภาพ1 .อด (id)2. อ�โก) (Ego)3. ซึ่�ปเปอร4อ�โก)

(Superego)

อด (Id)

ท'างานต่ามิความิพ&งพอใจ (pleasure principle)การสิ่ร)างภาพในจต่ ภาพหลิอนของว�ต่ถู�ซึ่&�งต่อบสิ่นองความิต่)องการได)

อ�โก) (Ego)

•ท'าต่ามิกฎีของความิเป.นจรง (reality principle)

ซึ่�ปเปอร4อ�โก) (Superego)

•ต่�วแทนค�ณค�าแลิะศ�ลิธีรรมิของสิ่�งคมิในต่�วบ�คคลิ (conscience)

พ�ฒนาการของบ�คลิกภาพ (psychosexual development)

1.Oral Stage 0-12.Anal Stage 1-23.Phallic Stage 3-54.Latency Stage 5-

125.Genital Stage 12-

20

การประเมินทฤษฎี�จต่วเคราะห4•ความิต่)องการของจต่ไร)สิ่'าน&กแลิะความิข�ด

แย)งผู้ลิ�กด�นให)เกดพฤต่กรรมิ•ประสิ่บการณ4ว�ยเด+กมิ�ผู้ลิต่�อบ�คลิกภาพ•ปAจจ�บ�นสิ่�งคมิไมิ�เคร�งคร�ดในเร-�องเพศคนก+

ย�งมิ�ปAญ่หามิาก•สิ่ร)างจากการศ&กษาผู้�)ป:วยเป.นรายกรณ� ไมิ�

เหมิาะจ'าน'ามิาอธีบายพฤต่กรรมิของคนปกต่•พฤต่กรรมิท��แสิ่ดงว�าต่ดหร-อไมิ�ต่ดข)องบอก

ได)ไมิ�แน�นอน

จต่วเคราะห4สิ่มิ�ยหลิ�ง•เน)นบทบาทของอ�โก) เชื่-�อว�าอ�โก)ย�ง

สิ่ามิารถูสิ่'ารวจต่รวจค)น การจ�ดกระท'า ความิสิ่ามิารถูในการท'างาน เชื่-�อมิโยงความิคดรวบยอดท��เก��ยวก�บอ�โก)ไปสิ่�มิพ�นธี4ก�บการร�)การคด มิ�เปBาหมิายในทางบวกมิากกว�าเพ�ยงต่)องการหลิ�กเลิ��ยงความิข�ดแย)งระหว�างอดแลิะสิ่�งคมิ

แนวการเร�ยนร�)ทางสิ่�งคมิ

•สิ่�งแวดลิ)อมิหร-อสิ่ถูานการณ4มิ�บทบาทในการก'าหนดพฤต่กรรมิของบ�คคลิ

•การท��บ�คคลิได)ร�บแรงเสิ่รมิในการกระท'าชื่นดเด�ยวก�นในสิ่ถูานการณ4เด�ยวก�น สิ่�งผู้ลิให)เกดการสิ่ร�ปกฎีเกณฑ์4 (generalization)

แนวการเร�ยนร�)ทางสิ่�งคมิ

•ในทางกลิ�บก�นพฤต่กรรมิชื่นดเด�ยวก�นแต่�ได)ร�บแรงเสิ่รมิต่�างก�น เชื่�นเด+กชื่ายได)ร�บแรงเสิ่รมิพฤต่กรรมิก)าวร)าวในสิ่นามิฟ�ต่บอลิ แต่�ไมิ�ได)ร�บแรงเสิ่รมิถู)าแสิ่ดงพฤต่กรรมิก)าวร)าวในห)องเร�ยน ท'าให)ร�จ�กแยกแยะ (discrimination)

แนวการเร�ยนร�)ทางสิ่�งคมิ

• การเสิ่รมิแรง แบ�งออกเป.น 3 ลิ�กษณะ1 .การเสิ่รมิแรงท��ได)ร�บโดยต่รง2. การเลิ�ยนแบบผู้�)อ-�น3. การควบค�มิต่นเอง

แนวการเร�ยนร�)ทางสิ่�งคมิ•องค4ประกอบเก��ยวก�บการร�)การคดมิ�อทธีพลิมิ�สิ่�วน

ก'าหนดพฤต่กรรมิของบ�คคลิในสิ่ถูานการณ4ต่�าง ๆมิ�ด�งน�7

1. ความิสิ่ามิารถู (competencies)2. กลิวธี�การคด (cognitive strategies)3. การคาดหว�ง (expectancies)4. การให)ค�ณค�าของผู้ลิการกระท'า (subjective

outcome values)5. ขบวนการบ�งค�บควบค�มิต่นเองแลิะการวางแผู้น

(self-regulatory systems and plans)

การประเมินแนวการเร�ยนร�)ทางสิ่�งคมิ•น'ากฎีเกณฑ์4การเร�ยนร�)ไปใชื่)ปร�บปร�ง

พฤต่กรรมิของผู้�)ป:วยทางจต่เป.นผู้ลิสิ่'าเร+จ

•ถู�กวจารณ4ว�าสิ่นใจพฤต่กรรมิมิากจนลิะท7งความิแต่กต่�างระหว�างบ�คคลิ

•ไมิ�สิ่ามิารถูแสิ่ดงให)เห+นได)ชื่�ดว�าพฤต่กรรมิการเร�ยนร�)ท��แต่กต่�างก�นถู�กรวมิเป.นอ�นหน&�งอ�นเด�ยวได)อย�างไร

แนวคดปรากฏการณ4หร-อมิน�ษยนยมิ

•มิ�หลิายทฤษฎี�•มิ�จ�ดร�วมิค-อ เน)นถู&งความิสิ่'าค�ญ่ของ

ประสิ่บการณ4สิ่�วนต่�ว สิ่นใจว�าคนมิองโลิก แลิะมิ�ความิคดเห+นเก��ยวก�บโลิกอย�างไร

• ไมิ�ให)ความิสิ่'าค�ญ่ก�บว�ยเด+ก • เน)นการร�บร�)แลิะต่�ความิหมิายเหต่�การณ4•หร-อท��เร�ยกว�า ปรากฏการณ4ของต่นเอง “ ”•อย�างไร

แนวคดปรากฏการณ4หร-อมิน�ษยนยมิ

•กลิ��มิน�7บางท�เร�ยกมิน�ษยนยมิ เน-�องจาก

•เชื่-�อว�ามิน�ษย4สิ่ามิารถูน'าต่�วเอง•พ�ฒนาต่นเอง•มิ�อสิ่ระในการเลิ-อกการกระท'า

แนวคดปรากฏการณ4หร-อมิน�ษยนยมิ

•ทฤษฎี�เก��ยวก�บต่นของโรเจอร4•เชื่-�อว�ามิน�ษย4มิ�ศ�กยภาพต่ดต่�วมิาแต่�

ก'าเนด มิ�แนวโน)มิจะพ�ฒนาด�ข&7น•ท'าจต่บ'าบ�ดแบบไมิ�น'าทาง (nondirective) ย&ดเอาผู้�)ร�กษาเป.นแกนกลิาง

•ผู้�)บ'าบ�ดท'าหน)าท��คลิ)ายกระจกสิ่�องต่�วผู้�)ท��มิาบ'าบ�ด

แนวคดปรากฏการณ4หร-อมิน�ษยนยมิ

แนวคดเก��ยวก�บบ�คลิกภาพของโรเจอร4•ต่น (self) = ความิคด + การร�บร�) + ค�ณค�า•บ�คคลิจะแสิ่ดงพฤต่กรรมิท��เข)าก�บภาพพจน4ของ

ต่น สิ่�งท��ไมิ�เข)าจะเก+บกดเอาไว) ท'าให)เกดความิวต่กก�งวลิ

•คนท��ปร�บต่�วได)ด� สิ่�งก�ปเก��ยวก�บต่นเข)าก�บความิคด ประสิ่บการณ4 แลิะพฤต่กรรมิของต่น ความิเป.นคนไมิ�เข)มิงวด สิ่ามิารถูร�บประสิ่บการณ4ใหมิ�เข)ามิาเป.นของต่นเองได)

แนวคดปรากฏการณ4หร-อมิน�ษยนยมิ

ต่นในอ�ดมิคต่ (ideal self)•ลิ�กษณะท��ปรารถูนาจะเป.น •ถู)าใกลิ)เค�ยงก�บต่นจรงก+จะมิ�ความิ

สิ่�ข•ถู)าห�างไกลิท'าให)ไมิ�มิ�ความิสิ่�ขแลิะ

ไมิ�มิ�ความิพ&งพอใจ

แนวคดปรากฏการณ4หร-อมิน�ษยนยมิ

พ�ฒนาการของต่น•การยอมิร�บความิร�)สิ่&กด)านลิบของเด+ก

ของพ�อแมิ�หร-อคนรอบข)าง ก�อให)เกดการพ�ฒนาต่นข&7นมิา หากพ�อแมิ�ไมิ�ยอมิร�บ ต่'าหน ลิงโทษ ท'าให)ต่)องเก+บกดความิร�)สิ่&กท��แท)จรง ท'าให)วต่กก�งวลิ ยอมิท'าต่ามิผู้�)อ-�น ท'าให)ไมิ�มิ�ความิสิ่�ข

การประเมินแนวคดปรากฏการณ4หร-อมิน�ษยนยมิ

•มิองธีรรมิชื่าต่ของมิน�ษย4ด�กว�าทฤษฎี�อ-�น•ศ�พท4บางค'าอธีบายไมิ�ชื่�ดเจน เชื่�น self actualization

•การเปลิ��ยนแปลิงความิเชื่-�อหร-อท�ศนคต่ไมิ�มิ�ผู้ลิต่�อการเปลิ��ยนแปลิงพฤต่กรรมิเสิ่มิอ

การประเมินบ�คลิกภาพ

ความิลิ'าเอ�ยงท��เกดข&7นเพราะพจารณาต่�ดสิ่นบ�คคลิอ-�น จากการท��เราชื่อบหร-อไมิ�ชื่อบลิ�กษณะบางอย�าง “Halo Effect”

ความิลิ'าเอ�ยงท��เกดจากการสิ่ร�ปว�าบ�คคลิมิ�นสิ่�ยต่ามิเอกลิ�กษณ4ประจ'ากลิ��มิซึ่&�งเกดจากความิเชื่-�อของคนสิ่�วนมิากเร�ยกว�า “Stereotype”

วธี�การประเมินบ�คลิกภาพ

1. วธี�สิ่�งเกต่ (observational method)

2. วธี�สิ่�มิภาษณ4 (interview)3. แบบสิ่'ารวจบ�คลิกภาพ (personality inventories)

4. วธี�การฉายภาพจต่(projective techniques)

1 .วธี�สิ่�งเกต่ (observational method)

•ผู้�)กระท'าโดยสิ่�งเกต่ท��ได)ร�บการฝDกห�ดโดยต่รง

2. วธี�สิ่�มิภาษณ4 (interview)แบ�งเป.น

•สิ่�มิภาษณ4แบบมิ�โครงร�าง (unstructured)•สิ่�มิภาษณ4แบบมิ�โครงร�าง (structured)

3. แบบสิ่'ารวจบ�คลิกภาพ (personality inventories)

–MMPI –Minnesota Multiphasic Personality Inventory

–CPI- California Personality Inventory

–EPPS- Edward Personal Preference Schedule

MMPI

MMPI ว�ดบ�คลิกภาพด)านต่�างๆ ด�งน�7•ความิวต่กก�งวลิเก��ยวก�บความิเจ+บป:วย•ลิ�กษณะซึ่&มิเศร)า•ลิ�กษณะหลิ�กเลิ��ยงปAญ่หา•ลิ�กษณะต่�อต่)านสิ่�งคมิ•ความิเป.นชื่าย/หญ่ง•ความิระแวง

MMPI

•ความิก�งวลิร�)สิ่&กผู้ด•แนวโน)มิโรคจต่•อารมิณ4ห�นห�นพลิ�น

แลิ�น•แนวโน)มิเก+บต่�ว

ปAญ่หาในการใชื่)แบบสิ่'ารวจบ�คลิกภาพ

•การต่อบต่)องเข)าใจค'าถูามิแลิะต่อบอย�างซึ่-�อสิ่�ต่ย4

•ผู้�)ต่อบสิ่ามิารถูต่อบไมิ�ต่รงความิจรง เชื่�นการใชื่)เพ-�อค�ดเลิ-อกบ�คคลิเข)าท'างาน

•ค'าต่อบมิ�แนวโน)มิคลิ)อยต่ามิความิต่)องการของสิ่�งคมิ

•การต่อบบางคร�7งแย)งก�นเอง

4. วธี�การฉายภาพจต่(projective techniques)

•แบบทดสิ่อบฉายภาพจต่ท��นยมิใชื่)

•Rorschach Test•TAT- Thematic Apperception Test

Rorschach

ปAญ่หาของแบบทดสิ่อบฉายภาพจต่

•ไมิ�มิ�การท'าวจ�ยในกลิ��มิต่�วอย�างท��มิากพอ

•การแปลิข&7นอย��ก�บประสิ่บการณ4ผู้�)แปลิ•ความิสิ่ามิารถูในการท'านายย�งจ'าก�ด•ใชื่)พจารณาร�วมิก�บข)อมิ�ลิจาการ

สิ่�งเกต่ ประว�ต่ แลิะพฤต่กรรมิ

ความิคงท��ของบ�คลิกภาพ• คงท��เน-�องจาก1 .มิ�ลิ�กษณะหลิายอย�างท��ค�อนข)างคงท�� เชื่�น

การพ�ด ท�าทาง การแสิ่ดงออก เป.นต่)น2. อาจเป.นการมิองแบบสิ่ร�ปรวมิ

(stereotype)3. อาจถู�กระต่�)นให)แสิ่ดงพฤต่กรรมิเดมิ ๆ4. อาจก)าวร)าวบางสิ่ถูานการณ4

ความิแต่กต่�างของบ�คคลิเก��ยวก�บการคงท��

•ถู)าต่นเองเห+นว�าคงท��มิ�กมิ�แนวโน)มิคงท��•ถู)าต่นเองเห+นว�าไมิ�คงท��มิ�กมิ�แนวโน)มิ

แสิ่ดงออกไมิ�คงท��•การว�ดความิสิ่�มิพ�นธี4ระหว�างนสิ่�ยแลิะ

สิ่ถูานการณ4• -ความิสิ่ามิารถูในการท'านายต่)องศ&กษา

ลิ�กษณะบ�คคลิในสิ่ถูานการณ4ท��แต่กต่�างก�น• -ความิแต่กต่�างระหว�างบ�คคลิก+จะต่)องน'า

มิาพจารณา บางคนจะก�งวลิเมิ-�อเผู้ชื่ญ่ก�บอ�นต่ราย บางคนก�งวลิเมิ-�อต่)องเข)าสิ่�งคมิ

ท�ศนะเก��ยวก�บบ�คลิกภาพในอนาคต่

•ถู)าสิ่ถูานการณ4ก'าหนดมิากจะไมิ�เห+นความิแต่กต่�าง ถู)าสิ่ถูานการณ4มิ�อทธีพลิน)อยจะเห+นความิแต่กต่�างมิาก

•ในอนาคต่การน'าเอากระบวนการร�)การคดมิาพจารณาร�วมิก�บลิ�กษณะบางด)านของบ�คลิกภาพ เชื่�น การแก)ปAญ่หาหร-อจ�ดการก�บสิ่ถูานการณ4ใหมิ�