وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکیمعاونت سالمت

مركز سالمت محيط و كاردبيرخانه ستاد کشوری کنترل دخانيات

برنامه كنترل دخانياتو

نقش كاركنان بهداشتي در كنترل دخانيات

مهندس خديجه محصلي1390 شهريور

وضعيت موجود در جهان

نف�ر 1/30درح�ال حاض�ر • ميلي�ارد از جمعيت جهان سيگاري هستند.

دركش�ورهاي درح�ال % از اف�راد س�يگاري 84•توسعه زندگي مي كنند.

• 6 ح�دودا توس�عه ح�ال در دركش�ورهاي س�االنه ديده مي شود. درصد افزايش مصرف 3/4

وضعيت موجود در ايران

:1386طبق بررسي انجام شده در سال آم2وزان 3• 5/1 س2ال س2يگار مي كش2ند ) 13-15 درص2د دانش

درصد دختران(0/9درصد پسران و آم2222222222وزان26/1• س2222222222ال 13-15درص2222222222ددانش

كنن2د.) مي درص2د 31/9س2ايرمواددخاني)عم2دتاقليان(مص2رف درصد دختران(19/5پسران ،

آم2وزان 9/7• دانش درص2د 15 – ه2ا 13 س2يگاری غ2ير س2ال مستعد سيگاري شدن طي يكس222ال آينده مي باشند.

: 1386 و 1382 در مقايسه دو طرح سال افزايش يافته 3 درصد به 2درصد افراد سيگاري از •

است درصد مصرف كنندگان ساير مواد دخاني عمدتاO قليان •

افزايش يافته است. 26/1 درصد به 12/1از درصد غير سيگاري هاي مستعد به سيگار ي شدن طي •

كاهش يافته است. 9/7 به 12/6يكسال آينده از

1386طبق بررسي انجام شده در سال :

سال مصرف كننده مواد دخاني 15- 64 درصد جمعيت 12/27•

درصد زنان (1/08 درصد مردان و23/2هستند.)

سال مصرف كننده مواد دخاني 15- 64 درصد جمعيت 11/39•

درصد زنان(0/9 درصد مردان و 21/7بصورت روزانه هستند)

11/66ميانگين تعداد نخ سيگار مصرفي روزانه افراد سيگاري •

مي باشد

نخ در زنان(11 نخ در مردان و 12/3 ) •

1386طبق بررسي انجام شده در سال :

سال مصرف كننده مواد دخاني 15- 64 درصد جمعيت 12/27•

درصد زنان (1/08 درصد مردان و23/2هستند.)

سال مصرف كننده مواد دخاني 15- 64 درصد جمعيت 11/39•

درصد زنان(0/9 درصد مردان و 21/7بصورت روزانه هستند)

11/66ميانگين تعداد نخ سيگار مصرفي روزانه افراد سيگاري •

مي باشد

نخ در زنان(11 نخ در مردان و 12/3 ) •

ناشي از استعمال دخانيات پيامدهاي بهداشتي

مص�رف دخاني�ات يكي از مهم�ترين عوام�ل تهديدكنن�ده س�المتي و ش�ايع ت�رين •

عامل قابل پيشگيري مرگ و مير در جهان است .

م�اده ش�يميايي در دود س�يگار شناس�ايي ش�ده اس�ت . بس�ياري 4000بيش از •

از بيش راديواك�تيو هس�تند. بعض�ي و آنه�ا س�مي ب�ويژه 40از آنه�ا از ن�وع

قط�ران س�رطانزا هس�تند. علت تولي�د م�واد ش�يميايي متف�اوت و بس�يار زي�اد

)ت�ا ميباش�د آن ب�االي بس�يار ح�رارت درج�ه ب�ه وابس�ته درج�ه 900س�يگار

س�انتي گ�راد( ك�ه اين ح�رارت ب�اال در انته�اي روش�ن س�يگار ف�رد س�يگاري تولي�د

ميشود.

ناشي از استعمال دخانيات پيامدهاي بهداشتي

بيم�اري كش�نده از قبي�ل بيماريه�اي 14اس�تعمال دخاني�ات س�بب ايج�اد •

قل�بي و ع�روقي، س�رطانهاي ري�ه، ن�اي، م�ري، مع�ده ، مثان�ه و همچ�نين

انسداد مزمن ريوي و .... مي گردد.

ري�ه، 90• درص�د س�رطانهاي درص�د س�اير س�رطانها؛ 40 درص�د 50

و قل�بي در س�يگاريها 75بيماريه�اي ري�وي م�زمن بيماريه�اي درص�د

بروز مي نمايد.

درص�د مرگه�اي ناش�ي از س�رطان در س�يگاريها ومص�رف كنن�دگان 30 •

ساير مواد دخاني رخ مي دهد.

عمر خود 20در كشورهاي كم درآمد و متوسط اكثرا در اوايل دهه

مصرف دخانيات را آغاز ميكنند.

ساله در معرض استنشاق دود 15 تا 13% نوجوانان 40بيش از

تحميلي حاصل از مصرف دخانيات توسط والدين قرار دارند.

ميليون كودك در جهان در معرض دود تحميلي سيگار 700ساليانه

والدينشان قرار ميگيرند.

نخ سيگار در سال دود دريافت 8كودكان والدين سيگاري معادل

مينمايند.

ناشي از استعمال دخانيات پيامدهاي بهداشتي

ناشي از استعمال دخانيات پيامدهاي بهداشتي

استعمال دخانيات سبب اعتياد به نيكوتين مي شود.•

استعمال دخانيات علت بيماريهاي مرگبار و ناتوان كننده است و در •

مقايسه با ديگر عادات خطرناك ، خطر مرگ زود هنگام آن بسيار

باالست.

نيمي از استعمال كنندگان دراز مدت نهايتا به دليل مصرف دخانيات •

مي ميرند و از ميان اينها نيمي در طي سالهاي مولد و ثمر بخش مياني

سال از عمر خويش را از دست خواهند 25 تا 20عمر خواهند مرد و

داد.

ميليون نفر در جهان در اثر بيماريهاي ناشي از 5ساالنه بيش از •

مصرف دخانيات جان خود را از دست مي دهند.

ناشي از استعمال پيامدهاي بهداشتي

در ايران دخانيا ت

دخاني ومواد سیگار،قلیان دود با مواجه

بیماریهای تشدید و ایجاد باعث اطرافیان

میشود میانی گوش وعفونت تنفسی،آسم

آين�د از وزن لحظ�ه • ب�ه دني�ا مي نوزادانيك�ه بوس�يله م�ادران س�يگاري

تول�د كم�تري برخ�وردار ب�وده و ب�ا خط�رات بزرگ�تري از ج�انب بيماريه�اي

دس�تگاه تنفس�ي روب�رو هس�تند و در مقايس�ه ب�ا ن�وزادان م�ادران غ�ير

ناگه�اني م�رگ س�ندرم از ك�ه رود مي بيش�تري احتم�ال س�يگاري

نوزادان تلف شوند.

ناشي از استعمال دخانيات پيامدهاي بهداشتي

هزار نفر در اثر استعمال دخانيات مي ميرند .60ساالنه •

ميليارد تومان در اثر استعمال دخانيات دود مي شود .1740ساالنه •

ميليارد تومان صرف درمان بيماريهاي ناشي 5220 تا 3480ساالنه •

از مصرف دخانيات مي شود.

مضرات مصرف قليان

بر خالف بسیاری از عقاید وباورهای سنتی دود منتشره از قلیان حاوی •مقادیر بی شماری مواد سمی است.نیکوتین حاصل از دود قلیان همانند

سایر مواد دخانی اعتیاد آور است. پک میزنند كه هر 200 تا 50مصرف کنندگان قلیان در هر وعده مصرف •

تا یک لیتر دود می باشد.0/15پک حاوی نخ 100به عبارت دیگر هر فرد مصرف کننده قلیان در هر وعده معادل

یابیشتر سیگارمصرف می کند. منواکسید موجوددر دود قلیان در مقایسه با سیگار به مراتب بیشترواثرات •

آن نیز چه برای مصرف کننده وچه برای افراد درمعرض دودتحمیلی فراتر میباشد.

خطر انتقال بیماریهای عفونی بدلیل استفاده مشارکتی افرادازقلیان وجود •دارد.

توتون وتنباکوی استفاده شده در قلیان از نازلترین انواع توتون وتنباکوهای •.موجود است که در واقع خطرناکترین آن میباشد

چاقي شكمي يكي از عوارض شايع مصرف قليان است كه عامل و تشديد •كننده بسياري از بيماري ها همچون ديابت، فشار خون باال و ... مي باشد.

هزينه هاي مالي واجتماعي مصرف دخانيات

هزینه های تحمیلی بر فرد سیگاری و اعضای خانواده

پ�ول از دس�ت رفت�ه ب�رای خری�د م�واد دخ�انی ک�ه میتوانس�ت ص�رف •

خرید غذا، لباس، مسکن و سایر نیازهای پایه شود

درآمد از دست رفته به علت ابتال به بیماریها و مرگ زودرس•

هزینه ابتال به بیماریها و مرگ زودرس•

هزین�ه زم�ان از دس�ت رفت�ه اق�وام ب�رای م�راقبت از س�یگاری بیم�ار •

شده

ب�ا دود • بیماریه�ا در اطرافی�ان یگاریه�ا ک�ه در تم�اس هزین�ه مرگه�ا و

سیگار آنها هستند

پرداختهای باالتر برای خرید بیمه درمان•

سایر هزینه ها شامل آتش سوزی•

هزينه هاي مالي واجتماعي مصرف دخانيات

هزینه ها ی برجامعه

از دست رفتن درآمد ارزی کشور برای واردات سیگار•

از دس�ت رفتن زمینه�ای قاب�ل کش�ت ب�رای م�واد مغ�ذی ب�رای کش�ت •

توتون

از • ب�ه علت غیبت ک�ارگران س�یگاری ب�ه کارفرمای�ان هزین�ه تحمیلی

در ح�وادث م�یزان اف�زایش آن�ان، وری به�ره ک�اهش ک�ار، مح�ل

سیگاریها،

آتش سوزیها در محل کار•

قطع هکتارها درخت برای تهیه کاغذ سیگار، •

% 10، 2000آتش س�وزیها در مح�ل ک�ار،تخمین زده میش�ود در س�ال •

مرگه�ای ناش�ی از آتش س�وزی ب�ه علت س�یگار ب�وده اس�ت، و هزین�ه

میلیارد دالر آمریکا 27ای معادل

قوانين موجود و تعهدات ملي وبين المللي

موادخ2وردني، آش2اميدني، 13آيين نام2ه اج2رايي ق2انون اص2الح م2اده •

مج2لس ش2وراي اس2المي 1379آر2ايش2ي و بهداش2ت2ي مص2وبه آ2ذرم2اه2

ام2اكن در م2واددخ2ا2ني ا2س2تعمال و عر2ض2ه م2من2وعيت د2رخص2وص

مشمول اين قانون

مجلس 1384کنوانس2يون جه2انی کن2ترل دخاني2ات مص2وب آب2ان م2اه•

محترم شورای اسالمی

م2اه • ب2ا دخاني2ات مص2وب مه2ر كن2ترل و مب2ارزه ملي قانون ج2امع

مجلس محترم شوراي اسالمي1385

آيين نام2ه اج2رايي ق2انون ج2امع كن2ترل و مب2ارزه ملي ب2ا دخاني2ات •

دولت1386مصوب مهر ماه

مصوب دخانيات با ملی ومبارزه کنترل جامع قانوناسالمی 1385مهرماه شورای محترم مجلس

اهم مفاد قانون جامع کنترل دخانيات)تعهدات ملي(:

ك�ا تحري�تقيم و ي�تقيم و غيرمس�ويق مس�ايت، تش�غ، حم�وع تبلي�ر ن�وعيت ه�ممنافراد به استعمال دخانيات

ايجاد زمينه هاي گسترش مراكز دولتي و غيردولتي ترك دخانيات

ادغام برنامه كنترل دخانيات در نظام بهداشتي كشور

افزايش قيمت سيگار و مواد دخاني

سال و توسط آنها18ممنوعيت فروش به زير

ممنوعيت عرضه و استعمال مواددخاني در اماكن عمومي

مبارزه با تجارت غيرقانوني محصوالت دخاني

آئين نامه اجرايي قانون جامع كنترل و مبارزه ملي با دخانيات مصوب مهر ماه

هيأت محترم دولت1386

الزامات مطرح شده در آيين نامه اجرايي قانون :

تعريف ويژگيهاي تبليغات و اماكن عمومي•

تعيين ضوابط پروانه فروش مواد دخاني•

شرح وظايف سازمانها •

نحوه برخورد با متخلفين •

برنامه ريزي مناسب جهت كاهش و جايگزيني تدريجي زراعت توتون و •

تنباكو

شرايط برخورد با كاالهاي دخاني •

تشكيل دبيرخانه ستاد و شرح وظايف دبيرخانه مي باشد•

جايگاه برنامه در كشور

م2اده مط2ابق حاض2ر ح2ال ب2ا 1در ملي مب2ارزه و كن2ترل ج2امع ق2انون زي2ر ت2ر2كيب ب2ا بهداش2ت و2زارت در دخا2ني2ات كن2ت2رل كش2و2ري س2تاد2 دخاني2ات

تشكيل شد:

وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بعنوان رئيس ستادوزير فرهنگ و ارشاد اسالميوزير آموزش و پرورشوزير بازرگانيفرمانده نيروي انتظامي ب2ه اس2المي ش2وراي مجلس درم2ان و بهداش2ت كميس2يون از نف2ر دو

عنوان ناظررئيس سازمان صدا و سيما بعنوان ناظر نماين2ده يكي از س2ازمان غيردول2تي مرتب2ط ب2ا دخاني2ات ب2ه انتخ2اب وزارت

بهداشتدبير ستاد معاون سالمت و دبيرخانه ستاد در مركز سالمت محيط و كار

مستقر مي باشد.

اجراي راستاي در ملی اقداماتقوانين

10افزایش قیمت محصوالت دخانی تولید داخل به میزان درصد سیگار وارداتی از سال 20درصدقیمت هر نخ سیگار و

1385

ژه�ریال وی�ماره س�ا ش�ا ب�ب ه�اق برچس�زام الص�ه ال�تدوین الیحش�رکت دخانی�ات ای�ران در بس�ته بن�دیهای محص�والت دخ�انی و درج عب�ارت ”مخص�وص ف�روش در ای�ران“ ب�ر روی کلی�ه بس�ته بن�دیهای ف�راورده ه�ای دخ�انی وارداتی ب�ه منظ�ور پیش�گیری وکن�ترل تج�ارت

غیر قانونی محصوالت دخانی

اجراي راستاي در ملی اقداماتقوانين

ممنوعیت جامع تبلیغ محصوالت دخانی در صدا وسیما،روزنامهها ،مجالت و سایر رسانه ها

جلوگیری از خصوصی سازی صنعت دخانیات به منظور پیشگیریاز افزایش تولید

اجرای برنامه های آموزشی و اطالع رسانی در خصوص مضراتاستعمال دخانیات و استنشاق تحمیلی دود مواد دخانی از طریق صدا

وسیما وسایر رسانه های ملی ومحلی

ایجاد نظام مراقبت و پایش استعمال دخانیات و نظارت وارزشیابیفعالیت دانشگاههای سراسر کشور در زمینه کنترل دخانیات

راستاي در ملی اقداماتقوانين اجراي

تدوین وتصويب دستور العمل تعیین ظوابط پروانه فروشمحصوالت دخانی

تدوین وتصويب دستورالعمل اجرایی الصاق هشدارهای بهداشتیبر روی بسته های سیگار وسایر مواد دخانی )توتون وتنباکو( تولید

داخل ،وارداتی وتصاویر مربوطه

راستاي در ملی اقداماتقوانين اجراي

ممنوعيت استعمال دخانيات در سازمانها و نهادهاي : قانون رسيدگي به تخلفات اداري 18موضوع ماده

ابالغ اجراي ممنوعيت استعمال دخانيات به كليه نهادهاي • قانون رسيدگي به تخلفات اداري 18موضوع ماده

ابالغ قانون به كليه دانشگاههاي علوم پزشكي سراسر كشور •و معاونتهاي تابعه اين وزارت و سایر دستگاهها

انجام برنامه هاي اطالع رساني در خصوص اجرای قانون•

پيگيري و نظارت در خصوص عدم استعمال دخانيات •درواحدهاي تابعه اين وزارت و سایر وزارتخانه ها از طریق

مسئولین مربوطه

راستاي در ملی اقداماتقوانين اجراي

اعمال ممنوعيت عرضه و استعمال مواد دخاني دراماكن عمومي و مراكز تهيه و توزيع مواد غذايي

اده�م ب�ا 11مط�ابق ملي مب�ارزه و كن�ترل ج�امع ق�انون همچ�نين 8و 7م�اده و دخاني�ات و آن اج�رايي نام�ه آئين

م�اده اص�الح ق�انون اج�رايي نام�ه آئين م�واد 13مط�ابق پيگ�يري و بهداش�تي و آرايش�ي ، آش�اميدين ، خ�وردني ن�يرو�ي هم�ك�اري م�ذكور �ب�ا ق�ا�نوني مط�ل�وب �مف�اد اج�ر�اي م�من�وعي�ت عرض�ه � ب�ه اق�دام ، مراج�ع �قض�ائي� انتظ�امي �و

وا�س�تعما�ل م�واد د�خ�اني ب�وي�ژه قلي�ان د�ر ام�ا�كن و مرا�ك�ز �تهي�ه و توزيع مواد غذايي گرديد.

Article 8: Protection from Exposure to tobacco Smoke

قوانين اجراي راستاي در ملی اقدامات

راه ان2دازي مراك2ز مش2اوره پيش2گيري و

ترك دخانيات

ق2انون ج2امع كن2ترل و مب2ارزه ملي ب2ا دخاني2ات و ب2ا 9مط2ابق م2اده ه2دف ادغ2ام برنام2ه كن2ترل دخاني2ات در نظ2ام بهداش2تي كش2ور ب2ه منظ2ور ارائ2ه خ2دمات مش2اوره اي پيش2گيري از اس2تعمال دخاني2ات تحت اف2راد كلي2ه و ج2وان و نوج2وان ه2دف گروهه2اي بين در پوش2ش و ارائ2ه خ2دمات ت2رك ب2ه اف2راد س2يگاري عالق2ه من2د ب2ر ت2رك

اين مراكز در دانشگاههاي سراسر كشور راه اندازي شد.مش2اوره مرك2ز ي2ك ح2داقل دانش2گاه ه2ر در حاض2ر ح2ال در

مرکزمش2اوره درسراس2ر کش2ور راه ان2دازي ش2ده 140ودرمجموعاست.

در نتايج حاصل از مراكز مشاوره ايجاد شده ميزان

موفقيت دوره هاي ترك پس از پايان دوره آموزشي

درصد و در پايان پيگيري يكساله تا 60يكماهه تا ميزان

درصد بوده است كه در مقايسه با كشورهاي 20ميزان

درصد(از ميزان بااليي برخوردار هستند.12موفق)

نقش كاركنان بهداشتي در كنترل دخانيات

ارايه الگوي مناسب وغير سيگاري با رفتارهاي اجتماعي سالم•

ب�ا • دخاني�ات از درم�اني(ع�اري و بهداش�تي )مرك�ز ك�اري محي�ط ايج�اد

همكاري سايرين

جلب همك�اري كلي�ه كاركن�ان مرك�زدرجهت كم�ك ب�ه برنام�ه كن�ترل دخاني�ات •

و انجام اقدامات پيشگيرانه

آگاه سازي افراد جامعه درخصوص مضرات استعمال دخانيات•

اس�تعمال • م�ورد مض�رات در دخ�اني م�واد كنن�دگان آگ�اه س�ازي مص�رف

دخانيات وفوايد ترك آن

ك�ردن • ف�راهم و دخاني�ات ت�رك ب�ه من�د عالق�ه س�يگاري اف�راد ب�ه كم�ك

دسترسي مناسب به راهبردهاي ترك

ب�ا جلب • ان�د دخاني�ات ش�ده ت�رك ب�ه موف�ق از كس�انيكه الگوه�ايي تهي�ه

حمايت عمومي براي ترك

نقش كاركنان بهداشتي در كنترل دخانيات

ب�ا جلب • ان�د ت�رك دخاني�ات ش�ده ب�ه از كس�انيكه موف�ق الگوه�ايي تهي�ه

حمايت عمومي براي ترك

ارتق�اء آگ�اهي جامع�ه در خص�وص ترفن�دهاي تبليغ�اتي ص�نايع دخ�اني جهت •

فروش محصوالتشان

،م�ديران • توس�ط معلمين دخاني�ات كن�ترل بهداش�تي ه�اي پي�ام رس�اندن

وس�اير كاركن�ان م�دارس،دانش�كدهها،بيمارس�تانها، كارخانج�ات، ره�بران محلي

و... به گروههاي هدف سيگاري وغير سيگاري

،م�ديران • توس�ط معلمين دخاني�ات كن�ترل بهداش�تي ه�اي پي�ام رس�اندن

وس�اير كاركن�ان م�دارس،دانش�كدهها،بيمارس�تانها، كارخانج�ات، ره�بران محلي

و... به گروههاي هدف سيگاري وغير سيگاري

نقش كاركنان بهداشتي در كنترل دخانيات

باهمك�اري • عم�ومي ام�اكن در دخاني�ات اس�تعمال ممن�وعيت اعم�ال

واحدهاي مرتبط

كم�ك ب�ه اج�راي مف�اد ق�انون ج�امع كن�ترل ومب�ارزه ب�ا دخاني�ات وآيين نام�ه •

ودستورالعمل هاي مربوطه

در گ�ير ك�ردن س�اير ارگانه�ا در كن�ترل دخاني�ات از راه تماس�هاي رس�مي •

وجلسات وآموزشهاي سازمان يافته

ت��رين • جدي��د درخص��وص وتوانمن��دي دانش اف��زايش جهت در تالش

مطالعات وروشهاي كنترل دخانيات